Gezinnen met een andere moedertaal hebben ook recht op begrijpelijke informatie en ondersteuning om een goede schoolkeuze te kunnen maken

Chiara
Pletinckx

“Ik vind het super dat jullie dit doen! Op een algemene infosessie zou dit nooit allemaal in het Engels vertaald worden voor ons.”

“Ik vind het zo fijn dat dit project aan ons voorgesteld werd. Het is geweldig dat iemand dit gewoon bij ons thuis komt uitleggen. Jij kan het blijven herhalen, zodat we het zeker begrijpen.”

Zo klinken enkele reacties van ouders met een andere thuistaal waarvan het kind de overstap naar de middelbare school zou maken. Zij namen deel aan het project dat werd uitgewerkt in het teken van mijn bachelorproef. Laat me jullie even meenemen in het verhaal, zodat jullie begrijpen waar deze ouders zo enthousiast over zijn.

 

Meer gezinnen met een andere moedertaal bereiken op Onderwijsbeurs te Hasselt

De overgang van het basisonderwijs naar het secundair onderwijs kan een uitdagende periode zijn voor gezinnen, vooral voor diegenen met een andere moedertaal dan het Nederlands. In Hasselt wordt jaarlijks een Onderwijsbeurs georganiseerd om gezinnen te informeren en te ondersteunen met betrekking tot het schoolkeuzeproces. Helaas bleek uit eerdere edities dat gezinnen met een migratieachtergrond vaak niet goed vertegenwoordigd waren. Dit leidde tot de vraag: hoe kan Huis van het Kind in samenwerking met de dienst Flankerend Onderwijsbeleid deze gezinnen beter bereiken en begeleiden?

Tijdens mijn stage bij het Huis van het Kind Hasselt werd ik uitgedaagd om manieren te vinden om gezinnen met een migratieachtergrond actief te betrekken bij de Onderwijsbeurs en hen te ondersteunen tijdens het schoolkeuzeproces. Mijn bachelorproef richtte zich op de vraag hoe gezinnen, voor wie Nederlands geen thuistaal is, de nodige ondersteuning kunnen krijgen tijdens deze overgang naar het secundair onderwijs.

 

Aandacht voor inclusieve communicatie

Eerst en vooral ging ik op zoek naar manieren om de informatie en het aanbod vanuit de stad beter af te stemmen op gezinnen met een andere moedertaal. Hiermee willen we deze gezinnen effectiever bereiken. 

Het inclusief denken vanuit het ‘TOPOI-model’ en ‘de diversiteitsbenadering’ vormen de basis voor deze aanpak. Dit houdt in dat we stereotype benaderingen van de doelgroep gaan vermijden. We maken geen apart aanbod voor mensen met een andere moedertaal, maar zorgen ervoor dat het algemene aanbod aangepast wordt aan hun noden. We zorgen met andere woorden voor inclusie: één brochure die voor iedereen begrijpelijk is. 

De communicatiewaaier van het Agentschap Integratie en Inburgering werd ingezet om de communicatie in de vorm van flyers en brochures te optimaliseren. Hiervoor werd gebruik gemaakt van pictogrammen, schema’s, QR-codes en andere beeldende elementen om het aanbod toegankelijker te maken voor gezinnen met een andere thuistaal. 

Ook de communicatie op de Onderwijsbeurs zelf werd onder handen genomen, waardoor er bijvoorbeeld pictogrammen werden toegevoegd aan het grondplan en per secundaire school met symbolen wordt duidelijk gemaakt welke studierichtingen zij aanbieden.

 

Goodbye algemene infosessies, hello maatwerk

Onderzoek vanuit het universitair onderzoeksproject ‘Transbaso’ heeft aangetoond dat algemene infosessies voor ouders niet effectief genoeg zijn. De onderzoekers roepen op om hiervan af te stappen en meer individueel, op maat van ouders te werken in de toekomst. Niet alle ouders zijn geholpen met een algemene infosessie. Zeker ouders met een andere moedertaal missen hier vaak belangrijke informatie. 

Daarom werd er in Hasselt een proefproject uitgevoerd waarbij er ingezet werd op huisbezoeken ter ondersteuning van de gezinnen met een andere moedertaal. Tijdens dit project werd er per gezin op maat gewerkt. Elk gezin kreeg de uitleg en ondersteuning die zij nodig hadden. Vervolgens werd ook de ruimte gegeven om vragen aan de ondersteuner te stellen, zodat alles zeker duidelijk was. Dat deze persoonlijke aanpak effectief was, toont deze reactie van een directrice van een deelnemende lagere school aan: “Onze gezinnen die deelgenomen hebben aan het proefproject waren echt extreem goed geïnformeerd. Ik stond ervan te kijken hoe goed ze op de hoogte waren van alles. Ze waren beter geïnformeerd dan het doorsnee gezin”

Aan de hand van de ervaringen en positieve resultaten van het proefproject, werd er een draaiboek ontwikkeld. Dit draaiboek geeft de toekomstige uitvoerders van het project de nodige handvaten, met speciale aandacht voor meertaligheid en maatwerk. Het draaiboek werd op een doordachte manier ontwikkeld, zodat het zowel bij professionals als bij vrijwilligers ingezet kan worden. Dit geeft lokale besturen en scholen de ruimte om zelf te bepalen wie zij hiervoor kunnen en willen inzetten. Denk hierbij aan de zorgleerkrachten of brugfiguren, maar ook aan vrijwilligers of ouders uit het oudercomité.

 

Spelenderwijs elkaars belangen leren kennen

Het schoolkeuzeproces verloopt niet altijd makkelijk in gezinnen. Ouders en kinderen zitten niet altijd op dezelfde golflengte. Hierdoor kan het moeilijk zijn om er met elkaar over te spreken. Deze gesprekken kunnen al snel zwaar of ongemakkelijk worden.

Om het gesprek over de schoolkeuze te openen en wat luchtiger te maken, werd er een schoolkeuzespel ontwikkeld. Spelenderwijs leren ouders en kinderen elkaars belangen ten opzichte van de schoolkeuze kennen. Is het belangrijk dat de school dichtbij is? Of juist dat er vrienden naar die school gaan? Of is het toch vooral belangrijk dat de gewenste studierichting daar te volgen is, …? Al deze belangen (en nog veel meer) komen tijdens het spel aan bod. Ouders en kinderen spelen tijdens het spel niet tegen elkaar maar sámen. Er werd voor deze spelvorm gekozen om het samenwerken en de overeenkomsten in elkaars belangen in de verf te zetten. Een school kies je samen, het is geen strijd.

Tot slot werd er ook een handleiding voor professionals voorzien bij het schoolkeuzespel. Denk hierbij aan de ondersteuners van het project met de huisbezoeken, de zorgjuf, medewerkers van het CLB, … De handleiding geeft hen handvaten om de gesprekken tussen kind en ouder in goede banen te leiden en de positieve, luchtige sfeer tijdens het spel te bewaren. 

 

Op weg naar een inclusiever onderwijs- en ondersteuningssysteem in Vlaanderen

Door gebruik te maken van de ontwikkelde materialen, streven we naar een inclusiever en effectiever onderwijs- en ondersteuningssysteem voor gezinnen waarvan Nederlands niet de thuistaal is. De concrete aanpassingen in het huidige materiaal en de nieuwontwikkelde materialen zoals het draaiboek en het schoolkeuzespel kunnen bijdragen aan een betere afstemming van het aanbod op de noden van deze gezinnen, waardoor zij beter bereikt en betrokken worden.

Het zou heel mooi zijn als deze materialen verspreid worden over heel Vlaanderen, zodat lokale besturen, schoolbesturen, Huizen van het Kind, … ermee aan de slag kunnen gaan. Op die manier zijn niet enkel de gezinnen uit Hasselt beter betrokken en geïnformeerd over hun schoolkeuze, maar kan deze lijn doorgetrokken worden naar heel Vlaanderen. Want elk kind heeft recht op de juiste school- en studiekeuze, toch?

Bibliografie

Agentschap Innoveren en Ondernemen, Transbaso, & De Schoolbrug. (2020). Infografiek structuur secundair onderwijs voor ouders (vertaald in 16 talen). Van Basis Naar Secundair. Geraadpleegd op 5 maart 2024, van https://pro.vanbasisnaarsecundair.be/toolbox/klik-print-infografiek-nederlands 

Agentschap Integratie en Inburgering. (2021). Communicatietools in dienstverlening aan anderstaligen. In Vlaanderen. Geraadpleegd op 25 februari 2024, van https://www.integratie-inburgering.be/sites/default/files/2021-04/communicatiewaaier_20210310.pdf 

Agentschap Integratie en Inburgering. (2023). Communicatiewaaier. communicatiewaaier.be. Geraadpleegd op 23 maart 2024, van https://www.communicatiewaaier.be/?utm_source=flexmail&utm_medium=e-mail&utm_campaign=nieuwsbriefoverintegratiebeleid13november2023&utm_content=wwwcommunicatiewaaierbe 

Basisschool De Regenboog, Stad Gent, Provinciebestuur Oost-Vlaanderen, & Het Beroepenhuis. (2020, 16 juni). De Grote Sprong: Spel over studiekeuze. KlasCement. Geraadpleegd op 26 juni 2024, van https://www.klascement.net/downloadbaar-lesmateriaal/107210/de-grote-sprong-spel-over-studiekeuze/

Beelen, S., De Maeyer, J., Dewaele, C., Grymonprez, H., & Matthijssen, C. (2014). Reach out! Praktijkboek voor outreachend werken. Lannoo Campus.

Boone, S., Vlegels, J., & Kavadias, D. (2018). Keuze van een secundaire school  in de steden Antwerpen en Gent:  factoren die de afstand tussen thuis en school beïnvloeden. UGent BiblioSimon Boone 291-301.pdf

Byrne, B., & De Tona, C. (2019). All in the Mix : Race, Class and School Choicehttps://library.oapen.org/bitstream/20.500.12657/25132/1/9781526139306_fullhl.pdf 

Ceuterick, M., Jalhay, S., & Degelin, P. (2016). Bouwstenen voor een cultuursensitieve zorg- en welzijnsorganisatie. Politeia.

CLB GO! Next. (z.d.). Klaar voor het SO. https://toll-net.be/moodle/xertetoolkits/play.php?template_id=51820#page100 

De Fraine, B., Dockx, J., & Denies, K. (2019). Het Vlaams secundair onderwijs van 1998 tot 2018: Inzichten uit LOSO en LiSO. In Steunpunt Onderwijs Onderzoek12189.pdf (vlaanderen.be) 

De Ganseman, N., Dewispelaere, J., Goossens, A., Lecoyer, K., Sannen, L., Van Der Straeten, L., & Vanarwegen, H. (2023). In gesprek geraakt. Owl Press. 

De Schoolbrug. (z.d.). Oefening Stellingenspel “Hoe kies ik een school?” Van Basis Naar Secundair. Geraadpleegd op 26 juni 2024, van https://pro.vanbasisnaarsecundair.be/toolbox/oefening-stellingenspel-hoe-kies-ik-een-school

De Vries, P. (2019). Ouder-kind-gesprekken: In gesprek met kind en ouders. peterdevries.nu. Geraadpleegd op 30 mei 2024, van https://peterdevries.nu/wp-content/uploads/2019/12/Ouder-kind-gesprekken.pdf

De Vries, P., & Gilsing, R. (2023). Ouders, onderwijs en jeugdzorg in verbinding. Uitgeverij Coutinho.

Dewispelaere, J. (2021). Inleiding in de psychologie [cursus]. Professionele Bachelor Gezinswetenschappen - Odisee Hogeschool.

Dries, M., & Van Endt-Meijling, M. (2018). Met nieuwe ogen (vijfde druk). Coutinho.

Evers, D. (2016). Bemiddeling: Meer dan een hype (eerste druk). Acco.

Expertisecentrum Krachtgericht Sociaal Werk. (2014). Verbinden vanuit diversiteit. Lannoo Campus.

EXPOO & Kind en Gezin. (2019). Roadmap Huizen van het Kind. In Opgroeien. Geraadpleegd op 3 januari 2024, van https://www.opgroeien.be/sites/default/files/tool-documents/interactieve-pdf_huis_vh_kind_v03_0.pdf 

Geldof, D., Van Acker, K., Loosveldt, G., & Emmery, K. (2022). Gezinnen na migratie: Hulpverlening en gezinsbeleid in een superdiverse samenleving. Garant.

Gemeente-stadsmonitor & Vlaamse overheid. (2023). Jouw gemeentescan Hasselt. In Gemeente-stadsmonitor. Geraadpleegd op 13 februari 2024, van https://gsminfo.gemeente-stadsmonitor.be/%24web/Rapporten_outputs/JouwGemeentescan/GSM_JouwGemeentescan_Hasselt.pdf

GO! CLB. (z.d.). Klaar voor het SO. Geraadpleegd op 9 januari 2024, van https://toll-net.be/moodle/xertetoolkits/play.php?template_id=51820#page1 

Huis van het Kind Beringen. (2023, 6 april). Materialenpakket - Beringen DuoSprong. Opgroeien. Geraadpleegd op 11 april 2024, van https://www.opgroeien.be/kennis/toolbox/materialenpakket-beringen-duosprong

Huis van het Kind Hasselt. (z.d.). Eerste stappen naar een draaiboek Onthaalwerking - Huis van het Kind Hasselt.

Huis van het Kind Hasselt. (2022) Hartelijk welkom in Huis van het Kind Hasselt. [Brochure]

Huis van het Kind Hasselt. (2024). Spel Onderwijsbeurs. [Interne communicatie]

Jacobs, L., Wuyts, C., & Loosveldt, G. (2016). De visie van de Belg op vluchtelingen: Een overzicht van de resultaten van de European Social Survey (ESS). In KU Leuven. Geraadpleegd op 19 maart 2024, van https://soc.kuleuven.be/ceso/Social-Research-Methodology-Group/vluchtelingenrapport 

KOOGO, VCOV, & GO-ouders. (2022). Modernisering secundair onderwijs: Infogids voor ouders en hun kinderen. [Brochure]

Lafleur, J.-M., Marfouk, A., & Nadia Fadil. (2018). Migratie in België in 21 vragen en antwoorden [PDF]. Universitaire Pers Leuven. https://orbi.uliege.be/bitstream/2268/225608/1/Boek_21vragen.pdf

Lecoyer, K. (2021, augustus). Toolbox voor een diversiteits-sensitieve ondersteuning van gezinnen. Odisee - Kenniscentrum Gezinswetenschappen. Geraadpleegd op 23 maart 2024, van https://kcgezinswetenschappen.odisee.be/toolbox-voor-een-diversiteits-sensitieve-ondersteuning-van-gezinnen 

LOP Hasselt. (2024). Inschrijvingen voor gewoon en buitengewoon secundair onderwijs schooljaar 2024-2025 [Flyer].

Matheusen, F. (2016). Mijn held is een hulpverlener: Over zorg in een superdiverse wereld. Lannoo Campus.

Modernisering SO. (2021). Katholiekonderwijs.vlaanderen. Geraadpleegd op 25 november 2023, van https://www.katholiekonderwijs.vlaanderen/theme/modernisering_so#:~:text=Sinds%20september%202019%20wordt%20het,trede%20in%20een%20getrapte%20studiekeuze

Noteboom, S. (2021). Transitiemomenten in het onderwijs [Masterscriptie in de pedagogische wetenschappen]. Universiteit Gent. RUG01-003011187_2021_0001_AC.pdf (ugent.be)

Omlo, J. (2017). WAT WERKT BIJ Outreachend werken: Kansen en dilemma’s voor sociale wijkteams (E. Den Breejen, H. Mateman, J. Van Der Waerden, & Movisie, Reds.). Geraadpleegd op 7 april 2024, van https://www.movisie.nl/sites/movisie.nl/files/publication-attachment/Dossier-wat-werkt-bij-outreachend-werken%20%5BMOV-12693403-1.0%5D.pdf

Opgroeien. (2023, juni 29). Taal en nationaliteit: cijfers op maat. Geraadpleegd op 13 februari 2024, van https://www.opgroeien.be/kennis/cijfers-en-onderzoek/taal-en-nationaliteit/cijfers-op-maat

Opgroeien. (2023b, december 22). Cultuur-sensitieve hulpverlening: Vooral een krachtgerichte basishouding. https://www.opgroeien.be/kennis/themas/cultuursensitieve-gezinsondersteuning/cultuur-sensitieve-hulpverlening-vooral-een-krachtgerichte-basishouding

Opgroeien. (2023c, december 22). Hoe omgaan met culturele verschillen in de ondersteuning van gezinnen? https://www.opgroeien.be/kennis/themas/cultuursensitieve-gezinsondersteuning/hoe-omgaan-met-culturele-verschillen-de-ondersteuning-van-gezinnen 

Roeg, D., Van de Lindt, S., Lohuis, G., & Van Doorn, L. (2015). Bemoeizorg van A tot Z. Assertieve en outreachende zorg. Uitgeverij SWP Amsterdam.

Ryckaert, L. (2015). Omgaan met ouders: Hoe het gesprek voeren, een gids voor leraren (derde, volledig herziene druk). Lannoo Campus.

Stad Hasselt. (2024). Bezoek de Onderwijsbeurs [Flyer].

Stad Hasselt. (2023). Onderwijsbeurs SO Hasselt [Grondplan].

Stad Hasselt. (2023, 19 oktober). Onderwijsbeurs - van lager naar secundair onderwijs. Geraadpleegd op 3 januari 2024, van https://www.hasselt.be/nl/nieuws/Onderwijsbeurs 

The culture factor group. (2023, 16 oktober). Country Comparison Tool. Hofstede Insights. Geraadpleegd op 18 februari 2024, van https://www.hofstede-insights.com/country-comparison-tool?countries=belgium 

Thomas en Charles. (z.d.). Driehoekgesprekken. Geraadpleegd op 30 mei 2024, van https://www.thomasencharles.nl/kindgesprekken-driehoeksgesprekken/ 

Transbaso. (z.d.). Ouders betrekken bij studie- en schoolkeuze. Van Basis Naar Secundair. Geraadpleegd op 30 mei 2024, van https://pro.vanbasisnaarsecundair.be/schoolteams/samen-met-ouders

Vancoppenolle, D., Dupont, G., & Nys, K. (2023, 23 maart). Opvoedingsbeleving. Departement Zorg. Geraadpleegd op 6 december 2023, van https://departementwvg.be/gezinsenquete21/opvoedingsbeleving 

Vander Stuyft, C. (2015). Schoolkeuze voor het secundair onderwijs door de bril van de ouders [Masterscriptie]. Universiteit Gent. https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/216/325/RUG01-002216325_2015_0001_AC.pdf 

Van Doorn, L., Omlo, J., Van Etten, Y., & Gademan, M. (2019). Outreachend werken: Basisboek voor werkers in de eerste lijn (herziene druk). Uitgeverij Coutinho.

Vansteenkiste, & Soenens. (2015). Motiveren mét succes? Zet in op het abc van de zelfdeterminatietheorie. Gezond Leven. Geraadpleegd op 3 juli 2024, van https://www.gezondleven.be/wat-is-gezondheid/leefstijl-%C3%A9n-omgeving-als-focus/motiveren-m%C3%A9t-succes-zet-in-op-het-abc-van-de-zelfdeterminatietheorie 

VCLB. (2023). Keuzewerkboek: op stap naar het secundair onderwijs. Geraadpleegd op 4 februari 2024, van http://vclb-service.be/?ID=30545&cat=2876&product=3353 

Vlaamse Onderwijsraad. (2018, 25 oktober). Een nieuw kader voor inschrijvingsrecht voor basis- en secundair onderwijs. VLOR. Geraadpleegd op 25 november 2023, van https://www.vlor.be/adviezen/een-nieuw-kader-voor-inschrijvingsrecht-voor-basis-en-secundair-onderwijs

Download scriptie (5.71 MB)
Winnaar Bachelorprijs
Genomineerde longlist Klasseprijs
Universiteit of Hogeschool
Odisee
Thesis jaar
2024
Promotor(en)
Kristien Nys