Waarom het lijkt alsof we levenslang op dieet zijn

Ayla
Van den Eynde
  • Femke
    Moyens

Dagelijks komen mensen in aanraking met ontelbaar veel adviezen over voeding en de invloed hiervan op hun gezondheid. We worden ermee overstelpt via diverse kanalen zoals kranten, websites, nieuwsberichten, sociale media, experten en zelfverklaarde experten. Iedereen heeft wel een mening over voeding en gezondheid, want iedereen is ervaringsdeskundige van zijn eigen voedingspatroon. De kans is dus groot dat je soms de bomen niet meer door het bos ziet in deze wildgroei aan informatie en adviezen. Om het mensen makkelijker te maken een gezond voedingspatroon na te streven, brengen heel wat organisaties al jaren visueel materiaal uit. Denk maar aan de alomtegenwoordige Voedingsdriehoek. Maar hoe zagen deze voorlichtingsmodellen er voor de Voedingsdriehoek nu eigenlijk uit?

De Voedingsdriehoek door Gezond Leven uit 2017

We go way back

De geschiedenis van de Vlaamse voedingsvoorlichting laat zien dat onze relatie met voeding steeds in beweging is. Van simpele adviezen om deficiëntieziekten te bestrijden tot complexe modellen die gezondheid, duurzaamheid en maatschappelijke trends combineren. Voedingsadviezen moeten blijven evolueren. Het verhaal van de Voedingsdriehoek bewijst dat voeding niet alleen over gezondheid gaat, maar ook over politiek, industrie en duurzaamheid.
We worden overstelpt met voedingsadviezen. Je moet bijvoorbeeld als sporter voldoende eiwitten eten. Van koolhydraten zijn we meestal bang. Mag ik nog noten eten? Want daar zit toch veel vet in? De aanbevelingen van nu richten zich voornamelijk op voedingsmiddelen zoals groenten, rood vlees of peulvruchten in plaats van op voedingstoffen als vitaminen, eiwitten of koolhydraten. Dit heeft te maken met de evolutie van de voedingswetenschap. 

Het boekje ‘Wat met onze voeding?’ uit 1977

We worden overstelpt met voedingsadviezen. Je moet bijvoorbeeld als sporter voldoende eiwitten eten. Van koolhydraten zijn we meestal bang. Mag ik nog noten eten, want daar zit toch veel vet in? De aanbevelingen van nu richten zich voornamelijk op voedingsmiddelen zoals groenten, rood vlees of peulvruchten in plaats van op voedingstoffen als vitaminen, eiwitten of koolhydraten. Dit heeft te maken met de evolutie van de voedingswetenschap.
 

Vrouwen achter het fornuis

Voedingsonderzoek staat als wetenschap nog maar in zijn kinderschoenen. Men spreekt pas van echt voedingsonderzoek sinds de tweede helft van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw, na enkele experimenten in de 18e eeuw rond aandoeningen zoals scheurbuik. Met het ontstaan van onderzoek naar voeding ontstaan ook de eerste adviezen voor een optimaal eetpatroon. Deze adviezen zijn echter nog niet de mooie kleurrijke figuren zoals we ze vandaag de dag kennen. Het zijn dan vooral kleine boekjes die als doel hebben om tekorten aan vitaminen en andere stoffen te vermijden.

Hierbij speelt ook de opkomst van de huishoudscholen een belangrijke rol, waar meisjes werden opgeleid tot de ideale huisvrouw. Je kan het al raden, het was de taak van de huisvrouw om het gezin te voorzien van een gezonde maaltijd met aandacht voor soberheid. Want in die tijd wisten ze al dat een overdaad aan voeding negatieve gevolgen kon hebben.

Ook tijdens de wereldoorlogen werden ontelbare voedingsadviezen verspreid, maar nu met de focus op voedselschaarste. Voor het eerst dook een visueel voorlichtingsmodel op. Dit eerste model werd uitgegeven in de Verenigde Staten om mensen te helpen er een gezond voedingspatroon op na te houden in tijden van schaarste en rantsoenering. Nederland liet zich inspireren door de VS en ontwierp de Schijf van Vijf. Ook in België was dit model bekend, aangezien de Belgische overheid in die tijd zelf geen eigen model of duidelijke voedingsrichtlijnen uitbracht.

In Vlaanderen wilden verschillende instanties de bevolking helpen een gezond voedingspatroon na te streven, bijvoorbeeld onder de vorm van kookboekjes. Verschillende instanties met elk een eigen visie, wat maakte dat vaak tegenstrijdige informatie werd verspreid.

De Maaltijdschijf in Ons Kookboek uit 1985

Het is gebeurd

België creëerde voor het eerst een echt model in 1967 in de vorm van een Klavertje Vier. Elk blaadje vertegenwoordigde een basisgroep met voedingsmiddelen die rijk zijn aan bepaalde essentiële voedingsstoffen die we dagelijks nodig hebben. Zo benadrukte de groep eiwitproducten met vlees, vis, eieren en peulvruchten dat ze rijk zijn aan eiwitten, B-vitamines en ijzer. Een gezond voedingspatroon moest daarom bestaan uit voedingsmiddelen uit elke groep. Dit is een voorbeeld van de reductionistische benadering van voeding, een concept dat ook vandaag nog vaak wordt toegepast.

Het Klavertje Vier in Ons Kookboek uit 1977

In de daaropvolgende jaren veranderde de wereld in snel tempo en daarmee ook het voedingspatroon. Vrouwen gingen steeds vaker buitenshuis werken, door globalisering kwamen we meer in aanraking met exotische voedingswaren en de voedingsindustrie groeide fors. Na periodes van voedselschaarste brak een tijdperk van overvloed aan.

Het belangrijkste gevolg hiervan was de opkomst van welvaartsziekten zoals obesitas, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Het Klavertje Vier bleek al snel te simplistisch en voldeed niet meer aan de behoeften. Er was nood aan een model dat beter kon helpen bij het voorkomen van deze ziektes.

In 1997 introduceerde Vlaanderen de allereerste Voedingsdriehoek. De driehoek toonde hoe een gevarieerd eetpatroon eruit zou moeten zien, waarbij elke laag de hoeveelheid aangaf waarin voedingsmiddelen geconsumeerd moesten worden. De Voedingsdriehoek hield jarenlang stand, maar verscheen in verschillende vormen door toevoegingen of wijzigingen in de lay-out. In 2004 werd de Actieve Voedingsdriehoek geïntroduceerd door de toevoeging van een beweeglaag, die fysieke activiteit promootte als onderdeel van een gezonde levensstijl. België was hierin vernieuwend, want nooit eerder maakte beweging deel uit van een voedingsmodel.

De Voedingsdriehoek uit 2004

Een grote verandering kwam er in 2017 met het uitbrengen van een volledig nieuwe driehoek. Opeens stond de driehoek ondersteboven en kwam er meer aandacht voor duurzaamheid en plantaardige voeding. Deze nieuwe aanpak veroorzaakte echter controverse, vooral vanuit de vleesindustrie, die ontevreden reageerde op de lagere positie van vlees in de driehoek.

Modellen over voeding ondergingen de afgelopen eeuw duidelijke veranderingen. Sinds het ontstaan van voedingsonderzoek is voedingsvoorlichting geëvolueerd van eenvoudige brochures en boekjes, om deficiëntieziektes te voorkomen, tot kleurrijke modellen om welvaartziektes te vermijden. Waar eerst de focus lag op aparte voedingsstoffen, kijken we nu meer holistisch naar hele voedingsmiddelen en de totale levensstijl. Ook is er vandaag de dag meer aandacht voor andere factoren zoals vegetarisme en duurzaamheid. Na jaren van tegenstrijdige informatie vanuit verschillende hoeken, biedt de overheid nu duidelijke richtlijnen in de vorm van een visueel eenvoudig model. Dit model is bedoeld als anker in de stroom aan informatie over voeding.

Bibliografie

  1. Vlaams Instituut Gezond Leven. De voedings- en bewegingsdriehoek: hoe en waarom?. 2017. Laken (Brussel). Beschikbaar via: https://www.gezondleven.be/files/voeding/De-voedings-en-bewegingsdrieho…. Geraadpleegd op 2023 november 2.
  2. Vlaams Instituut Gezond Leven. De Voedingsdriehoek. Beschikbaar via: https://www.gezondleven.be/themas/voeding/voedingsdriehoek?gad_source=1…. Geraadpleegd op 2024 februari 7.
  3. Scholliers P. Voedingsonderzoek over de 19e en 20e eeuw in België, Nederland en Europa. Volkskunde 2006, 107(4): 281-303. 
  4. Hoge Gezondheidsraad. Voedingsaanbevelingen voor de België. 2016. Brussel: HGR; 2016. Advies nr. 9285.
  5. Vlaams Instituut Gezond Leven. Onderbouwing inhoudelijke visie voeding en gezondheid. Achtergronddocument bij vernieuwde richtlijnen en visuele voorstelling van de Voedingsdriehoek. 2017. Laken (Brussel). Beschikbaar via: https://www.gezondleven.be/files/voeding/Achtergronddocument-Voeding-en…. Geraadpleegd op 2023 november 2. 
  6. Besluit van de Vlaamse regering van 19 december 1997 tot wijziging van het besluit van de Vlaamse regering van 31 juli 1991 inzake gezondheidspromotie. Belgisch Staatsblad (19 december 1997). 
  7. Weckx H. Beleidsbrief Gezondheidspromotie: een aanbod en een uitdaging. Brussel: Vlaamse Raad; 1991. 
  8. Centrum voor Agrarische Geschiedenis. De evolutie van het concept ‘gezond eten’. Kennisbank: verhalen. 2021. Beschikbaar via: https://cagnet.be/page/65-jaar-studentenrestaurant-Alma-evolutie-concep…. Geraadpleegd op 2023 november 2. 
  9. Scholliers P. Voedingsleer op zoek naar het ideale menu voor arbeidersgezinnen in België tussen 1900 en 1940. In: Kok J, Van Bavel J.  De levenskracht der bevolking. Leuven: Universitaire Pers Leuven; 2010.  p. 255-285. 
  10. Slosse A, Waxweiler E. Enquête sur l’alimentation de 1065 ouvriers Belges. Brussel: Institut Solvay; 1910:184.
  11. Mathieu L. Notions d’économie domestique. Verviers: Librairie A.Hermann, 1906 : 100. 
  12. Centrum voor Agrarische geschiedenis. Een bijzondere rol voor de vrouwen. Kennisbank: verhalen. Beschikbaar viahttps://cagnet.be/page/voedingsadviezen-vrouwen. Geraadpleegd op 2024 maart 3.
  13. Curiosa en Kunst. Antiek Handboek over Huishoudkunde. Beschikbaar via: https://www.curiosaenkunst.nl/assortiment/boeken-religieus-en-overig/an…. Geraadpleegd op 2024 april 9. 
  14. Centrum voor Agragische Geschiedenis. Voedselsituatie tijdens de oorlog. Kennisbank : verhalen. Beschikbaar via : https://cagnet.be/page/voedingsadviezen-oorlog. Geraadpleegd op 2024 maart 3. 
  15. Demoor J, Slosse A.  L’ alimentation des Belges pendant la guerre et ses conséquences. Brussel: Bulletin de l’ Académie royale de médecine de Belgique; 1920. p. 457-510.
  16. Segers Y, Demasure B. The wartime kitchen : Food advice and cooking tips in Belgium during the First World War. Food and Foodways 2017, 25(1) : 58-76.
  17. Centrum voor Agrarische Geschiedenis. Voedingstips. Kennisbank: verhalen. Beschikbaar via: https://cagnet.be/page/voedingsadviezen-voedingstips. Geraadpleegd op 2023 november 3. 
  18. Segers Y. Food recommendations, tradition and change in a Flemish cookbook: Ons Kookboek, 1920-2000. Appetite 2005, 45(1): 4-14. 
  19. Den Belgischen Boerenbond. Ons Kookboekje. In: KVLV vzw. Gebundeld: Ons Kookboekjes en Ons Oorlogskookboekje. Eenmalige uitgave. Wijgmaal-Leuven: KVLV vzw; 2013. 
  20. Centrum voor Agrarische Geschiedenis. Beeldbank: Kookboek ‘Vers le Régime Végétarien’. Beschikbaar via: https://cagnet.be/item/B00010376. Geraadpleegd op 2024 april 9. 
  21. Centrum voor Agrarische Geschiedenis. Beeldbank: ‘Wat eenieder behoort te weten omtrent de Rationele voeding’. Beschikbaar via: https://cagnet.be/item/B00007631. Geraadpleegd op 2014 april 2. 
  22. Centrum voor Agrarische geschiedenis. Twee wereldoorlogen. Kennisbank: verhalen. Beschikbaar via https://cagnet.be/page/voeding-1880-1950-wereldoorlogen. Geraadpleegd op 2024 februari 17.
  23. Clément G. Ons Oorlogskookboekje: Raadgevingen en Recepten voor dezen tijd betreffende soep, vleesch, visch, versche en droge groenten, rijst, meelwaren, aardappelen, gesuikerde gerechten, ingemaakt goed en saus. In: KVLV vzw. Gebundeld: Ons Kookboekjes en Ons Oorlogskookboekje. Eenmalige uitgave. Wijgmaal-Leuven: KVLV vzw; 2013.
  24. De Slegte. 101 kook- en bereidingsvoorschriften in tijd van oorlog. Beschikbaar via: https://www.deslegte.com/101-kook-en-bereidingsvoorschriften-in-tijd-va…. Geraadpleegd op 2024 april 9. 
  25. Erfgoedinzicht.be. Ons oorlogskookboekje. Beschikbaar via: https://erfgoedinzicht.be/collecties/detail/47d48e87-8682-5d4f-9c8f-399…. Geraadpleegd op 2024 april 9. 
  26. Bron: Centrum voor Agrarische Geschiedenis. Productie en consumptie in massa (1950- nu). Kennisbank: verhalen. Beschikbaar via https://cagnet.be/page/voeding-1950-nu. Geraadpleegd op 2024 maart 3. 
  27. Boerinnenbond. Ons Kookboek. Tiende druk. Leuven: Belgische Boerenbond; 1966.
  28. KVLV - Katholiek Vormingswerk Landelijke Vrouwen - Boerinnenbrond. Ons Kookboek. Eerste druk. Leuven: Belgische Boerenbond; 1977.
  29. Vanhauwaert E. De Actieve Voedingsdriehoek. Eerste druk. Leuven: Uitgeverij Acco; 2012. 
  30. Vlaams Instituut voor gezondheidspromotie vzw (VIG). Handboek Gezondheidspromotie: evenwichtig eten en gezond bewegen. Vierder druk. Leuven: Uitgeverij LannooCampus; 2015.
  31. Voorlichtingscentrum van het Belgisch Instituut voor Voeding. Wat met onze voeding?. Eerste druk. Brussel: B.I.V.; 1977.
  32. Voorlichtingscentrum van het Belgisch Instituut voor Voeding. Wat met onze voeding?. Eerste druk. Brussel: B.I.V.; 1984.
  33. Voorlichtingscentrum van het Belgisch Instituut voor Voeding. Wat met onze voeding?. Eerste druk. Brussel: B.I.V.; 1990.
  34. Moyens F, Van den Eynde A. Gesprek met: Erika Vanhauwaert (diëtiste en onderzoeker, UCLL Expertisecentrum Health Innovation, Leuven). 5 april 2024.
  35. Drexler M. A visual history of food guides. Harvard Public Health Fall 2013. Beschikbaar via: https://www.hsph.harvard.edu/news/magazine/centennial-food-guides-histo…. Geraadpleegd op 2024 mei 2. 
  36. VIG: Vlaams instituut voor gezondheidspromotie. Handleiding: hoe evenwichtige voeding bevorderen? Een denk- en doeboek omtrent de Voedingsdriehoek. Brussel: VIG Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie; 2001.  
  37. KVLV - Katholiek Vormingswerk Landelijke Vrouwen - Boerinnenbond. Ons Kookboek. Eerste druk. Leuven: Belgische Boerenbond; 1985. 
  38. Verriet J. Het Voorlichtingsbureau voor de Voeding en het aanpassen van de levensstijl als morele opdracht, 1945-1980. In: Verriet J, editor. Neoliberalisme: De Zichtbare Hand; 2019 augustus 30; Nederland. Utrecht: Universiteit Utrecht; 2019. Beschikbaar via: https://www.researchgate.net/publication/337010863_Het_Voorlichtingsbur…. Geraadpleegd op 2014 mei 8. 
  39. Erasmus MC. Gerrit Jan Mulder Stichting: ter ondersteuning van jong onderzoekstalent. 2024. Beschikbaar via: https://www.erasmusmc.nl/nl-nl/pages/gerrit-jan-mulder-stichting. Geraadpleegd op 2024 maar 15.
  40. The Nobel Prize. Christiaan Eijkman – Facts. Beschikbaar via: https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/1929/eijkman/facts/. Geraadpleegd op 2024 april 9.
  41. Canonsociaalwerk. Schijf van Vijf: Voedselvoorlichting en gezondheid. 2016. Beschikbaar via: https://www.canonsociaalwerk.eu/uit/details.php?cps=24. Geraadpleegd op: 2023 december 15. 
  42. Voedingscentrum. De geschiedenis van de Schijf van Vijf. z.j. Beschikbaar via: https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voe…. Geraadpleegd op: 2023 december 15.  
  43. Schijf van Vijf. Model ontwikkeld in 1953. 2017. Beschikbaar via: https://www.schijf-van-vijf.nl. Geraadpleegd op 2023 december 15. 
  44. Gezond Leven. Historiek. Over Gezond leven: wat doet Gezond leven. 2023. Beschikbaar via: https://www.gezondleven.be/over-gezond-leven/wat-doet-gezond-leven/hist…. Geraadpleegd op 2023 december 6. 
  45. Vlaamse Logo’s. Over Logo. Beschikbaar via: https://www.vlaamse-logos.be/node/75. Geraadpleegd op 2024 mei 2. 
  46. Vlaams Instituut Gezond Leven. 30 jaar gezondheidsbevordering. 2021 Beschikbaar via: https://www.gezondleven.be/tijdslijn/30-jaar-gezond-leven. Geraadpleegd op 2024 februari 20. 
  47. NRV. Country Paper for Belgium: International conference on nutrition. June, 1992. 
  48. Hendrickx HK. Ondervoeding, overvoeding, wanvoeding: elders maar ook bij ons. Nutrinews 1997, (5): 7-10.
  49. De Henauw S. Voedingsgewoonten bij jongeren van 14-18 jaar: Eindrapport. Gent: RUG, Fac. Geneeskunde, Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde; 1998. 
  50. Maasen M-J. Ons Kookboek. 10e druk. Leuven: Katholieke Vormingswerk van Landelijke Vrouwen; 2008. 
  51. Peeters A. Computer zegt hoe gezond je eet. In De Standaard. 2008. Beschikbaar via: https://www.standaard.be/cnt/g1s1m74q9. Geraadpleegd op 1 april 2024. 
  52. Centrum voor Agrarische geschiedenis: Wat eten we morgen?. Beschikbaar via:https://cagnet.be/page/wat-eten-we-morgen. Geraadpleegd op 2024 april 1.
  53.  BCN. Voedingsdriehoek krijgt make-over. De Standaard. 2012. Beschikbaar via:  https://www.standaard.be/cnt/dmf20120312_193. Geraadpleegd op 2024 april 1
  54. Noelmans S, Smit M, Spileers K, Vanhauwaert E, Wouters C. De Actieve Voedingsdriehoek voor de Marokkaanse gemeenschap. Brussel: VIG (Vlaams Instituut voor gezondheidspromotie); 2005.
  55. Noelmans S, Smit M, Spileers K, Wouters C, Vanderstraeten R, Vanhauwaert E. De Actieve Voedingsdriehoek voor de Turkse gemeenschap. Brussel: VIG (Vlaams Instituut voor gezondheidspromotie); 2005.
  56. Leurs KS. Limburgse Turken en Marokkanen krijgen eigen Voedingsdriehoek. Het Belang van Limburg. 2007. Beschikbaar via: https://www.hbvl.be/cnt/aid611543. Geraadpleegd op 2024 februari 26.
  57. Vandenheede H, Deboosere P. Type 2 diabetes in Belgians of Turkish and Moroccan origin. Arch Public Health 2009; 18;67(2): 62-87. 
  58. Van Der Heyden J, Charafeddine R. Gezondheidsenquête 2013. Brussel: Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid; 2014. 
  59. Ghijs I. Klassieke Voedingsdriehoek op de schop: veel minder brood, rood vlees verhuist naar de restgroep. De Standaard. 2014. Beschikbaar via https://www.standaard.be/cnt/dmf20140904_01251546. Geraadpleegd op 2024 april 8. 
  60. EDM. Kookboeken volgend ‘gevaarlijke’ voedselzandloper. De Standaard. 2013. Beschikbaar via: https://www.standaard.be/cnt/dmf20130508_00572951 Geraadpleegd op 2024 april 8.
  61. De Voedselzandloper. Downloads. Beschikbaar via: http://www.voedselzandloper.com/downloads.html. Geraadpleegd op 2023 april 8. 
  62. FAO: Organisation des Nations Unies pour l’ alimentation et l’ agriculture. Food-based dietary guidelines-Japan. 2010. Beschikbaar via: https://www.fao.org/nutrition/education/food-based-dietary-guidelines/r…. Geraadpleegd op 2024 april 8. 
  63. Vlaams Instituut Gezond Leven. Wat doet gezond leven. 2024. Beschikbaar via: https://www.gezondleven.be/over-gezond-leven/wat-doet-gezond-leven. Geraadpleegd op 2024 april 8. 
  64. TNS. Evaluatieonderzoek de Actieve Voedingsdriehoek (i.o.v VIGeZ en Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid); 2013. 
  65. Vlaams Instituut Gezond Leven. Overzicht modellen voeding internationaal. 2017. Beschikbaar via: https://www.gezondleven.be/files/voeding/Modellen-voeding-internationaa…. Geraadpleegd op: 2023 december 8.
  66. Lebacq T. Rapport 2: Voedselveiligheid. Samenvatting van de onderzoeks- resultaten. In: Bel S, Lebacq T & Teppers E (ed.). Voedselconsumptiepeiling 2014-2015. WIV-ISP, Brussel, 2016. 
  67. Vlaams Instituut Gezond Leven i.s.m. de Vlaamse expertengroep. 2017. Geactualiseerde aanbevelingen lichaamsbeweging & Sedentair gedrag. Brussel (Laken)
  68. Vlaams Instituut Gezond Leven i.s.m. departement Omgeving en Agentschap Zorg en Gezondheid. Rubens K, Neven L, Jonckheere J. Voeding en milieuverantwoorde consumptie: naar gezonde voedingspatronen voor een gezonde planeet – Achtergronddocument bi aanbevelingen bij de Voedingsdriehoek. 2021. Brussel (Laken). Beschikbaar via: https://www.gezondleven.be/files/voeding/Achtergronddocument_Voeding-en….
  69. Gezondheidsraad. Richtlijnen goede voeding 2015. Den Haag: Gezondheidsraad, 2015. 
  70. Fardet A, Boirie Y. Associations between food and beverage groups and major diet-related chronic diseases: an exhaustive review of pooled/meta-analyses and systematic reviews. Nutr Rev 2014, 72(12): 741-62.
  71. ADN. Boze readctiesreacties op nieuwe Voedingsdriehoek: “Vleeswaren op zelfde voet plaatsen als snoep en chips is onverantwoord”. In HLN. 2017. Beschikbaar via: https://www.hln.be/consument/boze-reacties-op-nieuwe-voedingsdriehoek-v…. Geraadpleegd op 2024 april 1. 
  72. T.I.B. “Nieuwe Voedingsdriehoek is moedig”, al denkt de vleessector daar anders over. In Nieuwsblad. 2017. Beschikbaar via: https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20170919_03081307#:~:text=Van%20melk%2…. Geraadpleegd op 2024 april 1.
  73. RDC. “Bart Caron: ‘Vlaanderen stuurt diametraal tegenovergestelde boodschappen uit’. In De Standaard. 2017. Beschikbaar via: https://www.standaard.be/cnt/dmf20170920_03083648. Geraadpleegd op 2024 april 1. 
  74. Hoge gezondheidsraad. Voedingsaanbevelingen voor de Belgische volwassen bevolking met een focus op voedingsmiddelen. 2019. Brussel: HGR; 2019. Advies nr. 9284.
  75. Voedingsinfo NICE. Voedingsaanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad. Beschikbaar via: https://www.nice-info.be/voedingsmiddelen/nieuwe-voedingsaanbevelingen-…. Geraadpleegd 2023 Nov 8. 
  76. Jacobs Jr D, Gross D M, Tapsell C L. Food synergy: an operational concept for understanding nutrition. Am J Clin Nutr 2009, 89 (5): 1543-1548. 
  77. Vlaams instituut Gezond Leven. Focus op voeding, niet voedingsstoffen. Beschikbaar via: https://www.gezondleven.be/themas/voeding/focus-op-voeding-niet-voeding…. Geraadpleegd 2023 Nov 8. 
  78. FAO: Organisation des Nations Unies pour l’ alimentation et l’ agriculture. Food-based dietary guidelines-Belgium. 2019. Beschikbaar via: https://www.fao.org/nutrition/education/food-dietary-guidelines/regions…. Geraadpleegd p^2023 november 8.
  79. Food in Action. De Voedingstak, 5 pijlers om beter te eten. Beschikbaar via: https://www.foodinaction.com/nl/voedingstak-pijlers-beter-eten/. Geraadpleegd 2023 Nov 8. 
  80. Coene I. Belgische “Food Based Dietary Guidelines”. Nutrinews 2019, 3: 1-7. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Download scriptie (16.03 MB)
Universiteit of Hogeschool
UC Leuven-Limburg
Thesis jaar
2024
Promotor(en)
Prof. Dr. Y. Segers
Thema('s)