Een goede nachtrust: voor iedereen broodnodig… met of zonder beperking…

Heeft U goed geslapen vannacht?

Bron afbeelding: pexels-ketut-subiyanto-4546117.jpg

Mijn zoektocht naar slaapverbetering

Een goede nachtrust is essentieel voor iedereen. Wat ik zag tijdens mijn twee stages in Blijdorp, een instelling voor personen met een verstandelijke beperking, bevestigde dat effectieve hulpmiddelen onmisbaar zijn. Daarom vroeg ik me af welke niet-farmacologische evidence-based maatregelen we vanuit de verpleegkundige praktijk kunnen bieden aan deze doelgroep om de slaapkwaliteit te verbeteren. Goed slapen zonder pillen dus, gesteund op wetenschappelijk bewijs.

Poëtische woorden van de psychiater

Dirk De Wachter, een bekende psychiater, zegt over het belang van slaap: "Ik slaap altijd goed. Dat is zonder twijfel mijn grootste kwaliteit. Slapen kan ik als geen ander. Mochten er ooit Olympische Spelen georganiseerd worden met slapen als discipline, dan zou ik zonder twijfel voor goud gaan. Net als Mark Spitz, de legendarische Amerikaanse zwemmer, zou ik meerdere keren achter elkaar winnen. Zeven gouden medailles, indoor, outdoor, bij de junioren of de senioren: in slapen zou niemand me kunnen verslaan.

Maar soms, zoals onlangs in het ziekenhuis, lukt slapen niet. Men noemt dat ‘des nuits blanches’, nachten waarin je geen oog dichtdoet. Ze zijn verschrikkelijk en doen me denken aan martelpraktijken. In de Tweede Wereldoorlog hielden de nazi’s hun slachtoffers wakker tot ze toegaven wat hun beulen wilden horen: Ja, ik heb die mens vermoord, waar moet ik tekenen? Zelfs als je niets had gedaan.

Des nuits blanches. De term klinkt licht, maar de ervaring is zwaar. Het maakte me diep ongelukkig, iets wat ik zelden ben. Ondanks het boek dat ik schreef, ‘De kunst van het ongelukkig zijn’, ben ik in essentie een gelukkig mens. Iemand die de kleine ongelukkigheden een plaats kan geven. Maar die nachten zonder slaap, die maakten me echt ongelukkig.” Een prachtig stukje uit het mooie boekje ‘Vertroostingen’ dat hij schreef toen hij zelf een behandeld werd voor kanker.

Slaap is essentieel, maar niet voor iedereen vanzelfsprekend

Een zomerkamp voor kinderen is vaak een geweldige ervaring! Dat geldt ook voor kinderen met een verstandelijke beperking. Slapen op verplaatsing is voor hen echter een uitdaging, maar deze ervaring mag hen niet worden ontzegd… alleen omdat slapen moeilijk kan zijn.

Wat gebeurt er tijdens de slaap?

Tijdens de slaap herstelt ons lichaam zowel fysiek als mentaal. Het is een beetje te vergelijken met je telefoon die zichzelf ’s nachts oplaadt – als je dat juiste kabeltje maar kunt vinden. 

Slaapproblemen zijn wijdverspreid: bijna de helft van de Belgische bevolking beoordeelt zijn slaap als slecht. Slapen is een universeel thema, en er is al veel over geschreven. Toch blijft de doelgroep van personen met een verstandelijke beperking vaak onderbelicht en was dit tijdens mijn zoektocht naar geschikte artikels ook duidelijk te merken. Dat wil ik met mijn bachelorproef veranderen. Het is een uitdagende doelgroep, waarbij de diversiteit aan zorgbehoeften de uitdaging nog groter maakt.

Kampavonturen en creatieve oplossingen

Tijdens het zomerkamp met kinderen met een verstandelijke beperking ontdekte ik hoeveel uitdagingen het slapengaan met zich meebrengt. In de instelling zelf zag ik al speciale bedboxen die de kinderen helpen tot rust komen en externe prikkels verminderen. Maar wat doe je als deze middelen op kamp niet beschikbaar zijn?

Een kamp vereist altijd improvisatie en het verleggen van grenzen, zowel voor de kinderen als voor de begeleiders. De kinderen verlaten hun vertrouwde omgeving, en het is inspirerend en hartverwarmend om te zien hoe de begeleiding alles op alles zet om het slaapritueel zo goed mogelijk te behouden. Dit betekent dat de slaapkamers worden omgebouwd: bedhekjes worden geplaatst en tentjes bovenop de bedden worden geïnstalleerd. Al doende leert men, blijkt wel, want de matrassen worden het best eerst op de grond geplaatst en dan pas het tentje erover. Het is ook gebeurd dat een kind met tent en al ondersteboven op de grond belandde — gelukkig zonder blijvende schade. Achteraf kan er eens smakelijk om gelachen worden, midden in de nacht is het even schrikken.

Praktische aanpak en resultaten

Wat heb ik in de praktijk gedaan? Door de visietekst van de instelling te herzien en te actualiseren aan de hand van mijn literatuurstudie en het team orthopedagogen bij te scholen rond slaap heb ik concrete stappen gezet. Feedback uit de praktijk werd geïntegreerd om verdere verbetering te bereiken. 

Ik heb twee interactieve presentaties uitgewerkt en gegeven om het bewustzijn en de kennis over kwalitatieve slaap te vergroten, zowel aan het hele team orthopedagogen als aan de cognitief sterkere gasten van de doelgroep die ik heel visueel tips meegaf rond slaaphygiëne. In deze presentaties focus ik op feiten en mythes die over slaap bestaan, en laat ik hen stilstaan en nadenken over de persoonlijke slaapgewoonten. Een aangepaste Powerpoint met pictogrammen maakt dat ook de personen die niet kunnen lezen educatie op maat krijgen. 

Conclusie

Hoewel bepaalde doelen zijn behaald, blijven verdere stappen zeker nodig. 

Literatuurstudie alleen was niet mijn ding. Het mooiste is dat ik mijn kennis meteen in de praktijk kon brengen.… ik koos heel bewust voor deze praktijkuitwerking en dat is gelukt, ik ben ondertussen aan het werk als verpleegkundige en begeleider van een leefgroep en kan verder gaan met de bewustmaking van de hele werkvloer.

Ik sluit graag af met een laatste gouden tip voor het slapengaan: stop met piekeren, laat het los, adem in, adem uit, focus op je ademhaling om rust te vinden en slaap lekker deze nacht! 

Ik hoop dat jullie dat verdomde juiste kabeltje vinden dat voor jullie past, blijven zoeken. 

bron afbeelding: pexels-tatianasyrikova-3933048.jpg