VERANTWOORD OMGAAN MET ALCOHOL IN DE JEUGDHUISSECTOR

“Eigenlijk is het een paradox. Langs de ene kant willen jongeren van nu veel minder drinken dus alcoholgebruik is helemaal niet meer hetgeen dat centraal staat binnen het uitgaansleven. Ze willen veel meer inzetten op kunst, muziek, … Die toog en zo zijn eigenlijk ondergeschikt maar langs de andere kant is dat wel waar wij ons geld mee verdienen als jeugdhuis dus als jongeren wel naar hier blijven komen om, bijvoorbeeld, naar gratis evenementen te komen of muziek of weet ik veel, da’s een droom, maar dan kunnen wij dat niet blijven ondersteunen, allemaal omdat we dan geen inkomsten meer hebben omdat we geen drinken verkopen” – jeugdhuismedewerker.

Dit citaat komt uit een interview met een jeugdhuismedewerker in juni 2024. België kampt met een alcoholproblematiek. Zo had 14% van de Vlaamse bevolking in 2014 een alcoholprobleem en gaf 57% van de middelbare scholieren in schooljaar 2018-2019 aan reeds alcohol te hebben geconsumeerd, waarvan 12% op regelmatige basis. Jeugdhuizen dienen als ontmoetingsplekken voor deze jongeren waar ze, in theorie, in een veilige omgeving kunnen experimenteren met alcohol. Één van hun kerntaken is om jongeren bij te staan bij het leren omgaan met risicogedrag en verantwoordelijkheid opnemen. Jeugdhuizen communiceren vaak via sociale media-kanalen en bereiken zo een jong doelpubliek met hun content. Blootstelling via deze kanalen aan alcoholgebruik kan een grote invloed hebben op het gedrag van jongeren en adolescenten. Hun rol binnen de samenleving brengt bepaalde rechten en plichten met zich mee, met betrekking tot het opbouwen van een gezonde relatie met alcohol, de normalisering ervan en de beeldvorming die ze schetsen naar jongeren toe. 

De beeldvorming en normalisering van alcohol

Uit onderzoek blijkt dat jeugdhuizen in hun blijvend publieke user-generated content steeds positief of neutraal over alcohol communiceren, nooit negatief. Zo dragen ze bij aan een positieve beeldvorming van alcohol via sociale media, wat negatieve gevolgen kan hebben voor jongeren en hun visie op alcohol(gebruik). Jeugdhuizen blijken zich vaak ook in bepaalde mate bewust te zijn van de invloed van deze beeldvorming, maar gebruiken het nog steeds in hun communicatie om, voornamelijk, twee redenen: het zit in de kern van hun werking en het is een makkelijke manier om jongeren aan te trekken. Er bestaan bepaalde initiatieven, zoals ATTENT, die jeugdhuizen helpen bij het focussen op de aanpak van alcoholgebruik in het fysieke jeugdhuis, maar deze helpen hen niet bij het verantwoord omgaan ermee via sociale media. Ondanks dit besef blijven jeugdhuizen dus aan positieve beeldvorming doen, met als gevolg dat alcohol mede door hen genormaliseerd wordt online. Normaliseren is, namelijk, het construeren van de ideale gedragsnorm. Dit gaat, op een bepaald niveau, in tegen de maatschappelijke rol die zij hebben. Het is aan hen om de samenleving te helpen de chronische problematiek van het middelengebruik op te lossen door jongeren ook online te informeren over alcoholgebruik en -misbruik, door alcoholgebruik niet te promoten via sociale media en door laagdrempelig te werk te gaan om jongeren te begeleiden bij het experimenteren met alcohol, zowel offline als online. Zo kunnen zij meehelpen bij de preventie van alcoholmisbruik.

Tijd voor verandering

Er zijn, sinds enkele jaren, veranderingen aan de gang binnen de jeugdhuiswerking omtrent alcohol en de problematiek errond. De jongeren die het jeugdhuis nu bezoeken zijn vaker op zoek naar een andere vrijetijdsbesteding en zijn minder gericht op alcohol drinken. Ook het jeugdhuis zelf fixeert zich meer op een bredere werking én op het verantwoorder omgaan met alcohol, bv. door minder kortingsacties te organiseren voor alcohol of deze acties ook door te trekken naar non-alcoholische alternatieven. Dit is momenteel voornamelijk fysiek, in het jeugdhuis zelf, maar kan mogelijks ook meer doorgetrokken worden naar de sociale media in de toekomst door de non-alcoholische alternatieven in de kijker te zetten, meer te focussen op andere aspecten van de jeugdhuiswerking, kortingsacties niet meer online aan te kondigen, …

Nood aan verder onderzoek

Er is momenteel een gebrek aan onderzoek naar de invloed die een jeugdhuiswerking mogelijks heeft op de jongeren die ze fysiek en online bereiken. Dit zorgt ervoor dat alle bevindingen en conclusies in twijfel moeten worden getrokken omdat het onduidelijk is in hoeverre jongeren die het jeugdhuis bezoeken het jeugdhuis ook als peer zien. De invloed van sociale media is in grote mate afhankelijk van de connectie die er is tussen degene die bepaalde content post en degene die deze content ziet. Er is dus nood aan onderzoek naar in welke mate jongeren een connectie voelen met het jeugdhuis en hun sociale media-kanalen. Daarnaast kan er ook onderzoek gevoerd worden naar de mate waarin user-generated alcohol content effectief beïnvloedend kan zijn. Eerder onderzoek toonde al aan dat deze een weerslag heeft op alcoholgebruik, maar er werd nog niet aangetoond hoe ver deze invloed zich strekt. Een andere strekking waar vervolgonderzoek over zou kunnen gaan is hoe het jeugdhuis en zijn medewerkers op een meer verantwoorde en ethischere manier zouden kunnen omgaan met alcohol via hun sociale media.

Indien uit verder onderzoek blijkt dat jongeren een connectie voelen met de sociale media-kanalen van het jeugdhuis, bewijst dit onderzoek dat jeugdhuizen alcohol positief in beeld brengen via deze kanalen en alcoholgebruik dus ook normaliseren. Deze normalisering heeft een negatieve invloed op het alcoholgebruik van jongeren en ligt dus mogelijks mede aan de basis van de alcoholproblematiek in België.