Kunnen we de leerkracht overbodig maken?

Inne
Boulpaep

Kunnen we de leerkracht overbodig maken?

 

Ik ging op zoek naar een manier om zelfsturing te bevorderen in de les economie. Als de leerlingen zelfgestuurd werken, zijn leerkrachten dan nog nodig? Zorg ik er met mijn onderzoek voor dat ik zelf straks geen werk meer heb? Kunnen we leerlingen beter leren studeren met meer motivatie? Je leest het allemaal in dit artikel…

 

image-20231001214416-1Waarom zou ik mezelf minder nodig maken als leerkracht?

Ik heb het gevoel dat de samenleving enorm evolueert. Door de digitalisering en Artificial Intelligence is er een veelheid aan informatie. Wanneer ik bijvoorbeeld het woord ‘zelfsturing’ opzoek, krijg ik oneindig veel suggesties. Natuurlijk is niet alles relevant voor mijn onderzoek. Het is belangrijk om de juiste (nuttige, meest essentiële) informatie te kunnen onderscheiden van overbodige data.

Ik merk tijdens mijn lessen op dat het voor de leerlingen soms niet evident is om aan de slag te gaan met deze overvloed aan informatie. Ze zien door het bos de bomen niet meer. Ik vind dat het mijn taak is om hen hierin te begeleiden. Vandaar de keuze voor het onderwerp ‘zelfsturing in de les economie’.

 

Wat is zelfsturing?

image-20231001214416-2Bij zelfgestuurd leren moeten leerlingen zelf leerdoelen stellen, het leerproces starten, bijsturen en evalueren. Een leerkracht kan zelfsturing niet zomaar invoeren in de klas. De beginsituatie  heeft een invloed op de zelfsturende vaardigheden. Sommige leerlingen bezitten meer zelfsturende vaardigheden dan anderen. Leerlingen die weinig zelfsturende vaardigheden bezitten, kunnen niet zomaar zelfsturend aan de slag. Het is de verantwoordelijkheid van de leerkracht om de zelfsturing langzaamaan op te bouwen. Zo kunnen de leerlingen de zelfsturende vaardigheden leren. Hierom heb ik 3 routes uitgewerkt. In de drie routes zit een verschillend niveau van zelfsturing. Bij een leerling met weinig zelfsturende vaardigheden zit de sturing bij de leerkracht. Dat heb ik toegepast in route 1. Daarvoor heb ik een leerlingenbundel opgesteld waarin reflectieve vragen worden gesteld. Deze vragen zijn bedoeld om de leerling te laten nadenken over het leerproces.

 

Is de leerkracht overbodig?

De leerkracht dient de controle geleidelijk over te dragen. Dit is toegepast in route 2. Bij deze route beginnen ze allemaal met eenzelfde BookWidget. Deze is een inleiding op de marketing en de marketingmix. Vervolgens gaat de leerling verder met een BookWidget naar keuze (1 van de 4 C’s). In de BookWidgets gaan de leerlingen zelfstandig op ontdekking aan de hand van filmpjes en ander materiaal. Na het doornemen van de theorie, zullen ze een kleine test moeten afleggen. Het resultaat geeft aan of  de leerling de leerstof begrepen heeft.

Tot slot heeft de leerling de volledige sturing van het leerproces in handen. Deze theorie werd toegepast in route 3. In deze route gaan de leerlingen zelf aan de slag aan de hand van de doelen. De leerlingen krijgen de opdracht om de marketingmix van een winkel op te stellen. De sturing bij deze opdracht kunnen ze zelf bepalen. Ze krijgen tips en ook de leerkracht is beschikbaar in de daarvoor voorziene uren.

image-20231001214416-3

De leerkracht is zeker niet overbodig, maar krijgt wel een andere rol aangewezen! De leerkracht geeft de leerstof niet meer met de paplepel in de mond, maar coacht de leerling om zelf op ontdekking te gaan! De leerling is namelijk architect van zijn eigen succes!

 

 

image-20231001214416-4

Bronnen: 

  1. Begeleiden van zelfsturing en samenwerking: actief leren in vo en mbo. (2022).
  2. Gils, D. (2022). Activeren, differentiëren en formatief handelen: In alle fasen van de les.
  3. Opgenhaffen, T. (2021). Leren. Hoe? Zo! Lannoo Meulenhoff - Belgium.
  4. Ros, A. (2020). Gemotiveerd leren en lesgeven.
  5. Smidts, D. (2018). Zelfsturing in de klas: over aandacht, executieve functies en rust.

Bibliografie

Bronnenlijst

  1. Begeleiden van zelfsturing en samenwerking: actief leren in vo en mbo. (2022).
  2. Blijft een puntensysteem in de toekomst aangewezen om leerlingen te. (2018, 25 april). Radio 1. Geraadpleegd op 23 mei 2022, van https://radio1.be/blijft-een-puntensysteem-de-toekomst-aangewezen-om-leerlingen-te-evalueren
  3. Clarke, S. (2019a). Leren zichtbaar maken met formatieve evaluatie: Beknopte uitgave.
  4. Cursustekst onderwijskunde 2.2. De Bisschop K., Van den Eynde M. (2022). Hoofdstuk 3: meten om te leren.
  5. De Wilde, B. (2022). Zelfsturing: zonder leraar lukt het niet. Klasse. https://www.klasse.be/193986/zelfsturing-zonder-leraren-lukt-het-niet/
  6. Dochy, F. (2016). Anders evalueren. Lannoo Uitgeverij.
  7. Ebbens, S. & Ettekoven, S. (2005). Actief Leren; bronnenboek. Groningen: Wolters-Noordhoff. Korthagen, F., Koster, B., Melief, K. & Tigchelaar, A. (2002). Docenten leren reflecteren. Soest: Uitgeverij Nelissen.
  8. Evalueren in Vlaamse secundaire scholen. (2002). Google Books. Geraadpleegd op 24 mei 2022, van https://books.google.be/books?hl=nl&lr=&id=8pg1BzfmNl8C&oi=fnd&pg=PR11&dq=permanente+evaluatie+onderwijs&ots=w-vvhD2vd1&sig=pHB3_OYQA_ONp6A3lLvXAI-TiMw&redir_esc=y#v=onepage&q=permanente%20evaluatie%20onderwijs&f=false (Google Scholar)
  9. Gils, D. (2022). Activeren, differentiëren en formatief handelen: In alle fasen van de les.
  10. GO! (2012, september). Evalueren in het secundair onderwijs. https://pro.g-o.be/blog/Documents/GO!_Visietekst_evalueren%20in%20het%20SO_DEF.pdf (Google Scholar)
  11. Govaerts, S. (2022). Zelfsturing in de klas: 11 tips. Klasse. https://www.klasse.be/195684/zelfsturing-in-de-klas-10-tips/
  12. Hamal, L. (z.d.). Zelfsturing in de klas: 10 tips. PXL Appwel Toolkit. https://toolkit.appwel.be/zelfsturing-in-de-klas-10-tips/
  13. Hebben we wel punten nodig? En examens? Anders evalueren op het ensorinstituut in Oostende. (z.d.). GO! ouders. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://www.go-ouders.be/hebben-we-wel-punten-nodig-en-examens-anders-evalueren-op-het-ensorinstituut-in-oostende 
  14. Jansen-Vermeulen, J. (2019). Timemanagement: Executieve functies. Juf Maike. https://jufmaike.nl/timemanagement-executieve-functies/
  15. Journaal: school zonder punten. (2018, 4 september). Het Archief. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://onderwijs.hetarchief.be/item/rb6vx1xn8m
  16. Kennisrotonde (2016). Welk leerkrachtgedrag is effectief om zelfgestuurd leren te bevorderen? Geraadpleegd op 10. november 2023, van https://www.kennisrotonde.be
  17. KlasCement. (2021). Zelfregulerend leren: Model van Barry Zimmerman. KlasCement. https://www.klascement.net/downloadbaar-lesmateriaal/117429/zelfregulerend-leren-model-van-barry-zimmerman/?previous
  18. Klasse. (2022, 8 april). 7 keer evalueren zonder examens. Geraadpleegd op 14 april 2022, van https://www.klasse.be/569/zeven-keer-evalueren-zonder-examens/
  19. Kostons, D., Donker, A.S., Opdenakker, M.C. (2014). Zelfgestuurd leren in de onderwijspraktijk. Een kennisbasis voor effectieve strategie-instructie. Groningen: Gion.
  20. Krisvandenbranden. (2021, 31 augustus). Zelfsturing in het onderwijs: hoe stuur je het aan? DUURZAAM ONDERWIJS. https://duurzaamonderwijs.com/2021/08/31/zelfsturing-in-het-onderwijs-hoe-stuur-je-het-aan/
  21. Leerling presteert beter in school zonder examens. (z.d.). De Tijd. Geraadpleegd op 14 april 2022, van https://www.tijd.be/opinie/commentaar/leerling-presteert-beter-in-school-zonder-examens/1346344.html
  22. Llinkid. (2021). Gemeenschappelijk funderen leerplan, https://llinkid.katholiekonderwijs.vlaanderen/#!/leerplan/b118a32e-55b9-4e3d-a77c-02afe6b91695/doelenlijst
  23. Llinkid. (2021). Leerplan economie 2de graad doorstroom, https://llinkid.katholiekonderwijs.vlaanderen/#!/leerplan/568830b0-571d-460c-a62b-8cd790064165/doelenlijst
  24. Onderwijs, V.-. V. O.-. R. S. (2003). Inspiratiehandboek zelfgestuurd leren. Garant.
  25. Onderwijsdoelen en leerplannen. (z.d.). voor onderwijspersoneel. https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/onderwijspersoneel/van-basis-tot-volwassenenonderwijs/lespraktijk/onderwijsdoelen-en-leerplannen
  26. Opgenhaffen, T. (2020). Leren. Hoe? Zo! Lannoo Meulenhoff - Belgium.
  27. Quizlet (2017). Begrippen economie.. Geraadpleegd op 7 november 2023, van https://quizlet.com/be/249032949/begrippen-economie-flash-cards/
  28. Ros, A. (2020). Gemotiveerd leren en lesgeven.
  29. Sleutelcompetentie zelfbewustzijn. (z.d.). kwalificatiesencurriculum. https://www.kwalificatiesencurriculum.be/sites/default/files/2022-06/Sleutelcompetentie Zelfbewustzijn.pdf
  30. Smidts, D. (2018). Zelfsturing in de klas: over aandacht, executieve functies en rust.
  31. Smith, I. (2019). Formatief evalueren: pocketboek.
  32. Stichting Kennisnet. (2016, 16 juni). “Leren op maat ontstaat vanzelf als leerlingen zelf mogen kiezen” - Kennisnet. Kennisnet. https://www.kennisnet.nl/artikel/6625/leren-op-maat-ontstaat-vanzelf-als-leerlingen-zelf-mogen-kiezen/
  33. Tymms, P., Merrell, C., Thurston, A., Andor, J., Topping, K., & Miller, D. (2011). Improving attainment across a whole district: school reform through peer tutoring in a randomized controlled trial. School Effectiveness and School Improvement
  34. Van De Loo, M. (2019). Zelfsturing stimuleren met een digitaal portfolio. wij-leren.nl. https://wij-leren.nl/zelfsturing-stimuleren-digitaal-portfolio.php
  35. Vandeputte, S. (2014). Breed evalueren: omgaan met verschil in zijn en in leren (Nr. 2). Impuls. https://biblio.ugent.be/publication/6928114/file/6928115.pdf  (Google Scholar)
  36. Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming. (2013). Hoe kun je permanent evalueren? https://data-onderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestand.ashx?id=12608
  37. Vlaamse Scholieren Koepel. (2012). Hoe krijg jij punten? Verslag. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://www.scholierenkoepel.be/sites/default/files/upload/Onderzoeksrapport%20%27punten%20op%20school%27%202012-06-22.pdf
  38. Vormingen - Tenz. (z.d.). Tenz. Geraadpleegd op 15 april 2022, van https://www.tenz.be/vormingen/evalueren-zonder-punten-te-geven-formatieve-assessment
  39. Wat moet ik leren? Eindtermen, ontwikkelingsdoelen en leerplannen. (z.d.). WAT  WAT. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://www.watwat.be/studeren/wat-moet-ik-leren-eindtermen-ontwikkelingsdoelen-en-leerplannen
  40. ZeG?! (z.d.). https://www.zeg.ucll.be/
  41. Zelfsturing en zelfregulerend leren. (z.d.). i-Learn. https://www.i-learn.be/events/418
  42. Zijn punten passé? (2019). Scriptieprijs. Geraadpleegd op 4 april 2022, van https://www.scriptiebank.be/scriptie/2019/zijn-punten-passe
Download scriptie (848.3 KB)
Universiteit of Hogeschool
Odisee
Thesis jaar
2023
Promotor(en)
Katrin De Bisschop