Dubbele standaarden? Hoe de EU stil is over de Koerden maar luid is over Hamas
Dubbele standaarden? Hoe de EU stil is over de Koerden maar luid is over Hamas
Waarom is de Europese Unie kritisch tegenover Turkije ‘s steun aan Hamas terwijl het zelf stil blijft over de repressie van de Koerden in Turkije? Dit artikel toont hoe politieke voordelen belangrijker zijn dan mensenrechten.
De Europese Unie en Turkije zijn geen beste vrienden
Al meer dan dertig jaar wil Turkije lid worden van de EU. Het intredingsproces is simpel, het land hoeft alleen de Europese normen over democratie, de Europese rechtstaat en minderheden te respecteren. Hoewel in praktijk zijn deze voorwaarden moeilijker dan op papier.
In deze artikel worden er twee belangrijke problemen besproken over de EU relatie met Turkije, namelijk de Koerdische kwestie in thuisland Turkije en de Palestijnse kwestie in het buitenland. Er is een duidelijke paradox, de EU bekritiseert Turkije ‘s positie op Hamas in beladen termen, maar het blijft vaag wanneer de Koerdische kwestie besproken wordt.
De Koerden: een vergeten volk
De Koerden zijn met meer dan dertig miljoen de grootste gemeenschap zonder een eigen staat. In Turkije leven de Koerden onder conflict en spanning, al sinds de jaren 80 vecht het Turkse leger tegen de PKK. De PKK is een Koerdische gewapende groep die de EU zelf classificeert als een terroristische organisatie. Het conflict is niet alleen te wijten aan veiligheid, ook de Koerdische cultuur, taal en politieke mening blijft beperkt. Koerdische politici, activisten en journalisten belanden geregeld in de gevangenis.
De EU reageert meestal terughoudend op deze kwestie. In 2011 was er een Turkse luchtaanval waarbij 34 Koerdische burgers omkwamen in de stad Roboski. De Europese Commissie beschreef in hun rapport van 2012 het niet als een bewuste aanval maar als “de dood van 34 burgers”. Er was geen sprake van woorden als “moord” of “misdaad”, het rapport benadrukte vooral procedurele details zoals “het gebrek aan transparantie in het onderzoek”.
Kortom: waar harde taal mogelijk was, koos de EU voor terughoudende taal. Het gevolg? Voor de Koerden klinkt de EU niet als een verdediger van mensenrechten.
Erdoğan: de morele leider van Palestina
In tegenstelling tot de Koerden is de Turkse president Erdoğan een vurige verdediger van de Palestijnse zaak. In 2009 verliet hij de Davos-conferentie uit protest voor het Israëlisch geweld in Gaza en in zijn Verenigde Naties toespraak van 2024 schrikt hij niet om termen zoals “genocide” te gebruiken. Hij presenteert Turkije als de stem van morele rechtvaardigheid in het Midden-Oosten. Erdoğan gebruikt deze discours ook in zijn beleid, in 2024 voerde Turkije een volledige handelsboycot in tegen Israël. Deze binnenlandse steun is strategisch, Erdoğan weet dat de Palestijnse kwestie erg leeft in Turkije en de bredere moslimwereld.
De EU’s harde toon tegen Hamas
In het voortgangsrapport van 2024 kiest de EU plots wel voor scherpe taal, we lezen: “Turkije veroordeelde de aanslagen van 7 oktober niet en nam een positie in steun van Hamas, een terreurorganisatie volgens de EU, volledig in tegenspraak met het Europese standpunt.”
Hier is een duidelijk beoordeling zonder vage termen. De kritische toon laat geen ruimte voor interpretatie. De EU stelt zich hier op als een moreel kompas precies wat het in de Koerdische probleem vermijdt.
Wat is nu het verschil?
Het verschil in toon zegt veel over hoe de EU te werk gaat. Geopolitieke belangen spelen een grote rol.
Bij de Koerdische kwestie vreest de EU Turkije te beledigen. Lidstaten zijn verdeeld, sommigen hebben een grote Koerdische diaspora, anderen werken intensief samen met Turkije op vlak van migratie of veiligheid. Openlijke veroordelingen zouden de onderhandelingen met Turkije nog moeilijker maken voor hen.
Bij Hamas ligt dat anders. De EU-landen zijn het relatief eens, namelijk dat Hamas een terreurorganisatie is en mag dus niet openlijk gesteund worden. Bovendien kan de EU zich hier opstellen als verdediger van stabiliteit in het Midden-Oosten zonder directe binnenlandse gevolgen.
Met andere woorden: de EU hanteert geen universeel moreel kompas, maar balanceert telkens tussen belangen en principes.
Taal als politiek wapen
Tijdens deze onderzoek is het duidelijk dat wat er tijdens de toespraken gezegd worden even belangrijk is als wat er niet gezegd wordt. De stiltes, passieve zinconstructies en omslachtige bewoordingen zijn minstens zo veelzeggend als de felle beoordelingen.
Wanneer Erdoğan in 2015 in één van zijn verkiezingstoespraken zegt: “Er bestaat geen Koerdisch probleem”, verwijdert hij decennialang onderdrukking in één zin. Wanneer de EU in hun rapporten over de Roboski aanval schrijft dat er “geen discussie is over politieke verantwoordelijkheid”, ontwijkt ze wie schuld draagt. Taal wordt zo een wapen, het bepaalt wie als slachtoffer wordt erkend, wie als dader wordt benoemd, en waar de EU wel of niet kleur durft te bekennen.
De centrale vraag blijft hoe de EU nog steeds geloofwaardigheid kan behouden als het met twee maten en gewichten hanteert? Kunnen ze harde woorden hebben voor Turkije ‘s rol in Gaza maar fluisteren over de Koerdische slachtoffers? Het is duidelijk dat mensenrechten minder wegen dan geopolitiek. Dit maakt de EU’s morele stem ook haar grootste kracht, maar tegelijk ook haar grootste zwakte.
Bibliografie
6. Bibliography:
Akgönül, S. (2013). The minority concept in the Turkish context: Practices and perceptions in Turkey,
Greece and France (S. Okur, Trans.). Brill. https://doi.org/10.1163/9789004249721
Akgül-Açıkmeşe, S., & Özel, S. (2024). EU Policy towards the Israel-Palestine Conflict: The
Limitations of Mitigation Strategies. The International Spectator, 59(1), 59–78.
https://doi.org/10.1080/03932729.2024.2309664
Aktoprak, E. (2010). The Kurdish opening and the constitutional reform: Is there any progress?
European Yearbook of Minority Issues, 9, 643-667.
Al Jazeera. (2024, October 25). PKK claims attack on Turkish defence company near Ankara that
killed five. https://www.aljazeera.com/news/2024/10/25/pkk-claims-attack-on-turkish-…company-near-ankara-that-killed-five
Altunışık, M. B., & Cuhadar, E. (2010). Turkey's search for a third party role in Arab–Israeli conflicts:
A neutral facilitator or a principal power mediator? Mediterranean Politics, 15(3), 371–392.
https://doi.org/10.1080/13629395.2010.517101
Atmaca, A. Ö., & Torun, Z. (2022). Geopolitical visions in Turkish foreign policy. Journal of Balkan
and Near Eastern Studies, 24(1), 114–137. https://doi.org/10.1080/19448953.2021.1992189
Bozorgmehri, M., & Mir Hosseini, F. (2020). Turkish foreign policy and the Palestinian issue: An
Iranian perspective (2002-2020). Iranian Review of Foreign Affairs, 11(1), 169-195.
25
KU LEUVEN
FACULTY OF ARTS
BLIJDE INKOMSTSTRAAT 21 BOX 3301
3000 LEUVEN, BELGIË
Capotorti, F. (1979). Study on the rights of persons belonging to ethnic, religious and linguistic
minorities (E/CN.4/Sub.2/384/Rev.1). United Nations.
Council of Europe. (1995). Framework Convention for the Protection of National Minorities and
explanatory report. Council of Europe.
Council of Europe. (2006). Resolution 1519: The cultural situation of the Kurds. Parliamentary
Assembly. https://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=17477&…;
Daily Sabah. (2012, May 30). Uludere was a mistake and we will do whatever necessary.
https://www.dailysabah.com/turkey/2012/05/30/uludere-was-a-mistake-and-…necessary
Dettmer, J. (2015, March 17). Erdogan speech may hurt peace process with Kurds. Voice of America.
https://www.voanews.com/a/erdogan-speech-may-hurt-peace-process-with-ku…
Engin, E., & Şener, G. (2010). Predicting the image of Turkey and the Prime Minister Erdoğan
through content analysis of national news media coverage of Davos incident. Selçuk İletişim, 6(3),
68-75.
Ersanlı, B., & Özdoğan, G. (2011). Obstacles and opportunities: Recent Kurdish political struggles
in Turkey. European Journal of Turkish Studies, (12).
European Commission. (2012). Turkey 2012 progress report. European Commission.
European Commission. (2023, November 21). The Commission finalises the review of EU aid to
Palestine. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_23_5941
European Commission. (2024). Türkiye 2024 report: Commission staff working document
SWD(2024) 696 final.
European Parliament. (2025, February 11). Motion for a resolution on the recent dismissals and
arrests of mayors in Türkiye (B10-0115/2025).
https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/B-10-2025-0115_EN.html
European Parliament, & Turkish Grand National Assembly. (2009). Minutes of the 61st meeting of
the EU-Turkey Joint Parliamentary Committee (31 March – 2 April 2009, Brussels).
Gee, J. P. (2005). An introduction to discourse analysis: Theory and method (2nd ed.). Routledge.
Gök, G. O. (2020). “Humanitarianism” transformed? Analyzing the role of transnational
humanitarian NGOs in Turkish foreign policy toward the Middle East in the 2000s. In H. Papuççular
& D. Kuru (Eds.), A transnational account of Turkish foreign policy (pp. 227–258). Palgrave
Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-030-42897-6_10
İletişim Başkanlığı. (2024, October 30). Cumhurbaşkanı Erdoğan: “Kürt kardeşim, senden bu eli
samimiyetle, sımsıkı tutmanı bekliyoruz”.
26
KU LEUVEN
FACULTY OF ARTS
BLIJDE INKOMSTSTRAAT 21 BOX 3301
3000 LEUVEN, BELGIË
https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/cumhurbaskani-erdogan…bu-eli-samimiyetle-simsiki-tutmani-bekliyoruz
İletişim Başkanlığı. (2025). Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 4. Antalya Diplomasi Forumu
açılış konuşması. T.C. Cumhurbaşkanlığı. https://www.iletisim.gov.tr/images/uploads/yayin/4-
antalya-diplomasi-forumu-acilis-konusmasi.pdf
Karakoc, E., & Özen, H. E. (2020). Kurdish public opinion in Turkey: Cultural and political demands
of the 'Kurdish street'. In B. Gurses (Ed.), The Kurds in the Middle East: Enduring problems and new
dynamics (pp. 21–39). Lexington Books.
Kaya, C. (2013, May 20). Ethnic minorities and political participation. E-International Relations.
https://www.e-ir.info/2013/05/20/ethnic-minorities-and-political-partic…
Mann, S. (2024, May 3). Türkiye imposes a total export and import ban against Israel. Global
Sanctions and Export Controls Blog. https://sanctionsnews.bakermckenzie.com/turkiye-imposes-atotal-export-and-import-ban-against-israel/
Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Türkiye. (2024, October 31). No: 226, 31 October
2024, regarding the European Commission 2024 Report on Türkiye.https://www.mfa.gov.tr/no_-
226_-avrupa-komisyonu-2024-turkiye-raporu-hk.en.mfa
Pan, Z., & Kosicki, G. M. (1993). Framing analysis: An approach to news discourse. Political
Communication, 10(1), 55-75. https://doi.org/10.1080/10584609.1993.9962963
Presidency of the Republic of Turkey. (2024, September 24). Not only children are dying in Gaza;
the United Nations system is also dying [Speech transcript]. https://gadebate.un.org/en/79/turkiye
Putnam, R. D. (1988). Diplomacy and Domestic Politics: The Logic of Two-Level Games.
International Organization, 42(3), 427–460. http://www.jstor.org/stable/2706785
Schimmelfennig, F., & Sedelmeier, U. (2004). Governance by Conditionality: EU Rule Transfer to
the Candidate Countries of Central and Eastern Europe. Journal of European Public Policy,11(4).
661-679. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/1350176042000248089
Schröter, M. (2014). Silence and concealment in political discourse. In J. E. Richardson & J.
Angermüller (Eds.), Discourse approaches to politics, society and culture (Vol. 48). John Benjamins.
Skillington, T. (1997). Politics and the Struggle to Define: A Discourse Analysis of the Framing
Strategies of Competing Actors in a 'New' Participatory Forum. The British Journal of Sociology.
48(3), 493-513. https://doi.org/10.2307/591142
Šmihula, D. (2009). Definition of national minorities in international law. Journal of US-China Public
Administration, 6(5), 45–51.
Tocci, N. (2005). Conflict Resolution in the Neighbourhood: Comparing EU Involvement in Turkey’s
Kurdish Question and in the Israeli–Palestinian Conflict. Mediterranean Politics, 10(2), 125–146.
https://doi.org/10.1080/13629390500141568
Yavuz, M. H., & Özcan, N. A. (2015). Turkish democracy and the Kurdish question. Middle East
Policy, 22(4), 73–84.
https://www.researchgate.net/publication/285573349_Turkish_Democracy_an…
ion
Yeşiltuna, S. (2006). 1934 İskân Kanunu ve Türk Basınındaki Yansımaları [The 1934 Settlement
Law and Its Reflections in the Turkish Press]. Tarih ve Toplum, 6(2), 45-59.
