Video of tekst? Zo leerden mijn leerlingen SketchUp for Schools sneller onder de knie krijgen.

Is jouw lesmateriaal klaar voor de toekomst? 

Wat als de schriftelijke handleidingen die je gebruikt om technische software aan te leren meer verwarring dan duidelijkheid zaaien? Wat als leerlingen afhaken omdat ze de stappen niet goed kunnen volgen, of omdat ze gewoon geen motivatie voelen bij een hoop tekst op papier? 

Als student-leraar in de educatieve bachelor secundair onderwijs besloot ik het zelf te onderzoeken. Ik voerde mijn onderzoek uit in naam van mijn onderwijsvak Techniek op de school Vlot! Campus Creo te Lokeren. Ik vroeg me af: wat is het verschil tussen een geschreven stappenplan en een videostappenplan bij het aanleren van SketchUp for Schools. Dat is een 3D-tekenprogramma dat steeds vaker in STEM-onderwijs opduikt. 

Met mijn bachelorproef ging ik op zoek naar antwoorden in de klaspraktijk. Het resultaat? Een verrassend verschil in motivatie, zelfstandigheid én leerprestaties. 

 Waarom dit onderzoek? 

Tegenwoordig wordt er veel gedigitaliseerd. Schriftelijke boeken en toetsen maken plaats voor digitale varianten. Ook instructies en stappenplannen worden steeds vaker online gedeeld met leerlingen. Deze verschuiving kadert in de bredere trend van digitalisering in het onderwijs, waarbij nieuwe technologieën worden ingezet om het leerproces te ondersteunen en te personaliseren. Maar deze evolutie brengt ook nieuwe vragen met zich mee. Is digitalisering altijd een verbetering? En hoe zit dat specifiek in een technische lescontext, waar nauwkeurigheid en visuele ondersteuning cruciaal zijn?

In vakken zoals techniek, STEM of informatica zijn duidelijke instructies essentieel. SketchUp for Schools, een krachtig 3D-tekenprogramma, biedt daarbij heel wat educatieve mogelijkheden. Toch blijkt het programma voor veel leerlingen moeilijk te doorgronden, zeker wanneer ze aangewezen zijn op louter schriftelijke stappenplannen. De traditionele manier, een geschreven stappenplan op papier, is immers niet voor alle leerlingen de meest toegankelijke of efficiënte leervorm.

Volgens onderzoek van de Universiteit Utrecht toont aan dat ongeveer 10% van de leerlingen in het reguliere onderwijs een zwakker werkgeheugen heeft. Dat betekent dat zij sneller afgeleid zijn, moeite hebben om meerdere stappeninstructies te onthouden, en sneller overbelast raken als te veel informatie tegelijk moet worden verwerkt. Zeker in een technisch programma als SketchUp, dat beroep doet op zowel verbale als visueel-ruimtelijke verwerkingscapaciteiten, wordt het werkgeheugen intensief aangesproken. Wanneer die instructies enkel tekstueel worden aangeboden, kunnen leerlingen afhaken met verminderde motivatie, frustratie en leerverlies als gevolg.

Videostappenplannen kunnen hier een oplossing bieden. Door zowel visuele als auditieve informatie tegelijkertijd aan te bieden, activeren ze meerdere geheugensystemen tegelijk (zoals de fonologische lus en het visueel-ruimtelijk schetsblok), wat het begrijpen, onthouden en uitvoeren van taken aanzienlijk vergemakkelijkt. Daarnaast kan een leerling pauzeren, terugspoelen of herbekijken op eigen tempo wat de zelfstandigheid verhoogt en de cognitieve belasting verlaagt. 

Daarom besloot ik, als student-leraar in de educatieve bachelor secundair onderwijs, dit verder te onderzoeken in de klaspraktijk. Voor mijn onderzoek, dat ik uitvoerde in STEM- technieklessen op Vlot! Campus Creo te Lokeren, ontwikkelde ik een geschreven stappenplan met duidelijke instructies en veel visuele screenshots/foto’s. Ik ontwikkelde ook een reeks videostappenplannen die de instructies visueel en auditief toelichten, stap voor stap, en aangepast aan het tempo van de leerlingen. Mijn doel was om te achterhalen welke methode het meest effectief is, zowel op vlak van begrijpelijkheid, gebruiksgemak, leerwinst als motivatie. 

Hoe verliep het onderzoek? 

Tijdens mijn stage werkte ik met twee klasgroepen (A- en B-stroom eerste graad). Elke leerling werkte met zowel het geschreven als het videostappenplan. Daarna maakten ze een vrije keuze van methode voor een eindopdracht. Ze vulden na elke les een reflectieformulier in, en ik observeerde hun werkproces. Tot slot vulden ze een eindreflectieformulier in waarmee ze hun voorkeur methode duidelijk maakten. De leerlingen gaven hun mening over

 • De begrijpelijkheid van beide methodes 

• Het gebruiksgemak tijdens het uitvoeren van opdrachten 

• De leerresultaten na het gebruik van beide methodes

 • Hun motivatie en beleving bij elke methode Belangrijkste bevindingen 

Deze bevindingen zijn opgebouwd vanuit het onderzoek dat gevoerd is. Er werd telkens gekeken naar welke verschillen er waren en er is uiteindelijk een winnaar gekozen. De cursief gedrukte teksten zijn quotes die leerlingen formuleerde in het reflectieformulier. 

Begrijpelijkheid 

Winnaar: videostappenplan Leerlingen gaven aan dat de video-instructies duidelijker en visueler waren. Leerlingen gaven aan dat "Het werd voorgelezen.", "Het is makkelijker te volgen.", en "Ik leer beter door te zien". Anderen zeiden: “Lezen is moeilijk, video begrijp ik beter.” Vooral bij opdrachten waar een visueel beeld nodig is, kan een video veel meer voordelen geven. 

Gebruiksgemak 

Winnaar: videostappenplan Hoewel sommigen tekst handiger vonden om in eigen volgorde te raadplegen, bleek video in de praktijk meer zelfstandigheid te ondersteunen. Bij het geschreven stappenplan stelden leerlingen gemiddeld meer vragen. Een leerling vertelde “Ik had minder vragen.”, “Ik kon gewoon meevolgen”, “bij het geschreven stappenplan moest ik vaak iets vragen of uitleg vragen.”

Leerresultaten 

Winnaar: videostappenplan Leerlingen voelden zich “zekerder over het resultaat” bij het gebruik van het videostappenplan, zeiden “ik heb minder fouten gemaakt” en “ik zie meteen wat ik moet doen, dat maakt het makkelijker om het juist te doen.”

Motivatie en leerbeleving

Winnaar: videostappenplan De videolessen werden als leuker, aangenamer en rustiger ervaren. Reflecties waren: “De video is fijner om te gebruiken.”, “Ik zou altijd de video nemen.”, “De uitleg is duidelijk en de leerkracht doet het voor.” Eén leerling zei: “Ik leer zo beter.” 

Wat betekent dit voor de klaspraktijk? 

Dit onderzoek toont duidelijk aan dat videomateriaal het leerproces rond technische software sterk kan ondersteunen. Zeker bij programma’s zoals SketchUp for Schools is een beeld meer waard dan duizend woorden. 

Dat betekent niet dat geschreven instructies overboord moeten. Integendeel, verschillende leerlingen zeiden dat ze het fijn vonden om achteraf de tekst te herbekijken of erbij te houden. Een aanpak waarbij leerlingen zelf kunnen kiezen of ze de beide methodes al dan niet combineren, lijkt dus ook een toekomstgerichte optie. 

Dit geeft een beeld voor de toekomst welke methode er een voorkeur heeft bij de leerlingen. Het blijkt dat de leerlingen een visuele aanpak het meest appreciëren en hier ook aangeven het meeste mee te leren. 

Mogelijke vervolgonderzoeken

Ik ben erin geslaagd om mijn onderzoeksvragen te beantwoorden en een mooi en educatief lespakket met meetinstrumenten te ontwikkelen. Toch zijn er beperkingen. De onderzoeksgroep is relatief klein en beperkt tot één schoolcontext. Ook kon ik de langetermijneffecten niet diepgaand meten. Een interessante vervolgonderzoeksvraag zou zijn: hoe werkt een combinatie van beide methodes op lange termijn? Of welke rol speelt voorkennis of leerstijl in het succes van de instructiemethode? Dit zijn vragen die een nog beter beeld zouden geven over wat nu de beste manier is om een complex 3D tekenprogramma als SketchUp for schools aan te leren.

Wat kunnen andere scholen en leerkrachten leren? Andere leerkrachten kunnen hun voordeel doen met de inzichten uit dit onderzoek 

Tech-on: mijn YouTube-kanaal als digitale leerkracht

Een deel van dit project wordt ondersteunt door mijn eigen YouTube-kanaal: Tech-On. Hier post ik stap-voor-stap instructievideo’s over SketchUp for schools. Leerlingen kunnen de video’s op school bekijken of kunnen thuis verder oefenen. Ze kunnen de video’s opnieuw bekijken en kunnen op hun eigen tempo werken. Voordelen voor leerkrachten zijn dat die het materiaal kunnen inzetten in hun eigen lessen. Het is online en beschikbaar via YouTube. Neem zeker eens een kijkje: https://www.youtube.com/@Tech-Oniliasthienpondt

Literatuurlijst 

Thienpondt, I. (2025). Aanleren van SketchUp for schools a.d.h.v een stappenplan [Thesis]. 

Universiteit Utrecht. (z.d.). Hoe ga je effectief om met leerlingen met een zwakker werkgeheugen. https://www.uu.nl/onderwijs/onderwijsadvies training/kennisdossiers/kennisdossier-primair-onderwijs/hoe-ga-je-effectief-om-met leerlingen-met-een-zwakker-geheugen