Spelenderwijs de drempels overwinnen om te praten over wat komen gaat!
Doodgaan… niemand praat er graag over, zeker niet als je nog zo gezond bent als een vis. Maar als het minder met je gaat en je niet meer zal genezen, dan is het belangrijk dat anderen weten wat jouw zorg- en levenswensen zijn.
Iedereen wacht op elkaar
Stel je hebt een chronische aandoening. Gelukkig kan je met goede thuiszorg nog steeds thuis wonen. Je hebt erover nagedacht, over jouw toekomst, en je bent klaar om een gesprek met jouw zorgverleners te voeren over wat nog moet, mag en kan voor jou, én wat niet. Je gaat ervan uit dat zij hiervoor het initiatief zullen nemen. Tenslotte hebben zij de kennis over wat mogelijk is, niet? Dus je wacht.
Maar onderzoek toont aan dat zorgverleners zo’n gesprek best moeilijk vinden. Ze hebben te weinig kennis, ervaring en tijd of geloven te weinig in zichzelf dat ze dit wél naar behoren kunnen. Hierdoor merken ze jouw signalen niet op of denken ze dat je zelf wel het initiatief zult nemen voor dit gesprek. Dus ze wachten. En zo gaat kostbare tijd verloren.
Ligt het aan de vormingsmethodiek?
Thuisverpleegkundigen zijn verplicht om per jaar 20 uur vorming te volgen. Ook vorming over vroegtijdige zorgplanning (VZP). Dit is het tijdig en herhaaldelijk voeren van die gesprekken waar we het net over hadden.
Ik vroeg me af: ‘Hoe komt het dat deze zorgverleners te weinig een VZP gesprek aangaan met hun cliënten? Heeft de traditionele manier van vorming daar misschien iets mee te maken? Kan ik bovenstaand scenario voorkomen door het op een innovatieve en activerende manier aan te pakken?’
We proberen iets nieuws!
In mijn laatste jaar Verpleegkunde liep ik stage in een thuiszorgorganisatie. Ik kon er voor mijn bachelorproef het effect uittesten van een andere manier van vorming geven. Die methodiek was uitgedacht door het ‘Van Cure naar Care’ projectteam dat zich bezig houdt met vorming over palliatieve zorg voor zorgprofessionals. In plaats van de zorgverleners plat te walsen met enorme hoeveelheden kennis, gaf ik enkel de strikt noodzakelijke kennis mee en brachten we die kennis onmiddellijk in de praktijk. Niet door saaie oefeningen, maar met een serious game, op een speelse manier.
Over knipperlichten, vroegtijdige zorgplanning en palliatieve zorg
We hadden het over knipperlichten. Dat zijn alarmsignalen, kleine of grotere veranderingen in de situatie van zorgvragers. Denk aan een opname in het ziekenhuis, weigering van voedsel, of een levenseindevraag. Wanneer zo’n knipperlicht wordt opgemerkt is het tijd om een VZP gesprek te voeren.
Gebaseerd op levensverhalen van fictieve en echte cliënten oefenden we met het knipperlichtenspel het herkennen van deze veranderingen.
En we legden de link tussen tijdige en kwaliteitsvolle VZP gesprekken en palliatieve zorg. Dat is de gepaste zorg voor iemand die niet meer zal genezen. Wist je dat palliatieve zorg start vanaf de diagnose van een levensbedreigende ziekte en niet pas aan het levenseinde? En dat comfort en levenskwaliteit daarbij centraal staan, zowel die van de zorgvrager als die van diens naasten? En dat palliatieve zorg een mensenrecht is?
Vraag je je nog steeds af waarom het herkennen van de knipperlichten zo belangrijk is? Ik zet het nog even op een rijtje. Door tijdige VZP gesprekken is er duidelijkheid en gemoedsrust voor iedereen rondom jou, de zorgvrager. En door tijdige palliatieve zorg verloopt jouw laatste levensfase in maximaal comfort en hoe en waar jij en je naasten het hebben gewild!
Het werkt!
We wilden de impact van onze aanpak meten op de kennis rond vroegtijdige zorgplanning en op het gevoel van zelfvertrouwen om in de toekomst VZP gesprekken te voeren. Daarom liet ik de deelnemers een vragenlijst invullen voor we van start gingen met de vorming en nadat het volledige traject was afgerond.
We goten de resultaten in kleurrijke tabellen en die leerden ons dat onze aanpak had gewerkt: de kennisvragen werden correcter beantwoord na het vormingsprogramma en het gevoel van zelfvertrouwen was toegenomen.
Bovendien vonden alle deelnemers dat de aanpak doeltreffend was en meer dan de helft verkoos onze aanpak boven een meer traditionele manier van vorming!
Ons onderzoek bevestigde ook de drempels, dat kennis, ervaring, en het gevoel van vertrouwen in het eigen kunnen omtrent VZP gesprekken inderdaad te beperkt is bij zorgverleners. Er is dus zeker nood om hen hier beter in te ondersteunen.
En wat nu? De buzz levend houden!
De resultaten uit mijn bachelorproef stemmen mij positief voor de toekomst: thuiszorgorganisaties staan open om te werken aan een betere integratie van vroegtijdige zorgplanning en palliatieve zorg in hun dagelijkse werking. En een innovatieve vormingsaanpak wordt gesmaakt en werkt.
Het was zeer fijn en bemoedigend om te zien hoe de thuisverpleegkundigen na het vormingstraject in overleg gingen met elkaar over hun cliënten, palliatieve zorgnoden opmerkten en huisartsen opbelden om samen aan de slag te gaan. Mijn bachelorproef veroorzaakte een echte sensibilisering in de organisatie.
En ik ben van plan deze buzz levend te houden want ik ben nu aan het werk in deze thuiszorgorganisatie. Als mijn collega’s mij zien moeten ze automatisch denken: knipperlichten!!
Werk jij in de thuiszorg of ken je iemand die in de thuiszorg werkt? Ben je geïnteresseerd in deze aanpak? Je vindt alle materialen op de Tools pagina van www.vancurenaarcare.be. Ga zeker een kijkje nemen!
En niet vergeten: The game is on!
Bibliografie
Advance care planning voor palliatieve patiënt factureerbaar vanaf november. (2022, 5 oktober). Medi-Sfeer. Geraadpleegd op 5 januari 2023, van https://www.medi-sfeer.be/nl/nieuws/beroepsnieuws/advance-care-planning-voor-palliatieve-patient-factureerbaar-vanaf-november.html
Alpay, L., Post, X., Hubeek, L., & Giessen, N. (2018, 7 september). Gebruik van informatietechnologie ter ondersteuning van de mondzorg van thuiswonende ouderen. NTVT. https://www.ntvt.nl/tijdschrift/editie/artikel/t/gebruik-van-informatietechnologie-ter-ondersteuning-van-de-mondzorg-van-thuiswonende-ouderen
Attest van wijze van teraardebestelling en/of rituelen. (z.d.). Vlaanderen.be. https://www.vlaanderen.be/attest-van-wijze-van-teraardebestelling-en-of-rituelen
Brull, S., Finlayson, S., Kostelec, T., MacDonald, R., & Krenzischeck, D. (2017). Using gamification to improve productivity and increase knowledge retention during orientation. The Journal of Nursing Administration, 47(9), 448–453. https://doi.org/10.1097/ NNA.0000000000000512 PMID:28834805
Bouckenaere, D., Desmedt, M., Fontaine, L., Huysmans, G., Morel, M., Nollet, A. F., Peltier, A., & Vanden Berghe, P. (2021, 21 januari). Palliatieve “middle care”: Een onmisbare schakel in het Belgische netwerk voor palliatieve zorg. https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be
Cohen, J., Smets, T., Pardon, K., & Deliens, L. (2014). Palliatieve zorg meer dan stervensbegeleiding. Leuven: Uitgeverij Lannoo Campus, p.56. Endoflifecare. https://www.endoflifecare.be/fliece-iwt-sbo-information-in-dutch
Coupez, V. (2023). Palliatieve zorg: wie, wat, waar, wanneer en waarom? CureCare Project. https://rise.articulate.com/share/YEWGxcFiA8ZtO-2SfX2CVJymvMsXVgWT
Deroitte, E. (2021, september). CM-Informatie analyses en standpunten. CM. Geraadpleegd op 8 januari 2023, van https://www.cm.be/media/CM-info285_tcm47-71662.pdf#page=46
Euthanasie cijfers van 2021. (z.d.). Overlegorganen. Geraadpleegd op 19 november 2022, van https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/nl/documenten/euthanasie-cijfers-van-2021
Expertisecentrum Dementie & Palliatieve zorg Gent-Eeklo. (2020). Project tijdig opstarten van palliatieve zorg in het woonzorgcentrum (voor mensen met dementie).
Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen vzw. (2016, oktober). Palliatieve thuiszorg. . . en nu? Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen.
Garrison. (2021, februari). Interactive Learning for Nurses Through Gamification : JONA: The Journal of Nursing Administration. LWW. https://journals.lww.com/jonajournal/Abstract/2021/02000/Interactive_Learning_for_Nurses_Through.9.aspx
Gilissen, J., Pivodic, L., Wendrich-van Dael, A., Cools, W., Vander Stichele, R., Van den Block, L., Deliens, L., & Gastmans, C. (2020). Nurses’ self-efficacy, rather than their knowledge, is associated with their engagement in advance care planning in nursing homes: A survey study. Palliative Medicine, 34(7), 917–924. https://doi.org/10.1177/0269216320916158
Gilissen, J., van Dael-Wendrich, A., Pivodic, L., Gastmans, C., Deliens, L., Vanderstichele, R., & Van den Block, L. (2021, 2 april). VZP+ toolkit. End of life care. Geraadpleegd op 10 oktober 2022, van https://www.endoflifecare.be/vzp-project
Jeong, H. (2017). Effects of nursing students’ practices using smartphone videos on fundamental nursing skills, self-efficacy, and learning satisfaction in South Korea. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 13(6), 2351–2365. https://doi.org/10.12973/eurasia.2017.01229a
Koelewijn, & Wanrooij. (2006). Als de patiënt niet meer kan slikken. . .. Huisarts & Wetenschap. Geraadpleegd op 2 januari 2023, van https://www.henw.org/artikelen/als-de-patient-niet-meer-kan-slikken
Lichaam aan de wetenschap schenken. (z.d.). www.vlaanderen.be. https://www.vlaanderen.be/lichaam-aan-de-wetenschap-schenken
Maetens, A., Beernaert, K., De Schreye, R., Faes, K., Annemans, L., Pardon, K., Deliens, L., & Cohen, J. (2018, 13 december). Impact of palliative home care support on the quality and cost of care at the end of life: a population-level matched cohort study.
Marcelis, L. (2011). Medische zorg en ethiek: Ethisch overleg en advies in het ziekenhuis. LannooCampus.
Masoudi Alavi N. Self-efficacy in nursing students. Nurs Midwifery Stud. 2014 Dec;3(4):e25881. doi: 10.17795/nmsjournal25881. Epub 2014 Dec 29. PMID: 25741520; PMCID: PMC4348730.
Medi-sfeer. (2022, 5 oktober). Advance care planning voor palliatieve patiënt factureerbaar vanaf november. Medi-Sfeer. Geraadpleegd op 5 januari 2023, van https://www.medi-sfeer.be/nl/nieuws/beroepsnieuws/advance-care-planning-voor-palliatieve-patient-factureerbaar-vanaf-november.html
Miranda, R., Smets, T., De Schreye, R., & Faes, K. (2021). Improved quality of care and reduced healthcare costs at the end-of-life among older people with dementia who received palliative home care: A nationwide propensity score-matched decedent cohort study.
Orgaandonatie na overlijden. (z.d.). www.vlaanderen.be. https://www.vlaanderen.be/orgaandonatie-na-overlijden
Palliatieve thuiszorg verlenen en aanrekenen - RIZIV. (z.d.). https://www.inami.fgov.be/nl/professionals/individuelezorgverleners/verpleegkundigen/verzorging/Paginas/palliatieve-thuiszorg-verlenen-aanrekenen.aspx
Palliatieve zorg in Vlaanderen. (z.d.). http://www.palliatieve.org/info/palliatieve-zorg-in-vlaanderen
Palliatieve Zorg Vlaanderen. (2021a, juli 16). Pallialine –. Geraadpleegd op 10 oktober 2022, van https://palliatievezorgvlaanderen.be/pallialine/
Palliatieve Zorg Vlaanderen. (2021b, september 6). Wilsverklaring –. https://palliatievezorgvlaanderen.be/patient-mantelzorger/wat-kan-ik-zelf-bepalen/wilsverklaring/
Palliatieve Zorg Vlaanderen. (2021c, september 15). Palliatieve zorg in cijfers. Geraadpleegd op 30 november 2022, van https://palliatievezorgvlaanderen.be/zorgverlener/research/palliatieve-zorg-in-cijfers/
Palliatieve Zorg Vlaanderen. (2022, 24 januari). Onderzoeksoutput: Palliatieve zorg & maatschappelijk-economische meerwaarde. https://palliatievezorgvlaanderen.be/onderzoek-endoflife/
Palliatieve Zorg Vlaanderen. (2022, 24 januari). Onderzoeksoutput: Palliatieve zorg & maatschappelijk-economische meerwaarde. https://palliatievezorgvlaanderen.be/onderzoek-endoflife/
Palliatieve Zorg Vlaanderen, Zorgnet-Icuro, Vlozo, & VVSG. (2022, 29 november). SCAN Vroegtijdige zorgplanning, palliatieve zorg en levenseinde zorg in het WZC. Palliatieve Zorg Vlaanderen. https://palliatievezorgvlaanderen.be/webinar-scan-wzc/
Palliatieve zorgen | Stichting tegen Kanker. (z.d.). https://www.kanker.be/patientenhulp/palliatieve-zorgen
Prijzen en tegemoetkomingen - Forfaits - RIZIV. (z.d.). https://www.riziv.fgov.be/nl/themas/kost-terugbetaling/door-ziekenfonds/individuele-verzorging/honoraires/Paginas/forfaits-nl.aspx
PZNL. (2022, 2 februari). Webinar - De kansen en uitdagingen van transmurale palliatieve zorg. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=ICDzFKPUwx8
Radbruch, L., De Lima, L., Knaul, F., Wenk, R., & Ali, Z. (2020, 24 april). Redefining Palliative CaredA New Consensus-Based Definition. https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2020.04.027
Rietjens, J., Sudore, R., Deliens, L., Ott, B., Connolly, M., & Van Delden, J. (2018, 23 juli). Internationale definitie van advance care planning. Huisarts & Wetenschap. https://www.henw.org/artikelen/internationale-definitie-van-advance-care-planning
Shorey S, Lopez V (2021). Self-Efficacy in a Nursing Context. In "Health Promotion in Health Care – Vital Theories and Research" (pp.145-158). DOI:10.1007/978-3-030-63135-2_12
Supúlveda, C., Marlin, A., Yoshida, T., & Ulrich, A. (2002, 2 augustus). Palliative Care: The World Health Organization’s Global Perspective.
Universiteit van Vlaanderen, & De Vleminck, A. (2019, 10 oktober). Waarom moet je blij zijn als je palliatieve zorgen krijgt? YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=jTKZN2cX9f0
Van Mechelen, W., Piers, R., Van den Eynde, J., & De Lepeleire, J. (2015, mei). Richtlijn Vroegtijdige Zorgplanning. Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen vzw. Geraadpleegd op 12 oktober 2022, van https://www.palialine.be
Vertegenwoordiger | LEIF. (z.d.). UniWeb bvba. https://leif.be/vragen-antwoorden/verwar-de-volgende-3-begrippen-niet-vertrouwenspersoon-vertegenwoordiger-getuigen-wilsverklaring/
Voorafgaande zorgplanning | LEIF. (z.d.). UniWeb bvba. Geraadpleegd op 16 oktober 2022, van https://leif.be/voorafgaande-zorgplanning/voorafgaande-zorgplanning/
Vroegtijdige zorgplanning; een belangrijke bouwsteen binnen kwaliteitsvolle ondersteuning | www.vlaamswelzijnsverbond.be. (z.d.). Vlaams Welzijns Verbond. https://www.vlaamswelzijnsverbond.be/nieuws/vroegtijdige-zorgplanning-een-belangrijke-bouwsteen-binnen-kwaliteitsvolle-ondersteuning
Woolwine, Sarah MSN; Romp, Celeste R. MSN; Jackson, Barbara PhD. Game On: Evaluating the Impact of Gamification in Nursing Orientation on Motivation and Knowledge Retention. Journal for Nurses in Professional Development 35(5):p 255-260, 9/10 2019. | DOI: 10.1097/NND.0000000000000570
