Nee mevrouw, uw dochter wordt niet voorbereid op de middelbare school.

Farrah
Elbihel

“Nee mevrouw, uw dochter wordt niet voorbereid op de middelbare school.”

 Nee mevrouw, uw dochter wordt niet voorbereid op de middelbare school. Het zijn harde woorden maar dat bleek uit het onderzoek van een student uit de leerkrachtenopleiding. Tijdens dit onderzoek werd gekeken in hoeverre leerlingen in de lagere school aan de hand van het vak wereldoriëntatie worden voorbereid op geschiedenisonderwijs in het secundair onderwijs. Helaas bleken deze verwachtingen niet ingelost te worden.

1: Klinkt het vak wereldoriëntatie je nog bekend in de oren? 

Voor wie een zoon/dochter heeft in de lagere school zal het vak wereldoriëntatie of W.O. niet onbekend zijn. Wereldoriëntatie krijgen leerlingen in het basisonderwijs van het eerste tot het zesde leerjaar. Gedurende enkele weken werken leerlingen intensief met de leerkracht rond een bepaald thema. Thema’s als wereldoorlog(en), veilig in het verkeer, Europa komen aan bod.

2: Wekenlang gaat de aandacht naar één thema…

Niet slecht toch om gedurende meerdere weken te werken rond één thema? Maar net hier loopt het volgens het onderzoek fout. Neem nu het thema “wereldoorlog.” Ze leren over de grachten, de soldaten en ze knutselen een roos.  Met wat geluk volgt een bezoek aan het Fort van Breendonk of de loopgraven in de Westhoek. Na een toets ligt de focus alweer op een ander thema. De vergaarde kennis komt niet meer van pas.  Andere onderzoek benadert het belang van herhaling.

3: Slechts 70% van de leerlingen behaalden de minimumdoelen, hoe kan dat? 

Uit verschillende onderzoeken is ook gebleken dat leerlingen zich niet klaar voelen voor het middelbaar onderwijs. De stap van het lager onderwijs naar het secundair onderwijs is groot. Dat blijkt ook uit de Vlaamse Peilingtoetsen. In 2019 peilden deze toetsen naar het behalen van de eindtermen” mens en maatschappij” in de derde graad basisonderwijs. Eindtermen zijn de minimumdoelen die elke leerling moet behalen op het einde van een graad. De eindtermen mens en maatschappij worden bij het vak wereldoriëntatie behandeld. Van de 2747 deelnemende leerlingen behaalden slechts 70% de minimumdoelen voor historische tijd, een deel van mens en maatschappij. Dus 30% van de leerlingen heeft nog geen goede basis van historische begrippen. Met deze bagage kom je als twaalfjarige in het middelbaar onderwijs terecht.

 

 Maar ook de andere leerlingen maken niet altijd een vlotte start. In het lager onderwijs omvat wereldoriëntatie verschillende wetenschapsvakken.  In het middelbaar zijn dit aparte vakken: aardrijkskunde, geschiedenis, biologie en techniek. Voor elk vak heeft de leerling een eigen leerkracht. Neem nu het vak geschiedenis, de leerlingen gaan niet meer thematisch meer te werk. Ze leren nu chronologisch werken. Ze werken per tijdsperiode, waarbij ze een historische vraag leren beantwoorden, bronnen analyseren met als hoofddoel historisch denken.  De verschillende onderwerpen bouwen op elkaar voort. Leerlingen hebben de kennis van de voorgaande lessen nodig om de komende les te begrijpen. Een andere invulling dan wat je als leerling in het lager onderwijs gewoon bent toch? 

4: Is hiervoor een oplossing? 

In het kader van deze bachelorproef probeerde ik, in de zoektocht naar een oplossing, beide onderwijsniveaus met elkaar te verbinden. Klinkt het niet logisch om ook al in het lager onderwijs de leerlingen te leren om opbouwend/chronologisch te werken, bronnen te analyseren en te werken met een tijdsband? Op deze manier zouden de leerlingen zich meer voorbereid voelen bij de stap naar het secundair onderwijs. Nee het uitgangspunt moeten geen super moeilijke historische vragen zijn of moeilijke bronnen. Het niveau van de leerling dient het vertrekpunt te blijven. Om dit mogelijk te maken, is tijdens het onderzoek een nieuw leerplan ontstaan. 

5: Durven we in Vlaanderen de sprong te maken naar een nieuw leerplan? 

Het leerplan heeft een spiraalvormige basis. De leerlingen zien nog steeds al de thema’s maar deze keer opbouwend gedurende de verschillende jaren. 

Neem nu als voorbeeld het thema ontdekkingsreizen. De leerlingen leren in het eerste leerjaar al spelend wat ontdekkingen zijn en gaan zelf ook op ontdekking. Ze komen via creatieve aanpakken met begrippen als veren en hoofdtooi in contact. Terwijl ze in het tweede leerjaar leren over hoe je op ontdekking kan gaan via het water. Voor wie dacht dat dit enkel relevant is voor de eindterm historische tijd kijkt te eng.  De leerlingen halen hiermee ook de andere doelen van mens en maatschappij. Zo maken ze zelf een boot om over het water te gaan en leren ze de windrichtingen. Het voordeel van dit leerplan is herhaling. Want elk jaar bouwt het thema verder op hun voorgaande kennis.  De leerlingen leren al op jonge leeftijd om chronologisch te werken, samenhangend en bronnen te analyseren. Maar ook hun taal kan hierdoor versterkt worden, ze leren heel wat nieuwe woorden. 

Voor elke week is een kenniskaart voorzien met daarbij welke doelen de leerlingen behalen en eventuele uitbreidingsdoelen. Deze kenniskaart heeft ook aandacht voor de woorden die de leerlingen leren en de woorden die voor de leerkracht belangrijk zijn. 

Het nieuwe leerplan wordt in Vlaanderen nog niet gebruikt. Maar in landen als Nederland en Engeland begint men in het lager onderwijs ook af te stappen van het thematisch werken. Daar blijkt dat een leerplan met meer aandacht voor opbouwend en chronologisch werken goed kan werken. Dus waarom kunnen we dat in Vlaanderen ook niet eens proberen? Want met de huidige kennis van onze jongeren moet er snel aan de alarmbel getrokken worden…

F. Elbihel (2024)

 

Bibliografie

Batsleer, E. Casier, S. Pazmany, J & Verhelst, V. (2017). Themaschrift: in Europa. (1ste druk).Wommelgem. VAN IN.

 

Byls, H. Hansen, J & Vinckx, E. ( 2022, 5 oktober). Deze bron over Billie Ellish is betrouwbaar omdat ik fan ben. Dimensies, pp. 54 – 65.

 

Depaepe, F. Frère, G. Roose, H. Vandevenne, K. Van Nieuwenhuyse, K. Verlinden & E. Verschaffel, L. (2016). Historisch denken over bronnen: aan de slag in het geschiedenisonderwijs. (1ste druk). Leuven. Acco.

 

De saveur, D. Smets, W. Verbergt, B & Vinckx. (2020). Het ontstaan van stad en schrift. Sapiens 1: geschiedenis ( 1ste druk). (pp. 93 – 122). Wommelgem. VAN IN.

 

De Weder, B & Van Nieuwenhuyse, K. Nieuwe eindtermen geschiedenis: historisch bewustzijn. Hermes. (23) Maart 2019.

 

Gibbons, S. & Lennard, E. (2023). Sequencing the primary curriculum. London, Sage.

 

Gordts, P. (2022). Grondwettelijk hof vernietigt eidntermen tweede en derde graad secundair onderwijs. De Morgen ( Website). Geraadpleegd op 20 december 2023 via: https://www.demorgen.be/snelnieuws/grondwettelijk-hof-vernietigt-eindtermen-tweede-en-derde-graad- secundair-onderwijs~b766ad30/

 

Huijgen, T & Van Boxtel, C. (2023). Vijf vakdidactische vragen. Kleio, pp. 4 -10.

 

Katholiek Onderwijs Vlaanderen. (2023). Welkom in het leerplan Zin in leren! Zin leven! Zin in leven (Website). Geraadpleegd op 8 november 2023 via: https://zill.katholiekonderwijs.vlaanderen/#!/

 

LEE, P., HOWSON, J. (2009). Two out of five did not know that Henry VIII had six wives. History education, historical literacy and historical consciousness, pp. 237.

Steunpunt toetsontwikkelingen en peilingen. (2019). Peiling mens en maatschappij domeinen maatschappij, tijd, ruimte en brongebruik in het basisonderwijs. Geraadpleegd op 8 november 2023 via: https://peilingsonderzoek.be/wp-content/uploads/2018/11/Brochure_MM_BaO…

 

Van Riessen, M. Van Straaten D & Wilshut A. (2013). Geschiedenisdidactiek: handboek voor de vakdocent. (2e druk). Bussum: Coutinho.

 

Vlaamse overheid. (2023). Onderwijsdoelen. Secundair onderwijs: eerste graad. Onderwijsdoelen (Website). Geraadpleegd op 8 november 2023 via: https://onderwijsdoelen.be/resultaten?onderwijsstructuur=SO_1STE_GRAAD&…

 

Vlaamse overheid. (2023). Onderwijsdoelen. Lager onderwijs: derde graad. Onderwijsdoelen (Website). Geraadpleegd op 8 november 2023 via: https://onderwijsdoelen.be/resultaten?onderwijsstructuur=LO&filters=ond…

Download scriptie (67.89 MB)
Universiteit of Hogeschool
Thomas More Hogeschool
Thesis jaar
2024
Promotor(en)
Henk Byls - Joke Simons
Thema('s)