Wat als het onderwijs nu eens gebaat zou zijn met een adempauze?
Vraag aan elke leerkracht in het secundair onderwijs of een pauze tijdens de les helpt om de leerstof beter te verwerken en je krijgt een volmondig: “ja, natuurlijk”. Toch wordt dit in bijna geen enkele school toegepast. Het grootste argument is het verlies van lestijd. Want er is al zo weinig effectieve lestijd. Dus ga je er toch niet opzettelijk nog wat extra tijd van afdoen?
Waarom duurt een les 50 minuten?
Er blijkt echter al een probleem te zijn met de duur van 50 minuten. Deze blijkt op zeer oud experimenteel onderzoek gebaseerd van eind 20ste eeuw en werd in die tijd vooral ingegeven door economische belangen, met name kinderarbeid. Verder blijkt dat de overheid de totale onderwijstijd wel vastlegt, maar niet hoe je deze spreidt in lesblokken. Er is dus geen verplicht wettelijk kader om die vast te leggen in lesblokken van 50 minuten.
In het kader van het tekort aan leerkrachten wordt in het onderwijs momenteel alles in vraag gesteld behalve de essentie: de lestijd. Uit recent onderzoek blijkt dat 2 lesblokken van 20 minuten veel efficiënter zijn voor het brein dan een lesblok van 40 minuten. Meer bepaald zou de leerstof in het eerste geval gedurende 36 minuten worden opgenomen en in het 2de geval ‘maar’ 30 minuten. Dus een pauze van 5 minuten tussen die 2 lesblokken zou in die optiek zelfs zorgen voor winst in effectieve lestijd in vergelijking met een lesblok van 40 minuten.
Naar een adempauze in de les
Met deze overwegingen in het achterhoofd werd in deze masterproef een onderzoek gedaan naar het effect van een pauze tijdens de lessen wiskunde en opvoedkunde bij leerlingen van 6 TSO. Er werd met name onderzocht of 5 minuten pauze in een les zorgde voor een betere score op de geziene leerstof in de les door een quiz op het einde van de les. Om deze 5 minuten pauze nuttig in te vullen, werd er een ademhalingsoefening gegeven die bestond uit 5 seconden in en 5 seconden uitademen door de neus, wat ‘coherent ademen’ wordt genoemd. De resultaten waren opvallend positief met scores die tot 20 tot 25% beter waren dan die in de doorlopende les.
Bij de les blijven
Er zijn verschillende redenen waarom leerlingen beter presteren bij 2 kortere lesblokken. Leerlingen blijken vooral aan het begin en aan het einde van een les de meeste leerstof te onthouden. Dit valt eenvoudig te verklaren door zelf eens te denken aan die keer dat je in de winkel stond en jouw boodschappenlijstje was vergeten. Wedden dat je nog het begin en het einde van het lijstje wist? Dit is ook bij leerlingen zo. Door de lestijd in te korten naar 2 les blokken, zorgt dit dus op zich al voor een sterker effect. De pauze zorgt er echter ook voor dat het brein tijd krijgt om de geziene leerstof te verwerken en op te slaan, maar ook plaats te maken voor de nieuwe leerstof na de pauze.
Eventjes op adem komen
Een pauze in een les zorgt er niet alleen voor dat leerlingen beter presteren, maar zorgt er ook voor dat de leerkracht zelf wat op adem kan komen. Het voordeel van de ademhalingsoefening tijdens die pauze is niet alleen dat ze gemakkelijk aan te leren is maar dat leerlingen bovendien op een heel eenvoudige manier in aanraking komen met mediteren. Ze kunnen deze oefening later ook gebruiken bij paniek of acute stress, bijvoorbeeld op een mondeling examen.
Bibliografie
Baddeley, A. D., Hatter, J. E., Scott, D., & Snashall, A. (1970). Memory and time of day. The Quarterly Journal of Experimental Psychology, 22(4), 605-609.
Bernardi, L., Sleight, P., Bandinelli, G., Cencetti, S., Fattorini, L., Wdowczyc-Szulc, J., & Lagi, A. (2001). Effect of rosary prayer and yoga mantras on autonomic cardiovascular rhythms: comparative study. Bmj, 323(7327), 1446-1449.
Billman, G. E. (2011). Heart rate variability–a historical perspective. Frontiers in physiology, 2, 86.
Bradbury, N. A. (2016). Attention span during lectures: 8 seconds, 10 minutes, or more?. Advances in physiology education, 509-313.
Bunce, D. M., Flens, E. A., & Neiles, K. Y. (2010). How long can students pay attention in class? A study of student attention decline using clickers. Journal of Chemical Education, 87(12), 1438-1443.
Dhaniwala, N. K. S., Dasari, V., & Dhaniwala, M. N. (2020). Pranayama and Breathing Exercises-Types and Its Role in Disease Prevention & Rehabilitation. Journal of Evolution of Medical and Dental Sciences, 9(44), 3325-3331.
Dijkstra, M. (2021). Stilte zijn. Samsara Uitgeverij B.V.
Ebbinghaus, H. (1885). Über das Gedächtnis: Untersuchungen zur experimentellen Psychologie. Duncker & Humblot..
Elliott, S. B. (2005). The New Science of Breath - 2nd Edition. Coherence Books.
Groeneveld, K. M., Mennenga, A. M., Heidelberg, R. C., Martin, R. E., Tittle, R. K., Meeuwsen, K. D., ... & White, E. K. (2019). Z-score neurofeedback and heart rate variability training for adults and children with symptoms of attention-deficit/hyperactivity disorder: A retrospective study. Applied psychophysiology and biofeedback, 44, 291-308.
Hajar, M. S., Rizal, H., & Kuan, G. (2019). Effects of physical activity on sustained attention: a systematic review. Scientia Medica, 29(2), e32864-e32864.
Hartley, J., & Davies, I. K. (1978). Note‐taking: A critical review. Programmed learning and educational technology, 15(3), 207-224.
Hattie, J. (2009). Visible Learning: A Synthesis of Over 800 Meta-Analyses Relating to Achievement. Corwin.
Jerath, R., Crawford, M. W., Barnes, V. A., & Harden, K. (2015). Self-regulation of breathing as a primary treatment for anxiety. Applied psychophysiology and biofeedback, 40(2), 107-115.
Lee, S. H., Park, D. S., & Song, C. H. (2023, March). The Effect of Deep and Slow Breathing on Retention and Cognitive Function in the Elderly Population. In Healthcare (Vol. 11, No. 6, p. 896). MDPI.
Maree (2023b, mei 19). CBC - The Breathing Classroom | IBF International Breathwork Foundation. IBF International Breathwork Foundation. https://ibfbreathwork.org/the-breathing-classroom-2/#:~:text=Benefits%20of%20Conscious%20Breathing&text=Provides%20stress%20management%20tools%20for,Reduces%20need%20for%20ADHD%20medication
Martini, M., Zamarian, L., Sachse, P., Martini, C., & Delazer, M. (2019). Wakeful resting and memory retention: a study with healthy older and younger adults. Cognitive Processing, 20, 125-131.
Masini, A., Marini, S., Gori, D., Leoni, E., Rochira, A., & Dallolio, L. (2020). Evaluation of school-based interventions of active breaks in primary schools: A systematic review and meta-analysis. Journal of science and medicine in sport, 23(4), 377-384.
McKeachie, W. J., & Brewer, C. L. (2002). The Teaching of Psychology: Essays in Honor of Wilbert J. McKeachie and Charles L. Brewer. Taylor & Francis.
Müller, C., Otto, B., Sawitzki, V., Kanagalingam, P., Scherer, J. S., & Lindberg, S. (2021). Short breaks at school: effects of a physical activity and a mindfulness intervention on children's attention, reading comprehension, and self-esteem. Trends in Neuroscience and Education, 25, 100160.
Nestor, J. (2021). Het nieuwe ademen. HarperCollins.
Puchalski, M. A. (1988). Impulsivity, time of day, and retention interval: Interactive effects on cognitive performance. Northwestern University.
Reuter, P., Sillevis, R., & Weiss, V. (2021). Can Mindfulness Practice Improve Short-Term Retention in a Science Course?. HAPS Educator, 25(1), 7-12.
Schaich, C. L., Malaver, D., Chen, H., Shaltout, H. A., Zeki Al Hazzouri, A., Herrington, D. M., & Hughes, T. M. (2020). Association of heart rate variability with cognitive performance: the multi‐ethnic study of atherosclerosis. Journal of the American Heart Association, 9(7), e013827.
Sousa, D. A. (2016). Primacy/recency effect. SAGE Publications.
Stuart, J., & Rutherford, R. D. (1978). Medical student concentration during lectures. The lancet, 312(8088), 514-516.
Thayer, J. F., Åhs, F., Fredrikson, M., Sollers III, J. J., & Wager, T. D. (2012). A meta-analysis of heart rate variability and neuroimaging studies: implications for heart rate variability as a marker of stress and health. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 36(2), 747-756. Alderman, Yu, B., Song, Y., & Feijs, L. (2015). Light bird: An animated biofeedback interface for coherent breathing. Design and semantics of form and movement, 356.
The Human Condition. (2023b). Coherent Breathing: Overview, Benefits, and Effectiveness. The Human Condition.
Timmer, M. C., Steendijk, P., Arend, S. M., & Versteeg, M. (2020). Making a lecture stick: the effect of spaced instruction on knowledge retention in medical education. Medical Science Educator, 30, 1211-1219.
Tsai, H. J., Kuo, T. B., Lee, G. S., & Yang, C. C. (2015). Efficacy of paced breathing for insomnia: enhances vagal activity and improves sleep quality. Psychophysiology, 52(3), 388-396.
Vetter, M., Orr, R., O'Dwyer, N., & O'Connor, H. (2020). Effectiveness of active learning that combines physical activity and math in schoolchildren: a systematic review. Journal of School Health, 90(4), 306-318.
Vlaamse Codex > Zoeken > Document. (2023). https://codex.vlaanderen.be/Zoeken/Document.aspx?DID=1020342¶m=informatie
Waarom is 1 lesuur in het secundair onderwijs 50 minuten (en geen 60)? - Ik heb een vraag (2023). https://www.ikhebeenvraag.be/mvc/vraag/18822/Waarom-is-1-lesuur-in-het-secundair-onderwijs-50-minuten-en-geen-60#:~:text=Antwoord,maximum%2050%20minuten%20kan%20concentreren.
Wang, W. Y., & Chen, A. (2023). Can Physical Activity Breaks Assist Mathematics Learning? A Domain Learning Theory Perspective. Journal of Teaching in Physical Education, 1(aop), 1-7.
Wilson, A. N., Olds, T., Lushington, K., Petkov, J., & Dollman, J. (2016). The impact of 10‐minute activity breaks outside the classroom on male students’ on‐task behaviour and sustained attention: a randomised crossover design. Acta paediatrica, 105(4), e181-e188.
Wilson, K., & Korn, J. H. (2007). Attention during lectures: Beyond ten minutes. Teaching of Psychology, 34(2), 85-89.
Yadav, G., & Mutha, P. K. (2016). Deep breathing practice facilitates retention of newly learned motor skills. Scientific reports, 6(1), 37069.
