Waarom lopen toch zo vaak gesprekken muurvast tussen leerkrachten, scholen en ouders van hoogbegaafde leerlingen?

Geert
Conard

Over dochters en schoolwissels

Een bachelorproef start niet noodzakelijk bij het selecteren van een mogelijk onderwerp uit een lijstje aangereikt door de hogeschool. In dit geval was het idee al veel langer aan het rijpen, vanuit mijn eigen gezinssituatie. Mijn dochter Elise is hoogbegaafd en wisselde al meermaals van school, zowel in het basis- als secundair onderwijs. 

Een schoolwissel is zelden een impulsieve beslissing, want er hangen best wel wat gevolgen aan vast: een nieuwe school, nieuwe leerkrachten, nieuwe cursussen en nieuwe medeleerlingen. Wanneer een schoolwissel dan ook nog eens in de loop van het schooljaar gebeurt, heeft dat steeds zware gevolgen voor de leerling. Wanneer ouders kiezen voor een schoolwissel is dat vaak de laatste uitweg die ze nog zien, omdat hun kind helemaal vastloopt op school. 

In dit geval ging het meestal over afwezige of ontoereikende ondersteuning voor de hoogbegaafdheid. Op zeker ogenblik kwam mijn dochter terecht in een school specifiek voor hoogbegaafde leerlingen en daar hoorde ik soortgelijke verhalen van andere ouders. Het ging steeds opnieuw over gesprekken met leerkrachten en scholen die muurvast liepen, afwezige of ontoereikende ondersteuning door de leerkrachten, geen herkenning van de typische kenmerken, geen luisterbereidheid enz. 

Waarom moet ik naar school?

Naar de lerarenopleiding

Een verhaal dat zeker door de eigen ervaring aan de ribben blijft plakken... 

Toen brak de COVID19-periode aan, met enkele loodzware jaren voor alle studenten. Maar ook als zelfstandig ondernemer incasseerde ik tijdens deze periode harde klappen. De impact op mijn bedrijf waren van die aard, dat ik genoodzaakt werd om ernstig na te denken over mijn toekomst. Uiteindelijk kwam ik terecht in de lerarenopleiding bij Hogeschool PXL. Een belangrijk onderdeel van deze opleiding is de bachelorproef, de ultieme kans om het probleem van de vastgelopen communicatie te gaan onderzoeken, zodat ik zowel ouders, leerkrachten als scholen kon duidelijk maken hoe ze die vastgelopen gesprekken konden vermijden.

Een "uniek" probleem, waar zowat alle ouders van hoogbegaafde leerlingen mee kampen

Een onderzoek start traditiegetrouw met een literatuurstudie, waar al snel werd vastgesteld dat dit specifieke probleem nog niet eerder in detail was onderzocht. Ik zocht mijn toevlucht in lezingen, presentaties en webinars door experten in hoogbegaafdheid, waar in elk verhaal misvattingen en problemen konden gedetecteerd worden. Ik kreeg ook het aanbod van de hogeschool om sessies mee te volgen van het postgraduaat hoogbegaafdheid, waar op regelmatige basis experten in hoogbegaafdheid gastcolleges gaven. 

Het grootste gedeelte van het onderzoek is gebaseerd op wetenschappelijke interviews. Dit was een bewuste keuze omdat een enquête onvoldoende informatie zou opleveren. Ik was immers niet geïnteresseerd in aantallen en statistieken, wel in persoonlijke verhalen en details. Is er een schoolwissel geweest? Wat was de aanleiding voor die schoolwissel? Wat is er precies gebeurd in de maanden voordien? Met die achtergrondinformatie kon ik het probleem op een correcte manier visualiseren. Uiteraard werden de resultaten steeds voorgesteld en afgetoetst bij zowel experten in hoogbegaafdheid als onderwijsprofessionals. 

Een praktische communicatietool

Door de meest voorkomende misvattingen in kaart te brengen en deze zorgvuldig weer te geven in een model, werd een communicatietool gecreëerd die vanuit elk perspectief inzicht geeft in de grootste misvattingen en drempels voor de andere perspectieven. Wanneer je vooraf weet wat de belangrijkste drempels zijn voor je gesprekspartner, kan je proberen om ervoor te zorgen dat het gesprek daar zeker niet op gaat vastlopen. Elke misvatting werd in het model geplaatst in het segment waar de misvatting het vaakst voorkomt en/of het meest schade zal berokkenen. Uiteraard bevat het model ook overlappingen tussen de verschillende perspectieven. Het meest opvallende in dit model is het vraagteken dat centraal staat voor alle perspectieven. Een gebrek aan kennis bleek overal aanwezig en de vraag naar vorming kwam in elk gesprek naar voor.  

Communicatiemodel

Het communicatiemodel is een eenvoudige, maar uiterst bruikbare tool voor leerkrachten, scholen en ouders van hoogbegaafde leerlingen. De uitleg bij het model werd uitvoerig neergeschreven in de bundel van de bachelorproef, maar zal ook in de vorm van lezingen worden aangeboden aan scholen. 

... en een boek

Na de eerste helft van de opleiding werd ik ook uitgenodigd om deel te nemen aan het excellentieprogramma van PXL, waarbij de kans werd geboden om boven het curriculum van de opleiding uit te stijgen. Ik volgde twee extra vakken in een andere hogeschool (Thomas More) en schreef als eindproject het boek “Hoogbegaafdheid in dialoog”, waarin ik de academische bachelorproef vertaalde naar een vlotter leesbaar verhaal, aangevuld met persoonlijke ervaringen en observaties vanuit mijn eigen gezinssituatie. Ik hoop dan ook oprecht dat er door dit model en door mijn boek in de toekomst enkele gesprekken minder zullen vastlopen.

Geert en het boek

 

Geert Conard

Bibliografie

Persoonlijke Communicatie

PXL-postgraduaat hoogbegaafdheid

Ter voorbereiding van deze bachelorproef kreeg ik van Hogeschool PXL het aanbod om een aantal zelf te kiezen lessen van het postgraduaat hoogbegaafdheid online mee te volgen. Ik wil dan ook graag mevrouw Hermans en mevrouw Dewulf bedanken voor deze unieke kans.

Dit is een lijst van de sessies waaraan werd deelgenomen:

  • Hammenecker, K. (2023, 30 maart). (Kinderpsychologe). (Verbindend communiceren met een hoogbegaafd kind). Persoonlijke communicatie [hoorcollege]. PXL, Hasselt.
  • Hammenecker, K. (2024, 28 maart). (Kinderpsychologe). (Verbindend communiceren met een hoogbegaafd kind). Persoonlijke communicatie [hoorcollege]. PXL, Hasselt.
  • Kieboom, T. (2022, 17 november). (Hoogleraar UHasselt). (Hoe kan men inspelen op de cognitieve noden van de hoogbegaafde leerling). Persoonlijke communicatie [hoorcollege]. PXL, Hasselt.
  • Kieboom, T. (2022, 6 oktober). (Hoogleraar UHasselt). (Hoogbegaafdheid, meer dan een magisch IQ-cijfer). Persoonlijke communicatie [hoorcollege]. PXL, Hasselt.
  • Kieboom, T. (2023, 9 maart). (Hoogleraar UHasselt). (Socio-emotionele noden). Persoonlijke communicatie [hoorcollege]. PXL, Hasselt.
  • Kieboom, T. (2023, 5 oktober). (Hoogleraar UHasselt). (Hoogbegaafdheid, meer dan een magisch IQ-cijfer). Persoonlijke communicatie [hoorcollege]. PXL, Hasselt.
  • Stal, I. (2022, 24 november). (Educational Director LET & Schooling Group VZW). (Scholen aan het woord: de zelfsturende leeromgeving en pluswerking). Persoonlijke communicatie [hoorcollege]. PXL, Hasselt.

 

Overige lezingen, presentaties en webinars

Tijdens de voorbereidingen voor de bachelorproef werden heel wat gratis webinars, video's en masterclasses bekeken over dit thema, maar deze zijn niet allemaal opgenomen in deze lijst. De aangeboden inhoud was soms interessant, maar soms bleef ik op mijn honger zitten. Er zijn webinars van meer dan een uur, maar die met moeite vijf minuten nuttige informatie bevatten, terwijl de overige tijd opgevuld is met reclame voor een vaak prijzig opleidings- of begeleidingspakket. Het merendeel van deze publiciteits-webinars zijn dan ook uit de lijst verwijderd.

  • Aprendemos Juntos 2030 (2018, 17 november). V.O. Complete. "Teaching is an art". Ken Robinson, educator and writer [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=gGSoWoTlElQ
  • Arteveldehogeschool. (2021, 25 november). Einstein leert het zichzelf wel. Over een krachtige leeromgeving voor sterke leerlingen [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=I3kmO62O380
  • Beliën, E. (2023, 8 maart). (Psychologe). (Opvoedkundige vraagstukken bij HB kinderen). Persoonlijke communicatie [online lezing].
  • Buyckx, S (2024, 10 januari). (expert hoogbegaafdheid Spring-Stof). (Hoogbegaafd, wat nu?). Persoonlijke communicatie [Lezing].
  • Gevaert, T. (2021, 12 oktober). (expert hoogbegaafdheid Samen Slimmer Groeien). (Gewoon slim of hoogbegaafd). Persoonlijke communicatie [lezing].
  • Kiekens, K. (2024, 10 januari). (expert hoogbegaafdheid Spring-Stof). (Hoogbegaafd, wat nu?). Persoonlijke communicatie [Lezing].
  • NOS. (2022, juli 12). Hoe begeleid je een wonderkind? NPO Radio 1. Geraadpleegd op 15 juli 2022, via https://www.nporadio1.nl/nieuws/binnenland/819fc32b-6ad1-4849-b814-b31c…
  • Radboud Universiteit Nijmegen. (2013, 4 november). Presentation Prof dr Tessa Kieboom [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=JCvG6oDWWHI
  • TED. (2007, 6 januari). Do schools kill creativity? | Sir Ken Robinson [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=iG9CE55wbtY
  • TED. (2015, 26 mei). Why Some of us Don't Have One True Calling | Emilie Wapnick | TEDxBend [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=QJORi5VO1F8
  • Universiteit van Vlaanderen. (2017, november 10). Waarom behalen zo veel hoogbegaafden geen diploma? [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=oFCLdJVoHVg
  • Van den Bos, A. (2022, 19 april). (experte hoogbegaafdheid). (Gifted People Masterclass Hoogbegaafdheid). Persoonlijke Communicatie [online masterclass].

 

Interviews vooronderzoek

  • X. (2022, 27 juli). (expert hoogbegaafdheid). Anonieme getuigenis over beleid van directies omtrent opleidingen voor leerkrachten. Persoonlijke communicatie [gesprek].
  • X. (2022, 27 juni). (leerlingen basisschool Arkades Houthalen). Informele interviews tijdens proclamatie van leerlingen zesde leerjaar. Persoonlijke communicatie [interview].

 

Literatuurlijst (Algemeen)

 

Literatuurlijst (databanken)

  • Dewachtere, C. (2021). Haal alles uit de kast, want je bent het waard! Hoe kunnen we bij meer- en hoogbegaafde kinderen terug de goesting in het leren doen aanwakkeren?. Onuitgegeven verhandeling, Hogeschool PXL, PXL-Education.
    Gevonden op 26/7/2023 op https://doks.pxl.be/doks/do/record/Get?dispatch=view&recordId=SEtd8ab2a…
  • Schouten, M.J., & Wolfshöfer, C., Schouten, M. J. (2021). Een kwalitatief onderzoek naar hoe vanuit de trajectgroep binnen het Blaise Pascal College aangesloten kan worden bij de thuiszittende hoogbegaafde leerlingen met internaliserende problemen. [Bachelor Thesis, Hogeschool van Amsterdam. Maatschappij en Recht]. HBO Kennisbank.
  • Wynen, N. (2022). Help, ik val uit de boot! Hoogbegaafde en cognitief sterk functionerende leerlingen leren groeien op sociaal-emotioneel vlak en leren omgaan met faalangst. Onuitgegeven verhandeling, Hogeschool PXL, PXL-Education.
    Gevonden op 26/7/2023 op https://doks.pxl.be/doks/do/record/Get?dispatch=view&recordId=SEtd8ab2a…

Experts

Tijdens dit onderzoek werd regelmatig beroep gedaan op experts in hoogbegaafdheid. Dit is een lijst met een aantal expertisecentra waar voor dit onderzoek informatie werd getoetst, opgezocht of ingewonnen.

  • Altamente (Tamara Straetemans) - BE
  • Bright Star Coaching (Isabelle François) - BE
  • Exentra (Tessa Kieboom, Kathleen Venderickx, …) - BE
  • Gifted People (Adrienne van den Bos) - NL
  • Hoogbegaan (Ilse Verhoeven) - BE
  • Hoogbloeier (Inge Van Bogaert, Sabine Sypré, …) – BE
  • IEKU Advies (Renata Hamsikova) - NL
  • Intellectum (Elke Coorens) - BE
  • L-aTent (Elke Beliën, Silvie Vancamelbeke, … ) - BE
  • Samen slimmer groeien (Tania Gevaert) – BE
  • Spring-Stof (Kim Kiekens, Saskia Buyckx) - BE
  • Talentissimo (Femke Hovinga) - NL

Overige geraadpleegde media

Download scriptie (1.61 MB)
Universiteit of Hogeschool
Hogeschool PXL
Thesis jaar
2024
Promotor(en)
Marijke Van Vlasselaer
Thema('s)
Onderwijs,
Communicatie,
Psychologie en pedagogische wetenschappen
Kernwoorden
Hoogbegaafdheid,
(Secundair) onderwijs,
communicatie,
ouderbetrokkenheid