Een rechtsvergelijkend onderzoek naar de aanleiding van de stikstofarresten in Vlaanderen en Nederland (met wetenschappelijke analyse)

Wetgeving: Richtlijn nr. 2008/50/EG van het Europees Parlement en de Raad van 21 mei 2008 betreffende de luchtkwaliteit en schonere lucht voor Europa, Pb. L. 11 juni 2008, 152/1-44. Richtlijn nr. 2001/81/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2001 inzake nationale emissieplafonds voor bepaalde luchtverontreinigende stoffen, Pb.L. 27 november 2001, 309/22–30. Richtl. Raad nr. 92/43/EEG, 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna, Pb.L. 22 juli 1992, 206/7. Natuurdecreet. Beslissing Vlaamse Regering 30 november 2016 betreffende de instandhoudingsdoelstellingen en programmatische aanpak stikstof, VR 2016 3011 DOC.0725/1QUINQUIES (Quinquiesconceptnota). Ministeriële instructie betreffende de beoordeling van de stikstofuitstoot van vergunningsaanvragen betreffende projecten of activiteiten met mogelijke betekenisvolle effecten op Habitatrichtlijngebieden, 2 mei 2021. Wet van 10 maart 2021 tot wijziging van de Nederlandse Wet natuurbescherming en de Omgevingswet (stikstofreductie en natuurverbetering), Staatscourant 24 maart 2021. Rechtspraak: HvJ 15 mei 2014, nr. C-521/12, Briels, ECLI:EU:C:2014:330. HvJ 7 november 2018, zaken nrs. C-293/17 en C-294/17, Coöperatie Mobilisation for the Environment UA et al., ECLI:EU:20:2018:882, par. 101. HvJ 16 februari 2012, nr. C – 183/10, Solvay, ECLI:EU:C:2012:82. GwH 27 juni 2019, nr. 103/2019, TOO 2019/4, 411-416, noot S. SLIWA en J. VERHEEKE, “De VEN-toets is strenger dan de habitattoets … en dat is niet in strijd met de Grondwet”. ABRvS 29 mei 2019, ECLI:NL:RVS:2019:1764. ABRvS 29 mei 2019, ECLI:NL:RVS:20149:1604. RvVb 25 februari 2021, nr. RvVb-A-2021-0967, vzw Natuurpunt Limburg en vzw Limburgse Milieukoepel. Rechtsleer: ‘Akkoord over nieuw dok Antwerpse haven, Doel blijft gespaard’, https:// www.tijd.be/politiek-economie/belgie/vlaanderen/akkoord-overnieu w-dok-antwerpse-haven-doel-blijft-gespaard/10377343.html (geraadpleegd op 10 april 2023). ADVIESCOLLEGE STIKSTOFPROBLEMATIEK, Niet alles kan overal, 8 juni 2020, 100-101. BOUCKAERT, J. en STRUBBE, M., “Wijzigingen aan het Natuurdecreet: een overzicht”, MER 2015, 298-302. Deze restrictieve interpretatie volgt ook uit de interpretatierichtlijnen van de Europese Commissie: EUROPESE COMMISSIE, Beheer van speciale beschermingszones. De bepalingen van artikel 6 van de Habitatrichtlijn, herziene versie, 2018, 45-48. EUROPESE COMMISSIE, Beheer van speciale beschermingszones. De bepalingen van artikel 6 van de Habitatrichtlijn, herziene versie, 2018, 30-32. FRINS, R., ‘Trekt de Spoedwet aanpak stikstof ontwikkelingen weer vlot?’, TBR 2020/31, 204. GEERAERTS, A., ‘De programmatische aanpak stikstof (PAS): pokerspel met de Habitatrichtlijn’, STORM 2019/1, bijdrage 19. KAAJAN, M., ‘Het PAS-arrest; en nu?’, M&R 2019, 108-109. milieugebruiksruimte in tijden van overbelasting?”, STORM 2021/1, bijdrage 10, 1-15, 10. NIJS, L., ‘Het Stikstofarrest: Vlaanderen in de pas van het Hof van Justitie of eigenzinnige apostaat?’, MER 2021, 184-196. Opinie Advocaat-Generaal Kokott, 25 juni 2018, zaken nrs. C-297/17 en C-294/17, Coöperatie Mobilisation for the Environment UA et al., ECLI:EU:C:2018:622, par. 41-43. 28 SCHOUKENS H. en STRUBBE, M., ‘De habitattoets revisited in het licht van de recente rechtspraakontwikkelingen: de ecologische integriteit als bindend ankerpunt bij ruimtelijke besluitvorming’, TROS 2020, 5-46. SCHOUKENS, H., ‘’t Zijn weiden als wiegende zeeën: grenzen aan de groei door te veel stikstof in Nederland, geen vuiltje aan de lucht in Vlaanderen?’, STORM 2019/3, bijdrage 19, 1-8. SCHOUKENS, H., ‘An accident waiting to happen: Pieter Bruegel de Oude,Icarus en de val van het Vlaamse stikstofbeleid’, TMR 2021, 223- 239. SCHOUKENS, H., ‘De EU Habitatrichtlijn en atmosferische stikstofdepositie: dura lex, sed lex?’, in H. SCHOUKENS en I. LARMUSEAU (eds.), De Programmatische Aanpak Stikstof (PAS): Van een verstands- naar een gelukkig huwelijk tussen economie en natuur?. SCHOUKENS, H., ‘De Nederlandse stikstofstorm waait de grens geruisloos over; ligt een ‘bouwstop’ ook in Vlaanderen around the corner?’, STORM 2019/4, bijdrage 13, 1-13. SCHOUKENS, H., ‘De queeste naar de graal van de duurzame gebiedsontwikkeling: (not) taking no for an answer’, TROS 2014, 9-12. SCHOUKENS, H., ‘De Vlaamse programmatische aanpak stikstof (PAS) na de conclusie van Advocaat-Generaal Kokott van 25 juli 2018: Another one bites the dust’, TOO 2018, 318-322. SCHOUKENS, H., ‘Het Hof van Justitie legt een bom onder het Vlaamse m.e.r.-Besluit van 10 december 2004: kunnen er nog kwantitatieve uitsluitingsdrempels worden gehanteerd bij de invulling van descreeningsverplichting?’, TROS 2010, 143-158. SCHOUKENS, H., ‘Het verslechteringsverbod uit artikel 6 lid 2 van de Habitatrichtlijn in het dispuut omtrent de Waldschlössenbrücke: neen aan voldongen feiten bij blijvend natuurverlies?’, TMR 2016, 440-464. SCHOUKENS, H., ‘Stikstofdepositie en de EU-Habitatrichtlijn na het PAS-arrest van 7 november 2018: limieten aan de groei of een business as usual?’, TMR 2019, 444-445. SCHOUKENS, H., “De Vlaamse stikstofbom is gebarsten: puin ruimen en de moeizame zoektocht naar bijkomende SLIWA, S. en VERHEEKE, J., ‘Na Nederland ook Vlaanderen? Stikstof geeft stof tot nadenken …’, TOO 2020, 80-90. STRUBBE, M., ‘Stikstof en vergunningverlening in het Vlaamse Gewest: aandachtspunten uit de rechtspraak’, TOO 2021, 136-153. VELTMAN, J. en SMITS, G., ‘De voorgestelde regeling van stikstofdepositie in de Crisis- en Herstelwet’, M&R 2009, 638-641. Van Hoorick, G., Internationaal en Europees Natuurbeschermingsrecht, Antwerpen, Intersentia, 1997, 200-204. Overige: ‘Akkoord over nieuw dok Antwerpse haven, Doel blijft gespaard’, https:// www.tijd.be/politiek-economie/belgie/vlaanderen/akkoord-overnieu w-dok-antwerpse-haven-doel-blijft-gespaard/10377343.html (geraadpleegd op 10 april 2023). ‘Demir weigert vergunning voor gascentrale’, https://www.tijd.be/ politiek-economie/belgie/vlaanderen/demir-weigert-vergunning-voorga scentrale-vilvoorde/10345193.html (geraadpleegd op 10 april 2023). “De abt van Averbode nam een loopje met de waarheid”, https://dryade.info/category/artikels/ (geraadpleegd op 12 april 2023). De Conceptnota PAS van 23 februari 2022, die de uitwerking van dit Stikstofakkoord vat, valt te raadplegen op: Stikstofakkoord Vlaamse Regering – Departement Omgeving (vlaanderen.be). DESCHRIJVER, A., et al., ‘Stikstof en biodiversiteit: een onverzoenbaar duo’, Natuur.focus 2013, 92-102. ERISMAN, J.W. en BROUWER, T., De stikstofdepositie bijdragekaart voor effectieve emissievermindering uit de Landbouw, 2021, Centrum voor Milieuwetenschappen. EUROPEES MILIEUAGENTSCHAP, State of Nature in the EU – Results from reporting under the nature directives 2013-2018, EEA Rapport nr. 10/2020, 2020, 142, 41. EUROPESE COMMISSIE, Beheer van speciale beschermingszones. De bepalingen van artikel 6 van de Habitatrichtlijn, herziene versie, 2018, 30-32. GIES, E. KROS, H., en VOOGD, J.C, Inzichten stikstofdepositie op natuur, Wageningen University & Research, 2019, 39, 4. INSTITUUT VOOR NATUUR- EN BOSONDERZOEK, Natuurrapport 2020, 2020, 139. INSTITUUT VOOR NATUUR- EN BOSONDERZOEK, Natuurrapport 2020, 2020, 130. LUWEL,L., ‘Wie zal de megastallen uitmesten?’, De Standaard 26 december 2020. MINTEN, D., ‘Nederlands boerenprotest wordt echte boerenkrijg’, De Standaard 4 juni 2022. 29 RENSON, I., ‘Laks vergunningenbeleid zet de deur open voor megastallen’, De Standaard 12-13 december 2020, 20-23. RENSON, I., ‘Vlaanderen stikt in het stikstof, maar beseft het niet’, DeStandaard 19-20 december 2020, 24-25. RIJKSOVERHEID, Programma Aanpak Stikstof 2015-2021; zoals gewijzigd na partiële herziening op 18 december 2017, Den Haag, 2017, p. 7- 11. SCHOUKENS, H., ‘Kafka in het Vlaamse stikstofmoeras’, De Standaard 13 november 2021. VAN DYCK, H., “Stikstof, een chronische killer”, De Standaard 29 december 2021. VANDERAA, E., ‘De bom onder de PAS’, Vakblad natuur bos landschap December 2017, 3-7. VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ, Jaarrapport Lucht. Effecten van luchtvervuiling op gezondheid en ecosystemen, 2020, 35. VLAAMSE REGERING, Vlaams Regeerakkoord 2014-2019, 81. www. vlaanderen.be/statistiek-vlaanderen/ landbouw-en-visserij/veestapel (geraadpleegd op 10 april 2023).