Seksualiteit is meer dan seksueel gedrag of vrijen, intimiteit is meer dan aangeraakt worden.
Belangrijk aspect van het leven.
Hoewel de seksuele activiteit afneemt naarmate we ouder worden, is toch nog een aanzienlijk deel van de ouderen seksueel actief. Zo’n 51% van de 70- tot 80- jarigen had in het afgelopen halfjaar seksueel contact met een partner (49% niet).
Toch is het niet altijd evident om ze een plaats te geven in de ouderenzorg en woonzorgcentra, door verschillende barrières. Denk maar aan een gebrek aan privacy, geen vaste partner, medicijngebruik, geen ruimte om samen te slapen/tweepersoonsbed, ziekten/aandoeningen, lichamelijke en cognitieve beperkingen, taboe, negatieve reacties personeel/omgeving/familie, geen duidelijke handvaten voor zorgverleners en/of een seksualiteitsbeleid, ...
Nood aan vorming en scholing!
Zowel de literatuur als het werkveld bevestigen dat er nood is aan scholing en vorming bij de zorgverleners en mantelzorgers in de ouderenzorg rond het thema ‘seksualiteit en intimiteit bij ouderen’.
De seks- en intimiteitskoffer
In deze bachelorproef wordt een evidence-based en kwaliteitsvolle informatiekoffer gemaakt over het thema ‘seksualiteit en intimiteit in de ouderenzorg’, zodoende dat de koffer kan worden uitgeleend door het werkveld. De seks- en intimiteitskoffer verstrekt de nodige kennis en advies aan zorgverleners, zodat seksualiteit op maat bij ouderen kan worden gerealiseerd.
De inventarisatie van de koffer werd gedaan door enerzijds een uitgebreide literatuurstudie en anderzijds door het raadplegen van experten.
De seks- en intimiteitskoffer is opgebouwd uit 7 hoofdthema’s: seksualiteit en intimiteit bij ouderen: algemene informatie, ziekten/aandoeningen en medicatie, bespreekbaarheid, privacy, visie en beleid, seksuele dienstverlening en hulpmiddelen & materiaal. Er is zowel digitaal materiaal als tastbare informatie raadpleegbaar in de koffer, bestemd voor professionele zorgverleners en mantelzorgers werkzaam in de ouderenzorg.
Bibliografie
Alle informatie over ouder worden en seksualiteit. (2021, 1 september). Rutgers. Geraadpleegd op 18 oktober 2022, van https://seksualiteit.nl/onderwerpen/seksuele- levensloop/ouder-worden/
Borrel, D. (2016, 25 oktober). Sekstalk voor ouderen: een gebruiksaanwijzing. De Correspondent. https://decorrespondent.nl/5508/sekstalk-voor-ouderen-een- gebruiksaanwijzing/1268723383488-77704b4e
Bruynseels, K. (2018). Grijze goesting: liefde, intimiteit en seksualiteit op latere leeftijd (1ste editie). Standaard Uitgeverij - Algemeen.
Casuïstiek met uitwerking. Waardigheid en trots (2022). Geraadpleegd op 10 april 2023, van https://www.waardigheidentrots.nl/wp-content/uploads/2016/12/Verslag- intimiteit-ouderenzorg-Casuïstiek-met- uitwerking_def.pdf?_ga=2.110460613.115871994.1681143337- 2051124566.1680799027
Dementie? - Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. (z.d.). Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. Geraadpleegd op 20 februari 2023,
van https://www.dementie.be/
Dementie - Sick And Sex. (2023, 3 februari). Sick And Sex. Geraadpleegd op 12 februari 2023, van https://sickandsex.nl/dementie/
De veelbesproken seks van mw. Pekaar en mr. Tip op de verpleeghuisgang. (2023, 30 januari). Dementie in Theater. Geraadpleegd op 20 maart 2023,
van https://dementieintheater.nl/seks-in-het-verpleeghuis/
De winkel van ons allemaal | bol.com. (z.d.). Bol.com. Geraadpleegd op 10 maart 2023, van https://bol.com/
De veelbesproken seks van mw. Pekaar en mr. Tip op de verpleeghuisgang. (2023, 30 januari). Dementie in Theater. Geraadpleegd op 20 maart 2023,
van https://dementieintheater.nl/seks-in-het-verpleeghuis/
Ergotherapie Vlaanderen vzw - Ergotherapie.be. (z.d.). Geraadpleegd op 18 november, van https://www.ergotherapie.be/NL/web-2432/Visie
Erotische Verbeelding - Welkom. (z.d.). Geraadpleegd op 6 maart 2023, van https://www.erotischeverbeelding.be/nl
Erovibes.be. (z.d.). Sexshop Online Erovibes - De Beste Sextoys Voor Jou - 24u Levering. Geraadpleegd op 6 maart 2023, van https://www.erovibes.be/
Free-Learning | Intimiteit en Seksualiteit in het Verpleeghuis | start. (z.d.). Geraadpleegd op 6 april 2023, van https://free-learning.nl/modules/intimiteit-en- seksualiteit-in-het-verpleeghuis/start.html
Granse, L. M. (2022). Grondslagen van de ergotherapie. Bohn Stafleu van Loghum. Informatie en tips rondom ziekten en beperkingen - Rutgers. (2022, 10 november). Rutgers. Geraadpleegd op 12 maart 2023,
van https://seksualiteit.nl/onderwerpen/ziekten-en-beperking/
Intieme stimulatie voor minder validen. (z.d.). ThuiszorgWebshop.be. Geraadpleegd op 8 maart 2023, van https://www.thuiszorgwebshop.be/nl/hobby-vrije-tijd/intieme- stimulatie/
Intimiteit en seksualiteit - Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. (z.d.). Expertisecentrum Dementie Vlaanderen. Geraadpleegd op 20 maart 2023,
van https://www.dementie.be/themas/referentiekader/praktijktoepassingen/int…- en-seksualiteit/
Invloed van medicatie - Seksindepraktijk. (2021, 30 september). Seksindepraktijk. Geraadpleegd op 12 maart 2023, van https://seksindepraktijk.nl/themas/seksuele- klachten/wat-zijn-seksuele-klachten/invloed-medicatie/
Kennisplein Zorg voor Beter. (2022, 21 september). Intimiteit en seksualiteit. Zorg voor Beter. Geraadpleegd op 18 oktober 2022, van https://www.zorgvoorbeter.nl/seksualiteit
Kennisplein Zorg voor Beter. (2022, 21 september). Intimiteit en seksualiteit in de ouderenzorg. Zorg voor Beter. Geraadpleegd op 28 november 2022, van https://www.zorgvoorbeter.nl/zorgvoorbeter/media/documents/thema/seksua… olingsmap-seksualiteit-ouderenzorg.pdf
Kuyper, L., Verbeek-Oudijk, D., & Van Campen, C. (2018). Jezelf zijn in het verpleeghuis. SCP. Geraadpleegd van https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2018/02/14/jezelf-zijn-in-he…
Lem, M. (2020, 13 januari). De mythe dat oudere mensen geen seks hebben | EliteDating. EliteDating. https://www.elitedating.be/nl/raadgever/relatie/seksualiteit- bij-ouderen
Lovarex. (z.d.). Lovarex. Geraadpleegd op 6 maart 2023, van https://lovarex.com/
Messelis, E. (2019). Intimiteit en seksualiteit in woonzorgcentra (1ste editie). Gompel & Svacina.
Messelis, E. & Bauer, M. (2017). Sexuality Assessment Tool (SexAT). Beoordelingsinstrument voor de seksuele expressie van bewoners in woonzorgcentra. Uitgeverij Neno.
‘Minne en meer’: hét spelpakket om seksualiteit en intimiteit bij personen met dementiebespreekbaar te maken! - Regionaal expertisecentrum Paradox. (z.d.).
Regionaal expertisecentrum Paradox. Geraadpleegd op 3 maart 2023, van https://www.dementie.be/paradox/minne-meer/
Nieuwsartikelen Zorg | Verzorgende IG Zoetermeer. (2020). Geraadpleegd op 20 maart 2023, van https://ds-zorg.nl/Nieuwsartikelen_Zorg.html
Online-training: Hoe ondersteun je LHBT-ouderen bij hulpvragen? (z.d.). Movisie. Geraadpleegd op 6 april 2023, van https://www.movisie.nl/training/online-training- hoe-ondersteun-je-lhbt-ouderen-hulpvragen
Ouderenzorg. (2022, 22 september). Rutgers. Geraadpleegd op 18 oktober 2022, van https://seksindepraktijk.nl/werkvelden/ouderenzorg/
Praten over seksuele gezondheid in de artsenpraktijk - De Onder 4 Ogen methode. (z.d.). Sensoa. Geraadpleegd op 20 februari 2023,
van https://www.sensoa.be/praten-over-seksuele-gezondheid-de-artsenpraktijk…- onder-4-ogen-methode
RainbowAmbassadors. (2023, februari 5). Veel holebi’s en transgenders kruipen terug in de kast als ze naar een home gaan - RainbowAmbassadors. Geraadpleegd op 25 maart 2023, van https://rainbow-ambassadors.be/nl/veel-holebis-en- transgenders-kruipen-terug-in-de-kast-als-ze-naar-een-home-gaan/
RainbowAmbassadors. (2020). Wie zijn we - RainbowAmbassadors. Geraadpleegd op 25 maart 2023, van https://rainbow-ambassadors.be/nl/wie-wat/wie-zijn-we/
Seksindepraktijk. Intimiteit en seksualiteit in de ouderenzorg. Geraadpleegd op 18 oktober 2022, van https://seksindepraktijk.nl/wp-content/uploads/2021/09/SIVIL- Beleidsstuk-1.pdf
Seksualiteit en Intimiteitszorg op maat. (z.d.). Geraadpleegd op 17 januari 2023, van https://aditivzw.be/nl/
Sensoa - Seksueel gezond met Sensoa. (z.d.). Sensoa. Geraadpleegd op 5 maart 2023, van https://www.sensoa.be/
Colle, J. (2020, 20 mei). Seksualiteit en ouderen in de media. Vief VZW – Seniorenknooppunt. Geraadpleegd op 29 november 2022,
van https://www.vief.be/vief-nationaal/acties/seksualiteit-en-ouderen-in-de…
Sint Maartenskliniek. (2020, 13 oktober). Geneesmiddelen en Seksualiteit [Video]. YouTube. Geraadpleegd op 28 februari 2023,
van https://www.youtube.com/watch?v=tJBqrQWvr-M
Six, N. (2015-2016). Seksualiteit en intimiteit in woonzorgcentra. [Bachelorscriptie, Campus Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen]. Scriptiebank. Geraadpleegd op 17 oktober 2022, van https://www.scriptiebank.be/sites/default/files/thesis/2016- 08/werkveldproject%20Nele%20Six.pdf
Spel Inteam - Spel voor ouderen (intimiteit & seksualiteit). (z.d.). Mensgerichte Ouderenzorg. Geraadpleegd op 3 maart 2023,
van https://mensgerichteouderenzorg.nl/aan-de-slag/spel-inteam/
Srinivasan, S., Glover, J., Tampi, R. R., Tampi, D. J., & Sewell, D. D. (2019). Sexuality and the Older Adult. Current Psychiatry Reports, 21(10). Geraadpleegd op 15 oktober 2022, van https://doi.org/10.1007/s11920-019-1090-4
Tools bespreekbaar maken intimiteit en seksualiteit. (2022, 19 september). Waardigheid en trots. Geraadpleegd op 22 oktober 2022, van https://www.waardigheidentrots.nl/tools/bewustwording-intimiteit-seksua…
Utrecht in Dialoog. (2021, 16 mei). Foto intimiteit ouderen - Utrecht in Dialoog. Geraadpleegd op 20 maart 2023,
van https://www.utrechtindialoog.nl/bijeenkomsten/sexualiteit-contact/foto-…- ouderen/
Van Houdenhove, E. (2019, 25 april). Seksualiteit in het woonzorgcentrum. Sociaal.Net. Geraadpleegd 18 oktober 2022, van https://sociaal.net/achtergrond/seksualiteit-in-het-woonzorgcentrum/
Van Velthoven, J. & Messelis, E. & Van Houdenhove, E. (2016, 15 maart). Seks in het woonzorgcentrum: geen evident verhaal. SpringerLink. Geraadpleegd op 18 oktober 2022, van https://link.springer.com/article/10.1007/s40718-016-0020- 3?error=cookies_not_supported&code=a9af200a-b96e-488f-8793-39a5760c4fc2
Video’s intimiteit en seksualiteit ouderen (verzorgingshuis). (z.d.). Mensgerichte Ouderenzorg. Geraadpleegd op 6 april 2023,
van https://mensgerichteouderenzorg.nl/aan-de-slag/videos-intimiteit-en-sek…
Visie ontwikkelen. (2021, 22 september). Seksindepraktijk. Geraadpleegd op 15 november 2022, van Https://seksindepraktijk.nl/visie-en-beleid/visie-ontwikkelen/
Webredactie. (2022, 30 mei). Thesis: Onzichtbare grenzen - Zorgethiek.nu. Zorgethiek.nu. Geraadpleegd op 20 maart 2023,
van https://www.zorgethiek.nu/thesis-onzichtbare-grenzen/
Welkom | KLIQ. (z.d.). Geraadpleegd op 5 april 2023, van https://kliqvzw.be/
WHO (2010). Standards for Sexuality Education in Europe. A framework for policy makers, educational and health authorities and specialists. Keulen: WHO Regional Office for Europe and BZgA.
Ziektebeelden - Sick And Sex. (2022, 19 november). Sick And Sex. Geraadpleegd op 9 februari 2023, van https://sickandsex.nl/ziektebeelden/
Zorg voor Beter. (2020, juli 6). Duobed in verpleeghuis (met reflectie) [Video]. YouTube. Geraadpleegd op 2 maart 2023,
van https://www.youtube.com/watch?v=F95ZmDviMNk
Zorg voor Beter. (2020, juli 6). Intakegesprek [Video]. YouTube. Geraadpleegd op 2 maart 2023, van https://www.youtube.com/watch?v=DPN-GQaZ_Z8
Zorg voor Beter. (2020, 6 juli). Invloed medicatie op seksualiteit [Video]. YouTube. Geraadpleegd op 28 februari 2023,
van https://www.youtube.com/watch?v=6ndlzQs4XWg
Zorg voor Beter. (2022, 19 september). Onder leiding van Mieke Hollander gingen Els Messelis en Noëlle Sant in gesprek over huidhonger [Video]. YouTube. Geraadpleegd op 24 februari 2023, van https://www.youtube.com/watch?v=i1c- gmCiHls
Zorg voor Beter. (2019, 10 december). Intimiteit en seksualiteit in het verpleeghuis: bespreek het met elkaar [Video]. YouTube. Geraadpleegd op 6 april 2023,
van https://www.youtube.com/watch?v=pECaYsnpC6w
Zorg voor Beter. (2020, juli 6). Sekszorg in de ouderenzorg [Video]. YouTube. Geraadpleegd op 26 februari 2023,
van https://www.youtube.com/watch?v=c3RlpvRXWpg
