Over Leven
Over wiens leven?
Over dat van werknemers zonder wettig verblijf in België. Deze werknemers kunnen én worden in praktijk slachtoffers van ernstige arbeidsongevallen, waardoor men een hele tijd niet kan werken. Na dit ongeval hebben deze personen echter, theoretisch, dezelfde rechten als werknemers mét wettig verblijf. De arbeidsongevallenverzekeraar komt tussen en het slachtoffer ontvangt vergoedingen voor bijvoorbeeld medische kosten en een soort vervangingsloon. Op het eerste zicht lijkt er zich geen probleem te stellen.
De realiteit leert ons dat het anders is.
Wanneer leven overleven wordt
Wanneer de werknemer in kwestie het slachtoffer wordt van een arbeidsongeval, loopt de procedure om vergoedingen te bekomen vaak niet van een leien dakje. De werknemer mag immers eigenlijk niet in België verblijven en heeft ook geen toegang tot de arbeidsmarkt. De tewerkstelling als werknemer is verboden. Omwille hiervan stelt de werkgever meestal geen schriftelijke arbeidsovereenkomst op. Want wie schrijft een verboden handeling netjes uit op papier? Niemand. Hierdoor wordt het bewijzen van tewerkstelling, wat noodzakelijk is voor de kwalificatie als arbeidsongeval, bijzonder moeilijk.
Ook het gebrek aan verblijfsrecht zelf is een hindernis. Wanneer de bevoegde autoriteiten op de hoogte zijn van de aanwezigheid van de persoon zonder wettig verblijf, moet deze autoriteit een bevel tot het verlaten van het grondgebied afleveren. Het slachtoffer van het ongeval moet België verlaten en kan diens procedure niet van dichtbij opvolgen. Ook het ondergaan van medische onderzoeken in het kader van de procedure wordt bijzonder moeilijk, indien de persoon zich in het buitenland bevindt.
Deze hindernissen, samen met een aantal andere, zorgen ervoor dat de procedure alvorens men tegemoetkomingen verkrijgt, heel lang kunnen duren. Ook wordt vaak beroep gedaan op de arbeidsrechtbank, wat de zaken opnieuw vertraagd. In afwachting van de uitkomst van de procedure, wordt de sociale bijstand tot het uiterste minimum beperkt.
Ik hoor het u al denken. “Werknemers die wel mogen werken moeten soms toch ook lang wachten voordat de arbeidsongevallenverzekeraar tussenkomt?”. Helemaal waar! Het grote verschil is echter dat een persoon met wettig verblijf aangesloten is bij een ziekenfonds, welke tussenkomt in afwachting van de beslissing van de verzekeraar. Dit vangnet heeft een persoon zonder wettig verblijf niet. Ook kan men niet verder werken. Het slachtoffer verkrijgt op geen enkele manier een inkomen. Het voorzien in eten en onderdak worden haast onmogelijk na het ongeval. Leven wordt gereduceerd tot overleven. Dit terwijl we het er wel over eens zijn dat het algemene socialezekerheids- en arbeidsrecht betreffende arbeidsongevallen van toepassing is. Het verzilveren van deze rechten wordt uitermate moeilijk voor de werknemer in kwestie.
Verblijfsrecht als (schijn-)oplossing?
Nu duidelijk is hoe schrijnend de situatie van de werknemer in kwestie is, kan nagedacht worden waarom er al dan niet een verblijfsrecht verleend zou moeten worden tijdens de doorlooptijd van de procedure (dus de tijd vóórdat er een beslissing van de verzekeraar of rechter is). Hierbij onderzocht ik wat de voor- en tegenargumenten van dergelijk verblijfsrecht zouden kunnen zijn.
In de niet-limitatieve lijst van argumenten, verschijnen onder andere het recht op menselijke waardigheid (of het “recht op respect”), het recht op sociale zekerheid en het recht op een behoorlijke levensstandaard aan de pro-zijde van het debat. We kunnen erover discussiëren of aan deze rechten voldaan wordt. Het verlenen van een verblijfsrecht zou een positieve impact hebben op het vervullen van deze rechten.
Aan de contra-zijde kan bijvoorbeeld het gelijkheidsbeginsel aangehaald worden. Waarom aan deze slachtoffers een verblijfsrecht verlenen en aan andere “categorieën” slachtoffers niet?
Het recht is nooit zwart-wit. Er zijn relevante argumenten pro een verblijfsrecht, maar ook tegenargumenten kunnen hard gemaakt worden. Op basis van mijn analyse ben ik echter van mening dat de huidige situatie van de werknemers in kwestie niet strookt met diens mensenrechten.
Stel: we moeten iets veranderen…
Indien we vinden dat er een verblijfsrecht moet worden toegekend voor de doorlooptijd van de procedure, kan nagedacht worden over hoe dit ingevuld kan worden. Hiertoe onderzocht ik de bestaande, relevante, verblijfsprocedures en ging ik aan de hand van rechtspraakanalyse na of deze pistes in praktijk reeds soelaas bieden.
Zo onderzocht ik de procedure mensenhandel. De slachtoffers van mensenhandel hebben, onder een aantal voorwaarden, recht op verblijf. Ook slachtoffers van ernstige arbeidsongevallen kunnen gezien worden als slachtoffers van mensenhandel in de praktijk; al zal deze piste meestal enkel worden toegepast indien ook andere aspecten uit de arbeidsrelatie problematisch waren. Dit kader biedt dus niet steeds een sluitend antwoord.
Daarnaast onderzocht ik de pistes van regularisatie. Zowel op grond van humanitaire, als op grond van medische redenen kan een persoon die in België verblijft een verblijfsrecht bekomen. In de praktijk blijken beide procedures echter geen oplossing te bieden voor de werknemers in kwestie.
De bestaande verblijfsrechtelijke pistes bieden onvoldoende soelaas voor de uiterst schrijnende situatie van de slachtoffers.
Licht aan het einde van de tunnel?
Om toch een verblijfsrecht te kunnen verlenen aan de werknemers in kwestie, deed ik een aantal aanbevelingen.
Zo zou er een omzendbrief verspreid kunnen worden die duidelijk maakt dat er sprake kan zijn van mensenhandel vanaf het ernstige arbeidsongeval, zonder dat andere aspecten uit de voorgaande arbeidsrelatie problematisch moeten zijn.
Een andere oplossing kan erin bestaan om een interne afspraak te maken met de bevoegde instanties, waarin wordt bepaald dat de slachtoffers “kwetsbare personen” zijn die geregulariseerd kunnen worden op grond van humanitaire redenen.
Verder kan nagedacht worden over een volledig nieuw verblijfsrecht voor “ernstig benadeelden in het kader van een arbeidsrelatie”.
Concluderend
De situatie van werknemers zonder wettig verblijf na een ernstig arbeidsongeval is uitermate precair. Deze schrijnende situatie zou (deels) opgelost kunnen worden door het verlenen van een verblijfsrecht. Op deze manier kunnen de mensenrechten van de personen in kwestie effectief worden gewaarborgd. Er zijn voor- en tegenargumenten voor het verlenen van dergelijk recht. Mensenrechten mogen echter geen dode letter worden. Ook niet voor mensen zonder wettig verblijf.
Desalniettemin bieden de bestaande verblijfsrechtelijke pistes in praktijk onvoldoende oplossingen. Omwille hiervan werden een aantal aanbevelingen geformuleerd.
Hoe dan ook mag niet uit het oog verloren worden dat het hier gaat om mensen.
Bibliografie
Wetgeving
Internationaal
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van 10 december 1948, BS 31 maart 1949, 2.488.
Verdrag nr. 102 houdende minimumstandaarden inzake sociale zekerheid van 28 juni 1952, BS 12 december 1952, 8.704.
Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten van 19 december 1966, BS 6 juli 1983, 8.815.
Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten van 19 december 1966, BS 6 juli 1983, 8.808.
General Comment no. 4, The Right to Adequate Housing (Art. 11 (1) of the Covenant) (13 December 1991), Un Doc. E/1992/23 (1991).
General Comment no. 12, The Right to Adequate Food (Art. 11) (12 May 1999), UN Doc. E/C.12/1999/5 (1999).
General Comment no. 19, The right to social security (art. 9) of the Committee on Economic, Social and Cultural Rights (4 February 2008), UN Doc. E/C.12/GC/19 (2008).
Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration: resolution / adopted by the General Assembly (19 December 2018), UN Doc. A/RES/73/195 (2019).
Europees
Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden, ondertekend op 4 November 1950, te Rome van 4 november 1950, BS 19 augustus 1955, 5.029.
Europees Sociaal Handvest van 18 oktober 1961, BS 18 augustus 1983, 10.391.
Richtlijn 2008/115/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2008 over gemeenschappelijke normen en procedures in de lidstaten voor de terugkeer van onderdanen van derde landen die illegaal op hun grondgebied verblijven, OJ L 348, 24 december 2008, 98-107.
Richtlijn 2009/52/EG van het Europees Parlement en de Raad van 18 juni 2009 tot vaststelling van
minimumnormen inzake sancties en maatregelen tegen werkgevers van illegaal verblijvende onderdanen van derde landen, OJ L 168, 30 juni 2009, 24-32.
Verordening (EG) nr. 810/2009 van het Europees Parlement en de Raad van 13 juli 2009 tot vaststelling van een gemeenschappelijke visumcode (Visumcode), OJ L 243, 15 september 2009, 1-58.
Handvest van de grondrechten van de Europese Unie, PB C 202, 7 juni 2016, 389-405.
Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, PB C 202, 7 juni 2016, 47-199.
Belgisch
Gecoördineerde Grondwet 17 februari 1994, BS 17 februari 1994, 4.054.
Strafwetboek 6 juni 1867, BS 9 juni 1867, 3.133.
Gerechtelijk Wetboek 10 oktober 1967, BS 31 oktober 1967, 11.360.
Wet 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, BS 25 juli 1969, 7.258.
Arbeidsongevallenwet 10 april 1971, BS 24 april 1971, 5.201.
Wet 16 november 1972 betreffende de arbeidsinspectie, BS 8 december 1972, 13.647.
Wet 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn (VLAAMSE GEMEENSCHAP), BS 5 augustus 1976, 9.876.
Wet 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, BS 22 augustus 1978, 9.277.
Wet 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, BS 31 december 1980, 14.584.
Wet 29 juni 1981 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers, BS 2 juli 1981, 8.575.
Wet 5 augustus 1992 op het politieambt, BS 22 december 1992, 27.124.
Wet 14 juli 1994 betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen gecoördineerd op 14 juli 199, BS 27 augustus 1994, 21.524.
Wet 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, BS 18 september 1996, 24.309.
Wet 30 april 1999 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse werknemers, BS 21 mei 1999, 17.800.
Sociaal Strafwetboek 6 juni 2010, BS 1 juli 2010, 43.712.
Wet 8 januari 2012 tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen (1), BS 6 februari 2012, 8.554.
Wet 11 februari 2013 tot vaststelling van sancties en maatregelen voor werkgevers van illegaal verblijvende onderdanen van derde landen, BS 22 februari 2013, 11.672.
Wetboek van economisch recht 28 februari 2013, BS 29 maart 2013, 19.975.
KB 8 oktober 1981 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, BS 27 oktober 1981, 13.740.
KB 3 juli 1996 tot uitvoering van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, BS 31 juli 1996, 20.285.
KB 27 maart 1998 betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, BS 31 maart 1998, 9.800.
KB 12 december 1998 betreffende de dringende medische hulp die door de openbare centra voor maatschappelijk welzijn wordt verstrekt aan vreemdelingen die onwettig in het Rijk verblijven, BS 31 december 1998, 32.518.
KB 12 maart 2003 tot vaststelling van de wijze en van de termijn van aangifte van een arbeidsongeval, BS 2 april 2003, 16.676.
KB 18 december 2003 tot vaststelling van de voorwaarden van de volledige of gedeeltelijke kosteloosheid van de juridische tweedelijnsbijstand en de rechtsbijstand, BS 24 december 2003, 60.559.
KB 1 december 2013 betreffende de minimumvoorwaarden voor het sociaal onderzoek verricht overeenkomstig artikel 9bis van de wet van 2 april 1965 betreffende het ten laste nemen van de steun verleend door de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, BS 14 maart 2014, 21.665.
KB 2 september 2018 houdende de uitvoering van de wet van 9 mei 2018 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse onderdanen die zich in een specifieke verblijfssituatie bevinden, BS 17 september 2018, 72.187.
Wetsontwerp tot wijziging van de wet van 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, Parl.St. Kamer 2005-06, nr. 51-2478/001.
Omz. 21 juni 2007 betreffende de wijzigingen in de reglementering betreffende het verblijf van vreemdelingen tengevolge van de inwerkingtreding van de wet van 15 september 2006, BS 4 juli 2007, 36.849.
Instructie 19 juli 2009 met betrekking tot de toepassing van het oude artikel 9,3 en het artikel 9bis van de vreemdelingenwet, https://www.agii.be/sites/default/files/bestanden/omzendbrieven%20en%20instructies/instructie_regularisatie_20090719.pdf.
Omz.Vl. 10 mei 2021 betreffende bewijsmodaliteiten voor de inschrijving in de hoedanigheid van ingeschrevene in het Rijksregister, bedoeld bij artikel 32, eerste lid, 15° van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, https://www.riziv.fgov.be/SiteCollectionDocuments/omzendbrief_ziekenfondsen_2021_139_dac.pdf.
Portugees
Nova Lei de Estrangeiros 4 july 2007, Act. 23/2007.
Rechtspraak
HvJ 3 juli 1986, nr. 66/85, ECLI:EU:C:1986:284.
Arbitragehof 30 juni 1999, nr. 80/99.
Cass. 6 juni 1968, Arr.Cass. 1968, 1209.
Cass. 15 april 1982, JT 1983, 275.
Cass. 22 februari 1993, Arr.Cass. 1993, 215.
Cass. (3e k.) 25 oktober 2010, Arr.Cass. 2010, afl. 10, 2608.
RvS 9 december 2009, nr. 198.769.
Antwerpen (14e k.) 23 januari 2013, Jaarverslag mensenhandel en mensensmokkel 2012: bouwen aan vertrouwen, MYRIA, 72.
Luik (6e k.) 12 maart 2015, https://www.myria.be/nl/mensenhandel-smokkel/rechtspraak/hof-van-beroep-luik-12-maart-2015.
Luik (18e k.) 8 februari 2016, Jaarverslag mensenhandel en mensensmokkel 2016: Bedelaars in de handen van mensenhandelaars, MYRIA, 152.
Brussel (11e k.) 20 maart 2018, Rev.dr.pén. 2018, afl. 11, 1098-1114.
Corr. (17e k.) West-Vlaanderen (afd. Brugge) 21 januari 2015, RW 2015-16, afl. 30, 1196.
Corr. (6e k.) Waals-Brabant 6 mei 2015, https://www.myria.be/nl/mensenhandel-smokkel/rechtspraak/correctionele-rechtbank-waals-brabant-6-mei-2015.
Corr. Brussel 9 september 2015, https://www.myria.be/nl/mensenhandel-smokkel/rechtspraak/franstalige-correctionele-rechtbank-van-brussel-9-september-2015.
Corr. Waals-Brabant 4 november 2015, onuitg.
Corr. Waals-Brabant 5 april 2016, Jaarverslag 2017 mensenhandel en mensensmokkel…“online”, MYRIA, 123.
Corr. Antwerpen 13 juni 2016, https://www.fairworkbelgium.be/vonnis/rechtbank-eerste-aanleg-antwerpen….
Corr. (6e k.) Waals-Brabant 16 mei 2017, https://www.fairworkbelgium.be/vonnis/rechtbank-eerste-aanleg-waals-brabant-16-05-2017/.
Corr. Antwerpen 28 juni 2018, https://www.fairworkbelgium.be/vonnis/rechtbank-eerste-aanleg-antwerpen-17a000098-28-06-2018/.
Corr. (6e k.) Waals-Brabant 2 april 2019, https://www.myria.be/nl/mensenhandel-smokkel/rechtspraak/correctionele-rechtbank-van-waals-brabant-2-april-2019.
RvV 28 augustus 2015, nr. 151 353.
RvV 8 januari 2018, nr. 197 485.
RvV 13 juli 2018, nr. 206 766.
RvV 7 september 2018, nr. 209 036.
RvV 27 september 2018, nr. 210 243.
RvV 18 oktober 2018, nr. 211 201.
RvV 31 oktober 2018, nr. 211 863.
RvV 19 november 2018, nr. 212 407.
RvV 29 november 2018, nr. 213 162.
RvV 28 februari 2019, nr. 217 657.
RvV 2 mei 2019, nr. 220 695.
RvV 20 juni 2019, nr. 222 934.
RvV 11 juli 2019, nr. 223 886.
RvV 3 september 2019, nr. 225 682.
RvV 4 oktober 2019, nr. 227 064.
RvV 7 november 2019, nr. 228 533.
RvV 30 januari 2020, nr. 231 928.
RvV 18 februari 2020, nr. 232 778.
RvV 25 april 2020, nr. 235 152.
RvV 12 mei 2020, nr. 235 826.
RvV 14 juli 2020, nr. 238 517.
RvV 24 september 2020, nr. 241 350.
RvV 30 september 2020, nr. 241 694.
RvV 30 november 2020, nr. 245 040.
RvV 10 december 2020, nr. 245 848.
RvV 9 maart 2021, nr. 250 676.
RvV 16 maart 2021, nr. 251 076.
RvV 17 maart 2021, nr. 251 129.
RvV 17 juni 2021, nr. 256 647.
RvV 5 oktober 2021, nr. 261 656.
RvV 1 februari 2022, nr. 267 676.
RvV 13 april 2022, nr. 271 276.
RvV 30 augustus 2022, nr. 276 669.
Rechtsleer
Handboeken
BAUMGÄRTEL, M., Demanding Rights: Europe's supranational courts and the dilemma of migrant vulnerability, Cambridge, Cambridge University Press, 2019, 179 p.
BOUCKAERT, S., BAEYENS, P. en VANDERSCHEUREN, N., Handboek verblijfsrecht, Mechelen, Kluwer, 2016, 706 p.
CLESSE, C., Les accidents (sur le chemin) du travail, Luik, Kluwer, 2021, 193 p.
GIL, A.R. en VARELA, M.H., International Encyclopaedia of Laws, Migration Law – Portugal, onuitg., 2022, 192 p.
TICKTIN, M., Casualties of Care: Immigration and the Politics of Humanitarianism in France, Berkeley, University of California Press, 2011, 294 p.
VANDENHOLE, W., Economische, sociale en culturele rechten, Mechelen, Kluwer, 2021, 384 p.
VAN EECKHOUTTE, W., Sociaal Compendium. Arbeidsrecht met fiscale notities, Mechelen, Kluwer, 2021, 3515 p.
VAN LANGENDONCK, J., JORENS, Y., LOUCKX, F. en STEVENS, Y., Handboek socialezekerheidsrecht, Antwerpen, Intersentia, 2020, 744 p.
VERSTREPEN, K., DHONDT, B., LOOS, B., VERHAEGEN, K., VAN DOREN, W., SCHELLEMANS, J., BYUMA, E. en GOEDHUYS, J., Het vreemdelingenrecht in 101 antwoorden, Antwerpen, Intersentia, 2019, 228 p.
Bijdragen in tijdschriften
BREMS, E., “Mensenrechten: juridisering en universele consensus”, MO 2000, https://www.mo.be/artikel/mensenrechten-juridisering-en-universele-cons….
DEBRUYNE, P. en GELDOF, D., “‘De deur naar regularisatie dichthouden ontneemt mensen een toekomst’”, MO 2021, https://www.mo.be/opinie/de-deur-naar-regularisatie-dichthouden-ontneemt-mensen-een-toekomst.
FOBLETS, M. en VANHEULE, D., “Het federale vreemdelingenbeleid in België: enkele recente wetswijzigingen”, TBP 2007, afl. 7, 387-408.
KNOCKAERT, J., “Werknemers zonder wettig verblijf tijdens Corona: kwetsbaarder dan ooit”, De Gids 2021, 7-13.
LIETAERT, B., “Causaliteit bij een arbeidsongeval en de subrogatie van het Fonds voor Arbeidsongevallen in de rechten van het slachtoffer”, Soc.Kron. 2013, afl. 5, 253-254.
MAES, M., “Artikel 3 EVRM als bescherming tegen socio-economische en humanitaire omstandigheden in het land van herkomst of terugkeer: de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens”, T.Vreemd. 2013, afl. 1, 19-39.
TORFS, D., “De vreemdeling en het recht op maatschappelijke dienstverlening”, Soc.Kron. 2015, afl. 2, 49-63.
VAN ELSUWEGE, P., DEVISSCHER, P. en VAN BOSSUYT, A., “Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie: implicaties voor de nationale rechtsorde”, TPR 2010, afl. 2, 534.
X, “Medische elementen kunnen 9bis-aanvraag ontvankelijk maken”, T.Vreemd. 2016, afl. 1, 124.
X, “Wijzigingen in medische regularisatie (art. 9ter): medische filter en recent medisch attest”, T.Vreemd. 2012, afl. 2, 178.
Bijdragen in verzamelwerken
BAEYENS, P., BOUCKAERT, S., DE MOOR, N., DE VYLDER H. en GABRIELS, B., “Het statuut voor slachtoffers mensenhandel” in X, Administratieve wegwijzer voor vreemdelingen, vluchtelingen en migranten, Mechelen, Kluwer, 2022, 2.10./1-2.10./11.
BAEYENS, P., BOUCKAERT, S., DE MOOR, N., DE VYLDER, H. en GABRIELS, B., “Het verblijf om humanitaire redenen” in X, Administratieve wegwijzer voor vreemdelingen, vluchtelingen en migranten, Mechelen, Kluwer, 2022, 2.7./1-2.7./26.
BAEYENS, P., BOUCKAERT, S., DE MOOR, N., DE VYLDER, H. en GABRIELS, B., “Verblijf om medische redenen” in X, Administratieve wegwijzer voor vreemdelingen, vluchtelingen en migranten, Mechelen, Kluwer, 2022, 2.6./1-2.6./62.
BOUCKAERT, S., “Verwijderingsmaatregelen” in X, Administratieve wegwijzer voor vreemdelingen, vluchtelingen en migranten, Mechelen, Kluwer, 2022, 4.1./1-4.1.1./48.
CLESSE, C., “Fedris” in X, Guide juridique de l'entreprise - Traité théorique et pratique. 2ème édition, Luik, Kluwer, 2022, 108-110.
HULLEBROECK, G., “De procedure voor de bevoegde rechtsmacht” in X, Kluwer’s Verzekeringshandboek, Mechelen, Kluwer, 2021, 189-196.
VAN KONNEGEM, F., “[Vreemdelingen] Verblijf en vestiging in België - Bevoorrechte vreemdelingen en bijzondere verblijfstatuten” in X, Postal Memorialis. Lexicon strafrecht, strafvordering en bijzondere wetten, Mechelen, Kluwer, 2022, V230/75-V230/98.3.
VAN PUYVELDE, I., “De amplitude van de wilsautonomie” in HUMBLET, P. en VAN REGENMORTEL, A. (eds.), Markante standpunten. Opstellen opgedragen aan Prof. Dr. Marc Rigaux, Antwerpen, Intersentia, 2015, 295-316.
VERDEYEN, V., “Arbeidsongevallen” in PUT, J., VERDEYEN, V. en STEVENS, Y. (eds.), Praktijkboek sociale zekerheid. Voor de onderneming en de sociale adviseur, Mechelen, Kluwer, 2021, 355-413.
VERDEYEN, V., PUT, J. en ANKAERT, E., “Geneeskundige verzorging” in X, Arbeidsongevallen, Mechelen, Kluwer, 2021, Comm. – 2.4/1-Comm. – 2.4/40.
WILLEMS, E., “Huisvesting. Recht op huisvesting: ook voor vreemdelingen?” in DERINE, R., COUSY, H., COUTURIER, J.J., DELVA, W., HERBOTS, J. en VEKEMAN, R. (eds.), Het onroerend goed in de praktijk, Mechelen, Kluwer, 2023, XVI.K - 1-XVI.K - 176.
Annotaties van rechtspraak
Internetbronnen
ACM, Posso ser dispensado de apresentar visto de residência para obtenção de autorização de residência?, https://www.acm.gov.pt/pt/-/posso-ser-dispensado-de-apresentar-visto-de-residencia-para-obtencao-de-autorizacao-de-residencia-.
AGII, Aansluiten als gerechtigde, https://www.agii.be/thema/publieke-ziekteverzekering/publieke-ziekteverzekering-in-belgie/aansluiten-bij-een-ziekenfonds-in-belgie/aansluiten-als-gerechtigde.
AGII, Attest van immatriculatie na ontvankelijke 9ter-aanvraag, https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/medische-regularisatie-9ter/welke-verblijfsdocumenten-krijg-je-bij-medische-regularisatie-9ter/attest-van-immatriculatie-na-ontvankelijke-9ter-aanvraag.
AGII, Bijlage 15 en het recht op OCMW-steun, https://www.agii.be/nieuws/bijlage-15-en-het-recht-op-ocmw-steun.
AGII, DVZ beslist over de ontvankelijkheid, https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/medische-regularisatie-9ter/hoe-verloopt-de-9ter-procedure/dvz-beslist-over-de-ontvankelijkheid.
AGII, Elektronische A kaart na gegronde 9ter-aanvraag, https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/medische-regularisatie-9ter/welke-verblijfsdocumenten-krijg-je-bij-medische-regularisatie-9ter/elektronische-a-kaart-na-gegronde-9ter-aanvraag.
AGII, Gewoonlijke verblijfplaats in België, https://www.agii.be/thema/ocmw-steun/maatschappelijke-dienstverlening/heb-jij-recht-op-maatschappelijke-dienstverlening/gewoonlijke-verblijfplaats-in-belgie.
AGII, Heb je recht om te werken bij medische regularisatie (9ter)?, https://www.agii.be/thema/werk/heb-je-recht-om-te-werken/heb-je-recht-om-te-werken-met-je-verblijfsstatuut/heb-je-recht-om-te-werken-bij-medische-regularisatie-9ter.
AGII, Heb jij recht op maatschappelijke dienstverlening?, https://www.agii.be/thema/sociaal-medisch/ocmw-steun/maatschappelijke-dienstverlening/heb-jij-recht-op-maatschappelijke-dienstverlening.
AGII, Hoe dien je een 9bis-aanvraag in?, https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/humanitaire-regularisatie-9bis/hoe-verloopt-de-procedure-voor-humanitaire-regularisatie-9bis/hoe-dien-je-een-9bis-aanvraag-in.
AGII, Lange asielprocedure, https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/humanitaire-regularisatie-9bis/wat-zijn-de-criteria-voor-een-gegronde-9bis-aanvraag/lange-asielprocedure.
AGII, Medische kosten per verblijfssituatie, https://www.agii.be/thema/vreemdelingenrecht-internationaal-privaatrecht/sociaal-medisch/wie-betaalt-welke-medische-kosten/medische-kosten-per-verblijfssituatie.
AGII, Nieuwe elementen bij een nieuwe aanvraag, https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/humanitaire-regularisatie-9bis/wat-zijn-de-voorwaarden-voor-een-ontvankelijke-9bis-aanvraag/nieuwe-elementen-bij-een-nieuwe-aanvraag.
AGII, Soorten 9bis-beslissingen, kennisgeving en beroep, https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/humanitaire-regularisatie-9bis/hoe-verloopt-de-procedure-voor-humanitaire-regularisatie-9bis/soorten-9bis-beslissingen-kennisgeving-en-beroep.
AGII, Tewerkstelling, https://www.agii.be/thema/vreemdelingenrecht-internationaal-privaatrecht/mensen-zonder-wettig-verblijf/rechten-van-mensen-zonder-wettig-verblijf/tewerkstelling.
AGII, Verblijfplaats in België, https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/humanitaire-regularisatie-9bis/wat-zijn-de-voorwaarden-voor-een-ontvankelijke-9bis-aanvraag/verblijfplaats-in-belgie.
AGII, Verloop 9bis-procedure bij DVZ, https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/humanitaire-regularisatie-9bis/hoe-verloopt-de-procedure-voor-humanitaire-regularisatie-9bis/verloop-9bis-procedure-bij-dvz.
AGII, Wat houdt maatschappelijke dienstverlening in?, https://www.agii.be/thema/sociaal-medisch/ocmw-steun/maatschappelijke-dienstverlening/wat-houdt-maatschappelijke-dienstverlening-in.
AGII, Wat is mensenhandel of mensensmokkel?, https://www.agii.be/thema/vreemdelingenrecht-internationaal-privaatrecht/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/slachtoffer-mensenhandel-en-mensensmokkel/wat-is-mensenhandel-of-mensensmokkel.
AGII, Wat zijn de voorwaarden voor een ontvankelijke 9ter-aanvraag?, https://www.agii.be/thema/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/medische-regularisatie-9ter/wat-zijn-de-voorwaarden-voor-medische-regularisatie-9ter/wat-zijn-de-voorwaarden-voor-een-ontvankelijke-9ter-aanvraag#2.
AGII, Wat zijn de voorwaarden voor een slachtoffer van mensenhandel en mensensmokkel?, https://www.agii.be/thema/vreemdelingenrecht-internationaal-privaatrecht/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/slachtoffer-mensenhandel-en-mensensmokkel/wat-zijn-de-voorwaarden-voor-een-slachtoffer-van-mensenhandel-en.
AMNESTY INTERNATIONAL, Menselijke waardigheid, respect en mensenrechten, file:///C:/Users/katin/Zotero/storage/4LR4D8TS/menselijke-waardigheid-en-mensenrechten.html.
AMNESTY INTERNATIONAL, Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM), https://www.amnesty.nl/encyclopedie/universele-verklaring-van-de-rechten-van-de-mens-uvrm.
CM, Berekening van de uitkering voor werknemers, https://www.cm.be/diensten-en-voordelen/ziekte-en-behandeling/ziekte-en-invaliditeitsuitkering/berekening/werknemers.
DIENST VREEMDELINGENZAKEN, Bevel om het grondgebied te verlaten, https://dofi.ibz.be/nl/themes/sejour-irregulier/liens-sejour-irregulier/bevel-om-het-grondgebied-te-verlaten.
FAIRWORK BELGIUM, Hoe bewijs ik dat ik heb gewerkt?, https://www.fairworkbelgium.be/nl/faq/hoe-bewijs-ik-dat-ik-heb-gewerkt/.
FAIRWORK BELGIUM, Ik werd niet betaald, https://www.fairworkbelgium.be/nl/faq/ik-werd-niet-betaald/.
FAIRWORK BELGIUM, Mag ik werken in België?, https://www.fairworkbelgium.be/faq/mag-ik-werken-in-belgie/.
FAIRWORK BELGIUM, MEER FAIRWORK IN BELGIUM Werkboek voor werknemersbescherming van
arbeidsmigranten met of zonder verblijfsrecht, https://www.fairworkbelgium.be/wp-content/uploads/2021/10/20211009-Werkboek-meer-FAIRWORK-in-Belgium.pdf.
FAIRWORK BELGIUM, Wat is clandestien werken?, https://www.fairworkbelgium.be/nl/faq/wat-is-clandestien-werken/.
FAIRWORK BELGIUM, Wat is Zwartwerk?, https://www.fairworkbelgium.be/nl/faq/wat-is-zwartwerk/.
FAIRWORK BELGIUM, Wat zijn mijn arbeidsrechten?, https://www.fairworkbelgium.be/faq/wat-zijn-mijn-arbeidsrechten/.
FEDERAAL KENNISCENTRUM VOOR DE GEZONDHEIDSZORG, Naar een hervorming van de toegang tot de gezondheidszorg voor mensen zonder wettig verblijf, https://kce.fgov.be/nl/over-ons/persberichten/naar-een-hervorming-van-de-toegang-tot-de-gezondheidszorg-voor-mensen-zonder-wettig verblijf#:~:text=De%20mensen%20zonder%20wettig%20verblijf%20kunnen%20zich%20niet%20aansluiten%20bij,het%20OCMW%20van%20hun%20gemeente.
FEDERAAL KENNISCENTRUM VOOR DE GEZONDHEIDSZORG, Welke gezondheidszorg voor personen zonder wettig verblijf?, https://kce.fgov.be/sites/default/files/2021-11/KCE__257A_gezondheidszorg_migranten_Synthese.pdf.
FEDRIS, Hoe geef ik mijn arbeidsongeval aan?, https://fedris.be/nl/slachtoffer/privesector/aangifte.
FEDRIS, 2. How do you declare the accident?, https://www.fedris.be/en/node/597.
FEDRIS, Terugbetaling van medische kosten, https://fedris.be/nl/slachtoffer/privesector/vergoeding/medische-kosten.
FEDRIS, Terugbetaling van prothesekosten, https://fedris.be/nl/slachtoffer/privesector/vergoeding/prothesekosten.
FEDRIS, Terugbetaling van verplaatsingskosten, https://fedris.be/nl/slachtoffer/privesector/vergoeding/verplaatsingskosten.
FEDRIS, Uw werkgever geeft het arbeidsongeval niet aan?, https://fedris.be/nl/slachtoffer/privesector/uw-werkgever-geeft-uw-arbeidsongeval-niet-aan.
FEDRIS, Vergoeding voor blijvende arbeidsongeschiktheid, https://fedris.be/nl/slachtoffer/privesector/vergoeding/blijvende-arbeidsongeschiktheid.
FRA, EU Charter of Fundamental Rights, https://fra.europa.eu/en/eu-charter/article/1-human-dignity#international-law.
IBZ, Medische redenen (artikel 9ter van de wet), https://dofi.ibz.be/nl/themes/third-country-nationals/residence-permit-articles-9-9bis-9ter/medische-redenen-artikel-9ter.
ICELANDIC HUMAN RIGHTS CENTRE, The right to an adequate standard of living, https://www.humanrights.is/en/human-rights-education-project/human-rights-concepts-ideas-and-fora/substantive-human-rights/the-right-to-an-adequate-standard-of-living. MEDIMMIGRANT, In geval van medisch onmogelijke terugkeer, https://medimmigrant.be/nl/info/diverse-sociale-hulp/maatschappelijke-dienstverlening-en-onmogelijk-terugkeren.
MEDIMMIGRANT, Machtiging tot verblijf om medische redenen (art.9ter), https://medimmigrant.be/nl/info/verblijf-of-terugkeer-bij-ziekte/machtiging-tot-verblijf-om-medische-redenen-art-9ter?lang=fr.
MEDIMMIGRANT, Tijdens de procedure medische regularisatie art.9ter, https://medimmigrant.be/nl/info/diverse-sociale-hulp/medische-regularisatie-art-9ter-en-sociale-rechten.
MYRIA, Interdepartementale Coördinatiecel, https://www.myria.be/nl/mensenhandel-smokkel/multidisciplinaire-aanpak#Dienst%20Vreemdelingenzaken.
MYRIA, Mensenhandel ≠ mensensmokkel, https://www.myria.be/nl/mensenhandel-smokkel/mensenhandel-vs.-mensensmo….
MYRIA, Slachtoffercentra, https://www.myria.be/nl/mensenhandel-smokkel/slachtoffercentra.
MYRIA, Slachtofferstatuut, https://www.myria.be/nl/mensenhandel-smokkel/slachtofferstatuut.
PAG-ASA, https://pag-asa.be/.
PAYOKE, https://www.payoke.be/nl/.
SEF, Artigo 122.º – Autorização de residência com dispensa de visto de residência, Comentários, https://sites.google.com/site/leximigratoria/artigo-122-o-autorizacao-de-residencia-com-dispensa-de-visto-de-residencia.
SOCIALE ZEKERHEID, BURGER, Wat doet een OCMW?, https://www.socialsecurity.be/citizen/nl/sociale-bijstand-en-ocmw/wat-doet-een-ocmw.
SÜRYA, https://asblsurya.org/fr/.
Overige bronnen
BRIJS, B., Werknemers zonder papieren en hun arbeidsrechten. Een juridische handleiding, http://www.travailleurssanspapiers.be/downloads/jurha-nl.pdf, 48 p.
DE WILDE, I., Powerpointslides i.k.v. het opleidingsonderdeel socialezekerheidsrecht UGent, 2021.
EMN, Comparative overview of national protection statuses, in Belgium 2010-2019, april 2020, https://emnbelgium.be/sites/default/files/publications/Belgian%20report…, 102 p.
EMN, Illegal employment of third country nationals in Belgium, juli 2017, https://emnbelgium.be/sites/default/files/publications/FINAL%20BE%20study%20Illegal%20Employment%20of%20TCNs.pdf, 94 p.
FAIRWORK BELGIUM, Werknemers zonder wettig verblijf: jaarverslag 2019, https://www.fairworkbelgium.be/wp-content/uploads/2020/11/FAI-jaarverslag-2019-NL-def.pdf, 52 p.
FAIRWORK BELGIUM, Werknemers zonder wettig verblijf: Jaarverslag 2020, https://www.fairworkbelgium.be/wp-content/uploads/2021/06/FAI-jaarversl…, 72 p.
FRA, Ernstige arbeidsuitbuiting: werknemers die zich binnen of naar de Europese Unie verplaatsen, https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-2016-severe-labour-exploitation-summary_nl.pdf, 20 p.
KRUISPUNT MIGRATIE-INTEGRATIE, Verblijfsstatuten en gezondheidszorg voor vreemdelingen, https://www.agii.be/sites/default/files/bestanden/documenten/overzicht_verblijfsstatuten_en_gezondheidszorg_nl_versie_september_2014_11.pdf, 73 p.
MEDIMMIGRANT, Powerpointslides i.k.v. het opleidingsonderdeel migratierecht UGent, 10 november 2021.
MYRIA, Jaarverslag 2015 mensenhandel en mensensmokkel, schakels verbinden, https://www.myria.be/files/Mensenhandel-verslag-2015-LR.pdf, 172 p.
MYRIA, Migratierecht in cijfers en in rechten: Jaarverslag Migratie 2021 in katernen, Verblijfsregularisaties, https://www.myria.be/files/2021_Verblijfsregularisaties.pdf, 31 p.
NEDERLANDSE ARBEIDSINSPECTIE, Monitor arbeidsuitbuiting en ernstige benadeling 2020-2021, https://open.overheid.nl/repository/ronl-045864e5a98085d255918bf3dd69ce…, 40 p.
OR.C.A., Arbeidsongeval? Dubbele pech voor werknemers zonder wettig verblijf, http://www.travailleurssanspapiers.be/downloads/WERKO-NL.pdf, 64 p.
OR.C.A., Eerste hulp bij schendingen van de arbeidsrechten van clandestiene werknemers, https://www.fairworkbelgium.be/wp-content/uploads/2020/11/EHBSA-folder-NL-DEF.pdf, 24 p.
OR.C.A., Werknemers zonder papieren: een rechtengids, https://www.fairworkbelgium.be/wp-content/uploads/2020/11/Rechtengids-N…, 61 p.
PICUM, Gids met betrekking tot de rechten van ongedocumenteerde werknemers* op het werk onder internationaal en Europees recht, https://picum.org/wp-content/uploads/2022/04/Guide-to-undocumented-work…, 74 p.
PICUM, Practical information for migrants in Brussels, https://picum.org/wp-content/uploads/2021/02/Practical-information-for-…, 11 p.
PICUM, Regularisation mechanisms and programmes: Why they matter and how to design them, 23 januari 2023, https://picum.org/wp-content/uploads/2023/01/Regularisation-mechanisms-…, 70 p.
POD MAATSCHAPPELIJKE INTEGRATIE, Wegwijs in medische hulp, file:///C:/Users/katin/Downloads/publicatie_medische_hulp.pdf, 10 p.
Vademecum bij de (vernietigde) instructie van 19 juli 2009, https://www.agii.be/sites/default/files/bestanden/omzendbrieven%20en%20…, 19 p.
VAN TURNHOUT, D., Qatar Aan De Schelde – Uitbuiting in het hart van Europa, https://www.docwerkers.be/docu/qatar-aan-de-schelde/.
WEATHERBURN, A., KRUITHOF E.H. en VANROELEN, C., Labour migration in Flanders and the use of the single permit to address labour market shortages, https://interfacedemography.be/wp-content/uploads/2022/04/Working-Paper…, 51 p.
