Mentaal welzijn in een innovatief jasje

Ruim 20% van de volwassen Vlamingen heeft mentale problemen. Hoewel er de laatste jaren veel aandacht is voor mentaal welzijn, hangt het nog steeds in de taboesfeer, waardoor niet iedereen een beroep doet op ondersteuning. Het is bovendien niet zo eenvoudig om gepaste psychologische hulp te vinden en die is ook niet voor iedereen haalbaar of betaalbaar. Qrios, een erkende onderwijsinstelling voor (jong)volwassenen, heeft initiatieven uitgerold om de drempel naar hulp en ondersteuning te verlagen.

Onderwijs in de schijnwerpers

De leerkrachten bij Qrios stellen de laatste jaren vast dat meer cursisten instromen met een complexe (mentale) rugzak en dat bijkomende initiatieven nodig zijn om het mentaal welzijn van hun cursisten te verbeteren. Daarom werkte Qrios in schooljaar 2023-2024 een eigen laagdrempelige regionale database uit waarin cursisten informatie kunnen vinden op hun maat en zelf actie kunnen ondernemen om hun mentaal welbevinden te verhogen. Cursisten kunnen hierbij ook een beroep doen op interne ondersteuning van een leerkracht, een leerloopbaanbegeleider of een zorgcoördinator.

“Bij gebrek aan bijkomende middelen of duurzame initiatieven vanuit de overheid, koos Qrios ervoor om een eigen invulling te geven aan zijn zorgimago.”

Tijdens en in de nasleep van covid nam de overheid een aantal maatregelen en initiatieven om jongeren via het onderwijs te ondersteunen in hun proces naar een beter mentaal welbevinden. Een goede zaak, wetende dat de helft van de mentale problemen start vóór de leeftijd van 18 jaar en bij een kwart zelfs vóór 13 jaar. Er werd gefocust op alle onderwijsniveaus, van kleuter- tot en met hoger onderwijs. Het volwassenenonderwijs, dat zich richt naar (jong)volwassenen, werd echter over het hoofd gezien.

Bij gebrek aan bijkomende middelen of duurzame initiatieven vanuit de overheid, koos Qrios ervoor om een eigen invulling te geven aan zijn zorgimago. Ze ontwikkelden eigen werkinstrumenten om het mentaal welzijn van zowel hun cursisten als hun personeel te verhogen. Hiervoor werd ingezet op laagdrempelige hulpmiddelen die permanent beschikbaar zijn, gemakkelijk en anoniem te raadplegen, en die budgetvriendelijk zijn.

Het uitgangspunt was dat door het mentaal welzijn van de cursisten te verhogen, de kans ook verhoogt op een succesvol leertraject en het behalen van een (extra) diploma. Een bijkomend effect is een vaak positievere houding, zowel naar de onderwijsinstelling zelf toe als naar de maatschappij in het algemeen.

“Cursisten kunnen vrijblijvend gebruik maken van één of meerdere hulpmiddelen en ondersteuningsvormen.”

Ondersteuning van cursisten 

Qrios heeft drie initiatieven uitgerold om het mentaal welzijn van zijn cursisten te verhogen: een online informatie-aanbod, een database van zelfhulpgroepen en professionele hulpverleners, en interne begeleiding bij Qrios. De initiatieven zijn bedoeld om rechtstreekse ondersteuning te bieden, waarbij de cursisten hun eigen kracht en zelfredzaamheid kunnen inzetten. Daarnaast kunnen de cursisten rekenen op bijkomende interne of externe ondersteuning op maat van hun noden. Ze kunnen vrijblijvend gebruik maken van één of meerdere hulpmiddelen en ondersteuningsvormen, en kiezen voor een eenzijdige of een geïntegreerde aanpak voor hun mentaal onwelbevinden.

Er werd in de eerste plaats gezocht naar een toegankelijk en betrouwbaar online aanbod met informatie over mentaal welzijn. Qrios koos voor de online platformen ‘MoodSpace’ en ‘De Geluksdriehoek’, die informatie bevatten, maar ook tips, podcasts, getuigenissen, zelftests ... over mentaal welzijn. 

                    MoodSpace                                                De Geluksdriehoek

Daarnaast werd binnen Qrios een eigen database ontwikkeld waarin cursisten thematisch kunnen zoeken naar zelfhulpgroepen en naar sociale of dienstverlenende organisaties in de regio, of naar andere (online en offline) initiatieven die een bijdrage kunnen leveren aan hun mentaal welzijn. Deze thematische database biedt cursisten een wegwijzer naar specifiekere ondersteuning of begeleiding, door een integraal aanbod te voorzien van zelfhulpgroepen en van sociale of dienstverlenende partners op maat van de regio. 

                                      Thematische database van de regio

Voor sommige cursisten is het echter te moeilijk om zelf actie te ondernemen, bijvoorbeeld omdat ze zich mentaal zo slecht voelen dat zelfstandig initiatief nemen niet meer mogelijk is, door gebrekkige taligheid, door een andere culturele achtergrond waarin er niet gesproken wordt over mentaal welzijn ... In functie van hun eigen aanvoelen en behoeftes kunnen cursisten ook een beroep doen op interne ondersteuning binnen Qrios. De leerkracht, leerloopbaanbegeleider of zorgcoördinator gaat in dit geval samen met de cursist op zoek naar relevante hulpinitiatieven, ofwel bij de online platformen MoodSpace of De Geluksdriehoek, ofwel in de thematische database die werd ontwikkeld. 

“Deze thematische database biedt cursisten een wegwijzer naar specifiekere ondersteuning of begeleiding.”

Een leidraad voor het personeel

Leerkrachten, leerloopbaanbegeleiders en zorgcoördinatoren bij Qrios voelen zich in hoge mate betrokken bij hun cursisten, waardoor ze gemakkelijk hun eigen mogelijkheden of expertise overstijgen. Om de grenzen van cursistenondersteuning en -begeleiding buiten de lessen te bewaken, werd een interne flowchart ontwikkeld als leidraad voor wie in welke mate en op welke manier verantwoordelijk is voor het mentaal welzijn van een cursist. 

De flowchart biedt aan de personeelsleden van Qrios enerzijds een houvast om cursisten te blijven helpen, begeleiden en ondersteunen en hierbij in te zetten op een warme overdracht naar andere partners. Anderzijds is het ook een instrument dat duidelijkheid biedt over de hertekening of de afronding van een traject als de cursist zelf onvoldoende inspanning levert in een begeleidingstraject.

“Er werd een interne flowchart ontwikkeld als leidraad voor wie in welke mate en op welke manier verantwoordelijk is voor het mentaal welzijn van een cursist.”

Het is essentieel dat de cursist zelf de eindverantwoordelijkheid heeft over zijn eigen traject. Het ontvangen van bijkomende hulp en ondersteuning gebeurt om die reden binnen een “voorwaardelijk” kader waarbij de cursist zich voldoende moet inzetten voor zijn traject om verdere hulp en ondersteuning te krijgen.

                                                          Interne flowchart

Momenteel zijn de digitale toegangspoorten voor de cursisten tot de regionale database en tot de online platformen MoodSpace en De Geluksdriehoek in een pilootfase. Ook de interne flowchart wordt nog verder uitgewerkt. In schooljaar 2024-2025 worden de verschillende initiatieven van Qrios getest. Daarna worden de initiatieven geherevalueerd en kan worden bijgestuurd waar nodig, om het hulpaanbod optimaal te kunnen inzetten.