Zin(g) in Nederlands leren!

Daar stond ik dan, vol spanning achter mijn keyboard, klaar om mijn allereerste les Nederlands aan anderstalige volwassenen te geven. Woordenschat rond het thema ‘vakantie’ aanleren met een zelfgeschreven lied op de melodie van ‘En dans’ van Clouseau, wat had ik mezelf toch aangedaan? Te optimistisch? Naïef misschien? In ieder geval te laat om nog een ander plan te bedenken. Dus er maar met volle overtuiging voor gaan en hopen op het beste. Eerst wat onzeker voorzingen, hier en daar een fout akkoord. Nieuwsgierige blikken, wat aarzeling, dan de eerste enthousiasteling die met volle overtuiging probeert mee te zingen, niet altijd even juist. Gaandeweg steeds meer zelfvertrouwen en verbazing door het enthousiasme van de klasgroep. Steeds meer plezier in het samen zingen en leren. Uiteindelijk heel trots om te horen dat de cursisten het lied weken nadien nog steeds kennen. Sindsdien overtuigd: muziek maakt leren zoveel leuker. Hier wil ik mee aan de slag!

Uitdagend leerproces

Anderstaligen die vandaag in Vlaanderen terechtkomen, botsen op een hele reeks uitdagingen. Na een soms lange en traumatische reis komen ze in een nieuw, onbekend land terecht waarin de maatschappij van hen verwacht dat ze Nederlands leren, integreren en hun steentje bijdragen door te werken en belastingen te betalen. Om de kans op werk en succesvolle inburgering te vergroten, is het leren van Nederlands voor velen dus noodzakelijk.

Een nieuwe taal leren kost echter veel tijd, herhaling en doorzettingsvermogen. Voor volwassenen verloopt dit leerproces bovendien een stuk moeizamer dan voor kinderen. Ook andere factoren kunnen het leerproces nog extra bemoeilijken of vertragen: een ander alfabetsysteem, een lage(re) scholingsgraad, leerproblemen, emotionele trauma’s...

NT2-cursisten hebben dus meer dan ooit nood aan degelijk taalonderwijs met motiverende en activerende werkvormen, zodat hun leerproces gestimuleerd wordt en het Nederlands zo goed mogelijk verankerd wordt in hun geheugen. En laat muziek nu net een krachtig middel zijn om aan deze nood te beantwoorden.

Leerplezier = leerwinst

Op basis van bestaand onderzoek kan (nog) niet geconcludeerd worden dat ‘muziek slim maakt’. Wel is bewezen dat muziek de hersenen activeert en het welbevinden en onze emoties positief beïnvloedt. Bovendien blijken onze hersenen ook echt te genieten van muziek, want bij het horen van mooie klanken wordt er dopamine afgegeven aan het beloningssysteem.

Verder stimuleren muzische werkvormen de intrinsieke motivatie; cursisten zullen zich meer inzetten omdat iets leuk, nuttig en/of interessant is. Wie veel motivatie heeft, leert diepgaander en presteert beter. Tot slot versterkt samen musiceren het groepsgevoel binnen de klas, waardoor er een veilig en positief leerklimaat ontstaat waarin cursisten kunnen en willen leren.

Aan de slag

Dat muzische werkvormen veel kansen bieden om krachtige leermomenten te creëren, is wel duidelijk. Wat betekent dit nu concreet en hoe pak je zo’n muzikale taalles idealiter aan? De volgende zes tips helpen je op weg:

1. Aanleerproces: Het is niet nodig om een lied expliciet aan te leren. Door de les stapsgewijs op te bouwen en veel luisterrondes te creëren via gevarieerde oefeningen, kunnen de cursisten tegen de zangfase al vlot meedoen en moeten enkel de moeilijkste zinnen expliciet herhaald en aangeleerd worden.
2. Context en opbouw: Een lied is pas waardevol wanneer het in een rijke context aangebracht wordt. Beperk de les dus niet tot het zingen, maar vertrek vanuit een concrete instap en bouw de les stapsgewijs op. Koppel verschillende oefeningen en vaardigheden aan het thema, zodat de lesdoelen op verschillende manieren bereikt worden. Beëindig de les steeds met een synthese- of transferoefening.
3. Begrijpen = verrijken: Besteed voldoende aandacht aan het bespreken van de inhoud, zodat de cursisten begrijpen waarover het lied gaat. Werk met verschillende luisterrondes en koppel hier steeds een concrete luisteropdracht aan. Een gatentekst waarin enkele belangrijke kernwoorden weggelaten worden, zorgt er bijvoorbeeld voor dat de cursisten geconcentreerd luisteren naar de tekst. Het verbeteren van de gatentekst is de ideale gelegenheid om moeilijke zinnen te analyseren en de tekst in detail te bespreken. Ook luisterkaarten omhoog laten steken met daarop de belangrijkste kernwoorden uit het lied, zorgt ervoor dat cursisten gericht en actief naar de belangrijkste woordenschat luisteren.
4. Ondersteuning en uitdaging: Creëer voldoende ondersteuning voor de cursisten, zowel visueel als muzikaal. Werk met prenten en foto’s, gebruik ondertitels waar nodig en werk met kleuren in de tekst, bijvoorbeeld om in een latere fase in verschillende subgroepen te zingen. Start met beperkte ondersteuning en versterk deze indien nodig, zodat de cursisten zoveel mogelijk uitgedaagd worden. Bij eenvoudige liedjes zijn enkele goedgekozen prenten vaak al voldoende. Kies ook voor live ritmische ondersteuning of sterke audiotracks waarop gezongen kan worden. In de aanleerfase zijn karaokeversies minder geschikt, omdat de cursisten vaak nog nood hebben aan ondersteuning door een stem.
5. Afstemming: Het niveau van het lied moet steeds afgestemd zijn op dat van de cursisten, zodat ze vlot kunnen deelnemen en de les tot een succeservaring leidt. Zoek of maak een tekst op maat waarbij de cursisten toch uitgedaagd worden en kunnen bijleren. Verder moet het materiaal ook afgestemd zijn op de ervaring en durf van de leerkracht, want het is essentieel om de liedjes zelf met overtuiging te kunnen brengen.
6. Energie en enthousiasme: Kies oefeningen uit waarbij alle cursisten geactiveerd worden en kunnen bijleren. Wanneer iedereen tegelijk of in groep zingt, zorg je voor veiligheid en creëer je meer spreekdurf. Misschien wel het allerbelangrijkste: een muzikale les valt of staat met het enthousiasme van de leerkracht. Jezelf volledig durven smijten werkt aanstekelijk en overtuigt de cursisten om zelf ook actief mee te doen. Sta recht, klap mee, dans op de muziek en wees er maar zeker van dat de toon is gezet!

Nieuwsgierig naar meer? Bestudeer al het uitgewerkt muzisch lesmateriaal met didactische uitleg in detail in mijn bachelorproef ‘Muziek doet leren: liedjes en riedels in de NT2-klas’. Ontdek het audiovisueel materiaal via onderstaande link:

https://www.youtube.com/watch?v=xTU1SYJ4vHA&list=PLGF5vblgWOiECOHd39CTfDbb2AQhS0swf

- Nele Van Mechelen