Een geschiedenis van onverdraagzaamheid: de stigmatisering van lesbiennes in de Belgische pers tijdens het interbellum
België wordt door de International Lesbian and Gay Association beschreven als een van de meest homovriendelijke landen. Toch toonde een recente bevraging bij Europese lgbtq+’ers aan dat de helft van de Belgische respondenten niet hand in hand met hun partner durft lopen en dat zelfs vijftien procent recent aangevallen werd omwille van hun geaardheid. Begin augustus klonk er ook boegeroep bij een regenboogwandeling in Antwerpen, wat ontegensprekelijk getuigt van onverdraagzaamheid in België.
Onverdraagzaamheid ten opzichte van de lgbtq+-gemeenschap is geen nieuw fenomeen. Toch blijft historisch onderzoek naar de groep beperkt, vooral wat betreft lesbische vrouwen. Daarom besloot ik de geschiedenis van de representatie van lesbische vrouwen in de jaren 1920 en 1930 te onderzoeken. Aangezien vrouwen zichzelf toen niet identificeerden als lesbisch en de term ook niet algemeen bekend was, zou het historisch gezien fout zijn om van lesbische vrouwen te spreken. Als alternatief onderzocht ik daarom ‘lesbian-like’ vrouwen. Onder die term behoren vrouwen waarvan hun uiterlijk, gedrag of ambities ingingen tegen alles wat als ‘vrouwelijk’ gezien werd. Die vrouwen lokten sterke reacties uit van allerlei groepen uit de maatschappij, onder wie journalisten. De persberichten die tijdens het interbellum verschenen, vertonen bijgevolg een grote onwetendheid, angst en woede.
Een doorn in het oog? Mannelijke kledij in de mode
In de jaren 1920 berichtten journalisten over een revolutionaire modetrend, die ze als ‘eigenaardig’ bestempelden. Vrouwen knipten hun haar kort en droegen losse kledij, wat volledig tegen de bestaande gendernormen inging. Journalisten vonden daardoor dat de vrouwen er mannelijk uitzagen en noemden hen bijgevolg ‘garçonnes’. Ze waren in hun artikels uiterst negatief over de mode, waarbij ze garçonnes belachelijk en lelijk noemden. Daarbij raadden ze vrouwen zo veel mogelijk af om zich als garçonne te kleden.
Journalisten associeerden de mode vaak expliciet met het feminisme, wat ze benoemden als een bedreiging voor mannen. Toch was de band tussen de mode en het feminisme ambigu. Enerzijds had de mode inderdaad een emanciperende component. Het zorgde er namelijk voor dat vrouwen konden fietsen en wandelen, wat voordien door strakke kledij niet mogelijk was. 
Anderzijds zorgden garçonnes ook voor ophef bij feministen. De zogenaamde ‘reformistische’ feministen, vrouwen die binnen het traditionele systeem gendergelijkheid wilden bereiken, waren niet gediend met de mode. De Franse Sportfederatie voor vrouwen, die geleid werd door reformistische feministen, besloot bijvoorbeeld de bekende sportvrouw Violette Morris uit te sluiten door haar mannelijke kledij. Vandaag komen gelijkaardige situaties voor bij vrouwen die zogezegd ‘te mannelijk’ zijn. De boksster Imane Khelif werd bijvoorbeeld door de International Boxing Association uitgesloten van het Europees Kampioenschap, omdat ze te hoge testosteronwaarden zou hebben.
Verleid en verloren: angst voor ‘besmetting’
Journalisten beschreven lesbian-like vrouwen ook als een gevaar voor de maatschappij, waarbij ze ervan overtuigd waren dat homoseksualiteit besmettelijk was. Ze beweerden daarbij dat de vrouwen een gevaar vormden voor andere vrouwen en kinderen. De seksualiteit van kinderen was volgens de verslaggevers nog te beïnvloedbaar en ook jonge vrouwen konden ‘verleid’ worden door lesbian-like vrouwen. De journalisten beschreven de verleidde vrouwen als ‘verdoemd’, waarbij hun leven verpest werd door de verleiding. Toch was er volgens journalisten een uitweg: een goede man zou een verloren vrouw namelijk kunnen redden, zolang hij maar goed zijn best deed.
De angst voor besmetting ging zo ver dat katholieken opriepen tot de censuur van fictie waarin lesbian-like vrouwen voorkwamen. Liberalen en socialisten spraken zich echter sterk uit tegen censuur. Het is daarbij belangrijk om te benadrukken dat ze niet protesteerden ten voordele van de vrouwen, maar eerder omdat ze principieel tegen censuur gekant waren. Vooral de liberalen hadden zich jaar en dag geprofileerd als voorvechters van vrijheid, waardoor ze censuur onmogelijk konden goedkeuren.
‘Niet zoals wij’: de lesbian-like vrouw als de ander
Omdat homoseksualiteit een negatieve connotatie had, representeerden Belgische journalisten lesbian-like vrouwen ook als ‘de ander’. In de eerste plaats associeerden journalisten de vrouwen met een ver verleden. Daarbij haalden ze voornamelijk het Antieke Griekenland aan als een maatschappij waar homoseksualiteit de norm was. Door die associatie te benadrukken, distantieerden journalisten zich van het fenomeen aan de hand van de geschiedenis.
Daarnaast werden lesbian-like vrouwen ook verbonden met het buitenland. Een verklaring voor die associatie is het heersende nationalisme in het interbellum, waarbij elk land zich beter wilde voordoen dan andere landen. Door homoseksualiteit als een Frans of Duits fenomeen te presenteren, wekten journalisten de idee dat homoseksuele vrouwen niet in België voorkwamen. Dat klopte natuurlijk niet, maar paste wel binnen het breder motief om België als superieur voor te stellen. Vandaag de dag gebruiken sommige wereldleiders die anti-lgbtq+ standpunten uitdragen, zoals Vladimir Poetin, dezelfde tactiek. Daarbij benoemen ze homoseksualiteit expliciet als een westers fenomeen.
Ten slotte representeerden linkse journalisten homoseksualiteit ook als een fenomeen dat enkel voorkwam bij de elite. Wederom was dat een poging om de superioriteit van de eigen groep, in dit geval de arbeidersklasse, te benadrukken. Opnieuw strookte dat beeld niet met de werkelijkheid, maar toont het eerder aan dat de stigmatisering van de groep gebruikt werd om politieke boodschappen uit te dragen.
Het verleden en het heden
Hoewel er nu bijna een eeuw zit tussen de besproken artikels en vandaag, blijven bepaalde stigmatiserende beelden leven. De lgbtq+-gemeenschap wordt in binnen- en buitenland soms nog op gelijkaardige wijze besproken, wat leidt tot grote uitdagingen voor de groep. Toch is er ook zeker sprake van vooruitgang. In vergelijking met honderd jaar geleden heeft de gemeenschap veel rechten verworven en kan het ook haar bestaan vieren op Pride. Daarnaast zorgt de positieve representatie van de lgbtq+-gemeenschap ervoor dat steeds meer mensen zich kunnen herkennen in personages op het grote scherm. De gemeenschap lijkt nu sterker dan ooit en blijft strijdvaardig voor een toekomst die nog beter is dan vandaag.
Bibliografie
Bronnen
De Gentenaar: katholiek dagblad, 1937.
De Nieuwe Gazet, 1933.
De Standaard: dagblad voor staatkundige, maatschappelijke en economische belangen, 1924.
De Volksgazet: Dagblad der Belgische Werkliedenpartij, 1930.
Gazette de Charleroi: Journal quotidien, 1923, 1926, 1929-1930, 1932, 1936.
Gazet van Antwerpen, 1930.
Het Handelsblad der stad en provincie Antwerpen, 1930, 1933.
Het Laatste Nieuws: dagblad, 1927.
Het Nieuws van den Dag, 1930.
Journal de Bruxelles: Politique, artistique, littéraire, 1924
Journal de Charleroi: journal quotidien, 1923, 1928-1930, 1935, 1937, 1939.
La Dernière Heure: Le plus grand journal belge, le mieux renseigné, 1925-1927, 1929, 1937.
La Libre Belgique, 1932, 1937.
La Métropole: journal quotidien,1926.
La Meuse: quotidien Belge d’information illustré, 1923-1924, 1926, 1928-1929, 1931, 1935-1937.
La Nation Belge: Journal quotidien d’union nationale, 1922, 1934.
La Voix du Peuple: Quotidien d’information et de combat édité par le Parti Communiste, 1937.
La Wallonie: Organe Quotidien de la Démocratie Socialiste, 1923-1924, 1926-1927, 1929, 1931, 1934.
Le Vingtième Siècle, 1923-1924, 1929.
Le Courrier de l’Escaut: journal quotidien, 1923, 1938.
Le Matin, 1926, 1929.
Le Pays Réel, 1937.
Le Peuple: organe quotidien de la démocratie socialiste, 1919, 1925, 1929-1930, 1932, 1936-1937.
Le Soir, 1923, 1926, 1928, 1930, 1934, 1936.
L’Avenir du Luxembourg: Journal quotidien, 1925, 1929
L’Étoile Belge, 1923, 1929, 1932.
L’Indépendance Belge, 1923-1927, 1929, 1935, 1937.
Sportwereld: dagblad, 1927.
Vers l’Avenir: Journal quotidien catholique, 1924, 1934.
Vooruit: Orgaan der Belgische Werkliedenpartij, 1930.
Digitale informatie
“Arthur Schopenhauer”. Encyclopedia Britannica. Geraadpleegd op 18 april 2024. https://www.britannica.com/biography/Arthur-Schopenhauer.
“August Bebel”. Encyclopedia Britannica. Geraadpleegd op 25 april 2024. https://www.britannica.com/biography/August-Bebel.
Bard, Christine en Matthieu Garrigou-Lagrange. “Les garçonnes étaient-elles les premières féministes ?”. Radio-uitzending. France Culture. Radiofrance, 19 oktober 2021.
Brandt, Els. “Regenboogwandeling door Antworpen lokt applaus maar ook boegeroep uit: “Dit is ook anno 2024 broodnodig””. VRT NWS. Geraadpleegd op 29 juli 2024. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/05/17/wandeling-lgbtq-centrum-antwerpen-regenboogvlag/.
“Charles Baudelaire”. Encyclopedia Britannica. Geraadpleegd op 2 mei 2024.
https://www.britannica.com/biography/Charles-Baudelaire.
Dambre, Wouter. Terugblik op de week van 20 tot 26 mei. Actualiteitsprogramma. De zevende dag. VRT 1, 26 mei 2024.
De Graaf, Iris. “‘Homo-propagandawet’ brengt Russische queer personen nog meer in het nauw”. NOS. Geraadpleegd op 29 augustus 2024. https://nos.nl/artikel/2455355-homo-propagandawet-brengt-russische-queer-personen-nog-meer-in-het-nauw.
Grommen, Stefan. “Helft Belgische lgbtq+’ers vermijdt hand in hand te lopen met partner, 1 op 7 is voorbije jaren ook echt aangevallen”. VRT NWS. Geraadpleegd op 29 juli 2024. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/05/14/helft-belgische-lgbtq-ers-vermijdt-hand-in-hand-te-lopen-met-pa/.
Johnson, Noelle. “As a Young Lesbian, Queer Representation Saved Me”. TED. Geraadpleegd op 8 december 2023.
https://www.ted.com/talks/noelle_johnson_as_a_young_lesbian_queer_representation_saved_me.
“Rainbow Map Belgium”. International Lesbian and Gay Association. Geraadpleegd op 29 juli 2024. https://rainbowmap.ilga-europe.org/countries/belgium/.
Schoofs, Stien. “Hogere testosteron waarden en vragen over haar chromosomen: wat is er aan van de geruchten over de Algerijnse bokser Imane Khalif?”. VRT NWS. Geraadpleegd op 4 augustus 2024. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/08/02/ophef-boksers-op-olympische-spelen-khelif/.
“Voor VB geen woke-waanzin aan de universiteit”. Vlaams Belang. Geraadpleegd op 28 mei 2024. https://www.vlaamsbelang.org/nieuws/voor-vb-geen-woke-waanzin-aan-de-universiteit.
“Zoek in de gedigitaliseerde kranten van KBR”. Koninklijke Bibliotheek van België. Geraadpleegd op 26 augustus 2023. https://www.belgicapress.be/index.php.
Werken
Abel, Richard. ‘Review van Lisa Stein Haven, The Rise & Fall of Max Linder, the first cinema celebrity (Orlando: Bearmanor Media, 2021)’. Journal of Film Preservation 50, 2 (2022): 124-25.
Abelove, Henry, Martha Vicinus, Michèle Aina Barale en David Halperin. Red. The Lesbian and Gay Studies Reader. Londen: Routledge, 1993.
Aggleton, Peter en Richard Parker. Red. Culture, Society and Sexuality: A Reader. Londen: Routledge, 2007.
Andreassen, Rikke. ‘The Story of Miss C.’s Seduction of Young Women: A Methodological Quest into Female Same-Sex Relations at the Turn of the Twentieth Century’. Gender & History 1, nr. 1 (2023): 1-15.
Bard, Christine. Les Garçonnes. Mode et fantasmes des Années folles. Parijs: Editions Autrement, 2021.
Bard, Christine. Une Histoire Politique du Pantalon. Parijs: Points , 2010.
Beachy, Robert. Gay Berlin: Birthplace of a Modern Identity. New York: Penguin Random House, 2015.
Bebbell, Andrea, Donald Hall, Annamarie Jagose en Susan Potter. Red. The Routledge Queer Studies Reader. New York: Routledge, 2013.
Beccalossi, Chiara en Ivan Crozier. Red. A Cultural History of Sexuality in the Age of Empire. Londen: Bloomsbury Publishers, 2014.
Bennett, Judith. ‘“Lesbian-like” and the Social History of Lesbianisms’. Journal of the History of Sexuality 9 nr. 1/2 (2000): 1-24.
Beyen, Marnix. De taal van de geschiedenis. Hoe historici lezen en schrijven. Leuven: Universitaire Pers Leuven, 2019.
Biltereyst, Daniël. ‘Film Censorship in a Liberal Free Market Democracy: Strategies of Film Control and Audiences’ Experiences of Censorship in Belgium’. In Silencing Cinema: Film Censorship Around the World, onder redactie van Daniël Biltereyst en Roel Vande Winkel: 273-93. New York: Palgrave Macmillan, 2013.
Biltereyst, Daniël. Verboden Beelden. De verborgen geschiedenis van filmcensuur in België. Antwerpen: Houtekiet, 2020.
Blom, Ida, Karen Hagemann en Catherine Hall. Red. Gendered Nations: Nationalisms and Gender Order in the Long Nineteenth Century. Oxford: Berg Publishers, 2000.
Bren, Frank. ‘Ripple Effect: the Theatrical Life of Max Linder’. New Theatre Quarterly 25, nr. 3 (2009): 241-54.
Bristow, Joseph. Sexuality. Londen: Routledge, 2011.
Carron, Rebecca. ‘De berichtgeving over homo’s en lesbiennes in de Vlaamse dagbladpers’. Onuitgegeven masterproef, Universiteit Gent, 2003.
Castan-Vicente, Florys, Anaïs Bohuon en Lucie Pallesi. ‘« Ni de seins, ni de règlement », l’athlète Violette Morris ou le procès de l’identité sexuée de l’entre-deux-guerres’. 20 & 21 Revue d’histoire 4, nr. 152 (2021): 87-105.
Centrale Dienst voor de Statistiek. Demografie van België van 1921 tot 1939. Brussel: Drukkerij van Muysewinkel, 1944.
Chauncey, George. Gay New York: Gender, Urban Culture, and the Making of the Gay Male World, 1890-1940. New York: Basic Books, 1995.
Cohler, Deborah. Citizen, Invert, Queer: Lesbianism and War in Early Twentieth-Century Britain. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2007.
Culler, Jonathan. ‘Baudelaire’s Destruction’. MLN 127, nr. 4 (2012): 699-711.
D’Hoine, Pieter. Geletterde geesten. Filosofie voor geesteswetenschappers. Leuven: Universitaire Pers Leuven, 2022.
David, Ann en Mips Meyntjens. Oud = Out. Ervaringen van lesbische en biseksuele vrouwen, geboren voor 1945. Antwerpen: Uitgeverij ’t Verschil, 2009.
De Bens, Els en Karin Raeymaeckers. De Pers in België. het verhaal van de Belgische dagbladpers gisteren, vandaag en morgen. Leuven: LannooCampus, 2007.
De Borchgrave, Christian. God of genot. Vlaanderen 1919-1940: een Kerk in strijd met de moderne zinnelijkheid. Leuven: Van Halewyck, 1998.
Debnath, Kunal. ‘LGBT Identity: The Illustration of “Othering” in India’. Sexuality, Gender, and Policy 1, nr. 1 (2017): 89-100.
DeJean, Joan. Fictions of Sappho 1546-1937. Chicago: The University of Chicago Press, 1989.
Doan, Laura. ‘Passing Fashions: Reading Female Masculinities in the 1920s’. Feminist Studies 24, nr. 3 (1998): 663-700.
Duberman, Martin Baumi, George Chauncey Jr. en Martha Vicinus. Red. Hidden From History: Reclaiming the Gay and Lesbian Past. New York: New American Library, 1989.
Dupont, Wannes, Elwin Hofman en Jonas Roelens, Red. Verzwegen verlangen. Een geschiedenis van homoseksualiteit in België. Antwerpen: Uitgeverij Vrijdag, 2017.
Dupont, Wannes. ‘Free Floating Evils: A Genealogy of Homosexuality in Belgium’. Onuitgegeven doctoraatsproefschrift, Universiteit Antwerpen, 2015.
Dupont, Wannes en Henk De Smaele. ‘Orakelen over de heimelijkheid. Seksualiteit en historiografie in Belgisch perspectief’. Belgisch tijdschrift voor nieuwste geschiedenis 38 nr.3/4 (2008), 273-96.
Dyne, Sarah. ‘“It’s so queer- in the next room”: Docile/Deviant Bodies and Spatiality in Lillian Hellman’s The Children’s Hour’. Miranda 15, 1 (2017): 1-18.
Faderman, Lilian. Surpassing the Love of Men: Romantic Friendship & Love between Women from the Renaissance to the Present. Londen: Junction Books, 1980.
Friedman, Jonathan. ‘The Past in the Future: History and the Politics of Identity’. American Anthropologist 94, nr. 4 (1992): 838-59.
Ganzevoort, Anne. ‘Tussen norm, ideaal en politieke realiteit’. In Begeerte heeft ons aangeraakt. Socialisten, sekse en seksualiteit, onder redactie van Denise De Weerdt en Wouter Steenhout: 237-278. Gent: L. Vanmelle, 1999.
Garton, Stephen. Histories of Sexuality: Antiquity to Sexual Revolution. New York: Routledge, 2004.
Gerard, Emmanuel en Verleden, Frederik. De ongrijpbare macht. Een politieke geschiedenis van België. Leuven: Acco Uitgeverij, 2019.
Goyette, Emma. ‘L’invisibilité lesbienne dans la sphère publique (médiatique). Pratiques et enjeux d’une identité proto-politique’. Commposite 17 nr. 2 (2014), 30-50.
Greaves, Dara Kim. ‘New Woman Sympathies: The Affective Innovations of Fin-de-siècle Feminist Fiction’. Onuitgegeven doctoraatspoefschrift, Universiteit van Toronto, 2016.
Hall, Stuart. ‘The Work of Representation’. In Representation: Cultural Representations and Signifying Practices, onder redactie van Stuart Hall: 13-75. Londen: SAGE Publications, 2012.
Hayes, Richard. ‘“These Three”: The Influence of William Wyler and Gregg Toland on Lillian Hellman’. Literature/Film Quarterly 37, 3 (2009): 176-83.
Heaton, Sarah. ‘Gender and Sexuality: Tresses Adorned and Adored, Locks Coiled and Cut’. In A Cultural History of Hair in the Age of Empire, onder redactie van Sarah Heaton: 101-17. Londen: Bloomsbury Academic, 2019.
Hekma, Gert. Red. A Cultural History of Sexuality of the Modern Age. Londen: Bloomsbury Publishing, 2011.
Herzog, Dagmar. Sexuality in Europe: A Twentieth-Century History. Cambridge: Cambridge University Press: 2011.
Hoebeke, Emma. ‘‘Sex and the City’. Een analyse van de seksuele norm in de publieke ruimte vanuit een klassen- en genderperspectief gedurende de 19de eeuw tot WOI in België met Antwerpen (1909) als casestudie’. Onuitgegeven masterproef, Universiteit Gent, 2017.
Höijer, Birgitta. ‘Social Representations Theory: A New Theory for Media Research’. Nordicom Review 32 nr.2 (2011), 3-16.
Hooghe, Marc en Kris Deschouwer. Politiek. Een inleiding in de politieke wetenschappen. Den Haag: Boom bestuurskunde, 2020.
Janssens, Leon. ‘Preutse Paters? Katholieken en de oorlog aan ‘den pornografie’ in 1891’. Koorts. Erfgoedmagazine van KADOC 3, nr.2 (2023): 26-31.
Jowett, Adam en Elisabeth Peel. ‘“Seismic Cultural Change?”: British Media Representations of Same-Sex ‘Marriage’’. Women’s Studies International Forum 33 nr. 3 (2010), 206-14.
Kuhn, Annette. Cinema, Censorships and Sexuality, 1909-1925. Londen: Routledge, 1988.
Longworth, Deborah. ‘The Gender of Decadence: Paris-Lesbos from the Fin de Siècle to the Interwar Era’. In Decadence and Literature, onder redactie van Jane Desmarais en David Weir: 362-78. Cambridge: Cambridge University Press, 2019.
Malcolmson, Patricia. Me and My Hair: A Social History. Gosport: Chaplin Books, 2012.
McCallum, Ellen en Mikko Tuhkanen. Red. The Cambridge History of Gay and Lesbian Literature. New York: Cambridge University Press, 2014.
McLaren, Angus. Twentieth-Century Sexuality: A History. Oxford: Blackwell Publishers, 1999.
Meyer-Plantureux, Chantal. ‘Les amours saphiques au théâtre. Une difficile accession des lesbiennes à la scène’. Revue d’histoire culturelle 4, nr.1 (2022): 1-12.
Mosse, George. Nationalism and Sexuality: Respectability and Abnormal Sexuality in Modern Europe. New York: Howard Fertig, 1985.
Norton, Rictor. ‘Homosexuality’. In A Cultural History of Sexuality in the Age of Enlightenment, onder redactie van Julie Peakman: 57-85. Londen: Bloomsbury Publishers, 2011.
Nys, Liesbet, Henk De Smaele, Jo Tollebeek en Kaat Wils. Red. De zieke natie. Groningen: Historische Uitgeverij, 2002.
Ogden, Daniel. ‘Homosexuality’. In A Cultural History of Sexuality in the Classical World. Onder redactie van Mark Golden en Peter Toohey: 37-54. Londen: Bloomsbury Publishing, 2014.
Olson, Kelly. ‘Fashion and Adornment’. In A Cultural History of Hair in Antiquity, onder redactie van Mary Harlow: 47-65. Londen: Bloomsbury Publishing, 2019.
Oram, Alison en Annmarie Turnbull. The Lesbian History Sourcebook: Love and Sex Between Women in Britain from 1780-1970. Oxfordshire: Routledge, 2001.
Piette, Valérie. ‘On ne peut plus rien dire, mais on peut peut-être essayer d’en faire l’histoire ?’. La Revue Nouvelle 8, nr. 4 (2023/4): 28-36.
Ponse, Barbara. Identities in The Lesbian World: The Social Construction of Self. Westport: Greenwood, 1978.
Pop, Alina, Evrinomy Avdi, Irini Kadianaki, Ifigeneia Koutri, Anna Mulone, Alessie Rochira, Gordon Sammur en Rozlyn Redd. ‘LGBT’. In Media and Social Representations of Otherness Psycho-Social-Cultural Implications, onder redactie van Terri Mannarini, Guiseppe Veltri en Sergio Salvatore: 83-103. New York: Springer, 2020.
Rebreyend, Anne-Claire. ‘Comment écrire l’histoire des sexualités au XXe siècle?’. Clio. Histoire, femmes et sociétés 22 nr.1 (2005): 1-18.
Reynolds, Siân. France Between the Wars: Gender and Politics. Londen: Routledge, 1996.
Roberts, Mary Louise. Civilization Without Sexes: Reconstructing Gender in Postwar France, 1917-1927. Chicago: The University of Chicago Press, 1994.
Roberts, Mary Louise. ‘Samson and Delilah Revisited: The Politics of Women’s Fashion in 1920s France’. The American Historical Review 98, nr. 3 (1993): 657-84.
Robinson, Brandon Andrew. ‘Heteronormativity and Homonormativity’. In The Wiley Blackwell Encyclopedia of Gender and Sexuality Studies, onder redactie van Nancy A. Naples: 1-3. New York: John Wiley & Sons, 2016.
Roelens, Jonas. ‘A Woman Like Any Other: Female Sodomy, Hermaphroditism and Witchcraft in Seventeenth Century Bruges’. Journal of Women’s History 29 nr. 4 (2017): 11-34.
Rothmann, Jacques en Shan Simmonds. ‘‘Othering’ Non-normative Sexualities Through Objectification of ‘The Homosexual’: Discursive Discrimination by Pre-service Teachers’. Empowering Women for Gender Equity 29, nr. 1 (2015): 116-26.
Ruberg, Willemijn. History of the Body: Theory and History. Londen: Bloomsbury Academic, 2019.
Rupp, Leila. ‘Thinking about “Lesbian History”’. Feminist Studies 39, nr. 2 (2013): 357-61.
Rupp, Leila. Sapphistries: A Global History of Love Between Women. New York: New York University Press, 2009.
Seys, Madeleine. ‘Rational Dress ‘As an Expression of the fin-de-siècle Aspiration Towards Equality of the Sexes’’. In Fashion, Women and Power: The Politics of Dress, onder redactie van Denise N. Rall: 24-45. Bristol: Intellect, 2022.
Tamagne, Florence. Histoire de l’homosexualité en Europe: Berlin, Londres, Paris 1919-1939. Parijs: Éditions du Seuil, 2000.
Tamagne, Florence. ‘L’identité lesbienne. Une construction différée et différenciée ?’. Cahiers d’histoire. Revue d’histoire critique 84, nr. 1 (2001): 1-11.
Taylor, Chloe. The Routledge Guidebook to Foucault’s The History of Sexuality. Oxfordshire: Routledge, 2016.
Timm, Annette F. en Joshua A. Sanborn. Gender, Sex and the Shaping of Modern Europe: A History from the French Revolution to the Present Day. Londen: Bloomsbury Academic, 2022.
Traub, Valerie. Thinking Sex with the Early Moderns. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2015.
Traub, Valerie. ‘The Present Future of Lesbian Historiography’. In The Lesbian Premodern, onder redactie van Noreen Figgney, Michelle M. Sauer en Diane Watt: 21-34. New York: Palgrave Macmillan, 2011.
Trommelmans, Wim. Vlaanderen vrijt! 50 jaar seks in Vlaanderen. Leuven: Van Halwyck, 2006.
Tulloch, Janet. Red. A Cultural History of Women in Antiquity. Londen: Bloomsbury Publishing, 2019.
Van Alsenoy, Isa. ‘holebi’s in woord en beeld. De uitdaging van een media-afhankelijke minderheid. Een inhoudsanalytisch onderzoek naar de beeldvorming rond homoseksualiteit in zeven Vlaamse dagbladen’. Onuitgegeven masterproef, Vrije Universiteit Brussel, 2000.
Van Grieken, Tom. Vlaanderen weer van ons. Verkiezingsprogramma Vlaams Belang. Brussel: Vlaams Belang, 2024.
Van Molle, Leen. ‘“Ik hèb geen man!”: Celibaat en echtscheiding tijdens het interbellum, vertogen en praktijken’. In De levenskracht der bevolking. Sociale en demografische kwesties in de Lage Landen tijdens het interbellum, onder redactie van Jan Kok en Jan Van Bavel: 385-415. Leuven: Leuven University Press, 2010.
Vantilt, Maarten. ‘Van de doofpot naar het kraambed. De holebi in veertig jaar Vlaamse geschreven pers (1966-2005)’. Onuitgegeven masterproef, Katholieke Universiteit Leuven, 2006.
Verschaffel, Tom. ‘De omweg van het verleden. Geschiedenis als middel’. FARO. Tijdschrift over Cultureel Erfgoed 13, nr. 4 (2020): 52-55.
Vicinus, Martha. Intimate Friends: Women Who Loved Women, 1778-1928. Chicago: The University of Chicago Press, 2006).
Vicinus, Martha. ‘The History of Lesbian History’. Feminist Studies 38 nr.3 (2012): 566-96.
Waelti-Walters, Jennifer. ‘Les lesbiennes et le roman français 1796-1996’. Nouvelles Questions Féministes 18, nr. 1 (1997): 45-56.
Weeks, Jeffrey. Sex, Politics and Society. Essex: Longman Group Limited, 1981.
Wils, Lode. Op zoek naar een natie. Het ontstaan van Vlaanderen binnen België. Kalmthout: Pelckmans uitgevers, 2020.
Xu, Jin. ‘Presence of Female Journalists in Twelve Belgium Newspapers from 1830 to 1970’. Onuitgegeven masterproef, KU Leuven, 2023.
