Welbevinden boosten bij anderstalige nieuwkomers in het lager onderwijs

Het Vlaamse onderwijs wordt gekenmerkt door een groeiende talige diversiteit. Steeds meer basisscholen zien dan ook een instroom van anderstalige nieuwkomers, kinderen die recent naar België zijn geëmigreerd en nog onvoldoende Nederlands spreken om de reguliere lessen te kunnen volgen. Deze kinderen kampen vaak met uitdagingen die hun welbevinden negatief beïnvloeden. In mijn bachelorproef heb ik onderzocht hoe het welbevinden van deze leerlingen kan worden versterkt, met als doel hen de ondersteuning te bieden die nodig is om zo sprankelende sprongen vooruit te maken. 

Uitdagingen van Anderstalige Nieuwkomers 

De instroom van anderstalige nieuwkomers stelt scholen en leerkrachten voor aanzienlijke uitdagingen, vooral op het gebied van taal en cultuur. Deze kinderen bevinden zich vaak in een overgangsperiode waarin ze niet alleen een nieuwe taal moeten leren, maar ook moeten wennen aan een nieuwe culturele omgeving. Daarbij komt dat velen onder hen traumatische ervaringen hebben meegemaakt of zich in een onzekere verblijfssituatie bevinden. Het mentaal welbevinden van deze leerlingen staat daardoor vaak onder druk. 

Mentaal welbevinden, dat wordt gedefinieerd als de mate waarin iemand zich goed voelt en gelukkig is, speelt een cruciale rol in de schoolervaring en de toekomstperspectieven van deze kinderen. Anderstalige leerlingen met een laag welbevinden ervaren vaak moeilijkheden op academisch en sociaal-emotioneel gebied, wat kan leiden tot negatieve schoolervaringen, verminderde motivatie, lagere prestaties en zelfs schooluitval. 

De rol van scholen in het bevorderen van welbevinden 

Scholen kunnen een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van deze kinderen. De structuur van het schoolleven kan hen een houvast bieden, een plek waar ze weer gewoon kind kunnen zijn. Een positief klasklimaat, waarin kinderen zich welkom voelen, zichzelf kunnen zijn en fouten mogen maken, is essentieel voor hun leerproces en taalontwikkeling. Wanneer leerlingen zich veilig en geaccepteerd voelen, staan ze meer open voor nieuwe ervaringen en kunnen ze beter integreren in de klas. 

Onderzoek naar welbevinden in het lager onderwijs 

Met het oog op deze uitdagingen heb ik onderzoek gedaan naar manieren om het welbevinden van anderstalige leerlingen in het lager onderwijs te verbeteren. Mijn focus lag daarbij op het eerste leerjaar van de Vrije Basisschool Sint-Jozef in Temse, waar de nood aan ondersteuning het hoogst bleek. Ik heb in mijn bachelorproef een antwoord gezocht op de vraag: "Hoe kunnen leerkrachten op de Vrije Basisschool Sint-Jozef in Temse het welbevinden van anderstalige leerlingen in het eerste leerjaar verhogen?" 

Om een antwoord te kunnen formuleren op deze vraag stelde ik deelvragen op: 

• Wat houdt de term ‘welbevinden’ in?  
• Hoe kan een leerkracht op de Vrije Basisschool Sint-Jozef in Temse een laag niveau van welbevinden bij anderstalige leerlingen herkennen?  
• Welke noden hebben anderstalige leerlingen in het eerste leerjaar en hun leerkracht op de Vrije Basisschool Sint-Jozef in Temse op vlak van welbevinden? 

De toolbox "Sprankelende Sprongen"  

De uitkomst van mijn onderzoek is de "Sprankelende Sprongen" toolbox, eenhulpmiddel dat leerkrachten concrete handvatten biedt om het welbevinden van anderstalige nieuwkomers in hun klas te verbeteren. De naam "Sprankelende Sprongen" symboliseert de positieve vooruitgang die mogelijk is wanneer er wordt ingezet op het bevorderen van welbevinden. 

Deze toolbox is specifiek ontworpen voor leerkrachten van het eerste leerjaar en bevat verschillende materialen om gevoelens bespreekbaar te maken en een positief klasklimaat te creëren. Er is een handleiding die uitlegt hoe de materialen werken en hoe ze het welbevinden kunnen bevorderen. De handleiding bevat ook een les waarin de vier basisgevoelens worden aangeleerd met behulp van direct toepasbare voorbeelden. 

Daarnaast bevat de toolbox hulpmiddelen zoals vertaalapps, een buddy-systeem in de klas, en ontspanningsmomenten zonder taal. Er is ook een pictogrammenwaaier om communicatie tussen de leerkracht en de anderstalige leerling te ondersteunen, en een waaier met foto’s van kinderen die verschillende basisgevoelens uitbeelden. Deze visuele hulpmiddelen helpen kinderen hun eigen gevoelens te herkennen en te benoemen, wat essentieel is voor hun welbevinden. 

De gevoelsmeter in de toolbox is een visueel hulpmiddel waarmee kinderen kunnen aangeven hoe ze zich voelen. De gevoelsknuffels, die elk een basisgevoel vertegenwoordigen, bieden extra troost en ondersteuning. 

Het belang van een aanpak zoals deze toolbox kan niet genoeg worden benadrukt. Anderstalige nieuwkomers zijn een kwetsbare groep die extra steun nodig heeft om zich thuis te voelen in hun nieuwe omgeving. Door leerkrachten de juiste tools en kennis te geven, kunnen we deze kinderen helpen hun potentieel te benutten. Samen bouwen we aan een toekomst waarin elk kind, ongeacht taal of achtergrond, de kans krijgt om te stralen.