Psychedelica-geassisteerde therapie in palliatieve zorg: een spirituele remedie?
Psychedelica-geassisteerde therapie (PAT) komt de laatste jaren steeds vaker in de media als een nieuwe, veelbelovende therapie voor verschillende psychologische moeilijkheden. Momenteel wordt er onderzoek gevoerd naar PAT voor het verlichten van existentiële angst en depressie in palliatieve zorgverlening. Via een uitgebreide literatuurstudie ging ik op onderzoek uit naar wat PAT in palliatieve zorg inhoudt, en hoe het kan dienen als spirituele remedie. Dit deed ik vanuit een filosofische en psychologische insteek. Ik neem je graag mee op mijn trip.
Even terugspoelen: psychewatte? En wat is palliatieve zorg?
Psychedelica zijn hallucinogenen die kunnen zorgen voor mystieke en spirituele ervaringen, en daarbij intense emoties en nieuwe inzichten met zich mee kunnen brengen. Hoewel deze middelen voordien vooral bekend stonden als recreatieve drugs, blijken ze in therapie effectief in het verminderen van onder meer depressieve en angstige symptomen. Bij palliatieve patiënten, dit betekent personen die geconfronteerd worden met een levensbedreigende aandoening, komt angst en depressie vaak voor. Dit wordt regelmatig benoemd als existentiële angst en depressie omdat thema’s als zingeving en spiritualiteit meer op de voorgrond komen te staan. Binnen palliatieve zorgverlening wordt dit ondergebracht in de existentiële pijler van palliatieve zorg. Deze staat naast de emotionele, sociale en fysieke pijlers, die allemaal even belangrijk zijn in de zorg aan deze patiëntengroep. In onze laatste levensfase worden we meer geconfronteerd met negatieve emoties en existentiële vragen. Dit kan gaan om vragen over de dood, de zin van het bestaan, enzovoort. Vroeger werden hier vaak antwoorden op gezocht binnen religieuze systemen en strikte geloofsovertuigingen, wat geruststellend werkte. Nu er daarentegen een steeds groter deel van de bevolking niet meer sterk gelovig is, zijn vaste antwoorden op deze existentiële en spirituele vragen moeilijker te vinden. Hoewel hiermee kan worden gewerkt in psychotherapie, zijn er nog weinig behandelingen beschikbaar die zich specifiek focussen op deze existentiële pijler. Op dit gebied kan PAT een waardevolle aanvulling zijn op het zorgaanbod.
Hoe werkt psychedelica-geassisteerde therapie?
Bij PAT worden psychedelica gebruikt als hulpmiddel om de psychotherapie te ondersteunen en versterken. Het kan worden opgedeeld in drie fases: de voorbereidingsfase, de eigenlijke psychedelische ervaring en de integratiefase. De patiënt wordt doorheen het gehele proces therapeutisch begeleid door een psycholoog. In de voorbereidingsfase worden patiënten voldoende geïnformeerd zodat ze met vertrouwen in hun psychedelische ervaring kunnen stappen. In de integratiefase wordt er zo lang als nodig gewerkt rond de emoties en inzichten die in de psychedelische ervaring zijn opgekomen en hoe deze kunnen geïntegreerd worden in het dagelijkse leven van de patiënt. Maar wat zijn dan juist die emoties en inzichten die opkomen? Wat mensen juist ervaren onder psychedelica in therapeutische context, kan beter begrepen worden wanneer we kijken naar wat psychedelica juist doen in ons brein. Normaal gezien werkt ons brein namelijk via vrij gestructureerde paden, wat zich vertaalt in redelijk vaste gewoontes en ideeën over onszelf en de wereld. Wanneer deze te rigide worden, kunnen we vastraken in bepaalde slechte gewoontes en opvattingen over onszelf. Psychedelica verhogen de connectiviteit en neuroplasticiteit in onze hersenen, waardoor het brein, simpel gesteld, nieuwe connecties kan maken. Dit opent mogelijkheden om onszelf en de wereld op andere manieren waar te nemen. Dit zorgt op zijn beurt voor nieuwe inzichten. Daarnaast verlagen psychedelica de vaak overmatige focus op onszelf door de activiteit van het DMN-netwerk te verlagen, een netwerk van hersengebieden dat normaliter instaat voor dit gevoel van onszelf als apart van de rest van de wereld. Vaak gerapporteerde inzichten zijn dan ook het aanvoelen van eenheid en verbinding en een herschikking van prioriteiten. Ten slotte werken ze ook in op serotonine, een stofje in onze hersenen dat invloed heeft op onze gemoedstoestand. De psychedelische ervaring gaat vaak samen met positieve gevoelens zoals geluk, acceptatie en dankbaarheid.
De existentiële waarde
Met alle bovenstaande informatie in het achterhoofd, zijn we klaar om in te gaan op mijn hoofdonderzoeksvraag. Deze peilde naar de existentiële waarde van PAT in palliatieve zorgverlening. Dit deed ik aan de hand van het pragmatisme, om de kloof tussen theorie en praktijk zo klein mogelijk te maken, en de fenomenologie, om terug te gaan naar het belang van de menselijke ervaring als bron van kennis. Dit zijn beide filosofische stromingen. Om mijn kader interdisciplinair te maken en ook de psychologie te incorporeren, maakte ik gebruik van de existentiële psychotherapie en logotherapie. Dit zijn beide psychologische stromingen die elk op hun eigen manier een nadruk leggen op zingeving als belangrijkste drijfveer van de mens. Ze dienden als inspiratie om na te gaan wat de existentiële waarde van PAT in palliatieve zorg voor mij inhoudt. Dit gaat, naast zingeving, om belangrijke menselijke thema’s zoals de dood en de angst hiervoor, vrijheid en verantwoordelijkheid, eenzaamheid en verbinding, en spiritualiteit. Al deze thema’s spelen een rol in ieder menselijk leven, maar komen vaak op tijdens een psychedelische ervaring. Het is belangrijk om ze aan te kaarten en ermee te werken om psychologisch welzijn te ontwikkelen, zeker in palliatieve zorgverlening. Dit gaat bijvoorbeeld om samen met de begeleidende psycholoog te werken rond eenzaamheid en manieren vinden om terug in verbinding te treden met anderen. Spiritualiteit draait dan weer om het nagaan hoe we terug verbinding kunnen vinden met de wereld en wat groter is dan onszelf. Dit kan op een manier die niet noodzakelijk goddelijk of bovennatuurlijk hoeft te zijn, maar kan ook werelds zijn. Oosterse wijsheden zoals het boeddhisme kunnen hier als inspiratiebron dienen. Zij geven onder meer de kracht terug aan het moment nu, aan de natuur en aan aanvaarding van het lot.
Te weten komen dat je binnenkort doodgaat, zoals palliatieve patiënten meemaken, kan een wervelwind van existentiële vragen, angst en depressie veroorzaken. Toch verdienen deze patiënten het nog om écht te leven en zingeving te vinden, los van hoeveel tijd hen nog resteert. Verder onderzoek naar PAT is daarom nodig, omdat het kan helpen om met existentiële vragen aan de slag te gaan en een levenskunst te ontwikkelen van acceptatie, liefde en dankbaarheid. Op die manier kan het dienen als een volwaardige spirituele remedie.
Bibliografie
Antunes, B., Rodrigues, P. P., Higginson, I. J., & Ferreira, P. L. (2020). Determining the prevalence of palliative needs and exploring screening accuracy of depression and anxiety items of the integrated palliative care outcome scale – a multi-centre study. BMC Palliative Care, 19(69). https://doi.org/10.1186/s12904-020-00571-8
Artinian, T. (2023). Transpersonal gratitude and psychedelic altered states of consciousness. In Hauskeller, C. & Sjöstedt-Hughes, P. (Eds.), Philosophy and Psychedelics: Frameworks for exceptional experience (pp. 13-31). Bloomsbury Academic.
Bathje, G. J., Majeski, E., & Kudowor, M. (2022). Psychedelic integration: An analysis of the concept and its practice. Frontiers in Psychology, 13(824077). https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.824077
Buchanan, J. H. (2023). What is real(ity)? In Hauskeller, C. & Sjöstedt-Hughes, P. (Eds.), Philosophy and Psychedelics: Frameworks for exceptional experience (pp. 31-45). Bloomsbury Academic.
Buchez, W. & Rodeyns, J. (2019). Through Art We Care. Art Paper Editions.
Buller, K., Moore, J., & Gibson, L. (2023). A cultural history of psychedelics in the US. In Hauskeller, C. & Sjöstedt-Hughes, P. (Eds.), Philosophy and Psychedelics: Frameworks for exceptional experience (pp. 45-61). Bloomsbury Academic.
Carhart-Harris, R. L., Roseman, L., Haijen, E., Erritzoe, D., Watts, R., Branchi, I., & Kaelen, M. (2018). Psychedelics and the essential importance of context. Journal of Psychopharmacology, 32, 725–731. https://doi.org/10.1177/02698811187
Compass. (2023). Annual Review. Geraadpleegd op 17 maart 2024, van https://compasspathways.com/annual-review-2023//#from-subnav
De Botton, A. (2012). Religion for Atheists. Penguin Books.
84
De Montaigne, M. (2019). De Essays. Athenaeum. (Origineel werk gepubliceerd in 1580)
de Vos, C. M., Mason, N. L., & Kuypers K. P. (2021). Psychedelics and Neuroplasticity: A Systematic Review Unraveling the Biological Underpinnings of Psychedelics. Frontiers in Psychiatry, 12(724606). https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.724606
Distelmans, W. (2021). Een Waardig Levenseinde. Uitgeverij Houtekiet. Frankl, V. E. (2008). Man’s Search For Meaning. Rider Books. (Origineel
gepubliceerd in 1959)
Fritz, P., Lejeune, N., Cardone, P., Gosseries, O., & Martial, C. (2024). Bridging the gap: (A)typical psychedelic and near-death experience insights. Current Opinion in Behavioral Sciences, 55(101349). https://doi.org/10.1016/j.cobeha.2023.101349
Gonzalez, J. S., & Solano-Ruiz, M. (2012). The cultural history of palliative care in primitive societies: An integrative review. Revista da Escola de Enfermagem da USP, 46, 1015-1022. https://doi.org/10.1590/S0080-62342012000400033.
Gorman, I., Nielson, E. M., Molinar, A., Cassidy, K., & Sabbagh, J. (2021). Psychedelic harm reduction and integration: a transtheoretical model for clinical practice. Frontiers in Psychology, 12(645246). https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.645246
Halewood, M. (2023). Making your soul visible. In Hauskeller, C. & Sjöstedt- Hughes, P. (Eds.), Philosophy and Psychedelics: Frameworks for exceptional experience (pp. 95-107). Bloomsbury Academic.
Hauskeller, C. & Sjöstedt-Hughes, P. (2023). Philosophy and psychedelics: frameworks for exceptional experience. Bloomsbury Academic.
85
Hruby, P. J. (2020). Unitive Consciousness and Pahnke’s Good Friday Experiment. In Roberts, T. B. (Ed.), Psychedelics and Spirituality: The Sacred Use of LSD, Psilocybin, and MDMA for Human Transformation (pp. 71-84). Park Street Press.
Huxley, A. (2004). The Doors of Perception. Penguin Random House. (Origineel gepubliceerd in 1954)
Ingels, H. (2020). Spirituele noden in palliatieve zorg: Inventarisatie van de noden inzake spirituele zorg bij de palliatieve zorgeenheden van de Vlaamse ziekenhuizen. Arteveldehogeschool.
Jylkkä, J. (2023). Mary on acid: experiences of unity and the epistemic gap. In Hauskeller, C. & Sjöstedt-Hughes, P. (Eds.), Philosophy and Psychedelics: Frameworks for exceptional experience (pp. 153-169). Bloomsbury Academic.
Kaelen, M., Giribaldi, B., Raine, J., Evans, L., Timmerman, C., Rodriguez, N., Roseman, L., Feilding, A., Nutt, D., & Carhart-Harris, R. (2018). The hidden therapist: evidence for a central role of music in psychedelic therapy. Psychopharmacology, 235(2), 505–519. https://doi.org/10.1007/s00213-017-4820-5
Kuypers, K. (2022). Genieten of Genezen: Hoe psychedelica kunnen helpen je mentaal gezond te maken. Prometheus.
Leary, T., Metzner, R., & Alpert, R. (2008). The Psychedelic Experience. Penguin Press. (Origineel gepubliceerd in 1964)
Letheby, C. (2021). Philosophy of Psychedelics. Oxford University Press.
Lewis, B. R., Byrne, K., Hendrick, J., Garland, E. L., Thielking, P., & Beck, A. (2023). Group format psychedelic-assisted therapy interventions: Observations and impressions from the HOPE trial. Journal of Psychedelic Studies, 7(1), 1-
11. https://doi.org/10.1556/2054.2022.00222
86
McMillan, M. R. (2021). Global bioethical challenges of medicalising
psychedelics. Journal of Psychedelic Studies, 5(2). https://doi.org/10.1556/2054.2021.00188
Metzner, R. (2015). A New Look at the Psychedelic Tibetan Book of the Dead. In Badiner, A. (Ed). Zig Zag Zen: Buddhism and Psychedelics (pp. 9-19). Synergetic Press.
Miller, M., Addicott, K., & Rosa, W. E. (2023). Spiritual Care as a Core Component of Palliative Nursing. The American journal of nursing, 123(2), 54–59. https://doi.org/10.1097/01.NAJ.0000919748.95749.e5
Milligan, S., Potts, S. (2009). The history of palliative care. In Stevens, E., Jackson, S., & Milligan, S. (Eds.), Palliative Nursing across the spectrum of care. (pp. 5-17). Wiley- Blackwell.
Mind Medicine Australia. (z.d.). About Us. Geraadpleegd op 27 januari 2024, van https://mindmedicineaustralia.org.au/about-us/#
Moen, M. (2023). Are psychedelic drugs distorting? In Hauskeller, C. & Sjöstedt- Hughes, P. (Eds.), Philosophy and Psychedelics: Frameworks for exceptional experience (pp. 169-179). Bloomsbury Academic.
Muraresku, B. C. (2020). The Immortality Key. St. Martin’s Press.
O’Shaughnessy, K. (2020). The Strengthening Aspects of Zen and Contemporary Meditation Practices. In Roberts, T. B. (Ed.), Psychedelics and Spirituality: The Sacred Use of LSD, Psilocybin, and MDMA for Human Transformation (pp. 211-218). Park Street Press.
Pollan, M. (2018). How To Change Your Mind: The New Science of Psychedelics. Penguin Press.
Psychedelic Alpha. (2024, januari 24). European Union Grants €6.5M for Multi-Site Psilocybin Study in Palliative Patients. Geraadpleegd op 19 maart 2024, van https://psychedelicalpha.com/news/european-union-grants-e6-5m-for-multi…- study-in-palliative-patients
87
Read, T., & Papaspyrou, M. (2021). Psychedelics & Psychotherapy: The Healing Potential of Expanded States. Park Street Press.
Rilke, R. M. (2013). Letters to a Young Poet. Penguin Books. (Origineel gepubliceerd in 1929).
Roberts, T. B. (2020). Psychedelics and Spirituality: The Sacred Use of LSD, Psilocybin, and MDMA for Human Transformation. Park Street Press.
Roseman, L., Nutt, D. J., & Carhart-Harris, R. L. (2018). Quality of acute psychedelic experience predicts therapeutic efficacy of psilocybin for treatment-resistant depression. Frontiers in Pharmacology, 8(974). https://doi.org/10.3389/fphar.2017.00974
Schimmers, N., Breeksema, J. J., Smith-Apeldoorn, S. Y., Veraart, J., van den Brink, W., & Schoevers, R. A. (2022). Psychedelics for the treatment of depression, anxiety, and existential distress in patients with a terminal illness: a systematic
review. Psychopharmacology 239, 15–33. https://doi.org/10.1007/s00213-021-06027-y
Statistiek Vlaanderen. (2023, 3 oktober). Levensverwachting. Geraadpleegd op 2 maart 2024, van https://www.vlaanderen.be/statistiek- vlaanderen/bevolking/levensverwachting
Steindl-Rast, D. (2020). Introduction: Psychoactive Sacramentals. In Roberts, T. B. (Ed.), Psychedelics and Spirituality: The Sacred Use of LSD, Psilocybin, and MDMA for Human Transformation (pp. 1-6). Park Street Press.
Terao, T., & Satoh, M. (2022). The Present State of Existential Interventions Within Palliative Care. Frontiers in Psychiatry, 12(811612). https://doi.org/10.3389/fpsyt.2021.811612
Therapsil. (z.d.). About Therapsil. Geraadpleegd op 19 januari 2024, van https://therapsil.ca/about/
88
Van den Block, L., Bossuyt, N., Van Casteren, V., & Deliens, L. (2007). Het sterfbed in België: Resultaten van de SENTI-MELC studie 2005-2006. ASP Academic & Scientific Publishers.
van den Steen, L. (2022). Wat is de rol van inheemse wijsheid binnen de ‘psychedelische renaissance’? [Ongepubliceerd essay]. Vrije Universiteit Brussel.
van den Steen, L. (2023). Een belichaamde filosofie van psychedelica vanuit Merleau- Ponty’s fenomenologie [Ongepubliceerde bachelorproef]. Vrije Universiteit Brussel.
van Osselen-Riem, J. (2003). Zorg op de grens: palliatieve zorg in ethisch perspectief. [Doctoraatsthesis, Universiteit Maastricht]. Lemma. https://doi.org/10.26481/dis.20031217jo
Walsh, R. (2020). From State to Trait: The Challenge of Transforming Transient Insights into Enduring Change. In Roberts, T. B. (Ed.), Psychedelics and Spirituality: The Sacred Use of LSD, Psilocybin, and MDMA for Human Transformation (pp. 24-31). Park Street Press.
Watts, A. (1973). This is it and other essays on Zen and Spiritual Experience. Vintage Books. (Origineel gepubliceerd in 1958)
Watts, A. (1989). Psychotherapy East & West. New World Library. (Origineel gepubliceerd in 1961)
Watts, A. (2013). The Joyous Cosmology: Adventures in the Chemistry of Consciousness. New World Library. (Origineel gepubliceerd in 1962)
Weber, M. (2023). Arguments for the psychedelics cure of western philosophy. In Hauskeller, C. & Sjöstedt-Hughes, P. (Eds.), Philosophy and Psychedelics: Frameworks for exceptional experience (pp. 249-259). Bloomsbury Academic.
WHO. (2023, 1 juni). Palliative care. Geraadpleegd op 12 april 2024, van https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/palliative-care
89
Williams, J. (2012). The Varieties of Religious Experience. Oxford University Press. (Origineel gepubliceerd in 1902)
Williams, K., Romero, O. S. G., Braunstein, M., & Brant, S. (2022). Indigenous Philosophies and the "Psychedelic Renaissance". Anthropology of Consciousness, 33(506- 527). https://doi.org/10.1111/anoc.12161
Winkelman, M. (2019). Introduction: Evidence for entheogen use in prehistory and world religions. Journal of Psychedelic Studies, 3(2), 43-
62. https://doi.org/10.1556/2054.2019.024
Yalom, I. (1980). Existential Psychotherapy. Basic Books.
