Spelenderwijs werken aan een warme relatie met al jouw leerlingen
‘Dorien is een cadeau om in de klas te hebben. Maar David? Hij kan het bloed onder mijn nagels vandaan halen.’ De kans is groot dat dit herkenbaar is voor vele professionals binnen het onderwijs. Warme, hechte relaties met leerlingen geven voldoening. Conflictueuze relaties met leerlingen kunnen stress opleveren. Maar ook de leerling in kwestie lijdt hieronder.
Ik ben Justine Vandermeys, studente binnen de Bachelor na Bachelor Buitengewoon Onderwijs aan VIVES Kortrijk. Voor mijn afstudeerproject deed ik een onderzoek naar de relaties tussen de begeleiding en leerlingen met een ernstige verstandelijke beperking en moeilijk hanteerbaar gedrag. Ik zocht een antwoord op de vraag hoe de begeleiding kan werken aan een kwaliteitsvolle relatie met alle leerlingen, ook die leerlingen waar je je geduld vaak mee verliest, die agressief gedrag stellen of die in de achtergrond lijken te verdwijnen.
Ik ben werkzaam als leerkracht binnen de VZW scholen Sint-Franciscus voor buitengewoon onderwijs. Deze scholen bieden type basisaanbod, type 2, type 3 en type 9 onderwijs aan. Dit praktijkonderzoek vond plaats in de geïntegreerde werking (GIW). Deze werking is een samenwerking tussen de school en het Medisch Pedagogisch Centrum Sint-Franciscus. De geïntegreerde werking biedt type 2 onderwijs aan kleuters, lagere schoolkinderen en secundaire schoolkinderen met een matige tot diep verstandelijke beperking of meervoudige beperking en mogelijks bijkomende diagnoses.
Ik merkte in mijn eigen klas op wat de effecten kunnen zijn van dagelijkse negatieve interacties met een leerling met moeilijk hanteerbaar gedrag. De begeleiding raakte met deze leerling verstrengeld in een negatieve vicieuze cirkel waar het probleemgedrag overheerste en de begeleiding nog maar weinig de positieve zaken zagen. En wij zijn niet het enige team waar de relatie tussen leerlingen en begeleiding gekenmerkt wordt door conflicten.
Vanuit deze insteek ontwierp ik een spel waarmee teams aan de slag kunnen gaan. Het reflectiespel ‘Buitengewoon openhartig’ is een spel dat teams dieper doet nadenken over hun gedachten, gevoelens en handelingen en dit op een leuke en ontspannen manier. Het is de bedoeling dat het team kan ventileren, maar daarnaast ook van en met elkaar kan leren door in dialoog te gaan en samen te zoeken naar een nieuwe opening bij vastgelopen situaties. Met dit spel richt ik me tot alle teams waarvan de relatie met hun leerlingen soms wat stroef loopt. De focus ligt op de begeleiding en hun noden om te werken aan hechte, warme relaties met al hun leerlingen. Want hoe kunnen we zorg dragen voor onze leerlingen als er niet zorg wordt gedragen voor ons?
Wil je meer weten over dit spel?
Meer informatie over dit praktijkonderzoek vindt u op: https://sites.google.com/view/justine-vandermeys/home
Bibliografie
Beeckmans, D., De Cuyper, K., Droogmans, G., Mertens, N., Maes, B., Nijs, S., Opgenhaffen, T., Peeters, T., Put, J., Van Achterberg, M., Van Audenhove, C., Vanhoof, J. & Van Achterberg, M. (2022, 26 september). Hoe afzondering en fixatie van kinderen en jongeren vermijden? Agora. Geraadpleegd op 16 december 2023, van https://www.agorawebzine.be/artikels/hoe-afzondering-en-fixatie-van-kinderen-en-jongeren-vermijden
Bettinger, G. (2015). Door stil te staan kom je verder. Een andere kijk op ‘probleemgedrag’ (2e druk). Uitgeverij SWP.
Blontrock, M., Claes, C., De Belie, E., Morisse, F. & Verhasselt J. (Red.). (2017). Emotionele ontwikkeling in verbinding. Coachingsmethodiek voor begeleiders van cliënten met probleemgedrag. Garant.
Blontrock, M., Claes, C., De Belie, E., Morisse, F. & Verhasselt, J. (2016). Mentemo-spel + boek.: Emotionele ontwikkeling in verbinding: coachingsmethodiek voor begeleiders van cliënten met probleemgedrag. Garant.
Bussens, S. (2017). Nieuwe autoriteit en Geweldloos Verzet. Een verkenning van het concept, de mindset en de tools. Agora. 33(1), 39-43.
Buyse, E. & Spilt, J. (2023). Naar een warme relatie met àl jouw leerlingen. Basis, 130 (9), 2-9.
De Belie, E. & Van Hove, G. (2013). Wederzijdse emotionele beschikbaarheid. Mensen met een verstandelijke beperking, hun context en begeleiders samen op weg. Garant.
Denys, A., Pameijer, N., Timbremont, B., Van De Veire, H. (2022). Handelingsgericht werken. Samenwerken aan schoolsucces. Vlaamse editie (4e druk). Acco.
Dhondt, A., Maes, B., Vandesande, S. &; Van keer, I. (2020). The social-emotional functioning of young children with a significant cognitive and motor developmental delay. International Journal Of Developmental Disabilities, 68(4), 462-473.
Došen, A. (2014). Psychische stoornissen, probleemgedrag en verstandelijke beperking. Een integratieve benadering bij kinderen en volwassenen (5e druk). Koninklijke Van Gorcum.
Došen, A. & Morisse, F. (2017). SEO-R². Schaal voor emotionele ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking – Revised² (2e druk). Garant.
FORTIOR (z.d.). Ontwarde draad: intervisiespel. Geraadpleegd op 2 januari 2024, van https://www.fortior.info/leestip/de-ontwarde-draad-intervisiespel/#:~:text=Het%20intervisiespel%20is%20bedoeld%20om,de%20lus%20in%20de%20draad.
Hermsen, M., Koordeman, R., Otten, R., Prudon, A., Rooijackers, L., Simons, M.A.G. & Van Veen, H. (2021, 11 september). Het opbouwen van betekenisvolle relaties tussen mensen met een (zeer) ernstige verstandelijke beperking en moeilijk verstaanbaar gedrag en hun begeleiders. Ntzonline, 47(3). Geraadpleegd op 19 december 2023, van https://www.ntzonline.nl/art/50-6571_Het-opbouwen-%20van-betekenisvolle-relaties-tussen-mensen-met-een-zeer-ernstige-verstandelijke-beperking-en-%20moeilijk%20verstaanbaar-gedrag-en-hun-begeleiders
Janssens, E. & Van Acker, K. (2021). Ontwarde draad: Intervisiespel over de emotionele ontwikkeling. Garant.
Katholiek Onderwijs Vlaanderen. (2018). Met Zill werken vanuit handelingsplanning. Geraadpleegd op 5 mei 2024, vanhttps://zill.katholiekonderwijs.vlaanderen/#!/concept/krachtlijnen/e524e9ac-a54a-464e-b4b4-20212bc3a74a
Maes, B. & Vlaskamp, C. (2020). Ondersteuning van mensen met ernstige meervoudige beperkingen: handvatten voor een kwaliteitsvol leven. Acco.
Mets, M. (2017). Spelenderwijs verbinden en hechten. Met meer dan 100 spelletjes. Uitgeverij SWP.
Montens, C. & Van den Heuvel, I. (2020). Intervisiespel: geweldloos verzet. Instondo.
Pameijer, N. & Van Dijk, S. (2014, januari). HGW? Dat doe ik allang! JSW (5), 6-10.
Spilt, J. (2017). De leerling: daar doen we het voor! Leerkrachten ondersteunen in hun relaties met gedragsmoeilijke leerlingen. School- en Klaspraktijk, 57(230), 20-25.
Spilt, J. (2018). Het Leerkracht Relatie Interview: Dagelijkse negatieve interacties met een gedragsmoeilijke leerling kunnen een chronische bron van stress worden. Zorgbreed: Tijdschrift voor integrale leerlingzorg, 15(3), 20-23.
Van Lommel, Katelijne. (2023). Sprekende harten, strijdende zwaarden. Toolbox voor moeilijk gedrag bij kinderen en jongeren. Pelckmans.
Vignero, G. (2021). Ontwarring en ordening van de draad. Garant.
Vlaamse Overheid (z.d.). Informatiemap BuBaO: deel 2: buitengewoon onderwijs type 2. Geraadpleegd op 9 mei 2024, http://eindtermen.vlaanderen.be/publicaties/informatiemap-buitengewoon-…
VZW Scholen Sint-Franciscus. (z.d.). Geïntegreerde werking. Geraadpleegd op 19 december 2023, van https://giw.sintfranciscus.be
VZW Scholen Sint-Franciscus. (z.d.). Visie en missie. Geraadpleegd op 3 mei 2024, https://sintfranciscus.be/missievisie/
