HET KEURMERK ALS WAPEN VOOR DE GROENE CONSUMENT

Magnus

Gilliams

HET KEURMERK ALS WAPEN VOOR DE GROENE CONSUMENT

Bron: Pexels

Consumenten laten zich leiden door de merken die zij op verpakkingen van producten terugvinden. Wanneer het gaat om milieuvriendelijke producten zijn deze merken echter vaak bedrieglijk. Onderzoek van een masterstudent van de KU Leuven toont aan dat, mits de nodige aanpassingen, het Europese keurmerk een beloftevol instrument is om de milieubewuste consument te beschermen en de markt groener te maken.

MISLEIDEND GROEN

Het komt u waarschijnlijk bekend voor: u inspecteert in de winkel één of ander bio-product en vraagt zichzelf stilletjes af of het product in werkelijkheid wel even milieuvriendelijk is als het beweert te zijn. Deze bekommernis is helaas verantwoord. Onderzoek wijst uit dat ondernemingen vaak liegen over de groene kwaliteiten van hun diensten of producten om milieubewuste consumenten te misleiden. Dit fenomeen heet ‘greenwashing’.

MERKEN: THE GREEN, THE BAD AND THE UGLY

Ondernemingen doen aan greenwashing op verschillende manieren. Zo kunnen reclameboodschappen bijvoorbeeld onterecht de indruk geven dat betrokken producten milieuvriendelijk zijn. Ook kunnen ondernemingen een woord of logo als merk laten registreren, waaruit dan bepaalde milieuprestaties blijken (‘groene merken’) die de onderneming eigenlijk niet waarmaakt. Zo probeerde een Zwitserse onderneming het merk ‘BIO-INSECT Shocker’ te laten registreren voor insectverdelgers. Het Gerecht van de Europese Unie (EU) liet dit niet toe omdat insectverdelgers volgens haar nooit milieuvriendelijk kunnen zijn. Een merk dat die indruk geeft, is dus bedrieglijk.

Winkel

Uiteraard zijn er ook ondernemingen die de milieuvriendelijke beloftes in hun merken wel waarmaken. De hamvraag is daarom: hoe kunnen we ons recht zo vormgeven dat het enkel groene merken toelaat die wel milieuvriendelijk zijn, terwijl het tegelijkertijd greenwashing bestraft?

DE GROENE KRACHT VAN CONSUMENTEN

Dat groene merken op de Europese markt betrouwbaar zijn, is uiterst belangrijk. Economisch onderzoek wijst er immers op dat merken dienst doen als informatie-instrument. Consumenten verkrijgen via merken informatie over de kwaliteiten van een product en/of de achterliggende onderneming. Die informatie gebruiken ze dan om een aankoopbeslissing te nemen. Het is daarbij bekend dat de consument steeds milieubewuster wordt. Slaagt men er niet in om greenwashing te voorkomen, dan wordt de consument bedrogen. Hij/zij denkt dan milieuvriendelijk te consumeren, maar doet in werkelijkheid het tegenovergestelde. Als de groene merken echter betrouwbaar zijn, kunnen consumenten doelbewust groen consumeren. Hun koopkracht zal dan milieuvriendelijke ondernemingen bevorderen, wat een belangrijke doelstelling is voor de gehele EU.

DE BETROUWBARE GROENE MARKT

Een masterstudent aan de KU Leuven kaart dit probleem aan in zijn thesisonderzoek. Hij dacht na over de relatie tussen merken en greenwashing en wilde daarbij verder gaan dan het louter bestraffen van greenwashing. De student onderzocht de mogelijkheid tot een juridisch kader dat voorkomt dat bedrieglijke groene merken in de eerste plaats de markt betreden. Alleen dan kunnen consumenten erop vertrouwen dat groene merken werkelijk beantwoorden aan milieuvriendelijke producten en kunnen ze doelbewust groen consumeren.

GROENE KEURMERKEN

Het onderzoek schuift het keurmerk als oplossing naar voren. Het keurmerk is een speciaal soort merk dat enkel gebruikt mag worden door ondernemingen die aan de daartoe gestelde voorwaarden voldoen. De onderneming registreert dus niet zelf het merk, maar doet een aanvraag voor gebruik van het merk bij de beheerder ervan, die in principe een neutrale instantie is. De beheerder controleert of de onderneming aan de daartoe gestelde voorwaarden voldoet, alvorens hij/zij het gebruik van het keurmerk toelaat. Schrijft het reglement van een keurmerk bijvoorbeeld voor dat de gemerkte producten biologisch zijn, zal een onderneming het keurmerk pas kunnen gebruiken als ze het biologisch karakter van haar producten kan bewijzen. Zo voorkomt het keurmerk dat consumenten misleid worden.

Een voorbeeld van een keurmerk is het MSC-label dat duurzame visserij garandeert.

WERK AAN DE GROENE WINKEL

Om ervoor te zorgen dat het keurmerkensysteem zijn doel bereikt, dient men het recht grondig aan te passen. Ten eerste moet de controle van de gebruiksvoorwaarden door een werkelijk neutrale (derde) instantie gebeuren. De beheerder van een keurmerk heeft immers een financieel voordeel bij het gebruik van haar merk. Wanneer de beheerder zelf belast is met de controle, is er een risico dat zij deze niet of niet volledig uitvoert om er persoonlijk voordeel uit te halen. Ten tweede moet het gebruiksreglement van een keurmerk duidelijk en transparant zijn. Zo kan de consument zich juist informeren bij het nemen van een aankoopbeslissing.

DE ‘RICHTLIJN GROENE CLAIMS’

Het Europees Parlement buigt zich momenteel over het voorstel tot een ‘Richtlijn Groene Claims’. Deze richtlijn verplicht ondernemingen hun groene beloftes wetenschappelijk te onderbouwen. Voor keurmerken specifiek, houdt dit onder meer in dat ondernemingen de gebruiksreglementen op transparante wijze ter beschikking van de consument dienen te stellen. Zo kan hij/zij beter de groene kwaliteiten van een product inschatten en bewuster consumeren. Het voorstel bevat echter nog geen strikte neutraliteitsverplichting voor de beheerder van een keurmerk. Hierdoor is het risico op corruptie nog voorhanden. Daarnaast wil de EU het aantal keurmerken inperken, om een overvloed aan keuze te vermijden. Dit evalueert de masterstudent negatief. De gebruiksvoorwaarden van een keurmerk moeten voor ondernemingen immers haalbaar zijn. Een groot aantal keurmerken betekent meer keuze, zowel voor consumenten om een keurmerk te steunen dat voldoende milieuvriendelijk is, als voor ondernemingen om haalbare beloftes aan te gaan. Zo laat men de vrije markt spelen en zullen op lange termijn enkel de keurmerken overblijven die een juiste balans vinden tussen milieuvriendelijkheid en haalbaarheid.

GROEN ACHTER DE OREN

Het onderzoek wijst er dus op dat het keurmerkensysteem een deur openzet naar een groenere markt, waarin consumenten veilig milieubewust kunnen consumeren. De onderzoeker bekritiseert tegelijkertijd de huidige wetsvoorstellen op niveau van de EU: deze zijn nog onvolmaakt en kunnen het potentieel van het keurmerk niet waarmaken. De hedendaagse consument wil graag milieubewuster consumeren, maar daartoe moet het recht haar de juiste handvatten aanreiken. De EU is op dit vlak echter nog groen achter de oren.

protest

Bibliografie

Wetgeving

Europese Unie

Verordeningen

Verord.Raad en EP nr. 2017/1001, 14 juni 2017 inzake het Uniemerk, Pb.L. 16 juni 2017, afl. 154, 1 (Uniemerkverordening (UMVO)).

Verord.Raad en EP nr. 1151/2012, 21 november 2012 inzake kwaliteitsregelingen voor landbouwproducten en levensmiddelen, Pb.L. 14 december 2012, afl. 343, 1.

Verord.Raad en EP nr. 528/2012, 22 mei 2012 betreffende het op de markt aanbieden en het gebruik van biociden, P.b.L. 27 juni 2012, afl. 167, 1 (Biocideverordening).

Verord.Raad nr. 834/2007, 28 juni 2007 inzake de biologische productie en etikettering van biologische producten en tot intrekking van Verordening (EEG) nr. 2092/91, Pb.L. 20 juli 2007, afl. 189, 1 (Biolabelverordening).

Richtlijnen

Richtl.Raad en EP nr. 2005/29/EG, 11 mei 2005 betreffende oneerlijke handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt en tot wijziging van Richtlijn 84/450/EEG van de Raad, Richtlijnen 97/7/EG, 98/27/EG en 2002/65/EG van het Europees Parlement en de Raad en van Verordening (EG) nr. 2006/2004 van het Europees Parlement en de Raad, Pb.L. 11 juni 2005, afl. 149, 22 (Richtlijn Oneerlijke Marktpraktijken).

Wetsvoorstellen

Voorstel (Comm.) voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de staving en het communiceren van uitdrukkelijke milieuclaims (Voorstel Richtlijn Groene Claims), COM(2023) 166 def – 2023/0085 (COD).

Voorstel (Comm.) voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van de Richtlijnen 2005/29/EG en 2011/83/EU wat betreft het versterken van de positie van de consument voor de groene transitie door middel van betere informatie en bescherming tegen oneerlijke praktijken, COM(2022) 143 def – 2022/0092 (COD).

Wetgevingsresolutie (EP), 12 maart 2024 over het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de staving en het communiceren van uitdrukkelijke milieuclaims (richtlijn groene claims) (COM(2023)0166 – C9-0116/2023 – 2023/0085(COD)).

Internationale Verdragen

Benelux Verdrag inzake Intellectueel Eigendom (BVIE).

Overeenkomt van Nice inzake de Internationale Classificatie van Goederen en Diensten voor het Registreren van Merken van 15 juni 1957, https://www.wipo.int/wipolex/en/text/287437.

België

Wetboek Economisch Recht (WER).

Soft law

Europese Unie

Mededeling (EP) van het mededingingsbeleid, oktober 2023, https://www.europarl.europa.eu/factsheets/nl/sheet/82/mededingingsbeleid.

EUIPO, Trade mark guidelines, 31 maart 2024, https://guidelines.euipo.europa.eu/2214311/2199801/trade-mark-guidelines/1-introduction 1719 p.

Mededeling (Comm., DG Comp), Competition Policy in Support of Europe’s Green Ambition, september 2021, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/63c4944f-1698-11ec-b4fe-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF.

Mededeling (Comm.) van de Europese Green Deal, 11 december 2019, COM(2019) 640 def, https://eur-lex.europa.eu.

Mededeling (Comm.) van het werkdocument betreffende richtsnoeren met betrekking tot de uitlegging en toepassing van Richtlijn 2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende oneerlijke handelspraktijken, SWD(2016) 163 def.

België

Belgische Milieureclamecode, https://www.jep.be/sites/default/files/rule_reccommendation/milieu_nl.pdf.

Reglement Biogarantielabel, https://biogarantie.be/wp-content/uploads/2024/01/BIOGARANTIE-STANDAARD-2024_NL.pdf.

Rechtspraak

Europese Unie

Hof van Justitie

HvJ 3 september 2020, nr. C-214/19, ECLI:EU:C:2020:632.

HvJ 27 februari 2020, nr. C-240/18, ECLI:EU:C:2020:118, ‘Fack ju Göhte’.

HvJ 29 januari 2020, nr. C-371/18, ECLI:EU:C:2020:45.

HvJ 12 september 2019, nr. C-104/18 P, ECLI:EU:C:2019:724.

HvJ 13 november 2018, nr. C-310/17, ECLI:EU:C:2018:899, ‘Levola’, concl. M. WATHELET.

HvJ 13 november 2018, nr. C-48/18 P, ECLI:EU:C:2018:895.

HvJ 25 oktober 2018, nr. C-433/17 P, ECLI:EU:C:2018:860.

HvJ 4 oktober 2018, nr. C-326/18 P, ECLI:EU:C:2018:800.

HvJ 8 juni 2017, nr. C-689/15, ECLI:EU:C:2017:434.

HvJ 16 september 2015, nr. C-215/14, ECLI:EU:C:2015:604.

HvJ 18 september 2014, nr. C-205/13, ECLI:EU:C:2014:2233, ‘Tripp Trapp’.

HvJ 28 juni 2012, nr. C-306/11 P, ECLI:EU:C:2012:401.

HvJ 19 juni 2012, nr. C-307/10, ECLI:EU:C:2012:361.

HvJ 24 mei 2012, nr. C-98/11 P, ECLI:EU:C:2012:307.

HvJ 26 april 2012, nr. C-307/11 P, ECLI:EU:C:2012:254.

HvJ 20 oktober 2011, nrs. C-344/10 P en C-345/10, ECLI:EU:C:2011:680.

HvJ 23 april 2010, nr. C-332/09 P, ECLI:EU:C:2010:225.

HvJ 10 maart 2011, nr. C-51/10, ECLI:EU:C:2011:139.

HvJ 21 januari 2010, nr. C-398/08 P, ECLI:EU:C:2010:29, ‘Vorsprung durch Technik’.

HvJ 2 december 2009, nr. C-553/08 P, ECLI:EU:C:2009:745.

HvJ 18 juni 2009, nr. C-487/07, ECLI:EU:C:2009:378, “L’Oréal”.

HvJ 17 juli 2008, nr. C-488/06, ECLI:EU:C:2008:420.

HvJ 8 mei 2008, C-304/06 P, ECLI:EU:C:2008:261.

HvJ 25 oktober 2007, nr. C-238/06, ECLI:EU:C:2007:635.

HvJ 4 oktober 2007, nr. C-144/06 P, ECLI:EU:C:2007:577.

HvJ 19 april 2007, nr. C-273/05, ECLI:EU:C:2007:224.

HvJ 25 januari 2007, nr. C-321/03, ECLI:EU:C:2007:51, ‘Dyson’.

HvJ 22 juni 2006, nr. C-25/05 P, ECLI:EU:C:2006:422.

HvJ 30 maart 2006, nr. C-259/04, ECLI:EU:C:2006:215.

HvJ 12 januari 2006, nr. C-173/04 P, ECLI:EU:C:2006:20.

HvJ 6 oktober 2005, nr. C-120/04, ECLI:EU:C:2005:594.

HvJ 15 september 2005, nr. C-37/03 P, ECLI:EU:C:2005:547.

HvJ 7 juli 2005, nr. C-353/03, ECLI:EU:C:2005:432.

HvJ 21 oktober 2004, nr. C-64/02, ECLI:EU:C:2004:645.

HvJ 7 oktober 2004, nr. C-136/02 P, ECLI:EU:C:2004:592.

HvJ 5 oktober 2004, nr. C-192/03 P, ECLI:EU:C:2004:587.

HvJ 16 september 2004, nr. C-404/02, ECLI:EU:C:2004:538.

HvJ 16 september 2004, nr. C-329/02, ECLI:EU:C:2004:532.

HvJ 24 juni 2004, nr. C-49/02, ECLI:EU:C:2004:384.

HvJ 29 april 2004, nr. C-456/01 P en C-457/01, ECLI:EU:C:2004:258.

HvJ 12 februari 2004, nr. C-363/99, ECLI:EU:C:2004:86.

HvJ 12 februari 2004, nr. C-218/01, ECLI:EU:C:2004:88.

HvJ 12 februari 2004, nr. C-265/00, ECLI:EU:C:2004:87.

HvJ 5 februari 2004, nr. C-326/01 P, ECLI:EU:C:2004:72.

HvJ 5 februari 2004, nr. C-150/02, ECLI:EU:C:2004:75.

HvJ 23 oktober 2003, nr. C-191/01, ECLI:EU:C:2003:579.

HvJ 6 mei 2003, nr. C-104/01, ECLI:EU:C:2003:244.

HvJ 8 april 2003, nr. C-53/01, ECLI:EU:C:2003:206.

HvJ 12 december 2002, nr. C-273/00, ECLI:EU:C:2002:748, ‘Sieckmann’.

HvJ 18 juni 2002, nr. C-299/99, ECLI:EU:C:2002:377.

HvJ 4 oktober 2001, nr. C-517/99, ECLI:EU:C:2001:510.

HvJ 20 september 2001, nr. C-383/99, ECLI:EU:C:2001:461.

HvJ 22 juni 1999, C-342/97, ECLI:EU:C:1999:323, ‘Lloyd’.

HvJ 4 mei 1999, C-108/97 en C-109/97, ECLI:EU:C:1999:230, ‘Windsurfing Chiemsee’.

HvJ 29 september 1998, nr. C-39/97, ECLI:EU:C:1998:442.

HvJ 16 juli 1998, nr. C-210/96, ECLI:EU:C:1998:369.

HvJ 11 november 1997, nr. C-349/95, ECLI:EU:C:1997:530.

HvJ 11 november 1997, nr. C-251/95, ECLI:EU:C:1997:528, Sabel/Puma.

HvJ 17 oktober 1990, nr. C-10/89, ECLI:EU:C:1990:359, ‘HAG II’.

Gerecht

Ger.EU 13 maart 2024, nr. T-242/23, ECLI:EU:T:2024:162.

Ger.EU 7 februari 2024, nr. T-80/23, ECLI:EU:T:2024:58.

Ger.EU 13 september 2023, nr. T-324/22, ECLI:EU:T:2023:536.

Ger.EU 1 februari 2023, nr. T-253/22, ECLI:EU:T:2023:29.

Ger.EU 21 december 2022, nr. T-777/21, ECLI:EU:T:2022:846.

Ger.EU 29 juni 2022, nr. T-306/20, ECLI:EU:T:2022:404, ‘La Irlandesa’.

Ger.EU 15 juni 2022, nr. T-338/21, ECLI:EU:T:2022:360.

Ger.EU 6 oktober 2021, nr. T-254/20, ECLI:EU:T:2021:650.

Ger.EU 1 september 2021, nr. T-834/19, ECLI:EU:T:2021:522.

Ger.EU 20 januari 2021, nr. T-253/20, ECLI:EU:T:2021:21, ‘It’s like milk but made for humans’.

Ger.EU 13 mei 2020, nr. T-86/19, ECLI:EU:T:2020:199, ‘BIO-INSECT Shocker’.

Ger.EU 12 december 2019, nr. T-255/19, ECLI:EU:T:2019:853.

Ger.EU 7 november 2019, nr. T-240/19, ECLI:EU:T:2019:779.

Ger.EU 23 mei 2019, nrs. T-3/18 en T-4/18, ECLI:EU:T:2019:357.

Ger.EU 11 april 2019, T-224/17, ECLI:EU:T:2019:242.

Ger.EU 6 februari 2019, nr. T-322/18, ECLI:EU:T:2019:61.

Ger.EU 29 november 2018, nr. T-681/17, ECLI:EU:T:2018:858.

Ger.EU 16 oktober 2018, nr. T-644/17, ECLI:EU:T:2018:684.

Ger.EU 26 april 2018, nr. T-220/17, ECLI:EU:T:2018:229, overw. 29.

Ger.EU 22 maart 2018, nr. T-60/17, ECLI:EU:T:2018:164.

Ger.EU 26 oktober 2017, nr. T-844/16, ECLI:EU:T:2017:759.

Ger.EU 13 juli 2017, nr. T-150/16, ECLI:EU:T:2017:490.

Ger.EU 27 juni 2017, nr. T-327/16, ECLI:EU:T:2017:439.

Ger.EU 3 mei 2017, nr. T-36/16, ECLI:EU:T:2017:295.

Ger.EU 6 april 2017, nr. T-594/15, ECLI:EU:T:2017:261.

Ger.EU 27 oktober 2016, nr. T-29/16, ECLI:EU:T:2016:635.

Ger.EU 18 september 2015, nr. T-710/13, ECLI:EU:T:2015:643.

Ger.EU 10 september 2015, nr. T-30/14, ECLI:EU:T:2015:622.

Ger.EU 10 september 205, nr. T-610/14, ECLI:EU:T:2015:613.

Ger.EU 24 juni 2015, nr. T-552/14, ECLI:EU:T:2015:462.

Ger.EU 3 juni 2015, nr. T-448/13, ECLI:EU:T:2015:357.

Ger.EU 27 februari 2015, nr. T-106/14, ECLI:EU:T:2015:123.

Ger.EU 29 januari 2015, T-59/14, ECLI:EU:T:2015:56.

Ger.EU 10 juli 2014, nr. T-625/11, ECLI:EU:T:2013:14.

Ger.EU 8 mei 2014, nr. T-327/12, ECLI:EU:T:2014:240.

Ger.EU 14 november 2013, nr. T-52/13, ECLI:EU:T:2013:596 en nr. T-54/13, ECLI:EU:T:2013:593.

Ger.EU 11 april 2013, nr. T-294/10, ECLI:EU:T:2013:165.

Ger.EU 21 februari 2013, nr. T-427/11, ECLI:EU:T:2013:92.

Ger.EU 13 september 2012, nr. T-72/11, ECLI:EU:T:2012:424.

Ger.EU 13 juni 2012, nr. T-534/10, ECLI:EU:T:2012:292.

Ger.EU 24 april 2012, nr. T-328/11, ECLI:EU:T:2012:197.

Ger.EU 29 maart 2012, T- 242/11, ECLI:EU:T:2012:179.

Ger.EU 1 februari 2012, nr. T-291/09, ECLI:EU:T:2012:39.

Ger.EU 8 juli 2010, nr. T-385/08, ECLI:EU:T:2010:295.

Ger.EU 8 juli 2010, nr. T-386/08, ECLI:EU:T:2010:296.

Ger.EU 15 juni 2010, T-547/08, ECLI:EU:T:2010:235.

Ger.EU 29 april 2010, nr. T-586/08, ECLI:EU:T:2010:171.

Ger.EU 21 april 2010, nr. T-7/09, ECLI:EU:T:2010:153.

Ger.EU 16 september 2009, T-221/06, ECLI:EU:T:2009:330.

Ger.EU 9 juli 2009, nr. T-257/08, ECLI:EU:T:2009:267.

Ger.EU 2 december 2008, nr. T-67/07, ECLI:EU:T:2008:542.

Ger.EU 16 september 2008, nr. T-48/07, ECLI:EU:T:2008:378.

Ger.EU 2 april 2008, nr. T-181/07, ECLI:EU:T:2008:86.

Ger.EU 12 maart 2008, nr. T-341/06, ECLI:EU:T:2008:70.

Ger.EU 12 juni 2007, nr. T-339/05, ECLI:EU:T:2007:172.

Ger.EU 22 juni 2005, nr. T-19/04, ECLI:EU:T:2005:247.

Ger.EU 15 september 2005, nr. T-320/03, ECLI:EU:T:2005:325.

Ger.EU 12 januari 2005, nr. T-334/03, ECLI:EU:T:2005:4.

Ger.EU 12 januari 2005, nrs. T-367/02 en T-369/02, ECLI:EU:T:2005:3.

Ger.EU 30 november 2004, nr. T-173/03, ECLI:EU:T:2004:347.

Ger.EU 20 juli 2004, nr. T-311/02, ECLI:EU:T:2004:245.

Ger.EU 3 juli 2003, nr. T-122/01, ECLI:EU:T:2003:183.

Ger.EU 9 april 2003, nr. T-224/01, ECLI:EU:T:2003:107.

Ger.EU 5 maart 2003, nr. T-237/01, ECLI:EU:T:2003:54.

Ger.EU 12 december 2002, nr. T-63/01, ECLI:EU:T:2002:317.

Ger.EU 25 september 2002, nr. T-316/00, ECLI:EU:T:2002:225.

Ger.EU 27 februari 2002, nr. T-106/00, ECLI:EU:T:2002:43.

Ger.EU 27 februari 2002, nr. T-34/00, ECLI:EU:T:2002:41.

Ger.EU 19 september 2001, nr. T-118/00, ECLI:EU:T:2001:226.

Ger.EU 5 december 2000, nr. T-32/00, ECLI:EU:T:2000:283.

EUIPO

EUIPO (beroepsafdeling) 6 november 2023, R-560/2023-5.

EUIPO (beroepsafdeling) 20 juni 2023, R-1704/2018-5.

EUIPO (beroepsafdeling) 5 mei 2023, R-2229/2022-2, ‘Ohne Gentechnik’.

EUIPO (beroepsafdeling) 7 oktober 2022, R-1647/2021-5, ‘Petrol Energy For Life’.

EUIPO (beroepsafdeling) 7 september 2022, R-876/2022-2.

EUIPO (beroepsafdeling) 28 maart 2022, R-2067/2021-2, ‘Netzero Cobalt’.

EUIPO (beroepsafdeling) 27 oktober 2021, R-1410/2019-5, ‘Manuka Honey’.

EUIPO (beroepsafdeling) 27 oktober 2021, R-2112/2019-5.

EUIPO (beroepsafdeling) 27 oktober 2021, R-2110/2019-5.

EUIPO (beroepsafdeling) 13 juli 2021, R-1280/2020-2.

EUIPO (beroepsafdeling) 2 maart 2020, R-1499/2016-G.

EUIPO (beroepsafdeling) 15 februari 2019, R-1650/2018-2.

EUIPO (beroepsafdeling) 14 maart 2018, R-1930/2017-4, ‘Vital Gesund’.

EUIPO (beroepsafdeling) 13 september 2017, R-0362/2017-4.

EUIPO (beroepsafdeling) 29 oktober 2014, R-0569/2014-2.

EUIPO (beroepsafdeling) 28 april 2011, R-2057/2010-1.

EUIPO (beroepsafdeling) 20 juni 2000, R-718/1999-1.

EUIPO (beroepsafdeling) 8 maart 2000, R-510/1999-1.

EUIPO (beroepsafdeling) 29 februari 2000, R-517/1999-1.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 26 februari 2024, R-018895857.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 31 januari 2024, R-018949022.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 28 november 2023, R-018873576.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 30 oktober 2023, R-01884139.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 25 april 2023, R-018798446.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 30 januari 2023, R- 018655775.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 3 augustus 2021, R-W01570508, ‘biosilk’.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 4 april 2022, R-018527189.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 25 november 2020, R-017712035.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 20 september 2019, R-W01350579.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 8 januari 2019, R-017896910.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 25 oktober 2018, R-017756826.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 4 juni 2012, R-010493245, ‘BIOsmoke’.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 5 juli 2007, R-005418281.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 1 september 2006, R-004380895.

EUIPO (onderzoeksafdeling) 13 januari 2006, R-004322038.

Hof van Cassatie

Cass. 10 maart 1994, Arr.Cass. 1994, 236.

Cass. 22 december 1949, Pas. 1950, I, 266.

Hof van beroep

Antwerpen 3 november 2021, IRDI 2022.

Buitenlandse rechtspraak

Nederlandse Reclame Code Commissie 26 augustus 2021, 2021/00190.

Rechtsleer

Handboeken

BINCTIN, N., Droit de la propriété intellectuelle: droit d'auteur, brevet, droits voisins, marque, dessins et modèles, Parijs, LGDJ, 2022, 1234 p.

CORNELIS, L., Openbare Orde, Antwerpen, Intersentia, 2019, 944 p.

GEERTS, P. en VERSCHUUR, A.M (eds.)., Kort begrip van het intellectueel eigendomsrecht, Deventer, Wolters Kluwer, 2022, 910 p.

HASSELBLATT, G.N. (ed.), European Union Trademark Regulation (EU) 2017/1001: Article-by-article Commentary, München, Beck, 2018, 1784 p.

JANSSENS, M-C., Handboek merkenrecht, Mortsel, Intersentia, 2022, 579 p.

JANSSENS, M-C., Inleiding tot de Intellectuele Rechten, Leuven, Acco, 2020, 293 p.

STRAETMANS, G. Economisch recht leidraad voor studenten, Antwerpen, Gompel&Svacina, 2019, 614 p.

VAN DE GEHUCHTE, T. en VANDERHEYDE, S., Praktische gids bescherming van intellectuele eigendom, Mechelen, Wolters Kluwer Belgium, 2021, 232 p.

Bijdragen in verzamelwerken

ABDEL-LATIF, A. en ROFFE, P., “The interface between Intellectual Property and Sustainable Development” in CALBOLI, I. en MONTAGNANI, M.L. (eds.), Handbook on Intellectual Property Research, Oxford, Oxford University Press 2021, 615-639.

CORNU, E., “ Jurisprudence récente de la Cour de justice de l’Union européenne et du Tribunal de l’Union européenne en droit des marques – Capita Selecta” in BERTHOLD, N. (ed.), Droit de la propriété intellectuelle, Brussel, Larcier, 2019, 107-163.

LAGARDE, L., “Intellectual Property and Sustainability” in BOSNER, H. en ROSATI, E. (eds.), Developments and Directions in Intellectual Property Law, Oxford, Oxford University Press, 2023, 615-634.

LI, P., “Intellectual Property for humanity: a manifesto” in GERVAIS, D.J. (ed.), The Future of Intellectual Property, Cheltenham, Edward Elgar Publishing, 2021, 10-36.

STUYCK, J., “Buitengerechtelijke regeling van consumentengeschillen en bijzondere rechtsprocedures (i.h.b. vordering tot staking)” in KEIRSBILCK, B. en TERRYN, E., Het Wetboek van economisch recht: van nu en straks?, Antwerpen, Intersentia, 2014, 341-360.

THOUMSIN, P.Y., “Nouveautés législatives en droit des marques what’s in the package” in BERTHOLD, N. (ed.), Droit de la propriété intellectuelle, Brussel, Larcier, 2019, 83-106.

Tijdschriftartikels

BORUCKI, C., “Als de vos de passie preekt… 'Corporate greenwashing' als misleidende handelspraktijk”, DCCR 2018, afl. 118, 31-55.

CRUGER, K.M., “Greenwashing”, Encyclopædia Britannica Online 2020.

DE NOYETTE, E., “Het recept: interne keuken? De bescherming van culinaire creaties tegen het gebruik door een concurrent”, IRDI 2021, afl. 3, 166-174.

DRIESSEN, M., “Hoe misleidend zijn duurzame merken?”, BMM Bull. 2023, afl. 1, 28-30.

FIELDS, D., “No crying over spilled milk: EU General Court finds advertising slogan "IT'S LIKE MILK BUT MADE FOR HUMANS" registrable as a trade mark”, Entertainment Law Review 2021, afl. 4, 132-134.

FIERENS, A., SCHEERLINCK, K. en COOREMAN, A., “The EU and IP hand in hand to a greener economy”, BMM Bull. 2023, afl. 1, 1-8.

GEERTS, P.G.F.A. en VAN BEEK, W., “Nietigheid in het merken en modellenrecht”, IER 2017, afl. 5, 343-349.

GLAS, G. en SUFFYS, C., “Van een grafische voorstelling naar een nauwkeurige voorstelling – Een herdefiniëring van de registreerbaarheid van niet-traditionele merken”, IRDI 2016, afl. 1, 17-30.

GONZALEZ OTERO, B., “IP in Times of Climate Crisis – A Problem or a Solution?” International Review of Intellectual Property and Competition Law 2022, afl. 4, 501-505.

JANSSENS, M.-C., “Audi's 'Voorsprong door Techniek' nu ook door het merkenrecht bevestigd”, DAOR 2010, afl. 95, 307-312.

KEIRSBILCK, B., “Rechtshandhaving - Vordering tot staking”, TPR 2016, afl. 1, 344-374.

LARDINOIT, S., “Het inbreukcriterium 'ongerechtvaardigd voordeel trekken uit het onderscheidend vermogen of de reputatie van een merk' en de bescherming van de 'overige functies' dan de herkomstfunctie van het merk”, IRDI 2009, afl. 4, 401-410.

LEPIK, G., “Protecting Trade Mark Proprietors Against Unfair Competition in EU Trade Mark Law”, Juridica International 2021, afl. 30, 152-163.

MARTIN, S. en BOYD, J., “Is milk made for humans? Exceptio probat regulam in casibus non exceptis or a new trend in the case law relating to slogans?, Journal of Intellectual Property Law & Practice 2021, afl. 3, 194-196.

RINGELHANN, A. en MARTIN, S., “Defining the EU certification mark”, Journal of Intellectual Property Law & Practice 2018, afl. 8, 625-632.

ROELOFS, J. en FILEMON, A.-F., “(On)toelaatbaarheid van greenwashende merken”, BMM Bull. 2023, afl. 1, 15-21.

STRAETMANS, G., “Geregistreerde benamingen”, TPR 2015, afl. 3-4, 1691-1699.

VAN GAAL, L., “Duurzaamheidsclaims in de vorm van keurmerken: een match made in heaven of een match made in hell?”, BMM Bull. 2023, afl. 1, 9-14.

VERBRUGGEN, J., “Merkenrecht functioneel bekeken”, IRDI 2001, 96-122.

VERHOEVEN, H., “Duurzaamheidsclaims – een rechtsvergelijking tussen Frankrijk, Duitsland en Oostenrijk”, BMM Bull. 2023, afl. 1, 47-53.

Proefschriften

VAN EE, S., Duurzaamheid binnen het merkenrecht, thesis Hoge School Leiden, 2022, https://hbo-kennisbank.nl/details/sharekit_hsleiden:oai:surfsharekit.nl:4df34b8e-78ae-4a7e-ae51-2278a8b40bb2.

PERELLO, C., Regulering van Fair Trade keurmerken, masterthesis KU Leuven, 2019, https://repository.teneo.libis.be/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE12541585&, 90 p.

Niet-juridische bronnen

Wetenschappelijke boeken

GRAAFLAND, J., Ethics and economics, New York, Routledge, 2022, 270 p.

JOHNES, G., Economics for Lovers of Literature, Switzerland, Springer Nature Switzerland, 2023, 95 p.

Wetenschappelijke artikels

AVILCAR, M. en DEMIRGUNES, B., “Developing Perceived Greenwash Index and Its Effect on Green Brand Equity: A Research on Gas Station Companies in Turkey”, IBR 2016, 222-239.

BRATT, C., HALLSTEDT, S., ROBERT, K.-H., BROMAN, G. en OLDMARK, J., “Assesment of eco-labelling criteria development from a strategic sustainability perspective”, Journal of Cleaner Production 2011, afl. 9, 1631-1638.

HERNANDEZ-CHEA, R., VIMALNATH, P., BOCKEN, N., TIETZE, F. en EPPINGER, E., “Integrating Intellectual Property and Sustainable Business Models: The SBM-IP Canvas”, Sustainability 2020, https://www.mdpi.com/2071-1050/12/21/8871.

HOOGLAND, C., DE BOER, J. en BOERSEMA, J., “Food and sustainability: Do consumers recognize, understand and value on-package information on production standards”, Appetite 2007, afl. 7, 47-57.

KUMARESAN, C. en CHANDRAMOHAN, S., “The Effect of Greenwashing on Brand Equity”, IJAEM 2023, 88-92.

MARSH, J., “Greenwashing Products: What You Need To Know”, 10 april 2022, https://earth.org/greenwashing-products/.

NETTO, S., SOBRAL. M., RIBEIRO, A. en SOARES, G., “Concepts and forms of greenwashing: a systematic review”, Environmental Sciences Europe 2020, https://enveurope.springeropen.com/articles/10.1186/s12302-020-0300-3.

NYBERG, D. en WRIGHT, C., “Justifying business responses to climate change: discursive strategies of similarity and difference”, Environment and Planning A 2012, 1819-1835.

OXFORD PUBLISHING LIMITED, “Round table: The Commercial Determinants of Health: Industry tactics shaping science, policy and our environment”, European Journal of Public Health 2022, 83.

VAN AMSTEL, M., DRIESSEN, P. en GLASBERGEN, P., “Eco-labelling and information asymmetry: a comparision of five eco-labels in the Netherlands”, Journal of Cleaner Production 2008, afl. 2, 263-276.

Niet-wetenschappelijke artikels

AXELROD, J., “Corporate Honesty and Climate Change: Time to Own Up and Act, NRDC 26 februari 2019, https://www.nrdc.org/bio/josh-axelrod/corporate-honesty-and-climate-change-time-own-and-act#:~:text=Corporations%20produce%20just%20about%20everything,climate%20change%20was%20officially%20recognized.

KNIGHT, B., “Why plant-based ‘milks’ are rising to the top”, UNSW Newsroom, 28 juli 2022, https://www.unsw.edu.au/newsroom/news/2022/07/why-plant-based--milks--are-rising-to-the-top#:~:text=Many%20adults%20have%20an%20intolerance,offers%20a%20lactose%2Dfree%20alternative.

LINDWALL, C., “What is Greenwashing?”, NRDC, 9 februari 2023, https://www.nrdc.org/stories/what-greenwashing#:~:text=How%20does%20greenwashing%20impact%20consumers,the%20ones%20that%20are%20legitimate.

OLDFIELD, E., “Corporations vs. Consumers: Who is really to blame for climate change?”, Manchester University, 22 juli 2022, https://sites.manchester.ac.uk/global-social-challenges/2022/07/07/corporations-vs-consumers-who-is-really-to-blame-for-climate-change/.

RILEY, T., “Just 100 companies responsible for 71% of global emissions, study says”, The Guardian, 10 Juli 2017, https://www.theguardian.com/sustainable-business/2017/jul/10/100-fossil-fuel-companies-investors-responsible-71-global-emissions-cdp-study-climate-change.

SANCHEZ, R., “'Hello, I'm A Paper Bottle' Turns Out To Have a Plastic Surprise Inside”, The Dieline, 12 april 2021, https://thedieline.com/blog/2021/4/12/hello-im-a-paper-bottle-turns-out-to-have-a-plastic-surprise-inside.

WILLEMS, F., “Opnieuw uitgebreid klimaatprotest van jongeren in verschillende landen: ‘Iedereen praat over beloftes, we willen actie’”, VRT Nieuws, 24 september 2021, https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/09/24/klimaatprotest/.

WILLIAMS, J., “Which Milk Alternative is the Most Eco-Friendly?”, Bastyr University News, 28 februari 2023, https://bastyr.edu/about/news/which-milk-alternative-most-eco-friendly#:~:text=Plant%2Dbased%20milk%20has%20a,come%20in%20a%20recyclable%20container.

Onderzoeksrapporten

CDP, CDP Carbon Majors Report 2017, 10 juli 2017, 16 p.

DANSE, M., EPPINK, M., VAN DER FELS-KLERX, I., VAN KERNEBEEK, H., IMMINK, V., INGEBEEK, P. en STERRENBURG, P., Inzicht voor de consument in duurzaamheidslabels, Wageningen, LEI, 2011, 109 p.

DELOITTE, A call for accountability and action – the Deloitte global 2021 millennial and GenZ survey, 2021, https://www.deloitte.com/content/dam/assets-shared/legacy/docs/insights/2022/2021-deloitte-global-millennial-survey-report.pdf , 39 p.

DENTSU INTERNATIONAL en MICROSOFT ADVERTISING, De opkomst van duurzame media, maart 2022, https://about.ads.microsoft.com/en-us/insights/g/the-rise-of-sustainable-media, 25 p.

EUROPESE COMMISSIE, Behavioural Study on Consumers’ Engagement in the Circular Economy, oktober 2018, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/0779f275-f9d6-11e8-a96d-01aa75ed71a1/language-en, 202 p.

EUIPO, Statistics for European Union Trade Marks, februari 2023, https://euipo.europa.eu/tunnel-web/secure/webdav/guest/document_library/contentPdfs/about_euipo/the_office/statistics-of-european-union-trade-marks_en.pdf, 54 p.

INTA, Brands and CSR Survey Report, 2020, https://www.inta.org/wp-content/uploads/public-files/perspectives/industry-research/INTA_Brands_and_CSR_Survey_Report_033120.pdf, 13 p.

KASIUS, M. en MODDERMAN, E., Duurzame keurmerken adviesrapport: de verbeterpunten voor de communicatie naar consumenten over duurzaamheidskenmerken, De Haagse Hogeschool, 2013, https://hbo-kennisbank.nl/details/sharekit_hh:oai:surfsharekit.nl:e36f800f-76be-4aa6-933d-147ec6cfbfb8, 92 p.

Databanken

DartsIP, app.darts-ip.com.

EUIPO eSearch Case Law, https://euipo.europa.eu/eSearchCLW/.

Webpagina’s

Agriculture Europe, https://agriculture.ec.europa.eu/index_en.

Biogarantie, https://biogarantie.be/nl/conso/.