Tiener en Moeder
Wie wordt er nu tienermoeder?!
In 2017 werden in België 3638 meisjes tussen 15 en 19 jaar zwanger, dat zijn 12 per 1.000 meisjes tussen 15 en 19 jaar. Hiervan werden 1768 meisjes tienermoeder en kozen 1539 zwangere tieners voor abortus. Deze recente cijfers tonen aan dat het merendeel van de zwangere tieners in België ervoor kiest om de zwangerschap verder te zetten.
Het merendeel van de tienermoeders situeert zich bij de 18-19 jarigen. Zij vertegenwoordigden in 2021 69,6% van het totaal aantal tienermoeders in België. Vervolgens situeerde 28,8% van de tienermoeders in België zich bij de 15-17 jarigen en 1,6% bij de 10-14 jarigen.
Moederschap op jonge leeftijd
Er heersen in België namelijk duidelijke maatschappelijk verwachtingen omtrent
ouderschap. Jongeren groeien op met boodschappen rond wat een acceptabele leeftijd is voor het krijgen van een eerste kind en aan welke verwachtingen een goede ouder moet voldoen, zoals vast werk, een stabiele relatie, financiële zekerheid enzovoort. Tienerouders wijken steeds meer af van de ‘Belgische norm’ waardoor ze een verhoogd risico lopen op sociaal isolement. Maar waar krijgen tienermoeders, naast vooroordelen en stigmatisering, nu concreet mee te maken?
In de literatuur staat geschreven dat complicaties aangaande zwangerschap en bevalling de op één na belangrijkste doodsoorzaken zijn bij meisjes tussen 15 en 19 jaar. Tienermeisjes hebben vaak een smaller bekken, wat in verband gebracht wordt met een groeiachterstand bij de foetus en ongunstige zwangerschapsuitkomsten. Echter suggereren Vlaamse cijfers van het Studiecentrum Perinatale Epidemiologie (2021) dat het risico op een keizersnede toeneemt naarmate de leeftijd van de moeder stijgt, wat wil zeggen dat tienermoeders minder risico lopen op een keizersnede dan oudere moeders.
Complicaties waar tienermoeders wel vaker mee te maken krijgen en waar de literatuur eenduidig over is zijn bloedarmoede, infecties en vroegtijdig breken van de vliezen.
Tot slot is er ook een psychische component verbonden aan tienermoederschap. De meest gekende psychische diagnoses aangaande zwangerschap en bevalling zijn pre- en postnatale depressies. Naast het doormaken van normale ontwikkelingstaken van de adolescentie krijgen tienermoeders ook te maken met de stress die gepaard gaat met het aanpassen aan de noden van een kind waardoor zij kwetsbaarder zijn voor psychische problemen.
"Beter voorkomen dan genezen"
Een zwangerschap ontstaat sneller dan men verwacht. Een belangrijk element in het voorkomen van ongewenste tienerzwangerschappen is het sensibiliseren van jongeren over dit onderwerp.
Het gebruik van anticonceptie is een gebrek aan kennis omtrent anticonceptiva en seksuele relaties één van de belangrijkste oorzaken voor het ontstaan van ongeplande tienerzwangerschappen, met mogelijks ongewenst tienermoederschap tot gevolg. België doet het steeds beter op vlak van anticonceptie. Zo zijn anticonceptiemiddelen zoals de pil en een spiraal gratis te verkrijgen tot de leeftijd van 25 jaar en genieten andere anticonceptiemiddelen van een terugbetaling. Relationele en seksuele vorming wordt momenteel voornamelijk aangeboden in schoolse context waardoor men mogelijks een grote categorie adolescenten misloopt. Het is aanbevolen om infosessies aan te bieden in klinische of gemeenschapsomgevingen om op deze manier relationele en seksuele vorming voor iedere tiener toegankelijk te maken. Naast vrouwelijke adolescenten moeten ook ouders en mannen betrokken worden bij interventieprogramma’s voor de preventie van tienerzwangerschappen. Jonge mannen laten namelijk consistent zien dat ze weinig weten over anticonceptie en gezondheidsopties.
Daarnaast hebben tieners die vanaf jonge leeftijd met hun ouders kunnen communiceren over seksualiteit minder kans om zwanger te worden. Echter hebben ouders vaak de neiging om te zeggen ‘doe het niet’ in de plaats van hun kinderen te informeren over de mogelijke gevolgen van vroegtijdige seksuele activiteit, onveilig seksueel contact en de uitdagingen van tienerouderschap. Ook ouders hebben nood aan begeleiding als het gaat over openlijk communiceren met hun kinderen over relationele en seksuele onderwerpen.
Naast gezondheidsvoorlichting op basis van biomedische feiten vereisen ook socioculturele factoren zoals armoede, genderongelijkheid en sociale druk ook de nodige aandacht.
Begeleiding op maat
Als men vraagt aan zorgverleners naar de specifieke noden van tienermoeders zal men voornamelijk spreken over een open houding. Zorgverleners hebben vaak de weinig kennis over deze doelgroep. Dit is normaal, daar het aantal vormingen hieromtrent ook enorm schaars is.
In eerste intentie vallen consultatie- uren van zorgverleners vaak binnen de schooluren van jongeren. Hierdoor moeten ze een keuze maken tussen het opvolgen van de zwangerschap of het bijwonen van de les. Daaropvolgend vinden de meeste consultatie buitenshuis plaats. De meerderheid van de tieners beschikt nog niet over een wagen/rijbewijs waardoor ze afhankelijk zijn van derden indien de zorginstelling niet op loop- of fietsafstand ligt. Het aanbieden van een hulplijn via chat, telefonisch contact of een huisbezoek in geval van een langdurige periode zonder opvolging zouden bij deze doelgroep een mogelijke oplossing kunnen bieden.
Een volgende barrière is het financiële aspect. Indien er geen derdebetalers regeling wordt toegepast zal dit jongeren remmen om op consultatie te komen.
Tot slot zijn vele interventies en principes aangaande zorgverlening bij tienermoeders gebaseerd op opvattingen van volwassenen. Sommige opvattingen worden bijgevolg als niet-relevant ervaren door adolescenten. Om beleidsplannen en begeleiding van zwangere adolescenten en hun partner te verbeteren zou het waardevol zijn om ook inzichten te implementeren vanuit het gezichtspunt van de adolescenten zelf. Interventies op maat maken, zodat ze relevant zijn voor een jongere, resulteert in een groter potentieel voor verbondenheid.
Het aangaan van gesprekken met tienermoeders is een eenvoudige manier om zorgverlening te verbeteren en taboe’s te doorbreken. Door het creëren van een podcast waarin, naast zorgverleners, ook tienermoeders aan het woord komen zullen zwangere tieners en tienermoeders een grotere affiniteit ervaren met de informatie en verhalen die er gedeeld worden. Tienermoeders zullen zich mogelijks herkennen in de ervaringen van anderen en buitenstaanders krijgen meer inzicht in moeilijkheden, maar ook lichtpunten waarmee tienermoeders te maken krijgen .
Er is zeker nog een lange weg te gaan, maar hopelijk kan deze bachelorproef een betere zorg voor tienermoeders reeds een duwtje in de rug geven.
Bibliografie
Adewole, O., & Otubanjo, O. M. (2020). Young Men’s Perceptions of Teenage Pregnancy. The Qualitative Report, 25(9), 3367-3380. doi: 10.46743/2160-3715/2020.4367
Akseer, N., Keats, E. C., Thurairajah, P., Cousens, S., Bétran, A. P., Oaks, B. M., Osrin, D., Piwoz, E., Gomo, E., Ahmed, F., Friis, H., Belizán, J., Dewey, K., West, K., Huybregts, L., Zeng, L., Dibley, M. J., Zagre, N., Christian, P., Kolsteren, P. W., & Global Young Women's Nutrition Investigators Group (2022). Characteristics and birth outcomes of pregnant adolescents compared to older women: An analysis of individual level data from 140,000 mothers from 20 RCTs. EClinicalMedicine, 45, 101309. doi: 10.1016/j.eclinm.2022.101309
Amador, F. L. D., Alves, G. C. G., Santos, V. R. D., & Moreira, R. S. L. (2024). Use of podcasts for health education: a scoping review. Revista brasileira de enfermagem, 77(1), e20230096. doi: 10.1590/0034-7167-2023-0096
Bałanda-Bałdyga, A., Pilewska-Kozak, A., & Dobrowolska, B. (2022). The correlation between social support and attitudes of teenage girls towards their pregnancy and childbirth. Medical Studies/Studia Medyczne, 38(1), 44-53. doi: 10.5114/ms.2022.115146
Banke-Thomas, O. E., Banke-Thomas, A. O., & Ameh, C. A. (2017). Factors influencing utilisation of maternal health services by adolescent mothers in Low-and middle-income countries: a systematic review. BMC pregnancy and childbirth, 17(1), 65. doi: 10.1186/s12884-017-1246-3
Brants, S. (Fara), & Vermeire, K. (Sensoa) (2019). Tienerzwangerschappen in België 2010-2017. Geraadpleegd op 27 december 2023 van https://www.fara.be/tienerzwangerschap/ongeplande-tienerzwangerschap/cijfers-over-tienerzwangerschap-belgie
Bednet. (z.j.). Bednet bij jonge mama’s. Geraadpleegd op 12 april 2024, van https://www.bednet.be/info/voor-wie-is-bednet/bednet-bij-jonge-mamas#:~:text=Bednet%20is%20ook%20mogelijk%20voor,op%20elkaar%20af%20te%20stemmen.
Charles, J. M., Rycroft-Malone, J., Aslam, R., Hendry, M., Pasterfield, D., & Whitaker, R. (2016). Reducing repeat pregnancies in adolescence: applying realist principles as part of a mixed-methods systematic review to explore what works, for whom, how and under what circumstances. BMC pregnancy and childbirth, 16, 271. doi: 10.1186/s12884-016-1066-x
Coleman-Minahan, K., Jean Stevenson, A., Obront, E., & Hays, S. (2020). Adolescents Obtaining Abortion Without Parental Consent: Their Reasons and Experiences of Social Support. Perspectives on sexual and reproductive health, 52(1), 15–22. doi: 10.1363/psrh.12132
Cone, J. N., Hendrick, C. E., Owotomo, O., Al-Hamoodah, L., & Maslowsky, J. (2021). Socioeconomic Well-Being in Early Adulthood Among Repeat Versus One-Time Teenage Mothers. Youth & Society, 53(7), 1090–1110. doi: 10.1177/0044118X19892455
Corcoran J. (2016). Teenage Pregnancy and Mental Health. Societies, 6(3), 21. doi: 10.3390/soc6030021
Cruz, E., Cozman, F. G., Souza, W., & Takiuti, A. (2021). The impact of teenage pregnancy on school dropout in Brazil: a Bayesian network approach. BMC public health, 21(1), 1850. doi: 10.1186/s12889-021-11878-3
De Wilde M. (2009). Onderzoeksrapport: socio-demografische kenmerken van Tienerouders in Vlaanderen. Geraadpleegd op 2 april 2024, van https://docplayer.nl/17119478-Onderzoeksrapport-socio-demografische-kenmerken-tienerouders-in-vlaanderen.html
Diabelková, J., Rimárová, K., Dorko, E., Urdzík, P., Houžvičková, A., & Argalášová, Ľ. (2023). Adolescent Pregnancy Outcomes and Risk Factors. International journal of environmental research and public health, 20(5), 4113. doi: 10.3390/ijerph20054113
Erfina, E., Widyawati, W., McKenna, L., Reisenhofer, S., & Ismail, D. (2019). Adolescent mothers' experiences of the transition to motherhood: An integrative review. International journal of nursing sciences, 6(2), 221–228. doi: 10.1016/j.ijnss.2019.03.013
Ermiati, E., Widiasih R., & Mediani H.S. (2022). The Impact of Unwanted Pregnancy in Adolescents toward Pregnancy Care: A Systematic Review. Open Access Macedonian Journal of Medical Sciences, 10, 7-14. doi: 10.3889/oamjms.2022.7939
Fara vzw. (z.j.). Kan ik anticonceptie nemen zonder toestemming van mijn ouders?. Geraadpleegd op 4 april 2024, van https://www.fara.be/ongeplande-zwangerschap/anticonceptie/kan-ik-anticonceptie-nemen-zonder-toestemming-van-mijn-ouders
Fara vzw. (2023). Nieuwe cijfers tienerzwangerschap en nood aan onderzoek. Geraadpleegd op 4 april 2024, van https://www.fara.be/tienerzwangerschap/ongeplande-tienerzwangerschap/nieuwe-cijfers-tienerzwangerschap-en-nood-aan#:~:text=In%202021%20werden%20er%20in,de%2015%20en%2019%20jaar.
Fara vzw. (z.j.). Tienerzwangerschap. Geraadpleegd op 12 april 2024, van https://www.fara.be/tienerzwangerschap
Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. (2016). Het beroeps- en competentieprofiel van de Belgische vroedvrouw. Geraadpleegd op 4 april 2024, van https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/sites/default/files/documents/2016_01_cfsf_frvv_bijlage_beroepsprofiel.pdf
Frederiksen, B. N., Rivera, M. I., Ahrens, K. A., Malcolm, N. M., Brittain, A. W., Rollison, J. M., & Moskosky, S. B. (2018). Clinic-Based Programs to Prevent Repeat Teen Pregnancy: A Systematic Review. American journal of preventive medicine, 55(5), 736–746. doi: 10.1016/j.amepre.2018.08.001
Ganchimeg, T., Ota, E., Morisaki, N., Laopaiboon, M., Lumbiganon, P., Zhang, J., Yamdamsuren, B., Temmerman, M., Say, L., Tunçalp, Ö., Vogel, J. P., Souza, J. P., Mori, R., & WHO Multicountry Survey on Maternal Newborn Health Research Network (2014). Pregnancy and childbirth outcomes among adolescent mothers: a World Health Organization multicountry study. BJOG: an international journal of obstetrics and gynaecology, 121 Suppl 1, 40–48. doi: 10.1111/1471-0528.12630
Goemaes, R., Fomenko, E., Laubach, M., De Coen, K., Roelens, K., & Bogaerts, A. (2022). Perinatale gezondheid in Vlaanderen – Jaar 2021. Studiecentrum voor Perinatale Epidemiologie. Geraadpleegd op 6 januari 2024, van https://www.zorg-en-gezondheid.be/belangrijkste-trends-in-geboorte-en-bevalling
Goossens, G., Kadji, C., & Delvenne, V. (2015). Teenage pregnancy: a psychopathological risk for mothers and babies?. Psychiatria Danubina, 27 Suppl 1, S499–S503.
Hodgkinson, S., Beers, L., Southammakosane, C., & Lewin, A. (2014). Addressing the mental health needs of pregnant and parenting adolescents. Pediatrics, 133(1), 114–122. doi: 10.1542/peds.2013-0927
Jalanko, E., Leppälahti, S., Heikinheimo, O., & Gissler, M. (2020). The Risk of Psychiatric Morbidity Following Teenage Induced Abortion and Childbirth - A Longitudinal Study from Finland. The Journal of adolescent health: official publication of the Society for Adolescent Medicine, 66(3), 345-351. doi: 10.1016/j.jadohealth.2019.08.027
Jones, C., Whitfield, C., Seymour, J., & Hayter M. (2019)’Other Girls’: A Qualitative Exploration of Teenage Mothers’ Views on Teen Pregnancy in Contemporaries. Sexuality & Culture, 23, 760-773. doi: 10.1007/s12119-019-09589-4
Kind en Gezin. (2021, 20 mei). Inkomenstarief. Geraadpleegd op 12 april 2024, van https://www.kindengezin.be/nl/thema/kinderopvang-en-naar-school/kostprijs/inkomenstarief
Kind en Gezin. (2021, 10 juni). Over kind en gezin. Geraadpleegd op 12 april 2024, van https://www.kindengezin.be/nl/professionelen/over
Lejo. (z.j.). Onze visie. Geraadpleegd op 12 april 2024, van https://lejo.be/waarom/onze-visie/
Lejo. (z.j.). Vrijetijdswerking tienerouders. Geraadpleegd op 12 april 2024, van https://lejo.be/tienerouders/vrijetijdswerking/
Lucas, G., Olander, E.K., Ayers, S. et al. (2019) No straight lines – young women’s perceptions of their mental health and wellbeing during and after pregnancy: a systematic review and meta-ethnography. BMC Women's Health, 19, 152. doi: 10.1186/s12905-019-0848-5
Maheshwari, M. V., Khalid, N., Patel, P. D., Alghareeb, R., & Hussain, A. (2022). Maternal and Neonatal Outcomes of Adolescent Pregnancy: A Narrative Review. Cureus, 14(6), e25921. doi: 10.7759/cureus.25921
Mann, L., Bateson, D., & Black, K. I. (2020). Teenage pregnancy. Australian journal of general practice, 49(6), 310-316. doi: 10.31128/AJGP-02-20-5224
McPeak, K. E., Sandrock, D., Spector, N. D., & Pattishall, A. E. (2015). Important determinants of newborn health: postpartum depression, teen parenting, and breast-feeding. Current opinion in pediatrics, 27(1), 138–144. doi: 10.1097/MOP.0000000000000185
Melekoğlu, N. A. & Saraç, U. (2022). Evaluation of the effect of maternal adolescent age on neonatal outcomes. Cumhuriyet Medical Journal, 44 (2), 192-197. doi: 10.7197/cmj.1127605
Naghizadeh, S., & Mirghafourvand, M. (2022). Knowledge and attitudes of adolescent girls and their mothers about early pregnancy: a cross-sectional study. BMC pregnancy and childbirth, 22(1), 205. doi:10.1186/s12884-022-04551-z
Nkhoma, D. E., Lin, C. P., Katengeza, H. L., Soko, C. J., Estinfort, W., Wang, Y. C., Juan, S. H., Jian, W. S., & Iqbal, U. (2020). Girls' Empowerment and Adolescent Pregnancy: A Systematic Review. International journal of environmental research and public health, 17(5), 1664. doi: 10.3390/ijerph17051664
Nunes, A. P., & Phipps, M. G. (2013). Postpartum depression in adolescent and adult mothers: comparing prenatal risk factors and predictive models. Maternal and child health journal, 17(6), 1071–1079. doi: 10.1007/s10995-012-1089-5
Part, K., Moreau, C., Donati, S., Gissler, M., Fronteira, I., Karro, H., & Reprostat group (2013). Teenage pregnancies in the European Union in the context of legislation and youth sexual and reproductive health services. Acta obstetricia et gynecologica Scandinavica, 92(12), 1395–1406. doi: 10.1111/aogs.12253
Rezaie, R., Mohammad-Alizadeh-Charandabi, S., Nemati, F., & Mirghafourvand, M. (2021). The effect of self-care counseling on health practices of adolescent pregnant women: a randomized controlled trial. BMC pregnancy and childbirth, 21(1), 726. doi: 10.1186/s12884-021-04203-8
Shah, M. K., Gee, R. E., & Theall, K. P. (2014). Partner support and impact on birth outcomes among teen pregnancies in the United States. Journal of pediatric and adolescent gynecology, 27(1), 14–19. doi : 10.1016/j.jpag.2013.08.002
Sobngwi-Tambekou, J. L., Tsague-Agnoux, M., Fezeu, L. K., & Ndonko, F. (2022). Teenage childbearing and school dropout in a sample of 18,791 single mothers in Cameroon. Reproductive health, 19(1), 10. doi: 10.1186/s12978-021-01323-4
Tobin, S. J., & Guadagno, R. E. (2022). Why people listen: Motivations and outcomes of podcast listening. PloS one, 17(4), e0265806. doi: 10.1371/journal.pone.0265806
Tridenti, G., & Vezzani, C. (2022) 035 What to do when it fails? Teenage pregnancy in Europe. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 273, e13-e14. doi: 10.1016/j.ejogrb.2022.02.064
Uzunov, A. V., Cîrstoiu, M. M., Secară, D. C., Crîngu-Ionescu, A., Matei, A., Mehedințu, C., & Varlas, V. N. (2022). Mode of Delivery and Neonatal Outcome in Adolescent Pregnancy (13-16 Years Old) Associated with Anemia. Medicina (Kaunas, Lithuania), 58(12), 1796. doi: 10.3390/medicina58121796
United Nations. (z.j.). THE 17 GOALS Sustainable Development. Geraadpleegd op 5 april 2024, van http://sdgs.un.org/goals
Van de Velde, S., Van Eekert, N., Van Assche, K., Sommerland, N., & Wouters, E. (2019). Characteristics of Women Who Present for Abortion Beyond the Legal Limit in Flanders, Belgium. Perspectives on sexual and reproductive health, 51(3), 175–183. doi: 10.1363/psrh.12116
Vieira Martins, M., Karara, N., Dembiński, L., Jacot-Guillarmod, M., Mazur, A., Hadjipanayis, A., & Michaud, P. A. (2023). Adolescent pregnancy: An important issue for paediatricians and primary care providers - A position paper from the European academy of paediatrics. Frontiers in pediatrics, 11, 1119500. doi: 10.3389/fped.2023.1119500
Vlaamse Overheid. (z.j.). Dienstverlening van de Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn (OCMW). Geraadpleegd op 12 april 2024, van https://www.vlaanderen.be/dienstverlening-van-de-openbare-centra-voor-maatschappelijk-welzijn-ocmw
Vlaamse Overheid. (z.j.). Agentschap Uitbetaling Groeipakket. Geraadpleegd op 12 april 2024, van https://www.groeipakket.be/over-ons/agentschap-uitbetaling-groeipakket#:~:text=Wat%20is%20het%20Agentschap%20Uitbetaling,Armoedebestrijding%20van%20de%20Vlaamse%20Overheid.
Wall-Wieler, E., Roos, L. L., & Nickel, N. C. (2016). Teenage pregnancy: the impact of maternal adolescent childbearing and older sister's teenage pregnancy on a younger sister. BMC pregnancy and childbirth, 16(1), 120. doi: 10.1186/s12884-016-0911-2
World Health Organization: WHO. (2023, 2 juni). Adolescent pregnancy. Geraadpleegd op 5 april 2024, van https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescent-pregnancy
World Health Organization: WHO. (2023, 5 september). SDG Target 3.7 Sexual and reproductive health. Geraadpleegd op 5 april 2024, van http://www.who.int/data/gho/data/themes/topics/sdg-target-3_7-sexual-and-reproductive-health
Yakubu, I., & Salisu, W. J. (2018). Determinants of adolescent pregnancy in sub-Saharan Africa: a systematic review. Reproductive health, 15(1), 15. doi: 10.1186/s12978-018-0460-4
