Pillen of paarden? De magische impact van dieren op het welbevinden van jongeren

Het gaat niet goed met de Vlaamse jongeren. Maar liefst 20% van de adolescenten geeft aan met een depressie te flirten of te worstelen met het mentale welzijn. De wachtrijen zijn lang en psychologische sessies intensief, waardoor er steeds vaker wordt gekozen voor antidepressiva als weg van de minste weerstand. Een ander pad belooft echter minstens even waardevolle resultaten en volgt een zachtere route met een viervoeter als reisgezel.

Slecht in je vel, slecht op school: een zware rugzak voor de rest van je leven

Wanneer jongeren zich niet goed in hun vel voelen, presteren ze als logisch gevolg daarvan ook vaak slechter op school. Dat zorgt op zijn beurt dan weer voor een motivatiedip, waardoor de neerwaartse spiraal steeds verder wordt ingezet. Sommige jongeren vinden zelfs de energie niet meer om nog naar school te gaan en blijven maandenlang thuis. Vanwege hun achterstand moeten ze hun jaar dubbelen of halen zelfs nooit hun diploma.

Deze jongeren hebben meer kans om in hun latere leven geen degelijke job te vinden en in armoede te belanden. Niet enkel de persoonlijke kost is zwaar, maar ook voor de maatschappij. Het is dan ook in ieders belang om aan de weerbaarheid en veerkracht van jongeren te werken.

Platgetreden paden en nieuwe routes

Er zijn al heel wat mogelijkheden om jongeren te ondersteunen in hun mentaal welzijn, niet in het minst omdat er de laatste jaren sterk werd ingezet om het taboe te doorbreken. Jammer genoeg strooien de wachtlijsten vaak roet in het eten. Het is geen uitzondering dat jongeren met suïcidale neigingen voor een crisisopname een half jaar moeten wachten.

Om ervoor te zorgen dat deze jongeren zich in die periode toch kunnen beredderen of zelfs zonder het vooruitzicht van therapie, schrijven artsen steeds vaker antidepressiva voor. In de laatste vier jaar nam het gebruik met 60% toe.  

Het Riziv betaalt hiervoor jaarlijks tientallen miljoenen aan de farmaceutische industrie, terwijl de impact ervan eerder twijfelachtig is. Met dit budget zou de overheid in alternatieve projecten kunnen investeren om jongeren sneller te bereiken en beter te helpen.

Een mogelijkheid die even simpel is als doeltreffend? Laat jongeren terug meer in contact komen met de natuur, en als het even kan met dieren als co-coach.

Een warme snoet doet goed

Dieren kunnen een immens positieve impact hebben op de motivatie en het stressniveau. Wanneer was de laatste keer dat u door de regen ploeterde? Geen zinnig mens zou het uit vrije wil doen, maar smekende puppyogen volstaan om zelfs de taaiste tiener te vermurwen. Of voelde u zich nog nooit kalmer na een verkwikkende wandeling in het bos? Ook jongeren, zeker wie in een drukke stedelijke context opgroeien, ervaren die rust.

Bovendien nodigen dieren dankzij hun zwijgzame aanwezigheid uit tot dialoog. Jongeren die het moeilijk vinden om in gesprek te gaan met een coach of therapeut, hebben minder schroom om hun hart te luchten bij een dier. Via het dier leren ze zich vervolgens open te stellen voor mensen.

Dieren zijn zulke prettige vrienden: ze stellen geen vragen, ze geven geen kritiek. (George Eliot)

Dit is bij uitstek een interessante piste om te bewandelen met jongeren die een grote weerstand hebben ontwikkeld voor hulpverleners of geen hoop meer koesteren. Net bij deze schijnbaar onbereikbare jongeren kan een dier zoveel betekenen.

Allemaal beestjes

Een dier op zich kan al voor een grote impact zorgen, zonder dat het expliciet als co-coach wordt getraind en ingezet. Denk maar aan scholen waar oudere leerlingen binnen een project worden opgeleid tot duivenmelker. Ze hebben niet alleen meer zin om naar school te komen maar leren ook op een ongedwongen manier met verantwoordelijkheid en teleurstelling omgaan. In een jeugdvoorziening heeft een assistentiehond een belangrijke kalmerende functie en draagt bij aan een huiselijke sfeer. Op een zorgboerderij leren jongeren omgaan met de noden van verschillende dieren terwijl ze die van zichzelf ontdekken en leren eraan tegemoet te komen.

Honden zijn vanwege hun formaat en trainbare karakter breed inzetbaar, terwijl paarden vanwege hun gevoeligheid en kracht ook uitstekende co-coaches vormen.

Hoe meer het dier opschuift van gezelschapsdier in de richting van co-coach, des te meer training heeft ook de begeleider nodig.

Geen toverstokje, wel een toverstaartje

Hoewel het inzetten van dieren niet nieuw is, blijft het wel een marginaal fenomeen dat voor een overtuigde enkeling blijft weggelegd. Dat is bijzonder jammer wanneer er binnen deze projecten overtuigende resultaten worden geboekt, die niet meer hoeven te kosten dan medicatie. Er werd echter geschrapt in de opleidingssubsidies voor wie zich in deze materie wou verdiepen, dus het mag duidelijk zijn welke richting het beleid uitstippelt.

Het is ook niet zo dat deze vorm van coaching louter op zichzelf staat. Het is complementair aan bestaande stromingen en er moet gezocht worden naar de combinatie die het beste aansluit bij elke individuele jongere en context, of die zich nu in het onderwijsveld of in een zorgkader afspeelt.

Praktijkvoorbeelden maken duidelijk dat dieren de sleutel kunnen zijn die op schijnbaar magische wijze een deurtje openen in de manshoge muren die jongeren uit zelfbescherming hebben opgetrokken.

En u? Wat zou u het liefst hebben voor uw (klein)kind: een klinische therapiesessie in een betonnen gebouw, of een vrij gesprek onder een groen bladerdak? Pillen of paarden?