Genderbewust werken in de kleuterklas

Kernwoorden: 

• Genderbewust handelen 
• Woordenschatverwerving  
• Begrijpend luisteren  

Beschrijving: 

De praktijksetting gaf als onderwerp ‘genderdiversiteit’ waarbij op zoek gegaan werd naar een manier waarop leerkrachten aandacht kunnen hebben voor genderdiversiteit bij de oudste kleuters. Hierbij werd als team besloten om het onderzoek te beperken naar hun boekenaanbod. Om tot een kwaliteitsvoller resultaat te komen, wordt ook een link gelegd naar woordenschatverwerving en later in het onderzoek ook naar begrijpend luisteren. Zo luidt de ontwerpvraag als volgt: ‘Op welke manier kunnen leerkrachten aandacht hebben voor de genderdiversiteit bij de oudste kleuters, op vlak van het boekenaanbod (verhalend en informatieve) koppelend aan woordenschatverwerving.’ 

Nadien werden hiervoor vier deelvragen geformuleerd waar meer onderzoek voor nodig was. Rond de initiatieven die leerkrachten al doen, mogelijkheden qua spelmateriaal, criteria waaraan boeken moeten voldoen en integratie van woordenschatverwerving. De antwoorden hierop kwamen verder vanuit observaties in de boekenhoeken, interviews met personen op de betrokken school en andere leerkrachten buiten de praktijkcontext, aanvullend met verdiepende literatuurstudies. Hiervoor werden meerdere verzamelinstrumenten gecreëerd om het verzamelen makkelijker te maken.  

Door al deze resultaten werd er gekomen tot zinvolle ontwerpeisen die zeer bepalend waren. Zo werden er acht ontwerpeisen geformuleerd die allemaal even relevant zijn voor het ontwerp. Er werd een focus gelegd op de uitvoering van het ontwerp (eenvoudig hanteerbaar, hulp bij zoeken naar genderbewuste boeken, speelse manier, input van leerkrachten), maar vooral op inhoudelijk vlak (principes van begrijpend luisteren, didactiek van viertakt van woordenschatverwerving, evenwicht tussen klassikale en begeleide activiteiten, variatie aan ontwikkelvelden uit ZILL). 

Er werd gekomen tot een ontwerp dat uit drie delen bestaat. De eerste handleiding is een algemene kadering rond woordenschatverwerving en begrijpend luisteren. Daarnaast was het belangrijkste onderdeel om de focus te leggen op het boekenaanbod. Zo werden er twee handleidingen rond een genderbewust boek uitgewerkt. Die boeken werden gekozen door leerkrachten kort te bevragen. Bijhorend zijn er fysieke materialen die bij de verwerkingsactiviteiten horen zodat dit gemakkelijk hanteerbaar is. Dit biedt inspiratie om zelf andere genderbewuste boeken uit te werken. 

Dit ontwerp is tot stand gekomen door een try-out uit te voeren op de school, door leerkrachten vooraf en nadien te bevragen en door aan zelfevaluatie te doen. Ook hierbij werden verscheidene verzamelinstrumenten gemaakt waaruit resultaten kwamen die tips naar voren schoven om het tot een nog kwaliteitsvollere uitwerking te brengen. Zo is het effect op de kleuters gemakkelijker te observeren door te starten en te eindigen met een meningsspel. Ook werd er een tip gegeven waarbij het principe ‘strategie-instructie’ van begrijpend luisteren visueel moest uitgeschreven zijn in de specifieke handleidingen. En als laatste werd de algemene handleiding veranderd van volzinnen naar een schematisch overzicht.