Midwifery-Led Care : een alternatief voor zwangerschapszorg in België
Hoewel het systeem van zwangerschapszorg in België grotendeels gericht blijft op ziekenhuizen en gynaecologen, biedt Midwifery-Led Care (MLC), of door vroedvrouwen geleide zorg tijdens de zwangerschap, een alternatief voor dit zorgmodel dat het waard is om te verkennen. Dit zorgmodel, dat al goed ingeburgerd is bij onze Nederlandse en Engelse buren, is gebaseerd op continuïteit van zorg en persoonlijke begeleiding van zwangere vrouwen. Dit model, dat minder kost voor de sociale zekerheid, zou een geschikte oplossing kunnen zijn voor de preventie van bepaalde complicaties tijdens de zwangerschap en postpartum, met name vroeggeboorte en postpartumdepressie.
In België is de zwangerschapszorg vaak gefragmenteerd en vooral gericht op medische follow-up. Gedurende de perinatale periode wordt een vrouw door verschillende zorgverleners opgevolgd, wat weinig ruimte laat voor continuïteit van zorg en het opbouwen van een vertrouwensband tussen de patiënte en de zorgverlener. In deze context stelt MLC een holistische en mensgerichtere aanpak van zwangerschapsbegeleiding voor. Het plaatst de relatie tussen de zwangere vrouw en haar vroedvrouw (of een klein team van vroedvrouwen) centraal in het zorgproces, van de eerste prenatale consultatie tot de eerste weken na de bevalling, en biedt zo niet alleen medische zorg maar ook emotionele begeleiding, wat essentieel is in deze periode van grote veranderingen in het leven van een vrouw.
Een antwoord op de uitdagingen van vroeggeboorte en postpartumdepressie
Vroeggeboorte en postpartumdepressie zijn zeer actuele problemen in onze samenleving. De stem van vrouwen wordt steeds meer gehoord, en het wordt nu geschat dat één op de vijf vrouwen te maken krijgt met postpartumdepressie. Ons land kent ook een toename van het aantal vroeggeboorten, veroorzaakt door een steeds stressvoller leven en een stijgende gemiddelde leeftijd van moeders. In deze context heeft het Midwifery-Led Care zijn doeltreffendheid bewezen bij het verminderen van deze twee risico's, dankzij een continue opvolging en het vroegtijdig opsporen van fysieke en psychologische complicaties.
Door regelmatige en gepersonaliseerde zorg te bevorderen, stelt dit model vrouwen in staat om hun zwangerschap rustiger door te maken, waardoor stressfactoren die kunnen bijdragen aan complicaties worden verminderd. De continuïteit van zorg binnen MLC speelt ook een sleutelrol bij de preventie van postpartumdepressie. Door vrouwen een ruimte te bieden waar ze hun zorgen kunnen delen, hun ervaringen kunnen uitwisselen en psychologische steun kunnen ontvangen, helpt dit model om angst en gevoelens van isolatie te verminderen. Een recente studie heeft aangetoond dat vrouwen die binnen het MLC-model worden opgevolgd, een lager risico op postpartumdepressie hebben in vergelijking met vrouwen die traditionele ziekenhuiszorg ontvangen.
Midwifery-Led Care in België: een onderbenut model
Ondanks de duidelijke voordelen is Midwifery-Led Care nog steeds weinig ontwikkeld in België. Vandaag de dag wordt minder dan 2% van de bevallingen begeleid door een eerstelijnsvroedvrouw, hoewel dit model in andere Europese landen breder is aangenomen. Deze lage acceptatie kan worden verklaard door de historische dominantie van ziekenhuiszorg en het gebrek aan duidelijke informatie voor patiënten over de beschikbare opvolgingsopties.
Bovendien is de rol van vroedvrouwen in België vaak beperkt. Enerzijds zijn er momenteel weinig plaatsen waar vroedvrouwen zelfstandig kunnen werken bij het begeleiden van zwangere vrouwen en bevallingen. Anderzijds lijden vroedvrouwen aan een gebrek aan erkenning van hun expertise op het gebied van perinatale zorg. Toch komen er initiatieven op gang om dit model te promoten. Zo is tien jaar geleden de Cocon (Erasmusziekenhuis) opgericht, een intramuraal geboortecentrum, en zijn er platforms in de verloskamers (Open Ziekenhuizen) geopend waar zelfstandige vroedvrouwen patiënten kunnen begeleiden tijdens de bevalling, waardoor de continuïteit van zorg wordt gewaarborgd.
Een collectief model om sociale steun te versterken: Group Care
Naast de individuele begeleiding integreert het Group Care-model zich in de MLC om een collectieve zorgaanpak te bieden. Deze aanpak bestaat uit het samenbrengen van zwangere vrouwen voor gezamenlijke sessies, waarbij medische consultaties worden gecombineerd met het uitwisselen van ervaringen. Deze groepsdynamiek helpt het isolement te doorbreken dat toekomstige moeders vaak ervaren, terwijl het hen een kader van wederzijdse steun en hulp biedt.
Group Care heeft positieve resultaten laten zien, vooral bij kwetsbare of gemarginaliseerde bevolkingsgroepen. In België, waar sociaal-economische ongelijkheden de toegang tot kwaliteitszorg kunnen beïnvloeden, zou deze aanpak een cruciale rol kunnen spelen om ervoor te zorgen dat alle vrouwen begeleiding krijgen die is aangepast aan hun behoeften.
Uitdagingen voor een bredere acceptatie
Ondanks de eerste stappen naar de acceptatie van Midwifery-Led Care in België, blijven er veel obstakels bestaan. De opleiding van vroedvrouwen, hun toegang tot technische faciliteiten en de bewustwording van patiënten over de voordelen van dit model zijn enkele van de uitdagingen die overwonnen moeten worden. Het is ook cruciaal om de financiering van zwangerschapszorg te herzien, zodat alle vrouwen, ongeacht hun sociaal-economische situatie, kunnen profiteren van dit type begeleiding.
Ook het gebrek aan institutionele steun en culturele barrières moeten in aanmerking worden genomen. In België zijn veel vrouwen niet op de hoogte van het bestaan van een alternatief voor de klassieke verloskundige zorg, wat hun keuzes voor zwangerschaps- en bevallingszorg beperkt.
Op weg naar een (re)volutie in de perinatale zorg?
Midwifery-Led Care zou wel eens de sleutel kunnen zijn tot een grote transformatie van de perinatale zorg in België. Dit model, dat continue en patiëntgerichte begeleiding biedt, sluit perfect aan bij de huidige behoeften van zwangere vrouwen en biedt een doeltreffend antwoord op belangrijke kwesties zoals vroeggeboorte en postpartumdepressie.
Om verandering te bewerkstelligen, is het essentieel om de erkenning van de rol van vroedvrouwen te versterken, de toegang tot MLC te verbeteren en patiënten te informeren over de voordelen van deze benadering. Het onbetwistbare succes van het Cocon in het Erasmusziekenhuis in Brussel markeert een veelbelovende eerste stap, maar sterkere politieke en institutionele steun is nodig om ervoor te zorgen dat dit model voor alle vrouwen, in alle regio's van het land, toegankelijk wordt.
Midwifery-Led Care biedt een kans om de zwangerschapszorg in België te herzien, met de nadruk op continuïteit van zorg en het algemeen welzijn van moeders en baby's.
1819.brussels. (z.d.). Welke financieringsbronnen bestaan er voor een VZW? Geraadpleegd op 22/01/2024, van https://1819.brussels/nl/infotheek/financiering-van-de-onderneming/welke-financieringsbronnen-bestaan-er-voor-een-vzw
Alliman, J., Stapleton, S. R., Wright, J., Bauer, K., Slider, K. & Jolles, D. (2019). Strong Start in birth centers: Socio‐demographic characteristics, care processes, and outcomes for mothers and newborns. Birth-issues in Perinatal Care, 46(2), 234–243. https://doi.org/10.1111/birt.12433
Asadzadeh L, Jafari E, Kharaghani R, Taremian F. Effectiveness of midwife-led brief counseling intervention on post-traumatic stress disorder, depression, and anxiety symptoms of women experiencing a traumatic childbirth: a randomized controlled trial. BMC Pregnancy Childbirth. 2020 Mar 6;20(1):142.
Benahmed N, Devos C, San Miguel L, Vinck I, Vankelst L, Lauwerier E, Verschueren M, Obyn C Paulus D, Christiaens W. L'organisation des soins après l'accouchement – Synthèse. Health Services Research (HSR). Bruxelles: Centre Fédéral d’Expertise des Soins de Santé (KCE). 2014. KCE Reports 232Bs. D/2014/10.273/80.
Birth Matters. (z.d.). Sage-femme. Geraadpleegd op 12/03/2024, van https://www.birthmatters.be/sage-femme/?lang=fr
Born in Belgium Pro. (n.d.)- Inhoud van de tool https://borninbelgiumpro.be/inhoud-van-de-tool/
Born in Brussels. (2022, November 14). Het moment van de bevalling - Born in Brussels. https://www.bornin.brussels/nl/zwangerschap-respectvolle-geboorte/het-moment-van-de-bevalling/
Boucher L, Schoentjes A, Vital-Durand C. Implémentation des normes hospitalières en région Bruxelles-Capitale – dossier d’information. 2023
Carrick-Sen DM, Steen N, Robson SC. Twin parenthood: the midwife's role--a randomised controlled trial. BJOG. 2014 Sep;121(10):1302-10; discussion 1311. doi: 10.1111/1471-0528.12728. Epub 2014 May 19. PMID: 24835579.
CenteringZwangerschap - CenteringZorg. (2023, January 30). CenteringZorg. https://centeringzorg.nl/centeringpregnancy/https://groupcarebelgium.be/
Coppens, E., Denys, A., Lynen, M. & Vandeputte, L. (2023). Dossier ‘Open ziekenhuizen’
Cummins A, Baird K, Melov SJ, Melhem L, Hilsabeck C, Hook M, Elhindi J, Pasupathy D (2023) Does midwifery continuity of care make a difference to women with perinatal mental health conditions: A cohort study, from Australia. Women Birth.
De Koster, J. (2022, June 16). Group Care Belgium - Groepszorg tijdens de zwangerschap. Group Care Belgium. https://groupcarebelgium.be/groepszorg-tijdens-de-zwangerschap/
De Masi, S., Bucagu, M., Tunçalp, Ö., Peña-Rosas, J. P., Lawrie, T. A., Oladapo, O. T. & Gülmezoglu, A. M. (2017). Integrated Person-Centered Health Care for All Women During Pregnancy: Implementing World Health Organization Recommendations on Antenatal Care for a Positive Pregnancy Experience. Global health, science and practice, 5(2), 197–201. https://doi.org/10.9745/ghsp-d-17-00141
de Wolff MG, Midtgaard J, Johansen M, Rom AL, Rosthøj S, Tabor A, Hegaard HK. Effects of a Midwife-Coordinated Maternity Care Intervention (ChroPreg) vs. Standard Care in Pregnant Women with Chronic Medical Conditions: Results from a Randomized Controlled Trial. Int J Environ Res Public Health. 2021 Jul 25;18(15):7875.
Downe, S. (2016). Working out what works: The case of midwife led care – Commentary on: Is model of care associated with infant birth outcomes among vulnerable women? A scoping review of Midwifery Led versus physician-led care. SSM-Population Health. https://doi.org/10.1016/j.ssmph.2016.02.014
Eluwa GI, Adebajo SB, Torpey K, Shittu O, Abdu-Aguye S, Pearlman D, Bawa U, Olorukooba A, Khamofu H, Chiegli R. The effects of centering pregnancy on maternal and fetal outcomes in northern Nigeria; a prospective cohort analysis. BMC Pregnancy Childbirth. 2018 May 11;18(1):158.
Felder JN, Epel E, Lewis JB, Cunningham SD, Tobin JN, Rising SS, Thomas M, Ickovics JR. Depressive symptoms and gestational length among pregnant adolescents: Cluster randomized control trial of CenteringPregnancy® plus group prenatal care. J Consult Clin Psychol. 2017 Jun;85(6):574-584.
Fenwick J, Toohill J, Gamble J, Creedy DK, Buist A, Turkstra E, Sneddon A, Scuffham PA, Ryding EL (2015) Effects of a midwife psycho-education intervention to reduce childbirth fear on women's birth outcomes and postpartum psychological wellbeing, BMC Pregnancy Childbirth.
Fernandez Turienzo C, Sandall J, Peacock JL. Models of antenatal care to reduce and prevent preterm birth: a systematic review and meta-analysis. BMJ Open. 2016 Jan 12;6(1):e009044.
Ford K., Weglicki L., Kershaw T., Schram C., Hoyer P.J., Jacobson M.L. Effects of a prenatal care intervention for adolescent mothers on birth weight, repeat pregnancy, and educational outcomes at one year postpartum. J. Perinat. Educ. 2002;11:35–38.
Girchenko, P., Robinson, R., Rantalainen, V.J. et al. Maternal postpartum depressive symptoms partially mediate the association between preterm birth and mental and behavioral disorders in children. Sci Rep 12, 947 (2022). https://doi.org/10.1038/s41598-022-04990-w
Givens M, Teal EN, Patel V, Manuck TA. Preterm birth among pregnant women living in areas with high social vulnerability. Am J Obstet Gynecol MFM. 2021 Sep;3(5):100414.
Goyal D, Gay C, Lee KA. How much does low socioeconomic status increase the risk of prenatal and postpartum depressive symptoms in first-time mothers? Womens Health Issues. 2010;20:96–104
Guintivano J, et al. Adverse life events, psychiatric history, and biological predictors of postpartum depression in an ethnically diverse sample of postpartum women. Psychol Med. 2017:1–14.
Hailemeskel, S., Gelaye, K. A., Christensson, K., Tesfahun, E. & Lindgren, H. (2021). Midwife-led continuity of care improved maternal and neonatal health outcomes in north Shoa zone, Amhara regional state, Ethiopia: A quasi-experimental study. Women and Birth, 35(4), 340–348. https://doi.org/10.1016/j.wombi.2021.08.008
Ickovics J.R., Kershaw T.S., Westdahl C., Magriples U., Massey Z., Reynolds H., Rising S.S. Group prenatal care and perinatal outcomes: A randomized controlled trial. Obstet. Gynecol. 2007;110:330–339.
Institut Bruxellois de statistique et d’Analyse et observatoire de la santé et du social de Bruxelles-capitale (commission communautaire commune), 2016, Zoom sur les communes : saint-Josse-ten-noode.
International Confederation of Midwives, Global Standards for Midwifery Regulation. 2011
Jiang M, Mishu MM, Lu D, Yin X. A case control study of risk factors and neonatal outcomes of preterm birth. Taiwan J Obstet Gynecol. 2018 Dec;57(6):814-818.
Jolles, D., Hoehn‐Velasco, L., Ross, L., Stapleton, S., Joseph, J., Alliman, J., Bauer, K., Marcelle, E. & Wright, J. (2022). Strong Start Innovation: Equitable Outcomes Across Public and Privately Insured Clients Receiving Birth Center Care. Journal of Midwifery & Women’s Health.
Jordan S. & MacDonald S. 2017 Pharmacology and the midwife In: MacDonald S., Johnson G. (eds) 2011. 15th edition Elsevier, Edinburgh
Kildea S, Simcock G, Liu A, Elgbeili G, Laplante DP, Kahler A, Austin MP, Tracy S, Kruske S, Tracy M, O'Hara MW, King S. (2018) Continuity of midwifery carer moderates the effects of prenatal maternal stress on postnatal maternal wellbeing: the Queensland flood study. Arch Womens Ment Health. 2018 Apr;21(2):203-214. doi: 10.1007/s00737-017-0781-2.
Koning Boudewijnstichting. (z.d.). Accueil. Geraadpleegd op 22/01/2024 van https://kbs-frb.be/fr
Lida M, Horiuchi S, Nagamori K. (2014) A comparison of midwife-led care versus obstetrician-led care for low-risk women in Japan. Women Birth. 2014 Sep;27(3):202-7. doi: 10.1016/j.wombi.2014.05.001.
McCourt C, Stevens S, Sandall J, Brodie P. Working with women: developing continuity in practice. In: Page LA, McCandlish R editor(s). The New Midwifery. 2nd Edition. Churchill Livingstone, 2006:141‐66.
McLachlan, H. L., Newton, M., McLardie-Hore, F., McCalman, P., Jackomos, M., Bundle, G., Kildea, S., Chamberlain, C., Browne, J., Ryan, J., Freemantle, J., Shafiei, T., Jacobs, S. E., Oats, J., Blow, N., Ferguson, K., Gold, L., Watkins, J., Dell, M., . . . Forster, D. (2022). Translating evidence into practice: Implementing culturally safe continuity of midwifery care for First Nations women in three maternity services in Victoria, Australia. EClinicalMedicine, 47, 101415. https://doi.org/10.1016/j.eclinm.2022.101415
McRae, D. N., Muhajarine, N., Stoll, K., Mayhew, M., Vedam, S., Mpofu, D. & Janssen, P. A. (2016). Is model of care associated with infant birth outcomes among vulnerable women? A scoping review of Midwifery Led versus physician-led care. SSM-Population Health, 2, 182–193. https://doi.org/10.1016/j.ssmph.2016.01.007
Medley, N., Vogel, J. P., Care, A. & Alfirevic, Z. (2018). Interventions during pregnancy to prevent preterm birth: an overview of Cochrane systematic reviews. The Cochrane library, 2018(11). https://doi.org/10.1002/14651858.cd012505.pub2
Midwifery Unit Network. (z.d.). Home. Geraadpleegd op 01/02/2024, van https://www.midwiferyunitnetwork.org/
Molenaar, J. J., Van Der Meer, L., Bertens, L. C. M., De Vries, E. F., Waelput, A. J. M., Knight, M., Steegers, E. A., Jong, J. C. K., & Struijs, J. N. (2022). Defining vulnerability subgroups among pregnant women using pre-pregnancy information: a latent class analysis. European Journal of Public Health, 33(1), 25–34. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckac170
Mortensen, B., Lieng, M., Diep, L. M., Lukasse, M., Atieh, K. & Fosse, E. (2019). Improving Maternal and Neonatal Health by a Midwife-led Continuity Model of Care - An Observational Study in One Governmental Hospital in Palestine. EClinicalMedicine, 10, 84–91. https://doi.org/10.1016/j.eclinm.2019.04.003
Mortensen, B., Lukasse, M., Diep, L. M., Lieng, M., Abu-Awad, A., Suleiman, M. & Fosse, E. (2018). Can a midwife-led continuity model improve maternal services in a low-resource setting? A non-randomised cluster intervention study in Palestine. BMJ Open, 8(3), e019568. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2017-019568
Nohuz E., Brunel A., Tarraga E., Albaut M., Paganelli C., Gillot V., Julien G., Larregain N., Tarrit A., Allegre G., Gerbaud L, (2015), Accès des sages-femmes libérales au plateau technique : l’expérimentation d’une maternité de type 1, Gynécologie Obstétrique & Fertilité, Volume 43, Issue 4, ISSN 1297-9589,https://doi.org/10.1016/j.gyobfe.2015.02.005.
Okatsu A, Kanie A, Kataoka Y. (2023) Evaluation of the effect of a midwife-led online program using cognitive behavioral therapy for pregnant women at risk for anxiety disorder in Japan: A pilot randomized controlled trial. PLoS One. 2023 May 10;18(5):e0281632. doi: 10.1371/journal.pone.0281632
Palimbo, A., Salmah, A. U., Amiruddin, R. & Syam, A. (2021). An overview of the implementation of the continuity of care model in maternal health services: A literature review. Gaceta sanitaria, 35, S388–S392. https://doi.org/10.1016/j.gaceta.2021.10.058
Pao C, Guintivano J, Santos H, Meltzer-Brody S. Postpartum depression and social support in a racially and ethnically diverse population of women. Arch Womens Ment Health. 2019 Feb;22(1):105-114. doi: 10.1007/s00737-018-0882-6. Epub 2018 Jul 3
Payne JL, Maguire J. Pathophysiological mechanisms implicated in postpartum depression. Front Neuroendocrinol. 2019 Jan;52:165-180. doi: 10.1016/j.yfrne.2018.12.001. Epub 2018 Dec 12.
Rayment-Jones, H., Murrells, T. & Sandall, J. (2015). An investigation of the relationship between the caseload model of midwifery for socially disadvantaged women and childbirth outcomes using routine data – A retrospective, observational study. Midwifery, 31(4), 409–417. https://doi.org/10.1016/j.midw.2015.01.003
Sage-Femme.be. (z.d.). La naissance. Geraadpleegd op 2/04/2024, van https://sage-femme.be/parents-old/parent_avant-pendant-et-apres-votre-grossesse/la-naissance/
Sandall, J., Soltani, H., Gates, S., Shennan, A. & Devane, D. (2016). Midwife-led continuity models versus other models of care for childbearing women. The Cochrane library, 2016(4). https://doi.org/10.1002/14651858.cd004667.pub5
Sandall J, Fernandez Turienzo C, Devane D, Soltani H, Gillespie P, Gates S, Jones LV, Shennan AH, Rayment-Jones H. Midwife continuity of care models versus other models of care for childbearing women. Cochrane Database of Systematic Reviews 2024, Issue 4. Art. No.: CD004667. DOI: 10.1002/14651858.CD004667.pub6.
Sangsawang B, Deoisres W, Hengudomsub P, Sangsawang N. (2022) Effectiveness of psychosocial support provided by midwives and family on preventing postpartum depression among first-time adolescent mothers at 3-month follow-up: A randomised controlled trial. J Clin Nurs. 2022 Mar;31(5-6):689-702. doi: 10.1111/jocn.15928.
Sangy MT, Duaso M, Feeley C, Walker S. Barriers and facilitators to the implementation of midwife-led care for childbearing women in low- and middle-income countries: A mixed-methods systematic review. Midwifery. 2023 Jul;122:103696.
Schiller CE, Meltzer-Brody S, Rubinow DR. The role of reproductive hormones in postpartum depression. CNS Spectr. 2015 Feb;20(1):48-59.
Slomian J, Honvo G, Emonts P, Reginster JY, Bruyère O. Consequences of maternal postpartum depression: A systematic review of maternal and infant outcomes. Womens Health (Lond). 2019 Jan-Dec;15:1745506519844044. doi: 10.1177/1745506519844044. Erratum in: Womens Health (Lond). 2019 Jan-Dec;15:
Statbel. (2024, March 11).- Naissances. https://statbel.fgov.be/fr/themes/population/mouvement-de-la-population…
Symon, A., Winter, C. & Cochrane, L. (2015). Exploration of preterm birth rates associated with different models of antenatal midwifery care in Scotland: Unmatched retrospective cohort analysis. Midwifery, 31(6), 590–596. https://doi.org/10.1016/j.midw.2015.02.012
Taylor Miller PG, Sinclair M, Gillen P, McCullough JEM, Miller PW, Farrell DP, Slater PF, Shapiro E, Klaus P. Early psychological interventions for prevention and treatment of post-traumatic stress disorder (PTSD) and post-traumatic stress symptoms in post-partum women: A systematic review and meta-analysis. PLoS One. 2021 Nov 24;16(11):e0258170.
Tosto, V.; Ceccobelli, M.; Lucarini, E.; Tortorella, A.; Gerli, S.; Parazzini, F.; Favilli, A. Maternity Blues: A Narrative Review. J. Pers. Med. 2023, 13, 154. https://doi.org/10.3390/jpm13010154
Trotman G, Chhatre G, Darolia R, Tefera E, Damle L, Gomez-Lobo V. The Effect of Centering Pregnancy versus Traditional Prenatal Care Models on Improved Adolescent Health Behaviors in the Perinatal Period. J Pediatr Adolesc Gynecol. 2015 Oct;28(5):395-401. doi: 10.1016/j.jpag.2014.12.003. Epub 2014 Dec 23. PMID: 26233287.
Tucker Edmonds B, Hoffman SM, Laitano T, McKenzie F, Panoch J, Litwiller A, Corcia MJD. Evaluating Shared Decision Making in Trial of Labor After Cesarean Counseling Using Objective Structured Clinical Examinations. MedEdPORTAL. 2020 Mar 20;16:10891. doi: 10.15766/mep_2374-8265.10891. PMID: 32342013; PMCID: PMC7182044.
Turienzo , Sandall, J. & Peacock, J. L. (2016). Models of antenatal care to reduce and prevent preterm birth: a systematic review and meta-analysis. BMJ Open, 6(1), e009044. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2015-009044
van der Zee-van den Berg AI, Boere-Boonekamp MM, Groothuis-Oudshoorn CGM, Reijneveld SA. Postpartum depression and anxiety: a community-based study on risk factors before, during and after pregnancy. J Affect Disord. 2021 May 1;286:158-165.
VBOV. (n.d.). Informatie voor de vroedvrouw. https://www.vroedvrouwen.be/informatie-voor-de-vroedvrouw
Vandresse M. (2024° Vruchtbaarheidshypothese op lange termijn neerwaarts herzie. Federaal Planbureau.https://www.plan.be/publications/article-2451-nl vruchtbaarheidshypothese_op_lange_termijn_neerwaarts_herzien
Vitrai E. (2018). Accoucher en plateau technique lors de l’accompagnement global à la naissance : motivations et satisfaction des patientes [Mémoire non publié]. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dumas.ccsd.cnrs.fr/dumas-01993183v1/document#:~:text=Concernant….
Voit FAC, Kajantie E, Lemola S, Räikkönen K, Wolke D, Schnitzlein DD (2022) Maternal mental health and adverse birth outcomes. PLoS ONE 17(8): e0272210. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0272210
Waller R, Kornfield SL, White LK, Chaiyachati BH, Barzilay R, Njoroge W, Parish-Morris J, Duncan A, Himes MM, Rodriguez Y, Seidlitz J, Riis V, Burris HH, Gur RE, Elovitz MA. Clinician-reported childbirth outcomes, patient-reported childbirth trauma, and risk for postpartum depression. Arch Womens Ment Health. 2022 Oct;25(5):985-993.
Wang Z, Liu J, Shuai H, Cai Z, Fu X, Liu Y, Xiao X, Zhang W, Krabbendam E, Liu S, Liu Z, Li Z, Yang BX. Mapping global prevalence of depression among postpartum women. Transl Psychiatry. 2021 Oct 20;11(1):543. doi: 10.1038/s41398-021-01663-6. Erratum in: Transl Psychiatry. 2021 Dec 20;11(1):640. PMID: 34671011; PMCID: PMC8528847.
Welffens K, Derisbourg S, Costa E, Englert Y, Pintiaux A, Warnimont M, Kirkpatrick C, Buekens P, Daelemans C. The "Cocoon," first alongside Midwifery Led unit within a Belgian hospital: Comparison of the maternal and neonatal outcomes with the standard obstetric unit over 2 years. Birth. 2020 Mar;47(1):115-122. doi: 10.1111/birt.12466. Epub 2019 Nov 19. PMID: 31746028; PMCID: PMC7065252.