Pillen of paarden? De magische impact van dieren op het welbevinden van jongeren

Hanne
Van Hoylandt

Het gaat niet goed met de Vlaamse jongeren. Maar liefst 20% van de adolescenten geeft aan met een depressie te flirten of te worstelen met het mentale welzijn. De wachtrijen zijn lang en psychologische sessies intensief, waardoor er steeds vaker wordt gekozen voor antidepressiva als weg van de minste weerstand. Een ander pad belooft echter minstens even waardevolle resultaten en volgt een zachtere route met een viervoeter als reisgezel.

 

Slecht in je vel, slecht op school: een zware rugzak voor de rest van je leven

Wanneer jongeren zich niet goed in hun vel voelen, presteren ze als logisch gevolg daarvan ook vaak slechter op school. Dat zorgt op zijn beurt dan weer voor een motivatiedip, waardoor de neerwaartse spiraal steeds verder wordt ingezet. Sommige jongeren vinden zelfs de energie niet meer om nog naar school te gaan en blijven maandenlang thuis. Vanwege hun achterstand moeten ze hun jaar dubbelen of halen zelfs nooit hun diploma.

FB 1 0

Deze jongeren hebben meer kans om in hun latere leven geen degelijke job te vinden en in armoede te belanden. Niet enkel de persoonlijke kost is zwaar, maar ook voor de maatschappij. Het is dan ook in ieders belang om aan de weerbaarheid en veerkracht van jongeren te werken.

 

Platgetreden paden en nieuwe routes

Er zijn al heel wat mogelijkheden om jongeren te ondersteunen in hun mentaal welzijn, niet in het minst omdat er de laatste jaren sterk werd ingezet om het taboe te doorbreken. Jammer genoeg strooien de wachtlijsten vaak roet in het eten. Het is geen uitzondering dat jongeren met suïcidale neigingen voor een crisisopname een half jaar moeten wachten.

Om ervoor te zorgen dat deze jongeren zich in die periode toch kunnen beredderen of zelfs zonder het vooruitzicht van therapie, schrijven artsen steeds vaker antidepressiva voor. In de laatste vier jaar nam het gebruik met 60% toe.  

Het Riziv betaalt hiervoor jaarlijks tientallen miljoenen aan de farmaceutische industrie, terwijl de impact ervan eerder twijfelachtig is. Met dit budget zou de overheid in alternatieve projecten kunnen investeren om jongeren sneller te bereiken en beter te helpen.

Een mogelijkheid die even simpel is als doeltreffend? Laat jongeren terug meer in contact komen met de natuur, en als het even kan met dieren als co-coach.

 

Een warme snoet doet goed

Dieren kunnen een immens positieve impact hebben op de motivatie en het stressniveau. Wanneer was de laatste keer dat u door de regen ploeterde? Geen zinnig mens zou het uit vrije wil doen, maar smekende puppyogen volstaan om zelfs de taaiste tiener te vermurwen. Of voelde u zich nog nooit kalmer na een verkwikkende wandeling in het bos? Ook jongeren, zeker wie in een drukke stedelijke context opgroeien, ervaren die rust.

Bovendien nodigen dieren dankzij hun zwijgzame aanwezigheid uit tot dialoog. Jongeren die het moeilijk vinden om in gesprek te gaan met een coach of therapeut, hebben minder schroom om hun hart te luchten bij een dier. Via het dier leren ze zich vervolgens open te stellen voor mensen.

Dieren zijn zulke prettige vrienden: ze stellen geen vragen, ze geven geen kritiek. (George Eliot)

Dit is bij uitstek een interessante piste om te bewandelen met jongeren die een grote weerstand hebben ontwikkeld voor hulpverleners of geen hoop meer koesteren. Net bij deze schijnbaar onbereikbare jongeren kan een dier zoveel betekenen.

 

Allemaal beestjes

Een dier op zich kan al voor een grote impact zorgen, zonder dat het expliciet als co-coach wordt getraind en ingezet. Denk maar aan scholen waar oudere leerlingen binnen een project worden opgeleid tot duivenmelker. Ze hebben niet alleen meer zin om naar school te komen maar leren ook op een ongedwongen manier met verantwoordelijkheid en teleurstelling omgaan. In een jeugdvoorziening heeft een assistentiehond een belangrijke kalmerende functie en draagt bij aan een huiselijke sfeer. Op een zorgboerderij leren jongeren omgaan met de noden van verschillende dieren terwijl ze die van zichzelf ontdekken en leren eraan tegemoet te komen.

Honden zijn vanwege hun formaat en trainbare karakter breed inzetbaar, terwijl paarden vanwege hun gevoeligheid en kracht ook uitstekende co-coaches vormen.

FB2

Hoe meer het dier opschuift van gezelschapsdier in de richting van co-coach, des te meer training heeft ook de begeleider nodig.

 

Geen toverstokje, wel een toverstaartje

Hoewel het inzetten van dieren niet nieuw is, blijft het wel een marginaal fenomeen dat voor een overtuigde enkeling blijft weggelegd. Dat is bijzonder jammer wanneer er binnen deze projecten overtuigende resultaten worden geboekt, die niet meer hoeven te kosten dan medicatie. Er werd echter geschrapt in de opleidingssubsidies voor wie zich in deze materie wou verdiepen, dus het mag duidelijk zijn welke richting het beleid uitstippelt.

Het is ook niet zo dat deze vorm van coaching louter op zichzelf staat. Het is complementair aan bestaande stromingen en er moet gezocht worden naar de combinatie die het beste aansluit bij elke individuele jongere en context, of die zich nu in het onderwijsveld of in een zorgkader afspeelt.

Praktijkvoorbeelden maken duidelijk dat dieren de sleutel kunnen zijn die op schijnbaar magische wijze een deurtje openen in de manshoge muren die jongeren uit zelfbescherming hebben opgetrokken.

En u? Wat zou u het liefst hebben voor uw (klein)kind: een klinische therapiesessie in een betonnen gebouw, of een vrij gesprek onder een groen bladerdak? Pillen of paarden?

Bibliografie

Animal-assisted interventions: Definitions. (n.d.). American Veterinary Medical Association. Retrieved May 6, 2023, from https://www.avma.org/resources-tools/avma-policies/animal-assisted-inte….

Arkow, P. (2015). Animal Therapy on the Community Level: The Impact of Pets on Social Capital. In Handbook on Animal-Assisted Therapy: Foundations and Guidelines for Animal-Assisted Interventions (4th ed., pp. 43–51). Elsevier.

Beetz, A., Uvnäs-Moberg, K., Julius, H., & Kotrschal, K. (2012). Psychosocial and Psychophysiological Effects of Human-Animal Interactions: The Possible Role of Oxytocin. Frontiers in Psychology, 3. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2012.00234

Beurskens, E., Van Der Linde, M., & Baart, A. (2020). Praktijkboek Presentie (2nd ed.). Uitgeverij Coutinho.

Cijfers over schooluitval. (n.d.). Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. Retrieved December 22, 2022, from https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/samen-tegen-+schooluitval/vroegtijdi…

Coren, S. (2015). Foreword. In Handbook on Animal-Assited Therapy: Foundations and Guidelines for Animal-Assisted Interventions (4th ed., pp. xix–xxii). Elsevier.

De Mönnink, H. J. (2016). De gereedschapskist van de sociaal werker: Multimethodisch Sociaal Werk (MMSW) (5th ed.). Bohn Stafleu van Loghum.

De Windt, H. (2023, May 29). Gedwongen opnames in de psychiatrie zijn met ruim 60 procent gestegen in 12 jaar tijd: hoe komt dat? vrtnws.be. Retrieved May 29, 2023, from https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/05/16/stijgend-aantal-gedwongen-opnam…

Develtere, L. (2023, February 13). Een dag op stap met zorghond Sam: ‘Toen ik moest huilen, legde hij zijn kop op mijn schoot.’ Sociaal.Net. Retrieved April 14, 2023, from https://sociaal.net/verhaal/een-dag-op-stap-met-zorghond-sam/

Duurzaam Educatiepunt. (2023). Natuurbetrokkenheid bij jongeren in het Secundair Onderwijs: Wetenschappelijk rapport en bevraging (D/2023/3241/111). Departement Omgeving. Retrieved May 1, 2023, from https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/55342

Elen, J., & Thys, A. (Eds.). (2020). Leren in maatschappelijk betrokken onderwijs. Basisinzichten voor leraren nu en in de toekomst (2nd ed.). Universitaire Pers Leuven.

Ervaringsleren: Proces belangrijker dan product. (2021, January 11). Driestar Educatief. Retrieved May 28, 2023, from https://www.driestar-educatief.nl/advies-en-begeleiding/actueel/nieuws/….

Fine, A., & Beck, A. (2015). Understanding our Kinship with animals: Input for health care professionals interested in the human-animal bond. In Handbook on Animal-Assisted Therapy: Foundations and Guidelines for Animal-Assisted Interventions (4th ed., pp. 3–19). Elsevier.

Fine, A., Tedeschi, P., & Elvove, E. (2015). Forward Thinking: The Evolving Field of Human–Animal Interactions. In Handbook on Animal-Assited Therapy: Foundations and Guidelines for Animal-Assisted Interventions (4th ed., pp. 20–35). Elsevier.

Hollon, S. D., Thase, M. E., & Markowitz, J. C. (2002). Treatment and Prevention of Depression. Psychological Science in the Public Interest, 3(2), 39–77. https://doi.org/10.1111/1529-1006.00008

In 2022, 6.6% of people aged 15-24 were not in education, employment or training | Statbel. (2023, March 29). Retrieved April 23, 2023, from https://statbel.fgov.be/en/news/2022-66-people-aged-15-24-were-not-educ…

Kamsteeg, F., Waal, C. J. M., Wels, H., & Spiegel, M. (2011). Victor Turner and liminality: An introduction. Anthropology Southern Africa, 34(1–2), 1–4. https://doi.org/10.1080/23323256.2011.11500002

Kintaert, K. (2020). Begeleidend werken met assistentie van dieren: Een inleiding. Uitgeverij Academia Press.

Kintaert, K. (2020b). Dieren in de hulpverlening: Narratief ontwerp van een hulpverleningscontext met dieren in de hoofdrol. Cyclus.

Latella, D., & Abrams, B. (2015). The Role of the Equine in Animal-Assisted Interactions. In Handbook on Animal-Assited Therapy: Foundations and Guidelines for Animal-Assisted Interventions (4th ed., pp. 115–155). Elsevier.

LEJO’s Jaarverslag 2022. (2023). Retrieved May 27, 2023, from https://lejo.be/wp-content/uploads/2023/05/jaarverslag_V4.pdf

Mouton, N. (2022). Zelfzorg is het begin van alles (2nd ed.). Uitgeverij Lannoo.

Musler, W., van Eeghen, J., & van Noort, E. (2022, October). De Geen Woorden Maar Paarden Podcast - Introductie (season 1, episode 1). Retrieved January 5, 2023, from https://open.spotify.com/episode/433mpe4ObZeQNSdCfjMi2u?si=5d335fc978c7…

On 1st January 2019, Belgium had 11,431,406 inhabitants | Statbel. (2019, June 17). Retrieved April 23, 2023, from https://statbel.fgov.be/en/news/1st-january-2019-belgium-had-11431406-i…

Papadimitriou, E. (2022). Coverage of environmental issues in undergraduate curricula in social work in four European countries: the UK, Switzerland, Germany and Greece. Social Work Education. https://doi.org/10.1080/02615479.2022.2028763

Saey, L. (2018, May 29). Duivenproject in school De Wijsneus in Oplinter: een mooie promotie voor de sport én stimulans voor de jeugd | PIPA. Retrieved May 20, 2023, from https://www.pipa.be/en/articles/18165/duivenproject-school-de-wijsneus-…

Schoolverlatersrapport. (n.d.). Retrieved April 23, 2023, from https://www.vdab.be/trendsdoc/schoolverlaters/detail/default.shtml

Serpell, J. A. (2015). Animal-Assisted Interventions in Historical Perspective. In Handbook on Animal-Assited Therapy: Foundations and Guidelines for Animal-Assisted Interventions (4th ed., pp. 11–19). Elsevier.

TELUS Talks. (2023, February 22). TELUS Talks | How our pets can curb stress: Dr. Aubrey Fine [Video]. YouTube. Retrieved May 1, 2023, from https://www.youtube.com/watch?v=OlRCJN1a1cU

Tirions, M., Raeymaeckers, P., Cornille, A., Gibens, S., Boxstaens, J., & Postma, Y. (2019). #sociaalwerk (1st ed.). Acco.

United Nations. (n.d.). Universal Declaration of Human Rights | United Nations. Retrieved April 23, 2023, from https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights

Verhage, R., & Merckx, S. (2019, October 6). ‘Laten we werk maken van een volwaardige terugbetaling van psychologische hulpverlening.’ knack.be. Retrieved May 4, 2023, from https://www.knack.be/nieuws/laten-we-werk-maken-van-een-volwaardige-ter…

Vlaamse Jeugdraad. (2023). Mentaal Welzijn - Advies 2301. Retrieved May 16, 2023, from https://vlaamsejeugdraad.be/storage/files/93aae9f8-2d4c-4f1b-93b3-d312a…

Vroegtijdig schoolverlaten in het Vlaams onderwijs: Cijferrapport voor de schooljaren 2011-2012 tot en met 2016-2017. (2019). In www.onderwijs.vlaanderen.be/onderwijsstatistieken. Departement Onderwijs & Vorming. Retrieved November 27, 2022, from https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/30663

 

Download scriptie (2.03 MB)
Universiteit of Hogeschool
AP Hogeschool Antwerpen
Thesis jaar
2023
Promotor(en)
Dries Claessens