Betreden op eigen risico

Beppe Geerts (°1999) masterstudent illustratie te Luca Gent onderzocht de relatie tussen het Vlaamse landschap en de Vlaamse psyche in de hedendaagse kunst. Het onderzoek werd zowel visueel gevoerd als aan de hand van interviews met kunstenaars.  

Vraagt u zich net zoals Geerts ook af waarom er in België zoveel vrijheid is om te bouwen: waar en hoe men wil? En waarom er enkel negatieve aspecten van Vlaanderen worden benadrukt? En of er een negatief nationaal zelfbeeld over ons land(schap) heerst? Geerts ervaart het Vlaamse landschap als een gesloten landschap, volgens haar reflecteert dit zich niet enkel in het uitzicht, maar ook in de psyche. Ze voert onderzoek naar de eigentijdse versie van de middeleeuwse omsloten tuin, Hortus Conclusus, die prominent aanwezig is in Vlaanderen. Verder onderzoekt ze hoe religie een invloed heeft op de ruimtelijke ordening van een plek.  

Privaat domein 

Privaat domein, de titel van haar thesis, kenmerkt en beschrijf zowel de Vlaamse mentaliteit als het geprivatiseerde Vlaamse grondgebied. Privaat Domein toont een overzicht van de manier waarop het Vlaamse landschap, de Vlaamse psyche en de Hortus Conclusus (in Vlaanderen) aan bod komen in de hedendaagse kunst. 

Hoewel omheinde tuinen niet exclusief zijn voor het Vlaamse landschap, heeft Geerts wel het gevoel dat ze er in Vlaanderen echt uitspringen. Ze vraagt zich af waarom dat zo is en dacht na over verschillende redenen. Misschien omwille van het chaotische in de woonstijlen in Vlaanderen of omwille van het feit dat naburige tuinen vaak niet dezelfde tuinomheining hebben? Of misschien door de gelaagdheid in de afbakening, dat het meestal niet één element is om de fysieke grens van een tuin aan te geven? Of zou het kunnen liggen aan het feit dat Vlaanderen vlak is en je meer overzicht hebt over de tuinen, terwijl je bijvoorbeeld in de trein zit? Of door het feit dat iedereen eigenaar wil zijn van zijn huis en eigendom? Of door het feit dat Vlaanderen heel klein is en iedereen dicht bij elkaar moet wonen? 

Het Vlaamse grondgebied is voornamelijk geprivatiseerd. Zelfs natuurgebieden zijn soms privébezit, zoals bossen en natuurreservaten. Slechts 10% van Vlaanderen is natuurgebied, en zelfs dit is geen ongerepte natuur, want die is helaas niet meer te vinden in Vlaanderen. 

De Vlaamse Psyche is …

De Vlaamse psyche volgt uit de gemoedstoestand en het gedrag van de inwoners van Vlaanderen. De Vlaamse psyche is moeilijk te onderzoeken omdat het over een gemoedstoestand gaat, het is eerder een Genius Loci, dan louter geschreven feiten. Omwille van deze reden, heeft Geerts de Vlaamse psyche beschreven aan de hand van een lijst, van typische herkenbare situaties en gewoontes. 

Bijvoorbeeld trouw blijven aan een plek, een gewoonte, en dingen zoals je vrienden, supermarkt, kapper, tandarts, ... en je lokale frituur, waar je meestal dezelfde snack, saus en drank bij je frieten besteld. Een ander voorbeeld is niet begrijpen waarom iemand ooit Vlaanderen of België zou bezoeken als toerist, maar beledigd zijn als iemand zou zeggen dat Vlaanderen of België niet de moeite waard is om te bezoeken. De Vlaamse psyche is ook wensen dat je ergens anders geboren zou zijn, bijvoorbeeld in een land met een warmer klimaat en minder regen. 

Daarnaast denkt Geerts ook dat zelfspot deel uit maakt van onze Belgische identiteit. Dt zou voor haar misschien kunnen verklaren waarom bijna alle geinterviewde kunstenaars kritiek en/of commentaar hadden op het Vlaamse landschap en de Belgische ruimtelijke ordening. De reden waarom het Belgische landschap er zo chaotisch en nonchalant uitziet, komt voornamelijk door een gebrek aan stedenbouwkundige regels en een Belgische regering die al sinds 1889 individueel huizenbezit promootte. Dat resulteerde in vele duizenden individuele beslissingen, die een ongeordend, verwarrend, maar misschien ook inspirerend landschap genereerden?

Het Vlaamse landschap in de hedendaagse kunst

Geerts onderzocht voornamelijk hoe het Vlaamse landschap momenteel wordt gerepresenteerd in de hedendaagse beeldende kunsten. Hiervoor interviewde ze acht verschillende kunstenaars, Jana Vasiljevic, Dieter Daemen, Lin Vermeulen, Renske Decuyper, Michell Heyndrickx, Elias Cafmeyer en Delphine Somers. Alle kunstenaars die zij interviewde lieten zich uiteraard inspireren door hun directe omgeving, Vlaanderen. Elke geïnterviewde kunstenaar had een verschillende kijk, interesse en manier om het Vlaamse landschap te benaderen. Bijvoorbeeld kunstenaars Vasiljević, Decuyper en Van Canneyt werden door het landschap zelf geïnspireerd; Daemen en Decuyper door het demarcatiegebeuren; Vermeulen, Heyndrickx en Somers eerder door de Vlaamse psyche; Van Canneyt ook door het anti-socialisme; Cafmeyer voornamelijk door stedenbouw en bewegwijzering en Heyndrickx vooral door de bricolage cultuur.

Daarnaast heeft Roger Raveel een grote indruk achtergelaten op vijf van de acht geïnterviewde kunstenaars met zijn schilderijen van het Vlaamse landschap. Joseph Willaert had ook een grote invloed op zowel Vasiljevic en Van Canneyt. Ook Beppe Geerts werd door hem geïnspireerd. Jean Brusselmans is een schilder, die zowel voor Decuyper als voor Geerts een inspiratie was. Verder werd het boek Weg Van Vlaanderen van Jeroen Laureyns regelmatig gesuggereerd als een boek dat Geerts moest lezen. Dit boek heeft haar dan ook veel bijgeleerd, over hoe de beeldende kunsten van 1968 tot 2013 het hedendaagse Vlaamse landschap in beeld brachten.  Maar ook bijvoorbeeld hoe de modernistische architect Renaat Braem, België beschreef als het lelijkste land ter wereld. In 1968 publiceerde hij een pamflet hierover, een van de beroemdste aanvallen op de chaos in de Belgische stedenbouw. 

Beppe Geerts wilt echter niemand overtuigen om het Vlaamse landschap te haten of lief te hebben, laat staan te discussiëren of het lelijk of mooi is. Ze heeft het landschap en de psyche geanalyseerd en geïnterpreteerd. Ze deelt haar standpunt, over hoe zij denkt over de plek waar ze is opgegroeid, namelijk Vlaanderen.