Kleine bedrijven, grote impact: Hoe KMO’s het verschil kunnen maken in duurzaamheid
In een tijd waarin klimaatverandering een dagelijks gespreksonderwerp is, nemen steeds meer bedrijven maatregelen om hun impact op het milieu te verminderen. Terwijl de focus vaak ligt op grote multinationals die ambitieuze groene doelstellingen nastreven, worden de kleine en middelgrote ondernemingen (KMO’s) vaak over het hoofd gezien. Toch hebben juist deze kleinere bedrijven een aanzienlijke impact op zowel de economie als het milieu. Ze vormen een cruciaal, maar soms onderbelicht deel van de oplossing voor de klimaatcrisis.
KMO's zijn goed voor 99% van alle bedrijven in de Europese Unie, genereren 85% van de nieuwe banen en vertegenwoordigen twee derde van de private sector. Ze spelen dus een sleutelrol in onze economie, maar hun invloed reikt verder dan dat. In 2022/2023 waren KMO's verantwoordelijk voor 63,3% van de zakelijke uitstoot in de EU. Ondanks hun collectieve bijdrage aan de uitstoot, hebben deze bedrijven vaak beperkte middelen om duurzaamheidsdoelen te behalen.
De onvermijdelijke druk tot verandering
De urgentie om actie te ondernemen wordt steeds groter. Het is allang niet meer de vraag of bedrijven duurzaam moeten worden, maar hoe snel ze hun processen kunnen aanpassen. De Wereld Meteorologische Organisatie meldde in 2023 dat het warmste jaar ooit werd geregistreerd, met een temperatuurstijging van 1,4 graden Celsius sinds het pre-industriële tijdperk. Deze schokkende cijfers tonen aan dat de tijd dringt, en bedrijven – groot én klein – moeten hun steentje bijdragen.
Grote multinationals beschikken vaak over de middelen om grootschalige duurzaamheidsprogramma's te implementeren. Voor KMO’s is dit echter een andere uitdaging. Ze hebben doorgaans minder financiële ruimte en expertise om snel grote veranderingen door te voeren. Toch kunnen zij, door slimme keuzes te maken, een enorme positieve impact hebben.
Vrijwillige milieumaatregelen: de kracht van flexibiliteit
Veel KMO’s zetten in op vrijwillige milieumaatregelen, ook wel bekend als vrijwillige milieuprogramma’s (VEP’s). Dit zijn initiatieven waarbij bedrijven zonder wettelijke verplichtingen zelf stappen ondernemen om hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Dit kan variëren van energiebesparende maatregelen tot het inzetten van hernieuwbare energiebronnen en het reduceren van afval. Voor KMO’s bieden deze programma’s de flexibiliteit die ze nodig hebben om binnen hun beperkte middelen toch een verschil te maken.
Uit recent onderzoek blijkt echter dat veel KMO’s moeite hebben om deze maatregelen effectief door te voeren. Financiële beperkingen, gebrek aan tijd en een tekort aan kennis over milieuvriendelijke technologieën vormen vaak grote obstakels. Hoewel de wil er is, ontbreekt het vaak aan de middelen om deze plannen in de praktijk te brengen.
Symbolische versus substantiële adoptie
In hun zoektocht naar verduurzaming kiezen KMO’s doorgaans voor twee benaderingen: symbolische of substantiële adoptie. Symbolische adoptie is meer gericht op het creëren van een duurzaam imago, zonder dat dit gepaard gaat met diepgaande veranderingen in de bedrijfsvoering. Dit wordt ook wel "greenwashing" genoemd, waarbij een bedrijf zijn marketing afstemt op duurzaamheid zonder daadwerkelijk zijn processen aan te passen. Dit levert op korte termijn mogelijk een positief imago op, maar draagt weinig bij aan het oplossen van milieuproblemen.
Substantiële adoptie daarentegen betekent dat bedrijven echte stappen ondernemen om hun milieu-impact te verkleinen. Dit kan onder andere inhouden dat ze volledig overstappen op hernieuwbare energie of recyclingprogramma’s implementeren. Hoewel substantiële veranderingen vaak grotere investeringen vergen in zowel tijd als middelen, kunnen ze op de lange termijn aanzienlijke voordelen opleveren.
Wat drijft KMO’s tot duurzaamheid?
Financiële en strategische overwegingen zijn de belangrijkste motivatoren voor KMO’s om groene maatregelen te nemen. Kostenbesparingen door efficiënter energieverbruik of vermindering van afval zijn duidelijke voordelen van verduurzaming. Daarnaast kan een duurzaam bedrijfsmodel leiden tot een betere reputatie en concurrentievoordeel, vooral in markten waar consumenten steeds milieubewuster worden.
Ethische overwegingen spelen wel een rol, maar vormen zelden de doorslaggevende factor. Uit het onderzoek blijkt dat bedrijven vooral gemotiveerd zijn als financiële voordelen samengaan met ethische motieven. Als duurzame maatregelen winstgevend zijn, zijn KMO’s sneller bereid substantiële veranderingen door te voeren.
De obstakels: waarom blijft vooruitgang uit?
Ondanks de duidelijke voordelen van duurzaamheid staan KMO’s voor aanzienlijke uitdagingen. Een van de grootste obstakels is de toegang tot financiële middelen. Duurzame technologieën en processen vereisen vaak investeringen die niet direct rendement opleveren, en kleinere bedrijven kunnen deze kosten niet altijd dragen. Daarnaast ontbreekt het veel KMO’s aan de nodige kennis en expertise om effectieve duurzame strategieën te ontwikkelen.
Een andere hindernis is dat duurzame maatregelen op de lange termijn vaak kostenbesparend zijn, maar de initiële investeringen hoog kunnen oplopen. Zonder directe economische voordelen zullen KMO’s aarzelen om hun bestaande, vaak minder duurzame praktijken te veranderen.
De oplossing: ondersteuning en samenwerking
Om KMO’s te helpen hun duurzaamheidsdoelen te bereiken, is samenwerking en ondersteuning van cruciaal belang. Voorlichtingscampagnes en educatieve programma's kunnen ondernemers helpen om meer kennis op te doen over duurzaamheid en de voordelen ervan. Daarnaast kunnen overheden een belangrijke rol spelen door financiële steun te bieden, zoals subsidies voor groene investeringen of belastingvoordelen voor bedrijven die duurzame initiatieven ontplooien.
Een veelbelovende aanpak is het combineren van vrijwillige milieumaatregelen met interne milieumanagementsystemen. Dit stelt KMO’s in staat om hun ecologische voetafdruk te verkleinen zonder dat ze direct grote investeringen hoeven te doen. Door flexibele, op maat gemaakte oplossingen te omarmen, kunnen deze bedrijven hun bedrijfsvoering verduurzamen zonder hun winstgevendheid in gevaar te brengen.
Hoewel KMO’s vaak in de schaduw staan van grote multinationals, speelt hun rol in de verduurzaming van de economie een cruciale rol. Hun collectieve impact op het milieu is groot, en met de juiste ondersteuning kunnen zij substantiële veranderingen teweegbrengen. Duurzaamheid is geen keuze meer, maar een noodzaak, en de toekomst van KMO’s hangt af van hun vermogen om deze uitdaging aan te gaan.
De samenwerking tussen overheden, maatschappelijke organisaties en de bedrijven zelf is essentieel om de obstakels die KMO’s tegenkomen te overwinnen. Door de juiste middelen en ondersteuning beschikbaar te stellen, kunnen KMO’s niet alleen blijven floreren, maar ook bijdragen aan een groenere en duurzamere wereld. Hun impact, hoewel vaak onzichtbaar, kan van onschatbare waarde zijn in de strijd tegen klimaatverandering.
Bibliografie
Anwar, M., & Li, S. (2021). Spurring competitiveness, financial and environmental performance of SMEs through government financial and non-financial support. Environment, Development and Sustainability, 23(5), 7860–7882. https://doi.org/10.1007/s10668-020-00951-3
Aragón-Correa, J. A., Hurtado-Torres, N., Sharma, S., & García-Morales, V. J. (2008). Environmental strategy and performance in small firms: A resource-based perspective. Journal of Environmental Management, 86(1), 88–103. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2006.11.022
Aragòn-Correa, J. A., Marcus, A. A., & Vogel, D. (2020). The Effects of Mandatory and Voluntary Regulatory Pressures on Firms’ Environmental Strategies: A Review and Recommendations for Future Research. Academy of Management Annals, 14(1), 339–365. https://doi.org/10.5465/annals.2018.0014
Ayman El Tarabishy, & Analia Pastran. (2023). ICSB Annual Global Micro-,Small and Medium-Sized Enterprises Report.
B Lab. (n.d.). B Corporation: Business as a force for good. Retrieved August 18, 2024, from https://www.bcorporation.net/en-us/
Barney, J. (1991). Firm Resources and Sustained Competitive Advantage. Journal of Management, 17(1), 99–120. https://doi.org/10.1177/014920639101700108
Borck, J. C., & Coglianese, C. (2009). Voluntary Environmental Programs: Assessing Their Effectiveness. Annual Review of Environment and Resources, 34(1), 305–324. https://doi.org/10.1146/annurev.environ.032908.091450
Brammer, S., Hoejmose, S., & Marchant, K. (2012). Environmental Management in <scp>SME</scp> s in the <scp>UK</scp> : Practices, Pressures and Perceived Benefits. Business Strategy and the Environment, 21(7), 423–434. https://doi.org/10.1002/bse.717
Carey, P., Coglianese, C., & Nash, J. (2016). Motivating Without Mandates: The Role of Voluntary Programs in Motivating Without Mandates: The Role of Voluntary Programs in Environmental Governance Environmental Governance. https://scholarship.law.upenn.edu/faculty_scholarship
Carrete, L., Arroyo, P., & Trujillo, A. (2014). Why do Firms Implement Voluntary Environmental Actions and How Are These Activities Evaluated? An Empirical Investigation in Mexico. Journal of Management and Sustainability, 4(4). https://doi.org/10.5539/jms.v4n4p55
Castka, P., & Corbett, C. J. (2016). Governance of Eco-Labels: Expert Opinion and Media Coverage.
Journal of Business Ethics, 135(2), 309–326. https://doi.org/10.1007/s10551-014-2474-3
Christmann, P., & Taylor, G. (2002). Globalization and the environment: Strategies for international voluntary environmental initiatives. Academy of Management Perspectives, 16(3), 121–135. https://doi.org/10.5465/ame.2002.8540373
Darnall, N., & Edwards, D. (2006). Predicting the cost of environmental management system adoption: the role of capabilities, resources and ownership structure. Strategic Management Journal, 27(4), 301– 320. https://doi.org/10.1002/smj.518
Darnall, N., Ji, H., & Potoski, M. (2017). Institutional design of ecolabels: Sponsorship signals rule strength. Regulation & Governance, 11(4), 438–450. https://doi.org/10.1111/rego.12166
Darnall, N., Potoski, M., & Prakash, A. (2010). Sponsorship Matters: Assessing Business Participation in Government- and Industry-Sponsored Voluntary Environmental Programs. Journal of Public Administration Research and Theory, 20(2), 283–307. https://doi.org/10.1093/jopart/mup014
del Brío, J. Á., & Junquera, B. (2003). A review of the literature on environmental innovation management in SMEs: implications for public policies. Technovation, 23(12), 939–948. https://doi.org/10.1016/S0166-4972(02)00036-6
Di Bella, L. (2023). Annual Report on European SMEs 2022/2023.
EcoCart. (n.d.). EcoCart: Carbon offsetting for conscious consumers. Retrieved August 18, 2024, from https://ecocart.io
Eidelwein, F., Collatto, D. C., Rodrigues, L. H., Lacerda, D. P., & Piran, F. S. (2018). Internalization of environmental externalities: Development of a method for elaborating the statement of economic and environmental results. Journal of Cleaner Production, 170, 1316–1327. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.09.208
European Comission. (2019). Analysis of the SMEs’ participation in public procurement and the measures to support it.
Ferrón Vilchez, V., Darnall, N., & Aragón Correa, J. A. (2017). Stakeholder influences on the design of firms’ environmental practices. Journal of Cleaner Production, 142, 3370–3381. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.10.129
Forest Stewardship Council. (n.d.). Forest Stewardship Council: Home. Retrieved August 18, 2024, from https://fsc.org/en
Gibb, A. A. (1997). Small Firms’ Training and Competitiveness. Building Upon the Small business as a Learning Organisation. International Small Business Journal: Researching Entrepreneurship, 15(3), 13–29. https://doi.org/10.1177/0266242697153001
Hillary, R. (2004). Environmental management systems and the smaller enterprise. Journal of Cleaner Production, 12(6), 561–569. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2003.08.006
Hsieh, H.-F., & Shannon, S. E. (2005). Three Approaches to Qualitative Content Analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277–1288. https://doi.org/10.1177/1049732305276687
International Organization for Standardization. (2014). ISO 14001:2015 - Environmental management systems. Retrieved from https://www.iso.org/standard/60857.html
Johannson, L. (1997). The challenge of implementing ISO 14001 for small‐ and medium‐sized enterprises—surviving in the new global jungle. Environmental Quality Management, 7(2), 9–19. https://doi.org/10.1002/tqem.3310070203
Khanna, M., Koss, P., Jones, C., & Ervin, D. (2007). Motivations for Voluntary Environmental Management. Policy Studies Journal, 35(4), 751–772. https://doi.org/10.1111/j.1541- 0072.2007.00246.x
King, A. A., & Lenox, M. J. (2000). Industry Self-Regulation Without Sanctions. Academy of Management Journal, 43(4), 698–716. https://doi.org/10.2307/1556362
King, A. A., Lenox, M. J., & Terlaak, A. (2005). The Strategic Use of Decentralized Institutions: Exploring Certification With the ISO 14001 Management Standard. Academy of Management Journal, 48(6), 1091–1106. https://doi.org/10.5465/amj.2005.19573111
Latip, M., Sharkawi, I., & Mohamed, Z. (2021). The impact of innovation attributes and the mediating effect of environmental attitudes towards environmental management practices among SMEs. International Social Science Journal, 71(239–240), 91–108. https://doi.org/10.1111/issj.12265
Licandro, O., Vázquez-Burguete, J. L., Ortigueira, L., & Correa, P. (2023). Definition of Corporate Social Responsibility as a Management Philosophy Oriented towards the Management of Externalities: Proposal and Argumentation. Sustainability, 15(13), 10722. https://doi.org/10.3390/su151310722
Madrid‐Guijarro, A., & Duréndez, A. (2024). Sustainable development barriers and pressures in SMEs: The mediating effect of management commitment to environmental practices. Business Strategy and the Environment, 33(2), 949–967. https://doi.org/10.1002/bse.3537
McKeiver, C., & Gadenne, D. (2005). Environmental Management Systems in Small and Medium Businesses. International Small Business Journal: Researching Entrepreneurship, 23(5), 513–537. https://doi.org/10.1177/0266242605055910
McSweeney, B. (2021). Fooling ourselves and others: confirmation bias and the trustworthiness of qualitative research – Part 1 (the threats). Journal of Organizational Change Management, 34(5), 1063– 1075. https://doi.org/10.1108/JOCM-04-2021-0117
Mi, C., Chang, F., Lin, C., & Chang, Y. (2018). The Theory of Reasoned Action to CSR Behavioral Intentions: The Role of CSR Expected Benefit, CSR Expected Effort and Stakeholders. Sustainability, 10(12), 4462. https://doi.org/10.3390/su10124462
Peters *, M., & Turner, R. K. (2004). SME environmental attitudes and participation in local‐scale voluntary initiatives: some practical applications. Journal of Environmental Planning and Management, 47(3), 449–473. https://doi.org/10.1080/0964056042000216555
Petts, J. (2000). Municipal Waste Management: Inequities and the Role of Deliberation. Risk Analysis, 20(6), 821–832. https://doi.org/10.1111/0272-4332.206075
Petts, J., Herd, A., Gerrard, S., & Horne, C. (1999). The climate and culture of environmental compliance within SMEs. Business Strategy and the Environment, 8(1), 14–30. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099- 0836(199901/02)8:1<14::AID-BSE175>3…
Potoski, M., & Prakash, A. (2013). Green Clubs: Collective Action and Voluntary Environmental Programs. Annual Review of Political Science, 16(1), 399–419. https://doi.org/10.1146/annurev-polisci- 032211-211224
Prakash, A., & Potoski, M. (2007). Collective Action through Voluntary Environmental Programs: A Club Theory Perspective. Policy Studies Journal, 35(4), 773–792. https://doi.org/10.1111/j.1541- 0072.2007.00247.x
Revell, A., & Blackburn, R. (2007). The business case for sustainability? An examination of small firms in the UK’s construction and restaurant sectors. Business Strategy and the Environment, 16(6), 404– 420. https://doi.org/10.1002/bse.499
Reyes-Rodríguez, J. F. (2021). Explaining the business case for environmental management practices in SMEs: The role of organisational capabilities for environmental communication. Journal of Cleaner Production, 318, 128590. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.128590
Rivera, J. (2002). Assessing a voluntary environmental initiative in the developing world: The Costa Rican Certification for Sustainable Tourism. Policy Sciences, 35(4), 333–360. https://doi.org/10.1023/A:1021371011105
Short, J. L., & Toffel, M. W. (2010). Making Self-Regulation More Than Merely Symbolic: The Critical Role of the Legal Environment. Administrative Science Quarterly, 55(3), 361–396. https://doi.org/10.2189/asqu.2010.55.3.361
Studer, S., Tsang, S., Welford, R., & Hills, P. (2008). SMEs and voluntary environmental initiatives: a study of stakeholders’ perspectives in Hong Kong. Journal of Environmental Planning and Management, 51(2), 285–301. https://doi.org/10.1080/09640560701865073
Stutterheim, S. E., & Ratcliffe, S. E. (2021). Understanding and addressing stigma through qualitative research: Four reasons why we need qualitative studies. Stigma and Health, 6(1), 8–19. https://doi.org/10.1037/sah0000283
Sweeney, L. (2007). Corporate social responsibility in Ireland: barriers and opportunities experienced by SMEs when undertaking CSR. Corporate Governance: The International Journal of Business in Society, 7(4), 516–523. https://doi.org/10.1108/14720700710820597
Tashman, P., Flankova, S., van Essen, M., & Marano, V. (2021). Why Do Firms Participate in Voluntary Environmental Programs? A Meta-Analysis of the Role of Institutions, Resources, and Program Stringency. Organization & Environment, 35(1), 3–29. https://doi.org/10.1177/1086026621990063
Tuczek, F., Castka, P., & Wakolbinger, T. (2018). A review of management theories in the context of quality, environmental and social responsibility voluntary standards. Journal of Cleaner Production, 176, 399–416. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.12.161
Uhlaner, L. M., Berent-Braun, M. M., Jeurissen, R. J. M., & de Wit, G. (2012). Beyond Size: Predicting Engagement in Environmental Management Practices of Dutch SMEs. Journal of Business Ethics, 109(4), 411–429. https://doi.org/10.1007/s10551-011-1137-x
United Nations Environment Programme. (2023). Emissions Gap Report 2023. United Nations Environment Programme. https://doi.org/10.59117/20.500.11822/43922
United Nations Global Compact. (n.d.). United Nations Global Compact: Corporate sustainability begins with a company’s value system. Retrieved August 18, 2024, from https://unglobalcompact.org
Walker, K., & Wan, F. (2012). The Harm of Symbolic Actions and Green-Washing: Corporate Actions and Communications on Environmental Performance and Their Financial Implications. Journal of Business Ethics, 109(2), 227–242. https://doi.org/10.1007/s10551-011-1122-4
Williamson, D., Lynch-Wood, G., & Ramsay, J. (2006). Drivers of Environmental Behaviour in Manufacturing SMEs and the Implications for CSR. Journal of Business Ethics, 67(3), 317–330. https://doi.org/10.1007/s10551-006-9187-1
World Meteorological Organization (WMO). (2024). State of the Global Climate 2023.
Ying Liu, J., Pheng Low, S., & He, X. (2012). Green practices in the Chinese building industry: drivers and impediments. Journal of Technology Management in China, 7(1), 50–63. https://doi.org/10.1108/17468771211207349
Zhou, S. (2009). External motivating factors for greening small- and medium-sized enterprises in China. MESPOM Program in Environmental Sciences, Policy & Management.
