Van voetbalstadions naar samenleving
De tijd waar voetbalclubs werden gezien als louter sportentiteiten is voorbij. In de dynamische wereld van het Belgische voetbal staan voetbalclubs meer dan ooit tevoren voor de groeiende verwachtingen van een sociaal bewuste samenleving. Maatschappelijke betrokkenheid en ethisch gedrag zijn niet langer termen die beperkt blijven tot de zakenwereld. Het heeft zijn weg gevonden naar de harten van onze voetbalclubs. De opkomst van maatschappelijk verantwoord ondernemen in het voetbal werpt niet alleen een nieuw licht op de verantwoordelijkheden van voetbalclubs, maar opent de deuren naar ongekende mogelijkheden voor succes. In lijn met deze hedendaagse verwachtingen hebben Belgische voetbalclubs zich ontpopt tot belangrijke entiteiten in het vormgeven van een sociaal verantwoorde samenleving.
Het samenspel van verantwoordelijkheid en succes
De evolutie markeert een paradigmaverschuiving waarbij voetbalclubs hun rol in de maatschappij erkennen en omarmen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen geldt niet alleen als morele plicht, maar eveneens als sleutel om te gedijen in een competitieve omgeving. Onderzoek naar de complexe relatie tussen MVO en het succes van voetbalclubs is duidelijk: er bestaat een positieve correlatie tussen maatschappelijk verantwoorde beleidspraktijken en het succes van voetbalclubs. Het nemen van verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eigen ondernomen activiteiten draagt bij aan zowel sociale als financiële prestaties. Gunstige sportieve resultaten fungeren als meest krachtige katalysator voor dit proces. Hoewel sportieve triomfen voor voetbalclubs de hoogste prioriteit hebben, wordt bewezen dat maatschappelijk verantwoord ondernemen een onmisbaar aspect is geworden. Voetbal als randgebeuren heeft zich op de dag van vandaag ontwikkeld tot een essentieel onderdeel voor een duurzame toekomst.
Bibliografie
Anagnostopoulos, C., & Shilbury, D. (2013). Implementing corporate social responsibility in English football: Towards multi-theoretical integration. Sport, Business and Management, 3(4), 268-284. https://doi.org/10.1108/SBM-05-2013-0009
Blumrodt, J., Desbordes, M., & Bodin, D. (2013). Professional football clubs and corporate social responsibility. Sport, business and management: an international journal, 3(3), 205-225. https://doi.org/10.1108/SBM-04-2011-0050
Bossink, B., & Masurel, E. (2017). Maatschappelijk verantwoord ondernemen (2e editie). Noordhoff Uitgevers.
Breitbarth, T. & Rieth, L. (2012). Strategy, Stakeholder, Structure: Key Drivers for Successful CSR Integration in German Professional Football. In C. Anagnostopoulos (Eds.), Contextualising Research in Sport: An International Perspective (pp. 45-63). ATINER: Athens. https://ap.lc/mNjnF
Breitbarth, T., & Harris, P. (2008). The role of corporate social responsibility in the football business: Towards the development of a conceptual model. European Sport Management Quarterly, 8(2), 179-206. https://doi.org/10.1080/16184740802024484
Breitbarth, T., Hovemann, G., & Walzel, S. (2011). Scoring strategy goals: Measuring corporate social responsibility in professional European football. Thunderbird International Business Review, 53(6), 721-737. https://doi.org/10.1002/tie.20448
Breitbarth, T., Walzel, S., Anagnostopoulos, C. and van Eekeren, F. (2015). Corporate social responsibility and governance in sport: “Oh, the things you can find, if you don’t stay behind!”. Corporate Governance, 15(2), 254 – 273. https://doi.org/10.1108/CG-02-2015-0025
Breitbarth, T., Walzel, S., Anagnostopoulos, C., & Van Eekeren, F. (2015). Governance and CSR management in sport. Corporate Governance, 15(2). https://doi.org/10.1108/cg-02-2015-0024
Broekhof, M., & Sijtsma, F. J. (2011). Focus en resultaat in maatschappelijk verantwoord ondernemen: Stappenplan voor een praktische en meetbare aanpak. In A. van Halem (Eds.), Maatschappelijk verantwoord ondernemen - Op weg naar maatschappelijk verantwoorde medezeggenschap (pp. 17-30). The Hague: SDU. https://research.rug.nl/en/publications/focus-en-resultaat-in-maatschap…
Burton, B. K., & Goldsby, M. (2005). The golden rule and business ethics: An examination. Journal of Business Ethics, 56(4), 371-383. https://doi.org/10.1007/s10551-004-4185-7
Callejo, M. B., & Forcadell, F. J. (2006). Real Madrid football club: A new model of business organization for sports clubs in Spain. Global Business and Organizational Excellence, 26(1), 51-64. https://doi.org/10.1002/joe.20121
Carroll, A. B. & Shabana, K. M. (2010). The business case for corporate social responsibility: A review of concepts, research and practice. International Journal of Management Reviews, 12(1), 85–105. https://doi.org/10.1111/j.1468-2370.2009.00275.x
Carroll, A. B. (1979). A three-dimensional conceptual model of corporate performance. Academy of Management Review, 4(4), 497-505. https://doi.org/10.5465/amr.1979.4498296
Carroll, A. B. (1991). The pyramid of corporate social responsibility: Toward the moral management of organizational stakeholders. Business horizons, 34(4), 39-48. https://doi.org/10.1016/0007-6813(91)90005-G
Carroll, A. B. (1999). Corporate social responsibility: Evolution of a definitional construct. Business and Society, 38(3), 268-295. https://doi.org/10.1177/000765039903800303
Carroll, A. B. (2008). A history of corporate social responsibility: Concepts and practices. In Crane, A., Matten, D., McWilliams, A., Moon, J., & Siegel, D.S. (Eds.), The Oxford Handbook of Corporate Social Responsibility (pp. 19-46). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199211593.003.0002
Carroll, A. B. (2015). Corporate social responsibility: The centerpiece of competing and complementary frameworks. Organizational Dynamics, 44(2), 87-96. https://doi.org/10.1016/j.orgdyn.2015.02.002
Carroll, A. B., & Buchholtz, A. K. (2008). Business and Society: Ethics, Sustainability, and Stakeholder Management. Cengage Learning. https://nibmehub.com/opac-service/pdf/read/Business%20and%20Society%20_…
Cobourn, S., & Frawley, S. (2017). CSR in professional sport: An examination of community models. Managing Sport and Leisure, 22(2), 113-126. https://doi.org/10.1080/23750472.2017.1402694
Commission Interdépartementale pour le Développement Durable (2007). Rapport de la Commission interdépartementale du Développement durable - Rapports 2006 des membres vol. 1. https://www.duurzameontwikkeling.be/sites/default/files/document/files/…
Dahlsrud, A. (2008). How corporate social responsibility is defined: an analysis of 37 definitions. Corporate social responsibility and environmental management, 15(1), 1-13. https://doi.org/10.1002/csr.132
Deloitte BE. (2021). Socio-economische impactstudie van het georganiseerd sporten in Vlaanderen. https://vlaamsesportfederatie.be/sites/default/files/bijlagen/Socio-eco…
Deloitte Belgium. (2020). Socio-economische impact studie van de Pro League op de Belgische economie. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/be/Documents/technology-…
Deloitte Belgium. (2021). Socio-economische impact studie van de Pro League op de Belgische economie. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/be/Documents/technology-…
Deloitte Belgium. (2021). Socio-economische impact studie van de Pro League op de Belgische economie. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/be/Documents/technology-…
Deloitte Belgium. (2022). Socio-economische impact studie van de Pro League op de Belgische economie. https://www.proleague.be/dato/25478/1658231946-pro-league-report-nl.pdf
Deloitte LLP. (2022). A new dawn - Annual Review of Football Finance 2022. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/uk/Documents/sports-busi…
Dimitropoulos, P. (2011). Corporate Governance and Earnings Management in the European football industry. European Sport Management Quarterly, 11(5), 495-523. https://doi.org/10.1080/16184742.2011.624108
Doorewaard, H., Kil, A., & van de Ven, A. (2019). Praktijkgericht kwalitatief onderzoek (2e druk). Amsterdam, Boom Lemma.
El-Guennouni, G., & Ezzahiri, M. (2021). L’opportunité d’application du balanced scorecard dans les clubs sportifs de football. International Journal of Accounting, Finance, Auditing, Management and Economics, 2(6), 445-457. https://doi.org/10.5281/zenodo.5711923
Elkington, J. (1997). Cannibals with Forks: The Triple Bottom Line of 21st Century Business. Capstone Publishing Limited https://www.sdg.services/uploads/9/9/2/1/9921626/cannibalswithforks.pdf
European Football Industry. European Sport Management Quarterly, 11(5), 495-523. https://doi.org/10.1080/16184742.2011.624108
Europese Commissie. (2006). Tenuitvoerlegging van het partnerschap voor groei en werkgelegenheid : Europa moet een voorbeeld worden op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=celex%3A52006DC0136
Europese Commissie. (2008). Het actieplan inzake duurzame consumptie en productie en een duurzaam industriebeleid. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/nl/TXT/?uri=CELEX:52008DC0397
Europese Commissie. (2011). Een vernieuwde EU-strategie 2011-2014 ter bevordering van maatschappelijk verantwoord ondernemen. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/ALL/?uri=CELEX%3A52011DC0681
Europese Commissie. (2022). Inzake passende zorgvuldigheid in het bedrijfsleven op het gebied van duurzaamheid en tot wijziging van Richtlijn (EU) 2019/1937. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=CELEX:52022PC0071
Fatima, T., & Elbanna, S. (2023). Corporate social responsibility (CSR) implementation: a review and a research agenda towards an integrative framework. Journal of Business Ethics, 183(1), 105-121. https://doi.org/10.1007/s10551-022-05047-8
Freeman, R. E. (2010). Strategic management: A stakeholder approach. Cambridge university press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139192675
Friedman, M. (1970). A Friedman doctrine: The social responsibility of business is to increase its profits. The New York Times Magazine, 13(1970), 32-33, 122-126. https://www.nytimes.com/1970/09/13/archives/a-friedman-doctrine-the-soc…
Galariotis, E., Germain, C., & Zopounidis, C. (2018). A combined methodology for the concurrent evaluation of the business, financial and sports performance of football clubs: the case of France. Annals of Operations Research, 266(1), 589-612. https://doi.org/10.1007/s10479-017-2631-z
Gerring, J. (2004). What is a case study and what is it good for?. American political science review, 98(2), 341-354. https://doi.org/10.1017/S0003055404001182
Global Reporting Initiative Website. (2001). Corporate Environmental Strategy, 8(3), 286–287. https://doi.org/10.1016/s1066-7938(01)00115-4
Global Reporting Initiative. (2022). Consolidated Set of the GRI Standards. https://www.globalreporting.org/how-to-use-the-gri-standards/gri-standa…
Gordon, D., Battsek, J. & Coleman, M. (Producenten). (2022). FIFA Uncovered [Tv-miniserie]. Ventureland and Passion Pictures.
Granovetter, M. (1985). Economic action and social structure: The problem of embeddedness. American journal of sociology, 91(3), 481-510. https://doi.org/10.1086/228311
Hák, T., Janoušková, S., & Moldan, B. (2016). Sustainable Development Goals: A need for relevant indicators. Ecological indicators, 60, 565-573. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2015.08.003
Heene, A., & Dentchev, N. (Eds.). (2005). (Maatschappelijk) verantwoord ondernemen: pragmatisch bekeken. Gent: Academia Press. http://hdl.handle.net/1854/LU-298398
Hutjens, A., Dentchev, N. A., & Haezendonck, E. (2015). CSR implementation in Belgium: Institutional context, the role of CSR managers and stakeholder involvement. In S. Idowu, R. Schmidpeter & M. Fifka (Eds.), Corporate social responsibility in Europe (pp. 57-80). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-13566-3_4
Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling. (2006). Referentiekader maatschappelijk verantwoord ondernemen in België. Nevelland. https://www.duurzameontwikkeling.be/sites/default/files/document/files/…
Jamali, D., & Carroll, A. (2017). Capturing advances in CSR: Developed versus developing country perspectives. Business Ethics: A European Review, 26(4), 321-325. https://doi.org/10.1111/beer.12157
Kaplan, R. S., & Norton, D. P. (1996). The balanced scorecard: translating strategy into action. Harvard business press. https://doi.org/10.1016/S0024-6301(97)80925-9
Kolk, A. (2004). MVO vanuit bedrijfskundig en beleidsmatig perspectief: het belang van duurzaam management. M&O: tijdschrift voor management en Organisatie, 4(5), 112-125. https://hdl.handle.net/11245/1.422864
Kremer, J., Walzel, S., & Hovemann, G. (2010). CSR Performance Scorecard: Measuring effects of Corporate Social Responsibility in professional football. In D. Horch, V. Römisch, & S. Walzel (Eds.), Markenmanagement im Sport: Beiträge des 7. Deutschen Sportökonomie-Kongresses (Band 9, pp. 27-40). (Edition Sportökonomie/Sportmanagement; Band 9). Institut für Sportökonomie und Sportmanagement. https://fis.dshs-koeln.de/portal/files/152286/Abstract_Band_Final.pdf#p…
Marsick, V. J., & Watkins, K. E. (2003). Demonstrating the value of an organization's learning culture: the dimensions of the learning organization questionnaire. Advances in developing human resources, 5(2), 132-151. https://doi.org/10.1177/1523422303005002002
Matten, D., & Moon, J. (2004). Corporate social responsibility. Journal of business Ethics, 54(4), 323-337. https://doi.org/10.1007/s10551-004-1822-0
Mitchell, R. K., Agle, B. R., & Wood, D. J. (1997). Toward a theory of stakeholder identification and salience: Defining the principle of who and what really counts. Academy of management review, 22(4), 853-886. https://doi.org/10.5465/amr.1997.9711022105
Mohammad Ali, A. M., Abdulzahra, A. N., Isam Khbela, S., Karim Kadhim, H., & Khaghaany, M. M. (2023). Measuring the Strategic Performance of Football Clubs Using the Balanced Score Card Technique. Annals of Applied Sport Science, 11(1), 0-0. http://aassjournal.com/article-1-1125-en.html
MVO Vlaanderen. (2021, Augustus 2). Wat is MVO. De Vlaamse overheid. https://www.mvovlaanderen.be/wat-mvo
Nidasio, C. (2004). Implementing CSR on a large scale: The role of government. [Paper, SDA Bocconi University School of Management Milan]. SSRN Electronic Journal. https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1819304
Orlitzky, M., Schmidt, F. L., & Rynes, S. L. (2003). Corporate social and financial performance: A meta-analysis. Organization studies, 24(3), 403-441. https://doi.org/10.1177/0170840603024003910
Pedersen, E. R. G., & Rosati, F. (2019). Organisational tensions and the relationship to CSR in the football sector. European Sport Management Quarterly, 19(1), 38-57. https://doi.org/10.1080/16184742.2018.1546754
Pereira, T. M. V. (2018). The Relation of Financial Performance and the Sports Performance in Football Clubs. [Master’s thesis, Faculdade de Economia da Universidade do Porto]. Universidade do Porto SIGARRA. https://sigarra.up.pt/fep/pt/pub_geral.show_file?pi_doc_id=178598
Peters, V. (1995). De case-study. In: H. Hüttner, K. Renckstorf, & F. Wester (Eds.), Onderzoekstypen in de communicatiewetenschap (pp. 586-607). Houten: Bohn Staffleu Van Loghum. https://www.samenspraakadvies.nl/publicaties/Case%20study%20onderzoek.p…
Pohle, G. and Hittner, J. (2008). Attaining sustainable growth through corporate social responsibility. IBM Global Business Services. https://gcase.files.wordpress.com/2015/11/ibm-institute-document.pdf
Pojasek, R. B. (2011). ISO 26000 guidance on social responsibility. Environmental Quality Management, 20(3), 85–93. https://doi.org/10.1002/tqem.20292
Porter, M. E., & Kramer, M. R. (2006). The link between competitive advantage and corporate social responsibility. Harvard business review, 84(12), 78-92. https://ap.lc/0slc7
Porter, M. E., & Kramer, M. R. (2019). Creating shared value. In G.G. Lenssen & N.C. Smith (Eds.), Managing sustainable business (pp. 323-346). Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-024-1144-7_16
Pro League. (2022). Football First – Globaal plan voor de toekomst van het Belgisch Voetbal. https://www.proleague.be/dato/25478/1669993673-football-first-nl.pdf
Pro League. (2023). Palmares. Pro League. https://www.proleague.be/nl/cup/palmares-croky-cup
Rahman, S. (2011). Evaluation of definitions: ten dimensions of corporate social responsibility. World review of business research, 1(1), 166-176. https://www.researchgate.net/publication/265666273_Evaluation_of_Defini…
Ribeiro, J., Silva, P., Duarte, R., Davids, K., & Garganta, J. (2017). Team sports performance analysed through the lens of social network theory: implications for research and practice. Sports medicine, 47(9), 1689-1696. https://doi.org/10.1007/s40279-017-0695-1
Rossi, M., Thrassou, A., & Vrontis, D. (2013). Football performance and strategic choices in Italy and beyond. International Journal of Organizational Analysis. 21(4), 546-564. https://doi.org/10.1108/IJOA-04-2013-0659
Royal Belgian football Association. (2020). Duurzaamheidsverslag 2020 - Football & Social Responsability. https://belgianfootball.s3.eu-central-1.amazonaws.com/s3fs-public/rbfa/…
Royal Belgian football Association. (2021). Football and Social Responsibility strategy 2020-2024. https://belgianfootball.s3.eu-central-1.amazonaws.com/s3fs-public/rbfa/…
Ruijters, M. C. P. (2017). Leren in verandering: over de lerende organisatie, professionele teams en goed werk. M & O: tijdschrift voor management en organisatie, 71(6), 72-88. https://ap.lc/UhTne
Senge, P. M. (1990). The fifth discipline : The art and practice of the learning organization. Doubleday. https://ap.lc/eKFWq
Sillanpää, M. (1988). The body shop values report-towards integrated stakeholder auditing. Journal of Business Ethics, 17(13), 1443–1456. https://doi.org/10.1023/A:1006099731105
Sport Vlaanderen. (2022). Jaarverslag 2021. https://www.sport.vlaanderen/media/21065/sport-vlaanderen-jaarverslag-2…
Tellis, W. (1997). Introduction to case study. The qualitative report, 3(2), 1-14. https://doi.org/10.46743/2160-3715/1997.2024
Theeboom, M., & van Eekeren, F. (2013, September 11-15). Community work of Belgian football clubs in the first and second division [Paper presentation]. 21st EASM Conference: Sport Management for Quality of Life, Istanbul, Turkije. https://ap.lc/urU8X
Truyens, J. (2015, Juni). Voetbal in de maatschappij: nemen de profclubs structureel de handschoen op?. Sport & strategie: editie Vlaanderen, 2, 24-25. https://adoc.pub/we-gaan-eerder-voor-een-evolutie-dan-een-revolutie-uci…
UEFA. (2022). UEFA Club Licensing and Financial Sustainability Regulations. https://ap.lc/5EGQE
Union of European Football Associations. (2021). Football Sustainability Strategy – Strength trough unity. https://editorial.uefa.com/resources/0270-13f888ffa3e5-931c597968cb-100…
Urdaneta, R., Guevara-Pérez, J. C., Llena-Macarulla, F., & Moneva, J. M. (2021). Transparency and Accountability in Sports: Measuring the Social and Financial Performance of Spanish Professional Football. Sustainability, 13(15), 8663. https://doi.org/10.3390/su13158663
Van Nieuwenhove, D., Vermeersch, A., & Verpoest, K. (2014). Analyse van de juridische structuur van Belgische sportclubs met nadruk op professionele voetbalclubs. [Masterscriptie, Universiteit Gent]. Universiteitsbibliotheek Gent. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:002163139
Vanhees, H. (2019). Wetboek van vennootschappen en verenigingen. Intersentia.
Verenigde Naties. (2022). The Sustainable Development Goals Report. https://unstats.un.org/sdgs/report/2022/The-Sustainable-Development-Goa…
Verhoeven, N. (2018). Wat is onderzoek? (6e editie). Amsterdam, Boom Lemma.
Visser, W. (2010). The Age of Responsibility: CSR 2.0 and the new DNA of business. Journal of Business Systems Governance & Ethics, 5(3). https://doi.org/10.15209/jbsge.v5i3.185
Visser, W. (Host). (2012). The age of responsability: CSR 2.0 and the new DNA of business [Audio podcast]. Kaleidoscope Futures Ltd. https://open.spotify.com/album/2GNPJQSQx9AkBqnqOjcDjb
Walters, G., & Tacon, R. (2011). Corporate social responsibility in European football: A report funded by the UEFA Research Grant Programme. Birkbeck College, Department of Management. https://uefaacademy.com/wp-content/uploads/sites/2/2019/05/20110403_RGP…
Walton, C. C. (1967). Corporate social responsibilities. Wadsworth Pub. Co. https://openlibrary.org/books/OL5534781M/Corporate_social_responsibilit…
Wann, D. L., & Branscombe, N. R. (1993). Sports fans: Measuring degree of identification with their team. International journal of sport psychology, 24(1), 1-17.
Wartick, S. L., & Cochran, P. L. (1985). The evolution of the corporate social performance model. Academy of Management Review, 10(4), 758-769. https://doi.org/10.5465/amr.1985.4279099
Wheeler, D., & Sillanpää, M. (1997). The stakeholder corporation: A blueprint for maximizing stakeholder value. Financial Times Management. https://doi.org/10.1016/S0024-6301(98)00002-8
Wilson, R., Plumley, D., & Ramchandani, G. (2013). The relationship between ownership structure and club performance in the English Premier League. Sport, Business and Management: An International Journal, 3(1), 19-36. https://doi.org/10.1108/20426781311316889
Woldringh, I. (2007, Februari). Maatschappelijk verantwoord ondernemen: Authenticiteit als voedingsbodem. Finance & Control. https://executivefinance.nl/wp-content/uploads/2015/02/FC0701081.pdf
Wong, A. & Van Dijk, R. (2007, Augustus 24). Duurzaam ondernemen economisch zinvol. Economisch Statische Berichten. https://esb.nu/duurzaam-ondernemen-economisch-zinvol/editie_pdfs_esb_45…
Wood, D. J. (1991). Corporate social performance revisited. Academy of Management Review, 16(4), 691-718. https://doi.org/10.5465/amr.1991.4279616
World Business Council for Sustainable Development. (2000). Corporate Social Responsibility: Making Good Business Sense. http://www.ceads.org.ar/downloads/Making%20good%20business%20sense.pdf
Zeimers, G., Anagnostopoulos, C., Zintz, T., & Willem, A. (2019). Organisational learning for corporate social responsibility in sport organisations. European Sport Management Quarterly, 19(1), 80-101. https://doi.org/10.1080/16184742.2018.1546752
Zeimers, G., Anagnostopoulos, C., Zintz, T., & Willem, A. (2019). Corporate social responsibility (CSR) in football : exploring modes of CSR implementation. In S. Chadwick, D. Parnell, P. Widdop, & C. Anagnostopoulos (Eds.), Routledge handbook of football business and management (pp. 114–130). Abingdon, UK: Routledge. http://hdl.handle.net/1854/LU-8600248
Zeimers, G., Lefebvre, A., Winand, M., Anagnostopoulos, C., Zintz, T., & Willem, A. (2021). Organisational factors for corporate social responsibility implementation in sport federations: a qualitative comparative analysis. European Sport Management Quarterly, 21(2), 173-193. https://doi.org/10.1080/16184742.2020.1731838
