Wat als we meer hadden dan cultuur?
In deze tijden van globalisering en migratie worden Vlaamse gezinnen steeds diverser. Wetenschappers spreken over “interculturele koppels” en de focus van hun onderzoek ligt op hoe cultuurverschillen uitdagingen vormen bin
nen relaties. Op basis van de masterproef die ik schreef, weten we echter dat cultuurverschillen ook een positieve bijdrage kunnen leveren aan relatiekwaliteit. Daarnaast bleek hoe de ervaringen van interculturele koppels niet teruggebracht kunnen worden tot enkel hun cultuur(verschillen). Een breder perspectief is nodig zowel in onderzoek als in de bredere maatschappij zodat we de rijkheid van de ervaringen van interculturele koppels beter kunnen begrijpen. Want jawel, een identiteit bestaat uit meer dan enkel geloof, afkomst, of huidskleur.
Ook u herkent ze ongetwijfeld, de verhitte en fatalistische discussies in de media over de toenemende diversiteit in Vlaanderen. Hoogstwaarschijnlijk kent u ook mensen met bijvoorbeeld een afkomst of een religie die niet de uwe is. Uit de cijfers blijkt dat er de afgelopen twintig jaar sprake is van een toename van koppels waarbij een van de partners niet de Belgische herkomstnationaliteit heeft: van 10,3% in 2000 naar 15,3% in 2021. Koppels waarbij beide partners een niet-Belgische herkomstnationaliteit hebben, vertonen een grotere stijging: meer dan een verdubbeling van 8,9% in 2000 naar 19,2% in 2021[1]. Ik ging in gesprek met 19 personen die zichzelf identificeren als iemand met een interculturele relatie. Hierbij ging ik na wat hun perspectief is op cultuur(verschillen), hoe ze hier in hun relatie mee omgaan en wat hun ervaringen zijn met hun sociale kring. Ik neem u mee in een aantal van mijn bevindingen.
Cultuur voorbij: het begrip ‘cultuur’ als een vereenvoudiging van een complexe realiteit
Ten eerste bleek dat het definiëren van het woord ‘cultuur’ uitdagend is. Er is een grijze zone waarbij het niet altijd duidelijk is of bepaalde zaken wel of niet onder cultuur vallen. Van sommige dingen is het echter zeer duidelijk dat zij door meer dan alleen cultuur bepaald worden. De grote rol die deze factoren spelen, wijst erop dat de ervaringen van interculturele koppels niet enkel tot het begrip ‘cultuur’ gereduceerd kunnen worden. Het gaat dan onder meer over kenmerken zoals opleidingsniveau, gender, gezinssamenstelling, leeftijd, persoonlijkheid, vrienden, trauma, migratiestatus, klimaat, technologie, sociale media en woonplaats.
De interculturele relatie als een pad naar groei
Hoewel er in de wetenschappelijke literatuur een focus bestaat op het in kaart brengen van de uitdagingen die gepaard gaan met het hebben van een interculturele relatie, leverde deze masterproef evidentie op voor het feit interculturele relaties ook kunnen bijdragen aan gevoelens van verrijking en persoonlijke groei. Koppels voelen zich vrij en zelfstandig om vorm te geven aan hun leven. Ze geven aan dat ze zich door de verschillen ten opzichte van elkaar bewuster worden van bepaalde patronen die ze meekregen doorheen hun opvoeding en hier nadien actief keuzes in maken voor hun eigen gezin. Er worden vaardigheden en kwaliteiten opgedaan zoals open mindedness, relativeren, flexibiliteit, weerbaarheid, veerkracht, zelfzorg en vertrouwen. Ten tweede doen ze ook sociale vaardigheden op zoals assertiviteit, diplomatisch communiceren, geduld en tolerantie. Participanten geven aan dat ze door hun relatie in aanraking kwamen met nieuwe zienswijzen, bijvoorbeeld door andere nieuwsbronnen te leren kennen, en dat ze deze ervaren als verrijkend. Deze zienswijzen omvatten nieuwe perspectieven op zichzelf, elkaar en het gezin maar ook nieuwe perspectieven op geschiedenis, cultuur en andere landen.
Stressbronnen
Taal is een onderwerp dat terugkwam doorheen de analyse met betrekking tot meerdere onderwerpen. Enerzijds werd meertaligheid gezien als een voordeel en een opportuniteit om perspectieven te verbreden en als een geschenk om mee te geven aan kinderen. Anderzijds werd er over taal gesproken als barrière: koppels gaven aan meer moeite te moeten doen om elkaar te kunnen begrijpen, onbegrip te ervaren vanuit hun omgeving over taalkeuzes, en drempels te ervaren in contact met vrienden, familie en dienst- en hulpverlening.
Een tweede stressbron die naar voor kwam uit deze masterproef is de afstand die de partners die migreerden ervaren ten opzichte van familie, vrienden en de regio waar ze sinds hun kindertijd mee vertrouwd zijn. Hierbij is het de afwezigheid van ondersteunende relaties die zorgt voor gevoelens van gemis en/of verlies.
Een derde stressbron die benoemd werd betreft het ervaren van vooroordelen en/of discriminatie op basis van afkomst en/of achtergrond. Dit bevestigt de resultaten van eerder onderzoek dat aangeeft dat interculturele koppels vaker met weerstand, vooroordelen, marginalisering en agressie te maken krijgen[2].
Ervaringen met maatschappelijke organisaties
Naar het beleid toe moet er dus opnieuw op gewezen worden hoe vaak mensen te maken krijgen met vooroordelen en discriminatie en de ernstige impact die dit heeft op meerdere levensdomeinen. Er is nood aan toegankelijke en slagkrachtige organisaties met expertise in deze materie die zowel als luisterend oor, als moderator maar ook op juridisch niveau bijstand kunnen verlenen. Met betrekking hiermee is deze masterproef een uitnodiging om vernieuwende praktijken op te zetten die inzetten op bewustmaking, ondersteuning/zorg voor slachtoffers en effectieve reacties ten aanzien van daders.
Zoals ook eerder onderzoek al aangaf[3], wijzen de bevindingen van deze masterproef erop hoe belangrijk het is dat sociale problemen in verband met minderheden niet gezien worden als louter culturele verschillen. Andere zaken zoals ongelijke machtsrelaties en uitsluitingsmechanismen mogen niet over het hoofd gezien worden.
Verder blijkt dat het talenbeleid van maatschappelijke organisaties niet aangepast is aan de noden van koppels die de drie landstalen niet spreken. Inspirerend beleid wordt gevoerd in New York, waar in 2022 het huidige taaltoegangsbeleid ingevoerd werd. Deze nieuwe wet verplicht instanties ertoe om hun dienstverlening aan te bieden in de taal van de gebruiker[4].
Wat als...
Bovenstaande geeft weer hoe de ervaringen van interculturele koppels gedefinieerd worden door meer dan alleen statisch lijkende categorieën zoals geloof, afkomst, huidskleur of migratiestatus. Helaas ervaren de bevraagde koppels hoe zij al te vaak be- en veroordeeld worden enkel en alleen op basis van één deelaspect van hun identiteit. De gevolgen hiervan gaan ver en beperken zich niet tot één levensdomein. Het wordt tijd dat we met zijn allen - onderzoekers, beleidsmakers maar ook burgers - verantwoordelijkheid opnemen voor de wijze waarop we elkaar benaderen. Het gaat er dus om dat we inzien dat niemand neutraal handelt en dat we allemaal een zeer diverse culturele en niet-culturele bagage meedragen. Als gevolg van dat inzicht zijn we hopelijk in staat om ermee op te houden anderen vast te pinnen op slechts één deelaspect van hun identiteit. Wat als iedereen meer had dan alleen een cultuur?
[1]Geldof, D., Acker, K. V., & Loosveldt, G. (2022). Gezinnen na migratie: Hulpverlening en gezinsbeleid in een superdiverse samenleving (K. Emmery, Red.). Garant Uitgevers.
[2] Cerchiaro, F. (2022). ’When I told my parents I was going to marry a Muslim’: Social perception and attitudes towards intermarriage in Italy, France and Belgium. Social Compass, 69(3), 329-346. https://doi.org/10.1177/00377686221084681
Killian, K. D. (2012). Resisting and complying with homogamy: Interracial couples’ narratives about partner differences. Counselling Psychology Quarterly, 25(2), 125- 135. https://doi.org/10.1080/09515070.2012.680692
Su, T. (2023). Challenges and stressors in intimate intercultural relationships: A systematic research synthesis. American Psychological Association, 65(4), 237-251. https://doi.org/10.1037/a0019330.
Yampolsky, M. A., West, A. L., Zhou, B., Muise, A., & Lalonde, R. N. (2021). Divided Together: How Marginalization of Intercultural Relationships Is Associated With Identity Integration and Relationship Quality. Social Psychological and Personality Science, 12(6), 887-897. https://doi.org/10.1177/1948550620962653
[3] Rugkåsa, M., & Ylvisaker, S. (2021). From culturalisation to complexity – a critical view on the cultural competence discourse in social work. Nordic Social Work Research, 11(3), 239-248. https://doi.org/10.1080/2156857X.2019.1690558
[4] New York State. (z.d.). New York State Language Access Law. Office of General
Services. https://ogs.ny.gov/new-york-state-language-access-law
Bibliografie
Benet-Martínez, V., & Haritatos, J. (2005). Bicultural Identity Integration (BII): Components and Psychosocial Antecedents. Journal of Personality, 73(4), 1016-1050. https://doi.org/DOI: 10.1111/j.1467-6494.2005.00337.x
Benkirane, S., & Doucerain, M. M. (2022). Considering intersectionality in acculturation: Bringing theory to practice. International Journal of Intercultural Relations, 91, 150-157. https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2022.10.002
Bergen, N., & Labonté, R. (2019). “Everything Is Perfect, and We Have No Problems”: Detecting and Limiting Social Desirability Bias in Qualitative Research. Qualitative Health Research, 30(5). https://doi.org/10.1177/1049732319889354
Berry, J. W. (2011). Intercultural Relations in Plural Societies: Research Derived from Canadian Multiculturalism Policy. Canadian Ethnic Studies, 43(3), 5-18. https://doi.org/10.1353/ces.2011.0033
Bogdan, R. C., & Knopp Biklen, S. (2014). Foundations of Qualitative Research for Education. In Qualitative Research for Educational Sciences (pp. 1-54). Pearson.
Boratav, H. B., Dogan, T. N., Soylemez, Y., & Saydam, S. Z. (2021). ‘More Alike than Different’: A qualitative exploration of the relational experiences of multicultural couples in Turkey. Sexual and Relationship Therapy, 38(4). https://doi.org/10.1080/14681994.2021.1931095
Bracke, P., Van de Putte, B., Van Houtte, M., & Vermeersch, H. (2018). Sociologie, een hedendaagse inleiding. Academia Press.
Cerchiaro, F. (2019). Fighting for What? Couples’ Communication, Parenting and Social Activism: The Case Study of a ‘Christian-Muslim’ Families’ Association in Brussels (Belgium). Religions, 10(4), 270. https://doi.org/10.3390/rel10040270
Cerchiaro, F. (2022). ’When I told my parents I was going to marry a Muslim’: Social perception and attitudes towards intermarriage in Italy, France and Belgium. Social Compass, 69(3), 329-346. https://doi.org/10.1177/00377686221084681
Charkaoui, N. (2020). Racisme over wonden veerkracht. Epo.
Chen, S. X., Benet-Martínez, V., & Harris Bond, M. (2008). Bicultural identity, bilingualism, and psychological adjustment in multicultural societies: Immigration- based and globalization-based acculturation. Journal of Personality, 76(4), 803-838. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.2008.00505.x
Childs, E. C., Lyons, A., & Jones, S. L. (2021). Migrating mixedness: Exploring mixed identity development in New York City. Journal of Ethnic and Migration Studies, 47(4), 782-801. https://doi.org/10.1080/1369183X.2019.1654153
Crippen, C., & Brew, L. (2013). Strategies of Cultural Adaption in Intercultural Parenting. 21(3). https://doi.org/10.1177/1066480713476664
De Bie, M. (2015). Sociale agogiek: Een sociaal-pedagogisch perspectief op sociaal werk. Academia Press.
De Haene, L., & Derluyn, I. (2015). Ontwikkeling en opvoeding in culturele context: Betekeniswereld, migratie en maatschappelijke positie. In G. Bosmans, I. Noens, P. Bijttebier, & L. Claes, Diagnostiek bij kinderen, jongeren en gezinnen. Deel 2: Ontwikkeling in context (pp. 145-168). Leuven/Den Haag: Acco.
Erickson, F. (2002). Culture and Human Development. Human Development, 45(4), 299-306. https://doi.org/10.1159/000064993
Fonseca, A. L., Ye, T., Koyama, J., Curran, M., & Butler, E. A. (2020). A theoretical model for understanding relationship functioning in intercultural romantic couples. Personal Relationships, 27(4), 760-784. https://doi.org/10.1111/pere.12349
Geertz, C. (1973). The interpretation of cultures. Basic Books. https://hdl.handle.net/2027/heb01005.0001.001
Geldof, D., Acker, K. V., & Loosveldt, G. (2022). Gezinnen na migratie: Hulpverlening en gezinsbeleid in een superdiverse samenleving (K. Emmery, Red.). Garant Uitgevers.
Glesne, C. (2014). Pestudy Tasks: Doing What is Good for You. In Qualitative Research for Educational Sciences (2de dr., pp. 55-90). Pearson.
Guillemin, M., & Gillam, L. (2004). Ethics, Reflexivity, and “Ethically Important Moments” in Research. Qualiative Inquiry, 10(2), 261-280. https://doi.org/10.1177/10778004032623
Guzder, J., & Rousseau, C. (2010). Editorial: Child and Community Mental Health in Cultural Perspective. Transcultural Psychiatry, 47(5), 683-685. https://doi.org/10.1177/1363461510388572
Howitt, D. (2014a). Qualitative interviewing. In G. Van Hove & G. Roets (Red.), Qualitative Research for Educational Sciences (2de dr., pp. 131-162). Pearson.
Howitt, D. (2014b). Thematic Analysis. In G. Van Hove & G. Roets (Red.), Qualitative Research for Educational Sciences (2de dr., pp. 233-256). Pearson.
Kil, H., Taing, J., & Mageau, G. (2021). Interethnic parenting experiences in raising mixed-ethnicity children: A systematic qualitative review. International Journal of Intercultural Relations, 85, 47-68. https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2021.08.013
Killian, K. D. (2012). Resisting and complying with homogamy: Interracial couples’ narratives about partner differences. Counselling Psychology Quarterly, 25(2), 125- 135. https://doi.org/10.1080/09515070.2012.680692
Lehmiller, J. J., & Agnew, C. R. (2006). Marginalized Relationships: The Impact of Social Disapproval on Romantic Relationship Commitment. Personality and Social Psychology Bulletin, 32(1), 40-51. https://doi.org/10.1177/0146167205278710
Leung, T. (2021). Creating a Culture Together: Intercultural Relationships and Communication. Canadian Journal of Family and Youth, 13(3), 87-97. https://www.webofscience.com/wos/woscc/full-record/WOS:000644721500009
Maffini, C., Paradis, G., & Molthen, F. (2022). Integrating Two Families: Factors Influencing Relationship Satisfaction Among Intercultural Couples. Journal of Comparative Family Studies, 53(2), 237-255. https://doi.org/10.3138/jcfs.53.2.050
Mortelmans, D. (2020). Handboek Kwalitatieve Onderzoeksmethoden. Acco.
Neuman, W. L. (2014). How to Review the Literature and Conduct Ethical Studies. In Qualitative Research for Educational Sciences (2de dr., pp. 91-131). Pearson.
New York State. (z.d.). New York State Language Access Law. Office of General
Services. https://ogs.ny.gov/new-york-state-language-access-law
Nguyen, A.-M. D., & Benet-Martínez, V. (2013). Biculturalism and Adjustment: A Meta- Analysis. Journal of Cross-Cultural Psychology, 44(1), 122-159. https://doi.org/10.1177/0022022111435097
Nieuwenhuis, R., & Van Lancker, W. (Red.). (2020). The Palgrave Handbook of Family Policy. Springer Nature. https://doi.org/10.1007/978-3-030-54618-2
Noppe, J., Vanweddingen, M., Doyen, G., Stuyck, K., Feys, Y., & Buysschaert, P. (2018). Vlaamse Migratie- en Integratiemonitor 2018. Brussel: Agentschap Binnenlands Bestuur. https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/27487
Rudmin, F. W. (2003). Critical History of the Acculturation Psychology of Assimilation, Separation, Integration, and Marginalization. Review of General Psychology, 7(1). https://doi.org/10.1037/1089-2680.7.1.3
Rugkåsa, M., & Ylvisaker, S. (2021). From culturalisation to complexity – a critical view on the cultural competence discourse in social work. Nordic Social Work Research, 11(3), 239-248. https://doi.org/10.1080/2156857X.2019.1690558
Sales, B. D., & Folkman, S. (Red.). (2000). Ethics in research with human participants. American Psychological Association.
Schwartz, S. J., Unger, J. B., Zamboanga, B. L., & Szapocznik, J. (2010). Rethinking the concept of acculturation: Implications for theory and research. American Psychologist, 65(4), 237-251. https://doi.org/10.1037/a0019330
Seshadri, G., & Knudson-Martin, C. (2013). How Couples Manage Interracial and Intercultural Differences: Implications for Clinical Practice. Journal of Marital and Family Therapy, 39(1), 43-58. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.2011.00262.x
Su, T. (2023). Challenges and stressors in intimate intercultural relationships: A systematic research synthesis. American Psychological Association, 65(4), 237-251. https://doi.org/10.1037/a0019330.
Trask, B. S. (2013). Locating Multiethnic Families in a Globalizing World. Family Relations, 62(1), 17-29. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.2012.00756.x
Trask, B. S. (2018). Integrating Life Course, Globalization, and the Study of Racial and Ethnic Families. Journal of Family Theory & Review, 10(2), 451-466. https://doi.org/10.1111/jftr.12259
Troy, A. B., Lewis-Smith, J., & Laurenceau, J.-P. (2006). Interracial and intraracial romantic relationships: The search for differences in satisfaction, conflict, and attachment style. Journal of Social and Personal Relationships, 23(1), 65-80. https://doi.org/10.1177/0265407506060178
Uhlich, M., Luginbuehl, T., & Schoebi, D. (2022). Cultural diversity within couples: Risk or chance? A meta-analytic review of relationship satisfaction. Personal Relationships, 29(1), 120-145. https://doi.org/10.1111/pere.12405
Verdoodt, I. (2004). Pygmalion in beeld: De mythe van geletterdheid. Proefschrift.
Vertovec, S. (2010). Towards post-multiculturalism? Changing communities, conditions and contexts of diversity. International Social Science Journal, 61(199), 83-95. https://doi.org/10.1111/j.1468-2451.2010.01749.x
Vlaanderen. (z.d.). Begeleiding van inburgeraars (het Inburgeringstraject). Vlaanderen. https://www.vlaanderen.be/begeleiding-van-inburgeraars-het-inburgerings…
West, A. L., Naeimi, H., Di Bartolomeo, A. A., Yampolsky, M., & Muise, A. (2022). Growing Together Through Our Cultural Differences: Self-Expansion in Intercultural Romantic Relationships. Personality and Social Psychology Bulletin, 50(2). https://doi.org/10.1177/01461672221121508
West, A. L., Zhang, R., Yampolsky, M., & Sasaki, J. Y. (2017). More Than the Sum of Its Parts: A Transformative Theory of Biculturalism. Journal of Cross-Cultural Psychology, 48(7), 963-990. https://doi.org/10.1177/0022022117709533
Yampolsky, M. A., Amiot, C., & de la Sablonnière, R. (2013). Multicultural identity integration and well-being: A qualitative exploration of variations in narrative coherence and multicultural identification. Frontiers in Psychology, 4. doi: 10.3389/fpsyg.2013.00126
Yampolsky, M. A., West, A. L., Zhou, B., Muise, A., & Lalonde, R. N. (2021). Divided Together: How Marginalization of Intercultural Relationships Is Associated With Identity Integration and Relationship Quality. Social Psychological and Personality Science, 12(6), 887-897. https://doi.org/10.1177/1948550620962653
