Brussel, de multiculturele en meertalige hoofdstad van België, vormt het toneel van een fascinerend linguïstisch experiment. Hoewel het land officieel drie talen erkent — Nederlands, Frans en Duits — zijn de spanningen tussen het Frans en Nederlands bijzonder zichtbaar in de Brusselse regio. In deze unieke context kiezen steeds meer Franstalige ouders ervoor om hun kinderen in Nederlandstalige scholen in te schrijven. Dit fenomeen staat centraal in een recente masterthesis, die onderzoekt hoe deze kinderen, nu universiteitsstudenten, hun tweetaligheid en prestaties in het hoger onderwijs ervaren.
Tweetaligheid in Brussel: Een Ongeorganiseerde Taaldompeling
De Brusselse context is bijzonder, omdat de hoofdstad officieel tweetalig is. Dit betekent dat zowel Nederlands als Frans gebruikt worden in administratieve en publieke diensten. Dit tweetalige karakter strekt zich echter ook uit tot de onderwijswereld. Steeds meer Franstalige gezinnen kiezen ervoor hun kinderen naar Nederlandstalige scholen te sturen, in de hoop dat zij tweetalig zullen opgroeien. Dit verschijnsel staat bekend als "non-structured immersion education", waarbij kinderen zonder gestructureerd taalprogramma ondergedompeld worden in het Nederlands als tweede taal.
Hoewel deze keuze vaak voortkomt uit de wens om hun kinderen betere kansen te bieden op de arbeidsmarkt, worden deze kinderen ook geconfronteerd met aanzienlijke uitdagingen. Ze moeten niet alleen de lesstof beheersen, maar tegelijkertijd een nieuwe taal leren. Deze "dubbele uitdaging" kan het leerproces bemoeilijken, maar veel van deze leerlingen groeien uit tot competente tweetaligen.
Onderzoek naar Universitaire Prestaties van Tweetalige Studenten
De masterthesis richt zich op Franstalige studenten die het resultaat zijn van deze taalonderdompeling en nu aan Nederlandstalige universiteiten studeren. De centrale vraag is hoe deze studenten hun eigen taalvaardigheid en academische prestaties in het Nederlands ervaren, en in welke mate zij zich volwaardige Frans-Nederlandse tweetaligen voelen.
De studie, uitgevoerd via een vragenlijst onder 53 studenten, richt zich op twee hoofdaspecten: de zelfinschatting van hun taalvaardigheden en hun perceptie van de overgang naar tweetaligheid. De resultaten van het onderzoek bevestigen grotendeels wat eerder onderzoek heeft aangetoond: studenten beoordelen hun receptieve taalvaardigheden (lezen en luisteren) hoger dan hun productieve vaardigheden (spreken en schrijven). Dit is een bekende trend onder tweedetaalleerders.
Verschillen tussen Studiegebieden
Interessant is dat de zelfinschatting van taalvaardigheden ook verschilt naargelang het studiegebied. Studenten uit taalkundige opleidingen gaven zichzelf hogere scores voor mondelinge vaardigheden (luisteren en spreken) in vergelijking met studenten uit andere, niet-taalgerichte studierichtingen. Voor schriftelijke vaardigheden (lezen en schrijven) waren er geen statistisch significante verschillen tussen de twee groepen.
Hoewel de studenten kritisch waren over hun niveau in het Nederlands, gaven velen aan dat zij zich klaar voelen om te functioneren in een Nederlandstalige werkomgeving na hun afstuderen. Bovendien zouden zij andere Franstalige ouders aanraden hun kinderen ook in te schrijven in Nederlandstalige scholen. Dit duidt erop dat zij, ondanks de uitdagingen, hun overgang naar tweetaligheid als geslaagd beschouwen.
Reflectie en Toekomstperspectief
Ondanks de moeilijkheden die zij onderweg zijn tegengekomen, beschouwen de meeste studenten hun ervaring als positief. Hun perceptie van hun eigen tweetaligheid is overwegend positief, hoewel ze erkennen dat hun taalvaardigheden in het Nederlands nog verbetering behoeven. Desondanks voelen de studenten zich voldoende voorbereid om een volledig Nederlandstalige professionele omgeving binnen te stappen.
Dit onderzoek biedt waardevolle inzichten voor andere studenten die zich in een soortgelijke situatie bevinden, evenals voor hun ouders en leerkrachten. De bevindingen ondersteunen het idee dat het mogelijk is om via ongeorganiseerde taaldompeling een succesvolle Frans-Nederlandse tweetalige te worden. Echter, de beperkingen van het onderzoek roepen ook nieuwe vragen op en bieden ruimte voor verder onderzoek naar dit boeiende fenomeen.
In een steeds meer geglobaliseerde wereld kan het beheersen van meerdere talen, zoals in het geval van deze studenten, een essentiële sleutel zijn tot succes. De studie benadrukt dat ondanks de obstakels, tweetaligheid in Brussel niet alleen haalbaar is, maar ook een waardevol doel om na te streven.
Brantmeier, C., Vanderplank, R., & Strube, M. (2012). What about me?: Individual self-assessment by skill and level of language instruction. System, 40(1), 144-160.
Bulté, B., & Housen, A. (2008). De Schriftelijke Taalvaardigheid van Franstalige en
Nederlandstalige Leerlingen uit het Nederlandstalig Onderwijs in Brussel. Toegepaste Taalwetenschap in Artikelen, 79(1), 75-85.
Chalhoub–Deville, M., & Deville, C. (1999). Computer adaptive testing in second language contexts. Annual Review of Applied Linguistics, 19, 273-299.
Deprez, K., & Persoons, Y. (1984). On the Ethnolinguistic Identity of Flemish High School Students in Brussels. Journal of Language and Social Psychology.
https://doi.org/10.1177/0261927x8400300403
Galeandro, C., Poglia, E., Stoks, G., & Bernasconi, K. T. (2010). Assessing linguistic
competence through self-assessment. In Sociétés en mutation: les défis méthodologiques de la linguistique appliquée Actes du colloque VALS-ASLA 2008 (Lugano, 7-9 février 2008) Sommaire du tome I (p. 65).
Hertogen, J. (2021, August 17). Brussel migratieachtergrond. http://www.npdata.be/BuG/473-Brussel/
Housen, A., Mettewie, L., & Pierrard, M. (2002). Taalvaardigheid en attitudes van
Nederlandstalige en Franstalige leerlingen in het Nederlandstalig secundair onderwijs in Brussel: Rapport beleidsgerichtonderzoek PBO 36/2/98.
Janssens, R., & Vaesen, J. (2015). Chapter 11. In contact and/or in conflict? Ethno-cultural markers, language and schooling in post-war Brussels. In De Gruyter eBooks (pp. 255–274). https://doi.org/10.1515/9781614514152-013
Janssens, S. (2008). Taalvaardigheid, attitudes en motivatie van Nederlandstalige en Franstalige leerlingen in het Nederlandstalig onderwijs in Brussel. Handelingen-Koninklijke Zuid-Nederlandse maatschappij voor taal-en letterkunde en geschiedenis, 62.
Krashen, S. (1982). Principles and Practice in Second Language Acquisition.
44Little, D. (2009). Language learner autonomy and the European language portfolio: Two L2 English examples. Language teaching, 42(2), 222-233.
Luoma, S. (2012). Self‐Assessment. The Encyclopedia of Applied Linguistics.
https://doi.org/10.1002/9781405198431.wbeal1060
Martin, B. & Parmentier, S. (1987). Identiteitskaarten: een middel tot een verkapte talentelling. Taalgebruik, talentellingen en identiteitskaarten in Brussel-Hoofdstad, 63–83. Brussels,VUB Research Report.
Master in het vertalen (Brussel) - KU Leuven. (n.d.). https://onderwijsaanbod.kuleuven.be/opleidingen/n/SC_51858295.htm#activ…
Matsuno, S. (2009). Self-, peer-, and teacher-assessments in Japanese university EFL writing classrooms. Language testing, 26(1), 75-100.
Mettewie, L., & Janssens, R. (2007). Language use and language attitudes in Brussels. Multilingual Matters, 135, 117.
Mettewie, L., & Van Mensel, L. (2023). Understanding foreign language education and bilingual education in Belgium: a (surreal) piece of cake. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 26(5), 639-657.
Muñoz, C., & Singleton, D. (2010). A critical review of age-related research on L2 ultimate attainment. Language Teaching, 44(1), 1–35. https://doi.org/10.1017/s0261444810000327
Nederlandstalig onderwijs in Brussel. (n.d.). Vlaamse Gemeenschapscommissie.
https://www.vgc.be/wie-zijn-wij/actief-beleid-brussel/onderwijs/nederla…
Peden, B. F., & Carroll, D. W. (2008). Ways of writing: Linguistic analysis of self-assessment and traditional assignments. Teaching of Psychology, 35(4), 313-318.
Penfield, W., and Roberts, L. (1959). Speech and brain mechanisms. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Peirce, B. N., Swain, M., & Hart, D. (1993). Self-assessment, French immersion, and locus of control. Applied linguistics, 14(1), 25-42.
Raskin, B. (2012). De taalgrens: of wat de Belgen zowel verbindt als verdeelt. Leuven: Davidsfonds.
Richards, J. C. (2008). Moving beyond the plateau. New York, NY: Cambridge University Press.
Saeys, M. (2021). Het Nederlandstalig onderwijs in Brussel barst uit zijn voegen. BRIO Brussel. https://www.briobrussel.be/node/17323?language=en#:~:text=In%20het%20sc…
Schutter, H. D. (2021). Personality and territoriality in theory and in Belgium. Language Problems and Language Planning, 45(2), 218-238.
Taalvoorwaarden voor wie wil starten aan het Vlaamse hoger onderwijs. (n.d.). KULeuven.
https://www.kuleuven.be/toekomstigestudenten/geenvlaamsdiploma/taalvoor…
T test calculator. (n.d.). https://www.graphpad.com/quickcalcs/ttest1.cfm
The Ultimate guide to T tests - Graphpad. (n.d.). https://www.graphpad.com/guides/the-ultimate-guide-to-t-tests
Vanhove, J. (2013). The Critical Period Hypothesis in Second Language Acquisition: A Statistical Critique and a Reanalysis. PLOS ONE, 8(7), e69172.
https://doi.org/10.1371/journal.pone.0069172
Vermeire, E. (2012). Language legislation. Documentatiecentrum Vlaamse Rand.
https://www.docu.vlaamserand.be/node/12898
Vogl, U., & Hüning, M. (2010). One nation, one language? The case of Belgium. Dutch Crossing: Journal of Low Countries Studies, 34(3), 228–247.
https://doi.org/10.1179/030965610x12820418688570
Waxman, H. C., Padrón, Y. N., & García, A. (2007). Educational issues and effective practices for Hispanic students. In Narrowing the achievement gap: Strategies for educating Latino, Black, and Asian students (pp. 131-151). Boston, MA: Springer US.
Webb, S. (2008). Receptive and Productive Vocabulary Sizes of L2 Learners. Studies in Second Language Acquisition, 30(01). https://doi.org/10.1017/s0272263108080042
Witte, E., & Van Velthoven, H. (2011). Languages in contact and in conflict: The Belgian Case. Uitgeverij Pelckmans.
Zink, I., & Schaerlaekens, A. (1998). De taalvaardigheid van eentalige en tweetalige Brusselse kleuters en lagere-schoolleerlingen in kaart gebracht. Stem-, Spraak- en Taalpathologie, 7(1).