Geen tijd ?, stel prioriteit!

Laura
Christiaens

Hoe kan uw apotheker beoordelen of de zorg voor diabetespatiënten van voldoende kwaliteit is? Tot voor kort was dit een uitdaging, maar daar komt nu verandering in. Dankzij gegevens uit het medicatiedossier van patiënten kunnen kwaliteitsindicatoren opgesteld worden. Deze laten de apotheker zien hoe hij presteert op specifieke handelingen, zoals het toedienen van een griepvaccin aan diabetespatiënten, in vergelijking met andere apotheken. Op deze manier willen we een proces van continue verbetering in gang zetten, nl. meten –> verbeteracties –> meten –> verbeteracties … 

De rol van de apotheker in diabeteszorg: meer dan enkel medicatieverstrekking 

Vaak wordt gedacht dat de taak van de apotheker beperkt is tot het afleveren van medicatie, maar deze reikt veel verder. De apotheker speelt een cruciale rol in het ondersteunen van patiënten die moeite hebben om hun therapie correct op te volgen. Daarnaast adviseert hij artsen over mogelijke medicatiewijzigingen en verstrekt hij onder meer belangrijke informatie over voeding en beweging. Door nauw samen te werken met huisartsen, specialisten en andere zorgverleners, draagt de apotheker bij aan een optimale zorg voor diabetespatiënten.

Mijn zorg = goede zorg

Vele apothekers beschouwen hun eigen dienstverlening als goed, maar is dat wel terecht? Om deze vraag te beantwoorden, moeten we op zoek naar een objectieve manier om de kwaliteit van zorg te meten. Dit leidt ons terug naar het einde van de vorige eeuw waar kwaliteitsindicatoren gebruikt werden om processen efficiënter in te richten. Deze methodiek vond later ook zijn weg naar de gezondheidszorg waar ze gebruikt werd om de kwaliteit van de zorgverlening te evalueren.

1162 aanbevelingen

Op basis van diverse nationale en internationale richtlijnen werd een overzicht samengesteld van 1162 aanbevelingen met betrekking tot diabeteszorg. Na het toepassen van uitsluitingscriteria werd dit aantal teruggebracht tot 82 aanbevelingen. Een panel van experten en patiënten beoordeelde de aanbevelingen op hun relevantie als kwaliteitsindicator. Dit resulteerde in een selectie van 14 aanbevelingen die meetbaar gemaakt kunnen worden via een indicator. Vervolgens kan deze gebruikt worden om de kwaliteit van zorgverlening door apothekers aan diabetespatiënten in kaart te brengen 


3 extraheerbare indicatoren

Er zijn momenteel drie aanbevelingen die als kwaliteitsindicatoren kunnen dienen. Deze worden bepaald op basis van gegevens uit medicatiedossiers van diabetespatiënten:

Indicator 1 - Percentage diabetespatiënten van 6 maanden en ouder dat in het afgelopen jaar een griepvaccin heeft ontvangen. 

Indicator 2 - Percentage diabetespatiënten van 19 jaar en ouder dat een 23-valent pneumococcenpolysacharide vaccin heeft ontvangen. 

Indicator 3 - Percentage diabetespatiënten van 6 maanden en ouder aan wie in de afgelopen 12 maanden bloedsuiker-beïnvloedende, suikerbevattende medicatie is verstrekt. 

Deze indicatoren kunnen helpen om de kwaliteit van zorg voor diabetespatiënten te evalueren en te verbeteren.

Nationaal datadelingsplatform 

De overige 11 aanbevelingen zijn momenteel nog niet (volledig) te bepalen als kwaliteitsindicatoren. Hoewel de benodigde gezondheidsgegevens om deze indicatoren te bepalen meetbaar zijn, zijn ze momenteel niet toegankelijk voor apothekers. De onderzoekers willen met deze nog te definiëren indicatoren het belang van databeschikbaarheid voor apothekers benadrukken en bij de overheid pleiten voor een betere uitwisseling van gegevens tussen verschillende gezondheidszorgberoepen.

Continue kwaliteitsverbeteringscyclus

De indicatoren zullen door Farmaflux in samenwerking met Data4PHM worden gepresenteerd in de vorm van een barometer. Door deze indicatoren te meten, krijgen apothekers inzicht in het percentage diabetespatiënten waarvoor ze aan de desbetreffende indicator voldoen. Daarnaast worden de resultaten van een individuele apotheek vergeleken met het gemiddelde van andere apotheken. Deze evaluatie maakt het mogelijk om pijnpunten in de zorgverlening te identificeren en gerichte verbeteracties te ondernemen. Het is wel noodzakelijk dat de indicatoren periodiek gemeten worden, zodat een continue kwaliteitsverbetering gegarandeerd kan worden.

Daar heb ik geen tijd voor 

Een vaak gehoorde klacht onder apothekers en andere zorgverleners is dat er simpelweg te weinig tijd is om alle taken te vervullen. Dit kan ook als kritiekpunt gelden voor het gebruik van kwaliteitsindicatoren aangezien deze ook tijd en aandacht vergen. Toch moeten de indicatoren niet gezien worden als een bijkomende last, maar juist als een hulpmiddel dat de belangrijkste aspecten van de zorgverlening in kaart brengt en toelaat om prioriteiten te stellen. Apothekers kunnen ervoor kiezen om zich stapsgewijs op bepaalde indicatoren te richten en geleidelijk meer indicatoren mee te nemen in hun werking. Deze gefaseerde aanpak heeft bovendien het voordeel dat duurzame verbeteringen vaker worden gerealiseerd dan wanneer men alles in één keer probeert aan te pakken.

Geen bestraffingsinstrument

Sinds de invoering van de verplichte externe audit voor apotheken, bestaat het risico dat deze tool verkeerd begrepen wordt als een controle-instrument. In werkelijkheid is deze tool echter ontwikkeld door apothekers voor apothekers, met als doel hen te ondersteunen bij het optimaliseren van hun zorgverlening. We willen dan ook duidelijk stellen dat de indicatoren niet bedoeld zijn als een middel voor controle of bestraffing, maar eerder als een hulpmiddel om de kwaliteit van de zorgverlening te verbeteren.

 

 

 

Bibliografie

  1. International Diabetes Federation. IDF Diabetes Atlas - 10th Edition. 2021. [Accessed: January 6, 2024]. Available from: https://diabetesatlas.org/idfawp/resource- files/2021/07/IDF_Atlas_10th_Edition_2021.pdf.
  2. Cijfers [Internet]. Sciensano.be; s.d. [Accessed: January 6, 2024]. Available from: https://www.sciensano.be/nl/gezondheidsonderwerpen/diabetes/cijfers.
  3. Ettaro L, Songer TJ, Zhang P, Engelgau MM. Cost-of-illness studies in diabetes mellitus. Pharmacoeconomics [Internet]. 2004;22(3):149–64. Available from: https://link.springer.com/article/10.2165/00019053-200422030-00002
  4. Seuring T, Archangelidi O, Suhrcke M. The Economic Costs of Type 2 Diabetes: A Global Systematic Review. Pharmacoeconomics [Internet]. 2015;33(8):811–31. Available from: http://dx.doi.org/10.1007/s40273-015-0268-9
  5. Bommer C, Heesemann E, Sagalova V, Manne-Goehler J, Atun R, Bärnighausen T, et al. The global economic burden of diabetes in adults aged 20–79 years: a cost-of-illness study. Lancet Diabetes Endocrinol [Internet]. 2017;5(6):423–30. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/ S2213- 8587(17)30097-9
  6. Bodke H, Wagh V, Kakar G. Diabetes Mellitus and Prevalence of Other Comorbid Conditions : A Systematic Review. 2023;15(11). Available from: https://www.cureus.com/articles/175241-diabetes- mellitus-and-prevalence-of-other-comorbid-conditions-a-systematic-review#!/
  7. Forbes JM, Cooper ME. Mechanisms of diabetic complications. Physiol Rev. 2013;93(1):137–88.
  8. Diabetes Fonds [Internet]. Diabetesfonds.nl; s.d. [Accessed: February 21, 2024]. Available from: https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/soorten-diabetes/diabetes-ty….
  9. Atkinson MA, Eisenbarth GS, Michels AW. Type 1 diabetes. Lancet [Internet]. 2014;383(9911):69–82. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(13)60591-7
  10. Pozzilli P, Di Mario U. Autoimmune diabetes not requiring insulin at diagnosis (latent autoimmune diabetes off the adult): Definition, characterization, and potential prevention. Diabetes Care. 2001;24(8):1460–7.
  11. Alberti KGMM, Zimmet PZ. Definition, Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus and its Complications - Part 1: Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. Diabet Med. 1998;15(7):535– 622.
  12. Kahn SE. The relative contributions of insulin resistance and beta-cell dysfunction to the pathophysiology of Type 2 diabetes. Diabetologia. 2003;46(1):3–19.
  13. Sarwar N, Gao P, Kondapally Seshasai SR, Gobin R, Kaptoge S, Di Angelantonio E, et al. Diabetes mellitus, fasting blood glucose concentration, and risk of vascular disease: A collaborative meta-analysis of 102 prospective studies. Lancet [Internet]. 2010;375(9733):2215–22. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(10)60484-9
  14. Care D, Suppl SS. 3. Prevention or delay of type 2 diabetes: Standards of medical care in diabetes - 2019. Diabetes Care. 2019;42:S29–33.
  15. Francis EC, Powe CE, Jr WLL, White SL, Scholtens DM. Refining the diagnosis of gestational diabetes mellitus : a systematic review and meta-analysis. 2023;1–17. Available from: https://doi.org/10.1038/s43856-023-00393-8
  16. Kleinberger JW, Pollin TI. Undiagnosed MODY: Time for Action. Curr Diab Rep. 2015;15(12).
  17. Siddiqui K, Musambil M, Nazir N. Maturity onset diabetes of the young (MODY)-History, first case reports and recent advances. Gene [Internet]. 2015;555(1):66–71. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/j.gene.2014.09.062
  18. Sanyoura M, Philipson LH, Naylor R. Monogenic Diabetes in Children and Adolescents: Recognition and Treatment Options. Curr Diab Rep. 2018;18(58).
  19. Fajans SS, Bell GI. MODY: History, genetics, pathophysiology, and clinical decision making. Diabetes Care. 2011;34(8):1878–84.
  20. Lemelman MB, Letourneau L, Greeley SAW. Neonatal Diabetes Mellitus: An Update on Diagnosis and Management. Clin Perinatol. 2018;45(1):41–59.
  21. Elsayed NA, Aleppo G, Aroda VR, Bannuru RR, Brown FM, Bruemmer D, et al. 4. Comprehensive Medical Evaluation and Assessment of Comorbidities: Standards of Care in Diabetes—2023. Diabetes Care. 2023;46:S49–67.
  22. Elsayed NA, Aleppo G, Aroda VR, Bannuru RR, Brown FM, Bruemmer D, et al. 6. Glycemic Targets: Standards of Care in Diabetes—2023. Diabetes Care. 2023;46:S97–110.
  23. Elsayed NA, Aleppo G, Aroda VR, Bannuru RR, Brown FM, Bruemmer D, et al. 16. Diabetes Care in the Hospital: Standards of Care in Diabetes—2023. Diabetes Care. 2023;46:S267–78.
  24. Elsayed NA, Aleppo G, Aroda VR, Bannuru RR, Brown FM, Bruemmer D, et al. 10. Cardiovascular Disease and Risk Management: Standards of Care in Diabetes—2023. Diabetes Care. 2023;46:S158–90.
  25. Wu L, Zhang X, Zhao J, Yang M, Yang J, Qiu P. The therapeutic effects of marine sulfated polysaccharides on diabetic nephropathy. Int J Biol Macromol [Internet]. 2024;261(P1):129269. Available from: https://doi.org/10.1016/j.ijbiomac.2024.129269
  26. Care D, Suppl SS, Brown FM, Bruemmer D, Collins BS, Gibbons CH, et al. 12. Retinopathy, Neuropathy, and Foot Care: : Standards of Care in Diabetes — 2023. Diabetes Care. 2023;46(1):1–13.
  27. Preshaw PM, Bissett SM. Periodontitis and diabetes. Br Dent J. 2019;227(7):577–84.
  28. 5. Hormonaal stelsel [Internet]. bcfi.be; 2024. [Accessed: February 19, 2024]. Available from: https://www.bcfi.be/nl/chapters/6?frag=4317.
  29. Care D, Suppl SS. 9. Pharmacologic Approaches to Glycemic Treatment: Standards of Medical Care in Diabetes—2022. Diabetes Care. 2022;45:S125–43.
  30. Ramli R, Reddy M, Oliver N. Artificial Pancreas: Current Progress and Future Outlook in the Treatment of Type 1 Diabetes. Drugs [Internet]. 2019;79(10):1089–101. Available from: https://doi.org/10.1007/s40265-019-01149-2
  31. Blum L, Ekpenyong A. Diabetes prevention, screening and management - A handbook for pharmacists. The Hague: International Pharmaceutical Federation; 2021. [Accessed: September 26, 2023]. Available from: https://www.fip.org/file/5071.
  32. Al Assaf S, Zelko R, Hanko B. The Effect of Interventions Led by Community Pharmacists in Primary Care for Adults with Type 2 Diabetes Mellitus on Therapeutic Adherence and HbA1c Levels: A Systematic Review. Int J Environ Res Public Health. 2022;19(10).
  33. Brewster S, Holt R, Portlock J, Price H. The role of community pharmacists and their position in the delivery of diabetes care: An update for medical professionals. Postgrad Med J. 2020;96(1138):473–9.
  34. Ayadurai S, Hattingh HL, Tee LBG, Md Said SN. A narrative review of diabetes intervention studies to explore diabetes care opportunities for pharmacists. J Diabetes Res. 2016;2016(1).
  35. Dhippayom T, Krass I. Supporting self-management of type 2 diabetes: Is there a role for the community pharmacist? Patient Prefer Adherence [Internet]. 2015;9:1085–92. Available from: http://dx.doi.org/10.2147/PPA.S88071
  36. van Eikenhorst L, Taxis K, van Dijk L, de Gier H. Pharmacist-led self-management interventions to improve diabetes outcomes. A systematic literature review and meta-analysis. Front Pharmacol. 2017;8(DEC):1–14.
  37. Desse TA, Vakil K, Mc Namara K, Manias E. Impact of clinical pharmacy interventions on health and economic outcomes in type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. Diabet Med. 2021;38(6).
  38. Hattingh HL, Emmerton L, Ng Cheong Tin P, Green C. Utilization of community pharmacy space to enhance privacy: a qualitative study. Health Expect. 2016;19(5):1098–110.
  39. Bharadia R, Lorenz K, Cor K, Simpson SH. Financial remuneration is positively correlated with the number of clinical activities: an example from diabetes management in Alberta community pharmacies. Int J Pharm Pract. 2018;26(1):77–80.
  40. Detecteer en behandel diabetes zo vroeg mogelijk: het RIZIV lanceert opstarttraject op 1 januari 2024 [Internet]. riziv.fgov.be; October 27, 2023 [Accessed: January 7, 2024]. Available from: https://www.riziv.fgov.be/nl/nieuws/detecteer-en-behandel-diabetes-zo-v…- lanceert-opstarttraject-op-1-januari-2024
  41. De Hert S, de Paula-Garcia WN. Implementation of guidelines in clinical practice; barriers and strategies. Curr Opin Anaesthesiol. 2024;37(2):155–62.
  42. International Diabetes Federation. Recommendations For Managing Type 2 diabetes in Primary Care. [Internet]. International Diabetes Federation; 2017. Available from: www.idf.org/managing-type2- diabetes
  43. Introduction : Standards of Medical Care in Diabetes — 2022. Diabetes C [Internet]. 2022;45(suppl. 1):S1–2. Available from: https://doi.org/10.2337/dc22-SINT
  44. Blonde L, Health O, Orleans N, Pharmaceuticals J, Pharmaceuticals S, Umpierrez GE, et al. American Association of Clinical Endocrinology Clinical Practice Guideline: Developing a Diabetes Mellitus Comprehensive Care Pland - 2022 Update. Endocr Pract. 2023;28(10):923–1049.
  45. Full Guidelines [Internet]. guidelines.diabetes.ca; 2018. [Accessed: October 30, 2023]. Available from: https://guidelines.diabetes.ca/cpg.
  46. Ministry of Health, New Zealand Primary Care Handbook: Chapter 4 Management of Type 2 Diabetes, 2012, pp. 45–64. [Internet]. Available from: http://www.health.govt.nz/publication/new-zealand- primary-care-handbook-2012
  47. Diabetes Australia. Management of type 2 diabetes: a handbook for general practice. [Internet]. racgp.org.au; 2020 [Accessed: November 8, 2023]. [Internet]. Available from: https://www.racgp.org.au/getattachment/41fee8dc-7f97-4f87-9d90-b7af337a…- type-2-diabetes-A-handbook
  48. Type 2 Diabetes Management Guidance [Internet]. nzssd.org.nz; 2023 [Accessed: November 13, 2023]. Available from: https://t2dm.nzssd.org.nz/.
  49. Management of diabetes [Internet]. sign.ac.uk; s.d. [Accessed: November 6, 2023]. Available from: https://www.sign.ac.uk/our-guidelines/management-of-diabetes/.
  50. Diabetes [Internet]. nice.org.uk; s.d. [Accessed: November 9, 2023]. Available from: https://www.nice.org.uk/guidance/conditions-and-diseases/diabetes-and-o…-- nutritional-and-metabolic-conditions/diabetes.
  51. Barents ESE, Bilo HJG, Bouma M, Dankers M, De Rooij A, Hart HE, et al. NHG-Standaard Diabetes mellitus type 2 ( M01 ). 2023; [Accessed: October 24, 2023]. Available from: https://richtlijnen.nhg.org/files/pdf/63_Diabetes mellitus type 2_januari-2023.pdf.
  52. KNMP-richtlijn Diabetes mellitus type 2. 2019; [Accessed: September 28, 2023]. Available from: https://www.knmp.nl/media/153.
  53. Bajis D, Khadir S. Knowledge and skills reference guide for professional development in diabetes - A companion to the FIP diabetes handbook for pharmacists. The Hague: International Pharmaceutical Federation; 2022. [Accessed: September 26, 2023]. Available from: https://www.fip.org/file/5181
  54. Bastiaens H, Benhalima K, Cloetens H, Feyen L, Sunaert P, Crombrugge PVAN, et al. Richtlijn Domus Medica Diabetes Mellitus Type 2. 2015. [Accessed: September 30, 2023]. Available from: https://www.domusmedica.be/sites/default/files/Richtlijn Diabetes %28correctie 19-01-12%29.pdf
  55. De Wulf I, Deneyer H, Duquet N, Lobeau M, Mehuys E, Puttemans K, et al. Apotheekrichtlijnen in de praktijk - Diabetes Mellitus Type 2. 2008. [Accessed: September 30, 2023]. Available from: https://baf.be/sites/default/files/2017-07/Zorgtraject diabetes_apotheekrichtlijnen_praktijk.pdf
  56. MFO: Optimalisatie van de behandeling en de zorg van de type 2 diabetespatiënt door multidisciplinaire samenwerking. Meduplace (KAVA); 2023. [Accessed: November 2, 2023].
  57. Medisch farmaceutisch overleg [Internet]. riziv.fgov.be; s.d. [Accessed: January 9, 2024]. Available from: https://www.riziv.fgov.be/nl/thema-s/kwaliteitszorg/geneesmiddelen/medi…- overleg
  58. Apotheekrichtlijnen in de praktijk - Zuurstofbehandeling thuis [Internet]. CWOA; 2012 [Accessed: January 10, 2024. Available from: https://baf.be/sites/default/files/2017-07/Zuurstofbehandeling- thuis_apotheekrichtlijnen.pdf
  59. Apotheekrichtlijnen in de praktijk - Begeleiding van patiënten in substitutiebehandeling van opioaten [Internet]. CWOA; 2008 [Accessed: January 10, 2024]. Available from: https://www.klav.be/klavinfo/files/Dossiers/Methadonsubstitutie/Apothee…
  60. Apotheekrichtlijnen in de praktijk - Astma en COPD [Internet]. CWOA; 2012 [Accessed: January 10, 2024]. Available from: https://www.bcfi.be/legacy_assets/apotheekrichtlijnen-astma-copd.pdf
  61. About us [Internet]. WOREL; s.d. [Accessed: January 10, 2024]. Available from: https://www.worel.be/worel/who
  62. What we do [Internet]. WOREL; s.d. [Accessed: January 10, 2024]. [Internet]. Available from: https://www.worel.be/worel/what
  63. Campbell SM, Braspenning J, Hutchinson A, Marshall M. Research methods used in developing and applying quality indicators in primary care. Qual Saf Heal Care. 2002;11(4):358–64.
  64. Hermans MP, Elisaf M, Michel G, Muls E, Nobels F, Vandenberghe H, et al. Benchmarking is associated with improvedquality of care in type 2 diabetes: The OPTIMISE randomized, controlled trial. Diabetes Care. 2013;36(11):3388–95.
  65. Tricco AC, Ivers NM, Grimshaw JM, Moher D, Turner L, Galipeau J, et al. Effectiveness of quality improvement strategies on the management of diabetes: A systematic review and meta-analysis. Lancet [Internet]. 2012;379(9833):2252–61. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/S0140- 6736(12)60480-2
  66. Mainz J, Bartels PD. Nationwide quality improvement - How are we doing and what can we do? Int J Qual Heal Care. 2006;18(2):79–80.
  67. Wens J, Dirven K, Mathieu C, Paulus D, Van Royen P. Quality indicators for type-2 diabetes care in practice guidelines: An example from six European countries. Prim Care Diabetes. 2007;1(1):17–23.
  68. Mainz J. Defining and classifying clinical indicators for quality improvement. Int J Qual Heal Care. 2003;15(6):523–30.
  69. Allemann SS, Van Mil JWF, Botermann L, Berger K, Griese N, Hersberger KE. Pharmaceutical care: The PCNE definition 2013. Int J Clin Pharm. 2014;36(3):544–55.
  70. Fujita K, Halvorsen KH, Sato N, Jazbar J, Modamio P, Waltering I, et al. Pharmaceutical Care Network Europe definition of quality indicators for pharmaceutical care: a systematic literature review and international consensus development. Int J Clin Pharm [Internet]. 2023;(0123456789). Available from: https://doi.org/10.1007/s11096-023-01631-8
  71. Stienen JJC, Tabbers MM, Benninga MA, Harmsen M, Ouwens MMTJ. Development of quality indicators based on a multidisciplinary, evidence-based guideline on pediatric constipation. Eur J Pediatr.

2011;170(12):1513–9.

  1. Van den Bulck SA, Vankrunkelsven P, Goderis G, Broekx L, Dreesen K, Ruijten L, et al. Development of quality indicators for type 2 diabetes, extractable from the electronic health record of the general physician. A rand-modified Delphi method. Prim Care Diabetes [Internet]. 2020;14(1):75–84. Available from: https://doi.org/10.1016/j.pcd.2019.05.002
  2. Grypdonck L, Aertgeerts B, Luyten F, Wollersheim H, Bellemans J, Peers K, et al. Development of quality indicators for an integrated approach of knee osteoarthritis. J Rheumatol. 2014;41(6):1155–62.
  3. Dewaele S, Van den Bulck S, Gerne L, Vaes B. Development of primary care quality indicators for chronic obstructive pulmonary disease using a Delphi-derived method. npj Prim Care Respir Med. 2022;32(1):1–7.
  4. Van Den Bulck SA, Vankrunkelsven P, Goderis G, Van Pottelbergh G, Swerts J, Panis K, et al. Developing quality indicators for Chronic Kidney Disease in primary care, extractable from the Electronic Medical Record. A Rand-modified Delphi method. BMC Nephrol. 2020;21(1):1–10.
  5. Van Den Boogaard E, Goddijn M, Leschot NJ, Van Der Veen F, Kremer JAM, Hermens RPMG. Development of guideline-based quality indicators for recurrent miscarriage. Reprod Biomed Online [Internet]. 2010;20(2):267–73. Available from: http://dx.doi.org/10.1016/j.rbmo.2009.11.016
  6. van Overveld LFJ, Braspenning JCC, Hermens RPMG. Quality indicators of integrated care for patients with head and neck cancer. Clin Otolaryngol. 2017;42(2):322–9.
  7. Boulkedid R, Abdoul H, Loustau M, Sibony O, Alberti C. Using and reporting the Delphi method for selecting healthcare quality indicators: A systematic review. PLoS One. 2011;6(6).
  8. Boivin A, Lehoux P, Lacombe R, Burgers J, Grol R. Involving patients in setting priorities for healthcare improvement: A cluster randomized trial. Implement Sci. 2014;9(1):1–10.
  9. Berg M, Meijerink Y, Gras M, Goossensen A, Schellekens W, Haeck J, et al. Feasibility first: Developing public performance indicators on patient safety and clinical effectiveness for Dutch hospitals. Health Policy (New York). 2005;75(1):59–73.
  10. Marshall MN, Shekelle PG, McGlynn EA, Campbell S, Brook RH, Roland MO. Can health care quality indicators be transferred between countries? Qual Saf Heal Care. 2003;12(1):8–12.
  11. Mukerji G, Halperin I, Hunter K, Segal P, Wolfs M, Bevan L, et al. Developing a set of indicators to monitor quality in ambulatory diabetes care using a modified Delphi panel process. Int J Qual Heal Care. 2018;30(1):65–74.
  12. Martirosyan L, Braspenning J, Denig P, De Grauw WJC, Bouma M, Storms F, et al. Prescribing quality indicators of type 2 diabetes mellitus ambulatory care. Qual Saf Heal Care. 2008;17(5):318–23.
  13. Rubin HR, Pronovost P, Diette GB. Methodology matters. From a process of care to a measure: The development and testing of a quality indicator. Int J Qual Heal Care. 2001;13(6):489–96.
  14. Cabana M, Rand CS, Powe NR, Wu AW, Wilson MH, Abboud PA, et al. Why Don’t Physicians Follow Clinical Practice Guidelines? A Framework for Improvement. Jama, [Internet]. 1999;Vol 282(15):1458– 65. Available from: www.jama.com%5Cn
  15. Ivers NM, Sales A, Colquhoun H, Michie S, Foy R, Francis JJ, et al. No more “business as usual” with audit and feedback interventions: Towards an agenda for a reinvigorated intervention. Implement Sci. 2014;9(1):1–8.
  16. Van Den Bulck S, Spitaels D, Vaes B, Goderis G, Hermens R, Vankrunkelsven P. The effect of electronic audits and feedback in primary care and factors that contribute to their effectiveness: A systematic review. Int J Qual Heal Care. 2021;32(10):708–20.
  17. Tuti T, Nzinga J, Njoroge M, Brown B, Peek N, English M, et al. A systematic review of electronic audit and feedback: Intervention effectiveness and use of behaviour change theory. Implement Sci. 2017;12(1).
  18. Ivers N, Jamtvedt G, Flottorp S, Young JM, Odgaard-Jensen J, French SD, et al. Audit and feedback: effects on professional practice and healthcare outcomes (Review). Cochrane Database Syst Rev. 2012;(6).
  19. 20 JULI 2023. - Koninklijk besluit betreffende de toepassing van een stelsel van autocontrole binnen voor het publiek opengestelde apotheken [Internet]. ejustice.just.fgov.be; September 19, 2023. [Accessed: February 22, 2024]. Available from: https://www.ejustice.just.fgov.be/eli/besluit/2023/07/20/2023044230/sta…
  20. Over Farmaflux [Internet]. Farmaflux.be; s.d. [Accessed: September 28, 2023]. Available from: https://www.farmaflux.be/nl-BE/AboutUs
  21. Het Gedeeld Farmaceutisch Dossier [Internet]. Farmaflux.be; October 19, 2022 [Accessed: September 28, 2023]. Available from: https://www.farmaflux.be/nl-BE/Solutions/GFD-DPP/het-gedeeld- farmaceutisch-dossier~69NL
  22. Het GFD: checktool met pluspunten [Internet]. Farmaflux.be; August 21, 2019 [Accessed: September 28, 2023]. Available from: https://www.farmaflux.be/nl-BE/Solutions/GFD-DPP/het-gfd- checktool- met-pluspunten~13NL
  23. Welke gegevens worden geregistreerd in het GFD? [Internet]. klav.be; 2024 [Accessed: February 15, 2024]. Available from: https://www.klav.be/klavinfo/nl/dossiers/gedeeld-farmaceutisch-dossier/…- gfd-welke-gegevens
  24. De 8 voordelen van het GFD [Internet]. Farmaflux.be; 23 januari 2019 [Accessed: September 28, 2023]. Available from: https://www.farmaflux.be/nl-BE/Solutions/GFD-DPP/de-8-voordelen- van-het- gfd~141NL
  25. Doucet B. Een nieuwe eHealth roadmap in de herfst [Internet]. despecialist.eu; July 6, 2022 [Accessed: January 8, 2024]. Available from: https://www.despecialist.eu/nl/nieuws/e-health/een-nieuwe- ehealth-roadmap-in-de-herfst-nbsp.html
  26. Smith SM, Bury G, O’Leary M, Shannon W, Tynan A, Staines A, et al. The North Dublin randomized controlled trial of structural diabetes shared care. Fam Pract. 2004;21(1):39–45.
  27. Roadmap 4.0 [Internet]. ehealth.fgov.be; 2024 [Accessed: January 8, 2024]. Available from: https://www.ehealth.fgov.be/nl/page/roadmap-4.0
  28. Steenkamer BM, Drewes HW, Heijink R, Baan CA, Struijs JN. Defining Population Health Management: A Scoping Review of the Literature. Vol. 20, Population Health Management. 2017. p. 74–85.
  29. Steenkamer B, Vaes B, Rietzschel E, Crombez J, De Geest S, Demeure F, et al. Population health management in Belgium: a call-to-action and case study. BMC Health Serv Res. 2023;23.
  30. Steenkamer BM, Drewes HW, Putters K, van Oers H, Baan CA. Reorganizing and integrating public health, health care, social care and wider public services: a theory-based framework for collaborative adaptive health networks to achieve the triple aim. J Health Serv Res Policy. 2020;25(3):187–201.
  31. Kötter T, Blozik E, Scherer M. Methods for the guideline-based development of quality indicators - a systematic review. Implement Sci [Internet]. 2012;7(1):1–22. Available from: http://www.implementationscience.com/content/7/1/21%0AImplementation
  32. Smets M, Smeets M, Van den Bulck S, Janssens S, Aertgeerts B, Vaes B. Defining quality indicators for heart failure in general practice. Acta Cardiol [Internet]. 2019;74(4):291–8. Available from: https://doi.org/10.1080/00015385.2018.1492659
  33. Nothacker M, Stokes T, Shaw B, Lindsay P, Sipilä R, Follmann M, et al. Reporting standards for guideline-based performance measures. Implement Sci [Internet]. 2016;11(1):1–11. Available from: http://dx.doi.org/10.1186/s13012-015-0369-z
  34. Hasson F, Keeney S, McKenna H. Research guidelines for the Delphi survey technique. J Adv Nurs. 2000;32(4):1008–15.
  35. Advies 9674 - Vaccinatie tegen pneumokokken (volwassen) [Internet]. health.belgium.be; September 12, 2022 [Accessed on May 20, 2024]. [Internet]. Available from: https://www.health.belgium.be/nl/advies-9674-vaccinatie-tegen-pneumokok…
  36. Tichelaar J, Uil den SH, Antonini NF, van Agtmael MA, de Vries TPGM, Richir MC. A ‘SMART’ way to determine treatment goals in pharmacotherapy education. Br J Clin Pharmacol. 2016;280–4.
  37. Humphrey-Murto S, de Wit M. The Delphi method—more research please. J Clin Epidemiol. 2019;106:136–9.
  38. Keeney S, Hasson F, McKenna H. Consulting the oracle: ten lessons from using the Delphi technique in nursing research. J Adv Nurs. 2006;53(2):205–12.
  39. Cantrill JA, Sibbald B, Buetow S. Indicators of the appropriateness of long term prescribing in general practice in the United Kingdom: Consensus development, face and content validity, feasibility, and reliability. Qual Saf Heal Care. 1998;7(3):130–5.
  40. Candeias P, Alarcão V, Stefanovska-Petkovska M, Santos O, Virgolino A, Pintassilgo S, et al. Reducing Sexual and Reproductive Health Inequities Between Natives and Migrants: A Delphi Consensus for Sustainable Cross-Cultural Healthcare Pathways. Front Public Heal. 2021;9(May):1–21.
  41. Hermens RPMG, Ouwens MMTJ, Vonk-Okhuijsen SY, van der Wel Y, Tjan-Heijnen VCG, van den Broek LD, et al. Development of quality indicators for diagnosis and treatment of patients with non-small cell lung cancer: A first step toward implementing a multidisciplinary, evidence-based guideline. Lung Cancer. 2006;54(1):117–24.
  42. IQ Consensus tool [Internet]. iqhealthcare.nl; s.d. [Accessed on January, 29 2024]. Available from https://www.iqhealthcare.nl/nl/kennisbank/tools/iq-consensus-tool/.
  43. van der Bij S, Khan N, Veen P ten, de Bakker DH, Verheij RA. Improving the quality of EHR recording in primary care: A data quality feedback tool. J Am Med Informatics Assoc. 2017;24(1):81–7.
  44. Chazapis M, Gilhooly D, Smith AF, Myles PS, Haller G, Grocott MPW, et al. Perioperative structure and process quality and safety indicators: a systematic review. Br J Anaesth [Internet]. 2018;120(1):51–66. Available from: https://doi.org/10.1016/j.bja.2017.10.001
  45. Handelsman Y, Bloomgarden ZT, Grunberger G, Umpierrez G, Zimmerman RS, Bailey TS, et al. American Association of Clinical Endocrinologists and American College of Endocrinology - Clinical practice guidelines for developing a diabetes mellitus comprehensive care plan - 2015. Endocr Pract. 2015;21(4):1–87.
  46. Scottish Intercollegiate Guidelines Network. 116. Management of diabetes: A national clinical guideline. s.l.: s.n.; 2017 [Accessed on November 3, 2023]. [Internet]. Available from: https://www.sign.ac.uk/media/1054/sign116.pdf
  47. Scottish Intercollegiate Guidelines Network. 154. Pharmacological management of glycemic control in people with type 2 diabetes. s.l.: s.n.; 2017 [Accessed on November 3, 2023]. [Internet]. Available from: https://www.sign.ac.uk/media/1090/sign154.pdf%0A
  48. Scottish Intercollegiate Guidelines Network. Management of diabetes: Quick Reference guide. s.l.: s.n.; 2017 [Accessed on November 3, 2023]. Available from: https://www.sign.ac.uk/media/1445/qrg116- 154-combined.pdf
  49. National Institute for Health and Care Excellence. Diabetes in pregnancy: management from preconception to the postnatal period. s.l.: s.n. 2020 [Accessed on October 21, 2023]. Available from: https://www.nice.org.uk/guidance/ng3/resources/diabetes-in-pregnancy-ma…- preconception-to-the-postnatal-period-pdf-51038446021
  50. National Institute for Health and Care Excellence. Diabetes (type 1 and type 2) in children and young people: diagnosis and management. s.l.: s.n. 2023 [Accessed on October 21, 2023].
  51. National Institute for Health and Care Excellence. Type 1 diabetes in adults: diagnosis and

management. s.l.: s.n. 2022 [Accessed on October 21, 2023]. Available from: https://www.nice.org.uk/guidance/ng17/resources/type-1-diabetes-in-adul…- management-pdf-1837276469701%0A

  1. National Institute for Health and Care Excellence. Type 1 diabetes in adults. s.l.: s.n. 2023 [Accessed on October 21, 2023]. Available from: https://www.nice.org.uk/guidance/qs208/resources/type-1- diabetes-in-adults-pdf-75547421144773
  2. National Institute for Health and Care Excellence. Type 2 diabetes in adults: management. s.l.: s.n. 2022 [Accessed on October 21, 2023]. Available from: https://www.nice.org.uk/guidance/ng28/resources/type-2-diabetes-in-adul…- 1837338615493%0A
  3. National Institute for Health and Care Excellence. Type 2 diabetes: prevention in people at high risk. s.l.: s.n. 2017 [Accessed on October 21, 2023]. Available from: https://www.nice.org.uk/guidance/ph38/resources/type-2-diabetes-prevent…- pdf-1996304192197
  4. KDIGO 2022 Clinical Practice Guideline for Diabetes Management in Chronic Kidney Disease. Kidney Int. 2022;102(5):S1–127.
  5. Booth G, Cheng AYY. Methods. Can J Diabetes. 2013;37:4–7.
Download scriptie (10.86 KB)
Universiteit of Hogeschool
KU Leuven
Thesis jaar
2024
Promotor(en)
Prof. Dr. Bert Vaes
Thema('s)
Biomedische wetenschappen,
Farmaceutische wetenschappen
Kernwoorden
Kwaliteitsverbetering,
feedback,
diabetes,
apotheek,
richtlijnen