Mantel der liefde of strikte procedure?
Mantel der liefde of strikte procedure?
-Militairen en experten aan het woord over het militair tuchtstelsel in België-
Een student criminologie aan de Universiteit Gent met interesse in Defensie voerde voor zijn masterproef een kwalitatief onderzoek uit naar het militaire tuchtstelsel in België. In het voorjaar van 2024 werden in totaal 11 semigestructureerd interviews afgenomen, met zowel militairen als experts. Het doel van deze interviews was om inzicht te verwerven in het onderwerp van militaire disciplinaire tucht in België. De bestaande academische aandacht voor dit onderwerp blijft beperkt. De student in kwestie trachtte met zijn onderzoek een belangrijk academisch hiaat op te vullen. Het relatief groot verschil tussen theorie en praktijk binnen het militaire tuchtstelsel in België, de bepekte kennis bij de militairen zelf en veel meer kwam tijdens dit onderzoek aan bod.
Weldegelijk een verschil tussen theorie en praktijk
Waar velen tucht wellicht beschouwen als een strak systeem met altijd een objectieve uitkomst, heeft de masterproef het tegenovergestelde aangetoond. Uit de interviews blijkt dat vooral kleine vergrijpen zeer subjectief worden behandeld. Aangezien deze kleine overtredingen worden beoordeeld door de korpscommandant, die dichter bij de militair staat dan een extern orgaan, heeft deze persoon aanzienlijke invloed op de opgelegde straf. De samenhorigheid binnen Defensie is groot, waarbij men elkaar beschermt zoals een grote familie. Dit leidt vaak tot een milde aanpak, ook in geval van ernstige vergrijpen. De verschillen uiten zich in een variëteit aan straffen, waaronder een lagere strafmaat, het veelvuldig gebruik van alternatieve straffen, een strengere aanpak in het buitenland enzoverder.
Verschillen tussen componenten, eenheden en locaties
De verschillen tussen theorie en praktijk komen ook tot uiting bij de componenten, eenheden en locaties. De landcomponent, met de gevechtsfuncties zoals paracommando’s voorop, is de component waarbij de tucht het strengst gehandhaafd wordt. Daarnaast wordt de toepassing van het tuchtrecht tussen de eenheden verschillend geïnterpreteerd. Op het gebied van locaties zijn er eveneens verschillen opgemerkt. Velen binnen het leger hebben ervaren dat tijdens de opleiding de tucht veel strenger wordt gehandhaafd dan op hun definitieve werkplaats.
Diverse redenen voor deze verschillen
Maar wat zijn de redenen voor deze verschillen? De respondenten gaven diverse oorzaken en voorbeelden aan. Volgens hen worden de verschillen veroorzaakt door uiteenlopende culturen binnen verschillende eenheden, componenten of locaties. Hierbij spelen de hiërarchie, discipline en de afstand tot leidinggevenden een cruciale rol. Daarnaast wordt de persoonlijkheid van de korpscommandant genoemd als een doorslaggevende factor; een strenge of juist lakse korpscommandant kan een aanzienlijke invloed hebben op de uitkomst van een zaak. Het beschikken over de bepaalde connecties en netwerken blijkt eveneens cruciaal te zijn. Het onderhouden van goede relaties met de korpscommandant kan aanzienlijke voordelen bieden voor de militair op het gebied van tuchtmaatregelen. Bovendien benadrukken de militairen dat vakbonden een zeer belangrijke rol spelen. Zij hebben de macht om een straf zodanig te verminderen dat de militair soms nauwelijks gestraft wordt.
Algemeen gebrek aan kennis
Maar de belangrijkste reden voor verschillen in theorie en praktijk is het complete gebrek aan kennis over de tuchtprocedures en tuchtstraffen bij de militairen. Zowel bij de militairen die de tucht uitspreken als bij de militairen die ze ondergaan is er gebrek aan kennis. Ook is er absoluut geen interesse bij de militairen om hier meer over te weten omdat tucht als onbelangrijk wordt gezien naast de honderden andere taken die men heeft. Dit gebrek aan kennis is de oorzaak voor vele problemen en is ook de reden waarom de vakbond zoveel invloed kan hebben op de tuchtstraffen. Dit gebrek aan inzicht strekt zich niet alleen uit tot tucht, maar breidt zich uit tot zaken als het militair strafrecht, ordemaatregelen en maatregelen van interne orde enzoverder.
Wat nu?
Hoe moet het nu verder in de toekomst? Vooreest moet gezegd worden dat het onderzoek vooral peilde naar de meningen en de percepties van de militairen en experten. Kwantitatief onderzoek is nodig om de verschillen concreet aan te duiden. Echter kan dit onderzoek een aanzet zijn voor zo’n kwantitatief onderzoek. Toch toont dit onderzoek al aan dat er een duidelijke nood is aan meer kennis bij de militairen over tucht. Ten eerste moet er meer aandacht aan dit onderwerp gespendeerd worden tijdens de opleiding. Ook na de opleiding is het up-to-date houden van het onderwerp cruciaal, waarbij herhaling van kennis over de tuchtprocedure en tuchtmaatregelen noodzakelijk is. waarbij herhaling van kennis over de tuchtprocedure en tuchtmaatregelen noodzakelijk is. Verder moet er professionele ondersteuning op vlak van tucht komen voor korpscommandanten Vervolgens dient er een cultuurverandering plaats te vinden waarbij handhaving meer wordt aangemoedigd. Als laatste kan er op lange termijn een volledige herziening van de tuchtregels worden overwogen. Dit zal niet alleen helpen om (soms gênante) mediaverhalen te vermijden, maar zal ook de legitimiteit van Defensie jegens de bevolking versterken.
Bibliografie
Wetgeving
Wet van 27 mei 1870 houdende het Militair Strafwetboek, BS 4 juni 1870, 2053
Wet van 10 oktober 1967 houdende het Gerechtelijk Wetboek, BS 31 oktober 1967, 11360
Wet van 14 januari 1975 houdende het tuchtreglement van de Krijgsmacht, BS 1 februari 1975, 1161
Wet van 10 april 2003 tot regeling van de afschaffing van de militaire rechtscolleges in vredestijd alsmede van het behoud ervan in oorlogstijd, BS 7 mei 2003, 24671
Wet van 28 februari 2007 tot vaststelling van het statuut van de militairen en kandidaat militairen van het actief kader van de Krijgsmacht, BS 10 april 2007, 19806
Wet van 26 april 2009 tot wijziging van diverse wetten betreffende het statuut van de militairen, BS 25 mei 2009
Koninklijk besluit van 19 juni 1980 betreffende de militaire tuchtrechtspleging, BS 8 oktober 1980
Rechtspraak
RvS 14 december 1984, nr. 24.910
RvS 24 november 1995, nr. 56.431
Rechtsleer
Adeoye‐Olatunde, O. A., & Olenik, N. L. (2021). Research and scholarly methods: Semi‐structured interviews. Journal of the american college of clinical pharmacy, 4(10), 1358-1367.
Axelrod, A. (2013). Whiskey tango foxtrot: the Real language of the modern American Military. Skyhorse.
Baert, J., & Debersaques, G. (1996). Raad van State. Afdeling administratie. 2 : Ontvankelijkheid. Brugge : Die Keure. http://lib.ugent.be/catalog/rug01:000370108
Berendsen, T., Hansen, C., Verougstraete, Y., Arimont, P., & Beke, W. (2024). EU heeft Europese strategie voor defensie nodig. De Tijd.
Bernard, N. B. (2022). Défense nationale.
Bijleveld, C. C. J. H. (2013). Methoden en technieken van onderzoek in de criminologie. Boom Lemma uitgevers Amsterdam, The Netherlands.
Bockstaele, M. (2024). Waarschuwingen over oorlog in Europa, paniekzaaierij of noodzakelijke bewustmaking? VRT NWS.
Boe, O. (2014). Investigating Developmental Leadership: Are Norwegian Army Officers perceived as good leaders. WIT Transactions on Engineering Sciences, 93, 806-815.
Brink, H. I. (1993). Validity and reliability in qualitative research. Curationis, 16(2), 35-38.
Buyse, K., Goorts, K., Peeters, D., Dhondt, E., & Portzky, G. (2023). Sexual harassment at work within Belgian Defence: a prevalence study. BMJ Mil Health, 169(5), 397-402.
Cambier, C. (1974). Droit judiciaire civil.
Cater, J. K. (2011). Skype a cost-effective method for qualitative research. Rehabilitation Counselors & Educators Journal, 4.
Claerman, J., & Tuts, P. (2022). De teloorgang van het militaire strafrecht: over het nut van een apart strafrechtssysteem ter handhaving van de militaire operationaliteit in de 21e eeuw.
Collignon, M., Bordignon, V., Sedeyn, R., Carvers, L., & Duhembre, M. (2021). Vrouwenrechten bijDefensie: steeds in evolutie. Beldefnews.
Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage publications.
Cromheecke, M., Opdebeek, I., Van Bossuyt, H., Lefranc, P., & Van Maercke, P. (2000). Tuchtrecht. Maklu.
Crowhurst, I., & Kennedy-Macfoy, M. (2013). Troubling gatekeepers: methodological considerations for social research. In (Vol. 16, pp. 457-462): Taylor & Francis.
d'Argent, P. (1994). Roi Commande les Forces Armees, Le. Rev. BDI, 27, 210.
d'Argent, P. (2003). Military Law in Belgium. In N. Georg (Ed.), European Military Law Systems. De Gruyter. https://doi.org/doi:10.1515/9783110907261
David, E. (2019). Principes de droit des conflicts armés.
Davis, B. G. (2008). Refluat stercus: a citizen's view of criminal prosecution in US domestic courts of high-level US civilian authority and military generals for torture and cruel, inhuman or degrading treatment. . John's J. Legal Comment., 23, 503.
De Hert, J. (2024). Defensie worstelt met aanpak van grensoverschrijdend gedrag VRT NWS.
De Laine, M. (2000). Fieldwork, participation and practice: Ethics and dilemmas in qualitative research. Fieldwork, Participation and Practice, 1-240.
De Lobel, P., & Vanschoubroek, C. (2024). Machtsmisbruik, vernederingen en slagen: Defensie schaft volledig peloton af. De Standaard.
De Saedeleer, V., & Lagasse, N. (2021). Nouvelles missions de la défense : quel cadre juridique ? Nieuwe Defensiemissies: welk juridisch kader? Anthemis. https://www.jurisquare.be/en/book/978-2-8072-0837-7/introduction/
De Sutter, T. a. (2009). Het recht van verdediging van overheidspersoneel in tuchtzaken. : 60 jaar rechtspraak van de Raad van State. Brussel : Larcier. http://lib.ugent.be/catalog/rug01:001336277
Deakin, H., & Wakefield, K. (2014). Skype interviewing: Reflections of two PhD researchers. Qualitative research, 14(5), 603-616.
Decorte, T., & Zaitch, D. (2009). Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie. Acco.
den Dulk, A. R., & Hansen, F. H. (2019). How military officers can be relevant leaders in a non-military context
Devriese, F. (2021). Het formeel tuchtrecht voor de magistratuur Universiteit Gent].
Dieterich, S., Hummel, H., & Marschall, S. (2009). Strengthening Parliamentary "War Powers" in Europe: Lessons from 25 National Parliaments.
Fedweb. (2019). Tuchtstraffen. https://fedweb.belgium.be/nl/evaluatie/tuchtregeling/sancties
FOD Kanselarij van de Eerste Minister - algemene directie Externe Communicatie. (2023). Vaststelling van het legercontingent voor 2023.
Geddes, A., Parker, C., & Scott, S. (2018). When the snowball fails to roll and the use of ‘horizontal’networking in qualitative social research. International Journal of Social Research Methodology, 21(3), 347-358.
Gerits, R. (2009). De Belgische operationele tucht op de helling: enkele voor kritiek vatbare ingrepen van de wetgever vanaf 2003. The Military Law and the Law of War Review, 48(1-2).
Gerits, R. (2010). Krititische analyse van het militair tuchtrecht. Die Keure.
Gilissen, J. (1976). Militair straf- en tuchtrecht: Het nieuw tuchtregelement voor de Belgische krijgsmacht.
Hamilton, R. J., & Bowers, B. J. (2006). Internet recruitment and e-mail interviews in qualitative studies. Qualitative Health Research, 16(6), 821-835.
Hilal, A. H., & Alabri, S. S. (2013). Using NVivo for data analysis in qualitative research. International interdisciplinary journal of education, 2(2), 181-186.
Interview respondent 1. (2024). Militaire respondent onderofficier, [Interview].
Interview respondent 2. (2024). Militaire respondent onderofficier, [Interview].
Interview respondent 3. (2024). Militaire respondent officier [Interview].
Interview respondent 4. (2024). Militaire respondent onderofficier, [Interview].
Interview respondent 5. (2024). Militaire respondent onderofficier [Interview].
interview respondent 6. (2024). Militaire respondent officier [Interview].
Interview respondent 7. (2024). Militaire respondent officier [Interview].
Interview respondent 8. (2024). Niet-militaire respondent tuchtexpert [Interview].
Interview respondent 9. (2024). Niet-militaire respondent DJMM (schriftelijk beantwoord) [Interview].
Interview respondent 10. (2024). Niet-militaire respondent vakbond [Interview].
Interview respondent 11. (2024). Niet-militaire respondent, docent [Interview].
Janghorban, R., Roudsari, R. L., & Taghipour, A. (2014). Skype interviewing: The new generation of online synchronous interview in qualitative research. International journal of qualitative studies on health and well-being, 9(1), 24152.
Jowett, A., Peel, E., & Shaw, R. (2011). Online interviewing in psychology: Reflections on the process. Qualitative Research in Psychology, 8(4), 354-369.
Kallio, H., Pietilä, A. M., Johnson, M., & Kangasniemi, M. (2016). Systematic methodological review: developing a framework for a qualitative semi‐structured interview guide. Journal of advanced nursing, 72(12), 2954-2965.
KVDS. (2024). Duitse defensieminister waarschuwt opnieuw voor oorlog: “We komen uit periode van 30 jaar vrede, nu gaan we andere kant op”. Het Laatste Nieuws.
Lambrechts, W. (1988). Geschillen van bestuur (3e herwerkte uitgave ed.). Antwerpen : Kluwer rechtswetenschappen. http://lib.ugent.be/catalog/rug01:000166238
Langemeijer, F. F. (1976). Aard en functie van het militaire tuchtrecht.
Maes, J. (1972). “De zogeheten “liberalisering” van de krijgstucht”.
Magaldi, D., & Berler, M. (2020). Semi-structured interviews. In V. Zeigler-Hill & T. K. Shackelford (Eds.), Encyclopedia of personality and individual differences (pp. 4825-4830).
Masitsa, G. (2008). Discipline and disciplinary measures in the Free State township schools: unresolved problems. Acta academica, 40(3), 234-270.
Maxwell, J., & Reybold, L. (2015). Qualitative research. in international encyclopedia of the social & behavioral sciences: (Pp. 685–689). In.
Ministerie van Defensie. (2021). Jaarrapportage 2021Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht : "Defensie blijft mensenwerk”. https://www.defensie.nl/onderwerpen/igk/downloads/jaarverslagen/2022/03/15/jaarrapportage-igk-2021
Ministerie van Defensie. (2022). STAR-plan.
Mortelmans, D. (2013). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Acco Leuven.
Mylle, N., Muylaert, A., & Duhembre, M. (2022). Opnieuw 2500 vacatures in 2023. Beldefnews.
Neven, B. (2024). Wat als Rusland echt een NAVO-land aanvalt? 3 militaire experts beantwoorden 11 vragen. “Nee, dit is niet om paniek te zaaien” Het Laatste Nieuws.
Noble, H., & Smith, J. (2015). Issues of validity and reliability in qualitative research. Evidence-based nursing, 18(2), 34-35.
O’Connor, H., & Madge, C. (2017). Online interviewing. The SAGE handbook of online research methods, 2, 416-434.
Opdebeek, I., & Coolsaet, A. (2011). Algemene beginselen van ambtenarenrecht. Brugge : Die Keure. http://lib.ugent.be/catalog/rug01:002030034
Pillen, J. (2023). Kaap van 10 procent dames bij Defensie gerond in 2022
Radulescu, D. L., & Bucharest Univ Econ, S. (2016, Jun 08-09). THE CONSTITUTIVE ELEMENTS OF DISCIPLINARY OFFENSE. THE APPLICATION OF DISCIPLINARY SANCTIONS TO THE CIVIL SERVANTS. STUDY CASE.Proceedings of the International Conference Accounting and Management Information Systems [Proceedings of the 11th international conference accounting and management information systems (amis 2016)]. 11th International Conference on Accounting and Management Information Systems (AMIS), Bucharest Univ Econ Studies, Bucharest, ROMANIA.
Ramanadhan, S., Revette, A. C., Lee, R. M., & Aveling, E. L. (2021). Pragmatic approaches to analyzing qualitative data for implementation science: an introduction. Implementation Science Communications, 2(1), 1-10.
Redactie, & Belga. (2024). Tien gewonden bij brand op Brits vliegdekschip, sommige matrozen dronken aan boord. De Morgen.
Renaut, C. (2008). The impact of military disciplinary sanctions on compliance with international humanitarian law. International Review of the Red Cross, 90(870), 319-326.
Sasson-Levy, O. (2003). Military, masculinity, and citizenship: Tensions and contradictions in the experience of blue-collar soldiers. Identities: Global Studies in Culture and Power, 10(3), 319-345.
Schmidt, C. (2004). The analysis of semi-structured interviews. A companion to qualitative research, 253(41), 258.
Timmermans, R. (2020). Het tuchtrecht en het tuchtprocesrecht van de vastgoedmakelaar. Mechelen : Wolters Kluwer Belgium NV. http://lib.ugent.be/catalog/rug01:002912137
Valentine, G. (2005). Tell me about...: using interviews as a research methodology. In Methods in human geography (pp. 110-127). Routledge.
Van Damme, M., De Vos, L., Velaers, J., Besselink, L. F. M., Vandenbossche, E., & Verhofstadt, G. (2005). De Grondwet en het inzetten van strijdkrachten. Maklu.
Vancompernolle, W. (2023). Tuchtstatuut bij militairen in België: hiërarchie bij defensie is bijzonder
Vande Casteele, P. (2009). Militaire tuchtstraffen en toegang tot de een rechter. Katholieke Universiteit Leuven]. Leuven.
Vandenbossche, N., De Saedeleer, V., Lagasse, N., Angelet, N., Benatar, M., Degezelle, P., Fontaine, M., Frumer, P., Gossiaux, C., Heine, M., Koutroulis, V., Lange, N., Meeus, V., Thibaut, E., Vandernacht, P., & Werts, T. (2017). De evolutie van de parlementaire controle op de deelname van Belgische militairen aan internationale operaties In V. De Saedeleer, N. Lagasse, & E. Vandenbossche (Eds.), Questions juridiques d'actualité en lien avec la défense / Actuele juridische vraagstukken met betrekking tot defensie. Die Keure.
Welsh, E. (2002). Dealing with data: Using NVivo in the qualitative data analysis process. Forum qualitative sozialforschung/Forum: qualitative social research,
Widodo, H. P. (2014). Methodological considerations in interview data transcription. International Journal of Innovation in English Language Teaching and Research, 3(1), 101-107.
Wong, L. P. (2008). Data analysis in qualitative research: A brief guide to using NVivo. Malaysian family physician: the official journal of the Academy of Family Physicians of Malaysia, 3(1), 14.
