Spelersvrouwen van Voetballers: Gouden kooi of gouden kans?
WAGs, wie kent de term niet? Van Victoria Beckham over Kat Kerkhofs hebben vrouwen van voetballers de voorbije decennia meer dan eens de spotlight overgenomen van hun voetballende echtgenoten. Maar hoe zag deze media-aandacht eruit voor de opkomst van sociale media en reality tv, en hoe stonden partners uit die tijd zelf tegenover de media en hun rol als spelersvrouw?
Sport is al decennialang een belangrijke factor binnen onze samenleving. Gaande van het gespreksonderwerp aan de koffieautomaat op het werk tot een zaak van staatsbelang beïnvloeden de gebeurtenissen in de sportwereld het dagelijks leven. In dergelijke mate dat de belangstelling ook groeide voor het privéleven van sporters en waar zij zich mee bezighielden buiten hun beroep om. Binnen dit groeiende mediamodel kwam er dan ook aandacht voor de partners van voetballers, wat in Engeland zorgde voor de popularisering van de term WAG, Wives and Girlfriends.
Belgische sportpers: Vernieuwend of vernederend?
Nog voor er van WAGs sprake was, stonden vrouwen van voetballers al afgebeeld in sportmagazines en kranten. Deze bronnen, over een periode van 20 jaar (1978-1997) vormden de basis voor de analyse. Dit onderzoek keek specifiek naar artikels met de partners, of artikels waarbij zij mee stonden afgebeeld. Geheel volgens de tijdsgeest van deze periode bleken vele van de artikels de vrouw op de tweede plek te zetten, waarbij zij zich opofferden voor de carrière van hun echtgenoot. Hun voornaamste rol was die van huismoeder, met de nadruk op de opvoeding van de kinderen en ondersteuning van hun voetballende partner. Onderstaande afbeeldingen zijn voorbeelden.
Opvallend bij deze afbeeldingen zijn de lichaamshoudingen en posities van zowel de man als de vrouw. Links valt de dominante, beschermende houding van René Vandereycken, voormalig Rode Duivel en bondscoach, ten opzichte van zijn gezin op. Bij de rechterafbeelding is de grootte van de voetballer ten opzichte van zijn vrouw op de foto fel verschillend, waarmee de fotograaf de verhouding qua belang tussen beiden aangaf.
De Belgische sportpers was daarentegen minder gefocust op het uiterlijk van de partners dan bijvoorbeeld hun Britse collega’s. Zeker wat betreft schunnig taalgebruik was de Belgische sportpers eerder braafjes. Ook namen artikels die berichtten over het uiterlijk af doorheen de tijd, wat aangaf dat de focus meer uitging naar de inhoud, namelijk de sport.
Ten slotte waren er weldegelijk ook artikels waarbij de vrouwen in een positief daglicht werden geplaatst. Hierin stonden zij centraal, en ging de aandacht uit naar wat zij in het dagelijks leven deden. Deze bevinding was vernieuwend, aangezien gelijkaardig onderzoek hier nog geen melding van deed.
Zelf aan het woord: Eigen identiteit vs Verwachtingspatroon
Verschillende vrouwen uit deze periode kwamen zelf ook aan het woord in dit onderzoek. Deze combinatie vormde al een verhelderend element ten opzichte van eerder onderzoek gedaan naar vrouwen in een gelijkaardige rol. Zij gaven ook hun mening over de media-aandacht en de wijze waarop zij aan het woord en in beeld kwamen. De meerderheid van hen gaf aan dat de ervaringen met de pers voor hun voornamelijk positief waren. Zij die aangaven dat er ook negatieve stukken over hen werden geschreven, benadrukten dan weer hoe relatief deze negatieve media-aandacht was, zoals Emma:
“Uiteindelijk was het dan ook altijd zo van…
Weet je
Oké het wordt geschreven maar binnen 2 dagen is het over iemand anders
En dan ga je…
dan ge je ook vooruit, omdat je zelf weet hoe alles juist zit.
En dan denk ik van, ja: ‘hoge bomen vangen veel wind hè.’”[1]
De vrouwen gaven stuk voor stuk wel aan dat hun rollenverdeling met hun partner duidelijk afgelijnd was. Was en de plas voor de vrouw, net zoals bijna alle taken in huis, met uitzondering van gebeurtenissen in de tuin. Wanneer de vraag kwam of zij dit rollenpatroon graag anders hadden gezien, antwoordden de vrouwen resoluut dat zij begrepen dat dit van verwacht werd. Hierbij gaven ze aan dat ze deze opofferingen wel eens tegen het licht hielden van de voordelen die hun bestaan als voetballersvrouw met zich meebracht.
Verder bespraken de vrouwen tijdens de interviews nog hun band met, of beter gezegd hun rol binnen de voetbalwereld. Ze waren zich zeer zeker bewust van het feit dat zij in de periode van de carrières van hun man vaak niet in het centrum stonden van de belangstelling. Hiernaar gevraagd wat hun mening hierover was gaven de vrouwen mee best tevreden te zijn geweest met hun rol langs de zijlijn. Zo konden ze in de luwte genieten van de reizen die ze maakten met andere spelersvrouwen bij een Europese verplaatsing of tijdens een Europees- of Wereldkampioenschap. Al bij al hielden de vrouwen vooral positieve herinneringen over aan hun tijd als spelersvrouw. Op de vraag of ze wilden ruilen met de huidige generatie gaven ze dan ook allemaal een volmondige neen als antwoord.
De Belgische sportpers presenteerde de vrouwen zoals eerder aangehaald deels stereotiep, deels verfrissend. De non-stereotiepe beeldvorming bleek nieuw ten opzichte van eerder onderzoek, misschien ook wel door het feit dat eerdere studies juist focusten op de stereotypen. De vrouwen zelf waren voornamelijk positief over hun eigen ervaringen, en maakten van de negatieve kanten geen al te groot verhaal. Deze rationalisering lag wel in de lijn met eerdere resultaten. Tot slot vat Cécile, één van de geïnterviewde vrouwen, hun bestaan nog eens treffend samen:
“Dat zijn vaak vrouwen met heel veel karakter
Met heel veel persoonlijkheid.
Want jij moet altijd zorgen…
Want jouw man, ja, die pakt zijn dingen en gaat naar zijn werk.
En jij moet altijd opnieuw zorgen dat je ergens geïnstalleerd zit. […]
Dus als jij niet ondernemend bent, dan gaat dat niet.
En dat heeft niks met voetbal te maken.”[2]
[1] [Emma], 27 april 2024, 00:12:15.
[2] [Cécile], 14 maart 2024, 01:37:40.
Bibliografie
Bronnen
Agnès. Interview met een partner van een voormalige profvoetballer, 4 april 2024.
Buyse, Frank en Marc Vermeiren. ‘Mister Michel wás Anderlecht’. De Standaard, 14 september 2022.
Cécile. interview met een partner van een voormalige profvoetballer, 14 maart 2024.
de Graaf, Bram. Voetbalvrouwen. Amsterdam: Ambo/Anthos, 2008.
Dorine. Interview met een partner van een voormalige profvoetballer, 16 maart 2024.
Emma. Interview met een partner van een voormalige profvoetballer, 27 april 2024.
Het Laatste Nieuws: januari 1980-1995.
Katleen. Interview met een partner van een voormalige profvoetballer, 7 maart 2024.
Naegels, Tom. ‘David Beckham was maar een kapsel’. De Standaard, 14 oktober 2023.
Sandra. Interview met een partner van een voormalige profvoetballer, 5 april 2024.
Sportmagazine: 1980-1983, 1992.
Sport80 Magazine: 1986-1987.
Sport ’70 Supermagazine: Blauwzwart Forever: 3 mei 1978.
Sport ’70 Supermagazine: Voetbalidolen intiem, 21 februari 1979.
Sport ’80: 1980-1986.
Sport ’90: 1987-1992.
Voetbalmagazine: 1992-1997.
Afbeeldingenlijst
Afbeelding 1: Johnny Dusbaba met gezin. 22
Afbeelding 2: René Vandereycken in vaderlijke, beschermende houding. 22
Afbeelding 3: Alex Czerniatynski met kind, uit 1989. 24
Afbeelding 4: Het gezin van Grażyna Loreth, met echtgenoot Włodek Lubański. 24
Afbeelding 5: Linda Verbesselt, vrouw van Jacky Munaron, kijkt haar gezin toe. 25
Afbeelding 6: Club Brugge speler Jean-Pierre Papin met kroost. 26
Afbeelding 7: Kersvers Gouden Schoen Jean Janssens en gezin. 26
Afbeelding 8: Lorenzo Staelens in een huiselijk tafereel. 27
Afbeelding 9: Florian Urban in niet al te actieve pose. 27
Afbeelding 10: Aad de Mos in de rol van entertainer. 28
Afbeelding 11: Trouwfoto Eric Gerets. 33
Afbeelding 12: Trouwfoto Danny Pfaff. 33
Afbeelding 13: Cisse Severeyns met partner op de achtergrond. 34
Afbeelding 14: Pascal Plovie op de voorgrond. 34
Afbeelding 15: Juan Lozano al zittend op de grond. 35
Afbeelding 16: Nebošja Krupniković ondersteund door echtgenote. 35
Afbeelding 17: Peter van Vossen onderaan de trap. 36
Afbeelding 18: Eli Ohana en vriendin. 37
Afbeelding 19: Leen met de subtiele handoplegging bij Marc Degryse. 37
Afbeelding 20: Mireille met de aanraking bij Bertrand Crasson. 37
Afbeelding 21: Frans van Rooij en echtgenote Jolanda. 38
Afbeelding 22: Patta Villanueva en Mavi Kempes. 42
Afbeelding 23: Gaby Schuster en haar zoon als voorbeelden van 'licensed withdrawal.' 43
Afbeelding 24: Rika Asselberghs wendt zich weg van de camera. 43
Afbeelding 25: Mieke Janssen met kinderen op schoot. 46
Afbeelding 26: Titia Haan in de keuken. 46
Afbeelding 27: Nicole Timmermans met echtgenoot Danny De Cubber en haar kroost. 47
Afbeelding 28: Het gezin Muvala. 47
Afbeelding 29: Arlette Neckerbroek met haar toekijkende echtgenoot Paul Van Himst. 48
Afbeelding 30: Saskia De Bleeckere met op de achtergrond haar echtgenoot Frank. 49
Werken
Abrams, Lynn. Oral History Theory. New York: Routledge, 2010.
Allen, Kim, en Heather Mendick. ‘Young people’s uses of celebrity: class, gender and “improper” celebrity’. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education 34, nr. 1 (2013): 77-93.
Bandy, Susan J. ‘Gender and the “cultural turn” in the study of sport and physical cultures’. Sport in Society 19, nr. 5 (2016): 726-35.
Beckham. Netflix, 2023.
Bensimon, Moshe, en Ehud Bodner. ‘Playing With Fire: The Impact of Football Game Chanting on Level of Aggression1’. Journal of Applied Social Psychology 41, nr. 10 (2011): 2421-33.
Biefeld, Sharla D., Ellen A. Stone, en Christia Spears Brown. ‘Sexy, Thin, and White: The Intersection of Sexualization, Body Type, and Race on Stereotypes about Women’. Sex Roles 85, nr. 5-6 (2021): 287-300.
Bullen, Jennifer. Media Representations of Footballers’ Wives: A Wag’s Life. New York: Palgrave Macmillan, 2014.
Claffey, Sharon T., en Kristin D. Mickelson. ‘Division of Household Labor and Distress: The Role of Perceived Fairness for Employed Mothers’. Sex Roles 60, nr. 11 (2009): 819-31.
Clayton, Ben, en John Harris. ‘Footballers’ wives: the role of the soccer player’s partner in the construction of idealized masculinity’. Soccer & Society 5, nr. 3 (2004): 317-35.
Connell, Raewyn. ‘An Iron Man: The Body and Some Contradictions of Hegemonic Masculinity’. In Sociological Perspectives on Sport. Routledge, 2015.
Connell, Raewyn W. Masculinities. Cambridge: Polity Press, 2005.
De Bens, Els, en Karin Raeymaeckers. De Pers in België: Het verhaal van De Belgische Dagbladpers. Gisteren, Vandaag en Morgen. Leuven: Lannoocampus, 2007.
De Block, Thomas. ‘Een genderneutrale sportverslaggeving? Een onderzoek naar de representatie van atleten in de Vlaamse dagbladpers.’ Onuitgegeven masterproef, Lessius Antwerpen, 2012.
Domeneghetti, Roger. ‘“On Me Bed, Son”: The (Re)Presentation of (Emphasised) Femininity in English “Tabloid” Newspaper Coverage of Euro 2016’. International Review for the Sociology of Sport 54, nr. 7 (2019): 873-87.
Duncan, Sam. The Digital World of Sport: The Impact of Emerging Media on Sports News, Information and Journalism. Anthem Press, 2020.
Fairclough, Norman. Critical discourse analysis: the critical study of language. London and New York: Longman, 1995.
Ferguson, Jill Hicks, Peggy J. Kreshel, en Spencer F. Tinkham. ‘In the Pages of Ms.: Sex Role Portrayals of Women in Advertising’. Journal of Advertising 19, nr. 1 (1990): 40-51.
Finch, Janet. Married to the Job: Wives’ Incorporation in Men’s Work. G. Allen & Unwin, 1983.
Fletcher, Thomas. Negotiating Fatherhood: Sport and Family Practices. Springer Nature, 2019.
Gazmin, Stefanie, Cailie S. McGuire, Alex J. Benson, en Luc J. Martin. ‘What about the Family? Onboarding Athletes’ Entourage into Professional Sport Organizations’. Journal of Applied Sport Psychology 35, nr. 3 (2023): 392-411.
Geysen, Line. ‘De representatie van het vrouwenvoetbal en de voetbalspeelster in de Vlaamse media’. Onuitgegeven masterproef, Katholieke Universiteit Leuven, 2017.
Gmelch, George, en Patricia Mary San Antonio. ‘Baseball Wives: Gender and the Work of Baseball’. Journal of Contemporary Ethnography 30, nr. 3 (2001): 335-56.
Goffman, Erving. Gender Advertisements. London: The Macmillan Press LTD, 1979.
Grappendorf, Heidi, Jason Simmons, en Meg Hancock. ‘‘I Will Go to the Game, While You Stay Home with the Kids’: Gender Role Expectations and Sport Fan-Family Conflict’. Journal of Global Sport Management 8, nr. 1 (2023): 322-39.
Hall, M. Ann. ‘The Discourse of Gender and Sport: From Feminity to Feminism’. In Gender and Sport: A Reader. New York: Routledge, 2001.
Jones, Katharine W. ‘Female Fandom: Identity, Sexism, and Men’s Professional Football in England’. Sociology of Sport Journal 25, nr. 4 (2008): 516-37.
Keith, Pat M., en Timothy H. Brubaker. ‘Adolescent Perceptions of Household Work: Expectations by Sex, Age and Employment Situation’. Adolescence 15, nr. 57 (1980): 171-82.
Kian, Edward M., en Marie Hardin. ‘Framing of Sport Coverage Based on the Sex of Sports Writers: Female Journalists Counter the Traditional Gendering of Media Coverage’. International Journal of Sport Communication 2, nr. 2 (2009): 185-204.
Kian, Edward M., Janet S. Fink, en Marie Hardin. ‘Examining the Impact of Journalists’ Gender in Online and Newspaper Tennis Articles’. Women in Sport & Physical Activity Journal 20, nr. 2 (2011): 3-21.
Lachance-Grzela, Mylène, en Geneviève Bouchard. ‘Why Do Women Do the Lion’s Share of Housework? A Decade of Research’. Sex Roles 63, nr. 11-12 (2010): 767-80.
Lachover, Einat. ‘Signs of Change in Media Representation of Women in Israeli Politics: Leading and Peripheral Women Contenders’. Journalism 18, nr. 4 (2017): 446-63.
Lavoi, Nicole M. ‘Gender and Sport Media’. In Gender Relations in Sport, 39-52. Rotterdam: SensePublishers Rotterdam, 2014.
Lester, Paul Martin, en Susan Dente Ross. Images That Injure: Pirtocrial Stereotypes in the Media. Westport: Praeger Publishers, 2003.
MacIntyre, Tadhg E., Marc Jones, Britton W. Brewer, Judy Van Raalte, Deirdre O’Shea, en Paul J. McCarthy. ‘Editorial: Mental Health Challenges in Elite Sport: Balancing Risk with Reward’. Frontiers in Psychology 8 (2017).
Majostorovic, Dunja, en Gordana Vilovic. ‘The Presence and Depiction of Women on the Front Pages of Croatian Daily Newspapers: In the Service of Promoting Gender Stereotypes?’ Medijske Studije 8, nr. 16 (2017): 6-22.
Mandal, Eugenia. ‘Sacrifices of Women and Men in Close Relationships: The Types and Structure of Sacrifices. The Approach and Avoidance Motives for Making Sacrifices’. Current Issues in Personality Psychology 8, nr. 4 (2020): 317-28.
McClure, Mark, Brett Cooke, Joseph Elphingstone, Samuel Schick, Kyle Paul, Achraf Jardaly, Eugene Brabston, Amit Momaya, en Brent Ponce. ‘Orthopedic Consequences of Modern Gladiators: A Systematic Review of Lower Extremity Musculoskeletal Issues in Retired NFL Players’. The Physician and Sportsmedicine 51, nr. 6 (2023): 539-48.
McKay, Jim, Michael A. Messner, en Donald Sabo. Masculinities, Gender Relations, and Sport. New York: Sage, 2000.
Messner, Michael A. ‘Sports and Male Domination: The Female Athlete as Contested Ideological Terrain’. Sociology of Sport Journal 5, nr. 3 (1988): 197-211.
Morris, Desmond. The Soccer Tribe. Londen: Cape, 1981.
Onwumechili, Chuka, en Unwana Akpan. ‘African Footballers’ Wives: “Those Paid Dollars and Pounds, Their Head Is Not Five!”’ International Review for the Sociology of Sport 56, nr. 5 (2021): 641-57.
Ortiz, Steven M. The Sport Marriage: Women Who Make It Work. Urbana, Chicago and Springfield: University of Illinois Press, 2020.
Ortiz, Steven M. ‘Using Power: An Exploration of Control Work in the Sport Marriage’. Sociological Perspectives 49, nr. 4 (2006): 527-57.
Ortiz, Steven M. ‘Women Caring for Retired Men: A Continuation of Inequality in the Sport Marriage’. Sociology of Sport Journal 38, nr. 3 (2021): 293-301.
Papanek, Hanna. ‘Men, Women, and Work: Reflections on the Two-Person Career’. American Journal of Sociology 78, nr. 4 (1973): 852-72.
Parker, A. ‘Soccer, Servitude and Sub-cultural Identity: Football Traineeship and Masculine Construction’. Soccer & Society 2, nr. 1 (2001): 59-80.
Pingree, Suzanne, Robert Parker Hawkins, Matilda Butler, en William Paisley. ‘A Scale for Sexism’. Journal of Communication 26, nr. 4 (1976): 193-200.
Rockwell, Donna, en David Giles. ‘Being a Celebrity: A Phenomenology of Fame’. Journal of Phenomenological Psychology 40, nr. 2 (2009): 178-210.
Roderick, Martin. The Work of Professional Football. Taylor & Francis, 2006.
Roderick, Martin J. ‘An Unpaid Labor of Love: Professional Footballers, Family Life, and the Problem of Job Relocation’. Journal of Sport and Social Issues 36, nr. 3 (2012): 317-38.
Rodríguez García, Magaly, en Amandine Lauro. ‘Belgian History and the Making of Marginality and Subalternity’. Journal of Belgian History 46, nr. 1 (2016): 10-35.
Rowe, David. ‘Big Defence: Sport and Hegemonic Masculinity’. In Gender, Sport and Leisure: Continuities and Challenges. Aachen: Meyer & Meyer, 1997.
Schroeder, Jonathan. ‘Critical Visual Analysis’. In Handbook Of Qualitative Research Methods In Marketing. Northampton: Edward Elgar Publishing Limited, 2006.
Shorey, Shefaly, en Esperanza Debby Ng. ‘A Social–Ecological Model of Grandparenting Experiences: A Systematic Review’. The Gerontologist 62, nr. 3 (2022): e193-205.
Siswati, Endah. ‘Women’s Attitude towards Representation of Women Domestication in Advertisement’. Masyarakat, Kebudayaan Dan Politik 32, nr. 1 (2019): 80-94.
Spivak, Gayatri Chakravorty. ‘Can the Subaltern Speak?’ In Marxism and the Interpretation of Culture., 271-313. Basingstoke: Macmillan, 1988.
Şahin, Melis Akay, en Mehmet Açikalin. ‘Gender Representation in Elementary and Middle School Social Studies Textbooks in Turkey’. Journal of International Women’s Studies 22, nr. 1 (2021): 417-445.
Thébaud, Sarah, Sabino Kornrich, en Leah Ruppanner. ‘Good Housekeeping, Great Expectations: Gender and Housework Norms’. Sociological Methods & Research 50, nr. 3 (2021): 1186-1214.
Thomassen, Bjørn. Liminality and the Modern: Living Through the In-Between. London: Routledge, 2016.
Thompson, Shola M. Mother’s Taxi: Sport and Women’s Labor. New York: State University of New York Press, 1999.
Trujillo, Nick. ‘Hegemonic Masculinity on the Mound: Media Representations of Nolan Ryan and American Sports Culture: Critical Studies in Mass Communication’. Critical Studies in Mass Communication 8, nr. 3 (1991): 290.
Van Houtte, Christ’l. ‘De samensmelting van Sport 80 en Sportmagazine’. Onuitgegeven masterproef, Provinciaal Hoger Instituut, 1989.
Vincent, John, John S. Hill, en Jason W. Lee. ‘The Multiple Brand Personalities of David Beckham: A Case Study of the Beckham Brand’. Sport Marketing Quarterly 18, nr. 3 (2009): 173-80.
Vincent, John, Edward Kian, en Paul M. Pedersen. ‘Flying the flag: gender and national identity in English newspapers during the 2006 World Cup’. Soccer & Society 12, nr. 5 (2011): 613-32.
Walsh-Childers, Kim. ‘Women as sex partners’. In Images that Injure: Pictorial stereotypes in the media, 141-48. Westport: Praeger Publishers, 2003.
Webb, Shelley. Footballers’ Wives Tell Their Tales. Yellow Jersey Press, 1998.
Yardley, Elizabeth, Morag Kennedy, en Liam Brolan. ‘Footballer, Rich Man, Celebrity, Consumer: Media Blindness and the Denial of Domestic Abuse in the Stephanie Ward and Danny Simpson Case’. Crime Media Culture 15, nr. 3 (2019): 479-502.
