De kracht van vertrouwen in de strijd tegen radicalisering
GENT, 15 mei 2025 – Radicalisering blijft een urgent probleem in België. Sinds 2015 is er een preventief overlegorgaan opgericht, namelijk: de Lokale Integrale Veiligheidscellen inzake Radicalisering (LIVC-R). Recent onderzoek van de Universiteit Gent werpt nieuw licht op deze overlegstructuur, meer bepaald op de uitdagingen en kansen die ermee gepaard gaan. Het onderzoek, uitgevoerd in West-Vlaanderen, identificeert struikelblokken in de samenwerking tussen politie en maatschappelijke actoren, waarbij bijzondere aandacht wordt besteed aan het specifieke vertrouwensniveau en de invloed van contextuele factoren. Daarbij beoordeelt het onderzoek of de LIVC-R nog steeds effectief radicalisering kunnen bewerkstelligen.
Vertrouwen als fundament in radicaliseringspreventie
In de LIVC-R bespreken diverse actoren casussen en delen zij gevoelige informatie. Deze informatiedeling, wettelijk toegestaan door het spreekrecht, vindt echter alleen plaats bij een sterke vertrouwensbasis. Ondanks dat het beroepsgeheim tijdens deze overlegmomenten beschermd blijft, bepalen de actoren zelf welke informatie zij uiteindelijk delen. Vertrouwen is daarom cruciaal voor een vruchtbare samenwerking en een goede overlegbasis.
De verbinding dien je niet te leggen op zware momenten, zoals tijdens een crisis, maar eigenlijk al op voorhand zodat je een goeie basis hebt.
Vertrouwensopbouw: een langdurig proces
De betrokken actoren komen vaak uit uiteenlopende werkvelden, met elk hun eigen perspectieven en doelen, waardoor het delen van gevoelige informatie soms terughoudendheid kan oproepen. Het onderzoek toont aan dat regelmatige ontmoetingen een sleutelrol spelen in het opbouwen van langdurige vertrouwensrelaties. Partners moeten immers meer zijn dan slechts een naam op een lijst met telefoonnummers. Persoonlijke connecties zijn belangrijk om een gezicht te kunnen plakken op de verschillende actoren. Hierin is stabiliteit essentieel, waarbij een hoge mate van personeelsverloop dat vertrouwensproces sterk kan belemmeren.
Vertrouwen is alles. Als het vertrouwen geschaad wordt en er is één lid van de LIVC-R die verklaart niet meer mee te willen doen omdat de informatie misbruikt wordt, dan is het gedaan.
Er dienen dan telkens nieuwe relaties opgebouwd te worden waarbij bestaande vertrouwensbanden terug verbroken worden. Duidelijke afspraken, open communicatie en gezamenlijke netwerkmomenten dragen verder bij aan een sterkere samenwerking.
Gebrek aan vertrouwen
Hoewel de vertrouwensbanden in de onderzochte gemeenten over het algemeen sterk zijn, houden actoren toch soms bepaalde informatie achter. Politionele actoren vrezen bijvoorbeeld dat hun informatie te gevoelig is en laten daarom niet het achterste van hun tong zien. Maatschappelijke actoren, zoals scholen, zijn dan weer uitermate beducht voor reputatieschade. In dergelijke gevallen willen zij bijvoorbeeld geen namen van betrokken personen delen.
De scholen beschermen altijd zichzelf voor hun naam als het over drugs gaat of seksuele misdrijven van leerkrachten of over extremisme. Men heeft dat niet graag, dat besmeurt de naam van hun school.
De actoren kunnen ook bang zijn om hun vertrouwensrelatie met hun cliënt te schaden indien ze informatie over hen delen. Deze elementen belemmeren de preventieve aanpak omdat de politie dan geen achtergrondonderzoek kan verrichten. De uiteenlopende houdingen van beide partners kunnen de samenwerking dus gedeeltelijk of zelfs volledig beperken.
Vanuit de sociale partners hebben zij meestal al een vertrouwensband (met die actoren) en dat is natuurlijk precair.
Contextuele verschillen
De organisatie en werking van LIVC-R’s verschillen sterk per gemeente. In tegenstelling tot grote steden, hebben kleinere gemeenten namelijk minder toegang tot middelen en wordt er minder geïnvesteerd in externe expertise, zoals de expertenpools. Verder kunnen politieke wissels, zoals een nieuwe burgemeester en schepencollege, tot grote logistieke veranderingen leiden. Desondanks blijft de veiligheid van de gemeente steeds de prioriteit, ongeacht de politieke kleur.
Daarnaast zijn er verschuivingen in het type radicalisering. Waar religieus extremisme voorheen dominant was, nemen nu ook links- en rechts-extremisme toe. Deze veranderingen worden online gevoed en zijn dus geen lokale kwestie. Het zijn veeleer resultaten van mondiale ontwikkelingen.
Online content speelt daar een gigantische rol in. De informatiestrijd en gebiedenoorlogsvoering, zijn allemaal elementen die kunnen spelen bij mogelijke radicalisering en potentiële schadelijke polarisatie.
Evaluatie blijft een zwak punt
Een belangrijke tekortkoming is de gebrekkige systematische evaluatie van de LIVC-R’s. Hoewel er drie jaar geleden een gebruiksvriendelijke evaluatietool is ontwikkeld, namelijk de EMMASCAN, wordt deze zelden toegepast. Het gebrek aan evaluatie belemmert de mogelijkheid om te leren uit eerdere ervaringen en verbeteringen aan te brengen.
Het onderzoek bevestigt dus dat vertrouwen een hoeksteen vormt voor een effectieve aanpak van radicalisering. Toch blijven er uitdagingen aan verbonden, zoals terughoudendheid in informatiedeling en ongelijkheden tussen gemeenten. Met meer investeringen in evaluatie en structurele verbeteringen zouden LIVC-R’s hun preventieve rol nog effectiever kunnen vervullen. Een verdere verdieping in de rol van school gebonden actoren en de barrières die zij ervaren in het delen van informatie kan waardevol zijn.
Bibliografie
1. Bibliografie
1.1 Grijze Literatuur
Belfius (z.d). Samenstelling van de clusters: Vlaanderen. Belfius. https://www.belfius.be/imagingservlet/GetDocument?src=mifid&id=EEPSTUDCLUVLA_NL
De Mesmaeker, M. (2022). Jaarverslag 2022 van de Federale Politie https://www.politie.be/jaarverslag-federalepolitie/sites/jaarverslag/files/files/2024-02/00_JV2022_Federale_Politie.pdf
De Waele, M., & Gebhard, J. (2021). Draaiboek LIVC R: In 7 stappen naar een succesvolle lokale integrale veiligheidscel inzake radicalisme, extremisme en terrorisme. Geraadpleegd op 17 oktober 2024 van https://www.vvsg.be/Leden/Radicalisering/Draaiboek%20LIVC-R.pdf
EMMASCAN (z.d.). Instructions for using the tool. Geraadpleegd op 21 februari 2025, van https://emmascan.eu/default.aspx
Federale Overheidsdienst Justitie (2022). Kadernota Integrale Veiligheid 2022-2024. Federale Overheidsdienst Justitie. https://justitie.belgium.be/sites/default/files/Publicatie%20KIV%20NL.PDF
Federale Politie. (2023). Politiële criminaliteitsstatistieken: Vlaams Gewest. {Data set}. https://www.politie.be/statistieken/sites/statspol/files/statistics_files_upload/Criminalit%C3%A9%20-%20Criminaliteit/2023_T04/crimi_nl/01_Rapporten/02_Gewesten/rapport_2023_trim4_gew_Vlaams_Gewest_nl.pdf
Federale Politie. (z.d.). Centrale directie van de bestrijding van de zware en georganiseerde criminaliteit. Federale Politie. Geraadpleegd op 16 november 2024, van https://www.politie.be/5998/nl/over-ons/federale-gerechtelijke-politie/centrale-directie-van-de-bestrijding-van-de-zware-en
Goethals, M. (2025, 28 januari). Angstaanjagend: online geradicaliseerde jongeren koesteren wrok tegen het diverse Brussel. BRUZZ. Geraadpleegd op 15 februari 2025, van https://www.bruzz.be/actua/justitie/hoe-gevaarlijk-zijn-kinderen-met-extreme-gedachten-2025-01-28
LGE. (2025, 16 februari). Dader steekpartij in Oostenrijk was geradicaliseerde aanhanger van IS. De Morgen. Geraadpleegd op 17 februari 2025, van https://www.demorgen.be/snelnieuws/dader-steekpartij-in-oostenrijk-was-geradicaliseerde-aanhanger-van-is~b19600bf/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F
OCAD. (2021). Strategische Nota: extremisme en terrorisme: Naar een multidisciplinaire aanpak in België. OCAD. https://ocad.belgium.be/wp-content/uploads/2021/09/Strategische-Nota-Extremisme-en-Terrorisme.pdf
OCAD. (2022). Strategie T.E.R. Verduidelijkende nota over de LIVC-R. OCAD. https://ocad.belgium.be/wp-content/uploads/2024/01/Verduidelijkende_nota_LIVC-R_WEB.pdf
OCAD. (2024). Connecting the dots. Students@cuta2024, Brussel, België.
Pauwels, A. & De Waele, M. (2022). De lokale aanpak van radicalisering: hoe toekomstbestendig is de LIVC R?. Vlaams Vredesinstituut. https://vlaamsvredesinstituut.eu/factsheet/de-lokale-aanpak-van-radicalisering-hoe-toekomstbestendig-is-de-livc-r/
Vlaamse Overheid. (z.d.). Projecten: Expertenpool gewelddadige radicalisering/ extremisme. Vlaamse Overheid: Radicalisering en Polarisatie. Geraadpleegd op 5 December 2025, van https://www.vlaanderen.be/radicalisering-en-polarisatie/projecten/expertenpool-gewelddadige-radicalisering-extremisme
Vlaamse Regering (2025). Beslissingen van de Vlaamse Regering. Vlaamse Overheid. https://assets.vlaanderen.be/image/upload/v1744185369/repositories-prd/Actuele_analyse_-_Beslissing_Vlaamse_Regering_jdqkmp.pdf.
VVSG. (2022). Rapport ledenbevraging radicalisering en polarisering 2022. VVSG. https://www.vvsg.be/kennisitem/vvsg/ledenbevraging-2022
Yarmey, N. (2020, Juli). How To Transcribe Interviews Like A Pro. EVAL Academy. Geraadpleegd op 8 Februari 2025 van, https://www.evalacademy.com/articles/how-to-transcribe-interviews-like-…
1.2 Academische literatuur
Beyens, K., Kennes, P. & Tournel, H. (2018). Mijnwerkers of ontdekkingsreizigers? Het kwalitatief interview. In T. Decorte & D. Zaitch (Eds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 187-220). Acco. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:002521261
Bijleveld, C. (2013). Beschrijving en analyse van gegevens. In C. Bijleveld (Ed.), Methoden en technieken van onderzoek in de criminologie (pp. 269-317). Boom Lemma. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:002764636
Bronfenbrenner, U. (1977). Toward an experimental ecology of human development. American Psychologist, 32(7), 513–531. https://doi.org/10.1037/0003-066X.32.7.513
Bures, O. (2010). Perceptions of the Terrorist Threat among EU Member States. CEJISS, 46(1), 51-80. https://www.academia.edu/6170025/Perceptions_of_the_Terrorist_Threat_among_EU_Member_States?source=swp_share
Coolsaet, R. (2019). Radicalization : the origins and limits of a contested concept. In N. Fadil, M. de Koning, & F. Ragazzi (Eds.), Radicalisation in Belgium and the Netherlands : critical perspectives on violence and security (pp. 29–51). I.B. Tauris.
Decorte, T. (2018). Het kwalitatieve data-analyse. In T. Decorte & D. Zaitch (Eds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 463-510). Acco. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:002521261
De Shalit, A., & Roots, K. (2023). The Anti-trafficking Security Assemblage: Examining Police and NGO Cooperation, Negotiation, and Knowledge Production in Ontario, Canada. Feminist Legal Studies, 32, 309-326. https://doi.org/10.1007/s10691-023-09536-7
De Waele, M. & Van Mele, K. (2022a). Case Management and Information Sharing Within Multi-Agency Networks in the Field of P/CVE. In W. Hardyns, N. Klima & L. Pauwels (Eds.), Evaluation and mentoring of the multi-agency approach to violent radicalisation (125-129). Maklu. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:003065241
De Waele, M. & Van Mele, K. (2022b). Hierarchy and Cooperation Within Multi-Agency in Networks in the Field of P/CVE. In W. Hardyns, N. Klima & L. Pauwels (Eds.), Evaluation and mentoring of the multi-agency approach to violent radicalisation (118-124). Maklu. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:003065241
Dorme, L., Klima, N., Pauwels, L. & Hardyns, W. (2022). A Systematic Literature Review on Evaluating Multi-Agency Working in the Domain of Radicalisation and Violent Extremism. In W. Hardyns, N. Klima & L. Pauwels (Eds.), Evaluation and mentoring of the multi-agency approach to violent radicalisation (20-42). Maklu. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:003065241
Eijkman, Q., & van de Weert, A. (2021). In Every Artery of Society? How Dutch Community Police Officers Perceive Their Role in Early Detection of Violent Extremism among Youth. Policing: A Journal of Policy and Practice, 15(2), 1144-1157. https://doi.org/10.1093/police/paaa038
Ellis, B. H., Miller, A. B., Schouten, R., Agalab, N. Y., & Abdi, S. M. (2020). The Challenge and Promise of a Multidisciplinary Team Response to the Problem of Violent Radicalization. Terrorism and Political Violence, 34(7), 1321–1338. https://doi.org/10.1080/09546553.2020.1777988
Ellis, B., Miller, A., Sideridis, G.,Frounfelker, R., Miconi, D., Abdi, S. Aw-Osman, F., & Rousseau, C. (2021). Risk and Protective Factors Associated With Support of Violent Radicalization: Variations by Geographic Location. International Journal of Public Health, 66, 1-10. https://doi.org/10.3389/ijph.2021.617053
Gander-Zaucker, S., Unwin, G. L. & Larkin, M. (2022). The Feasibility and Acceptability of an Experience-Based Co-Design Approach to Reducing Domestic Abuse. Societies, 12(3), 93-109. https://doi.org/10.3390/soc12030093
Gill, R. & Thompson, M. M. (2017). Trust and Information Sharing in Multinational-Multiagency Teams. In I. Goldenberg, J. Soeters & W. H. Dean (Eds.), Information Sharing in Military Operations (pp 81-100). Springer International Publishing Switzerland.
Hardyns, W. & Bruggeman, W. (2016). De aanpak van radicalisering en terrorisme door Belgische en internationale overheden. In W. Hardyns & W. Bruggeman (Eds.), Radicalisering en terrorisme : van theorie naar praktijk (pp. 11-31). Maklu. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:002250150
Hardyns, W., Klima, N., Dorme, L., Vandaele, B. & Pauwels, L. (2022a). Developing a Self-Evaluation Tool Focusing on Multi-Agency Working for Local Practitioners in the Area of Violent Extremism. In W. Hardyns, N. Klima & L. Pauwels (Eds.), Evaluation and mentoring of the multi-agency approach to violent radicalisation (89-92). Maklu. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:003065241
Hardyns, W., Klima, N. & Pauwels, L. (2022b). General Introduction. In W. Hardyns, N. Klima & L. Pauwels (Eds.), Evaluation and mentoring of the multi-agency approach to violent radicalisation (13-15). Maklu. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:003065241
Haugstvedt, H., & Tuastad, S. E. (2023). “It Gets a Bit Messy”: Norwegian Social Workers’ Perspectives on Collaboration with Police and Security Service on Cases of Radicalisation and Violent Extremism. Terrorism and Political Violence, 35(3), 677-693. https://doi.org/10.1080/09546553.2021.1970541
Hennau, S. (2022). Kwalitatief onderzoek voeren in de praktijk : tips & tricks voor criminologen en andere sociale wetenschappers. In L. Breuls & J. Bougrine (Eds.), Kwalitatief onderzoek voeren in de praktijk : tips & tricks voor criminologen en andere sociale wetenschappers (pp.191-210). ASP.
Jamal, J., Abdul Khanan, M. F., Md Din, A. H., Umar, H. A., & Mohammad Aslam, M. M. (2023). A Systematic Review of The Recent Geospatial Approach in Addressing Spatially-Related Radicalism And Extremism Issues. International Journal of Built Environment and Sustainability, 10(3), 37–49. https://doi.org/10.11113/ijbes.v10.n3.1112
Jaspers, Y. & Christiaens, J. (2022). Kwalitatief onderzoek voeren in de praktijk : tips & tricks voor criminologen en andere sociale wetenschappers. In L. Breuls & J. Bougrine (Eds.), Kwalitatief onderzoek voeren in de praktijk : tips & tricks voor criminologen en andere sociale wetenschappers (pp.105-128). ASP.
Knott, E., Hamid Rao, A., Summers, K., Teeger, C. (2022). Interviews in the social sciences. Nat Rev Methods Primers, 2(73) https://doi.org/10.1038/s43586-022-00150-6
Maso, I. (1987). Het verzamelen van gegevens. In I. Maseo (Ed.), Kwalitatief onderzoek (pp. 50-71). Boom. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:000139326
Mazerolle, L., Cherney, A., Eggins, E., Hine, L., & Higginson, A. (2021). Multiagency programs with police as a partner for reducing radicalisation to violence [Review]. Campbell Systematic Reviews, 17(2), 1-88. https://doi.org/10.1002/cl2.1162
Meines, M. (2017). Local Strategy: Elements of An Effective Local Action Plan to Prevent Radicalisation and Violent Extremism. In D. Muro (Ed.), Resilient Cities. Countering Violent Extremism at Local Level (pp. 99-104). CIDOB. https://www.cidob.org/sites/default/files/2024-11/99-104_MARIJE%20MEINES.pdf
Mortelmans, D. (2018). Het kwalitatief onderzoeksdesign. In T. Decorte & D. Zaitch (Eds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 81-128). Acco. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:002521261
Mortelmans, D. (2020). Data verzamelen door te interviewen. In D. Mortelmans (Ed.), Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden (pp. 219-253). Acco. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:002971562
Shorrock, S., McManus, MM., Kirby, S. (2020). Practiner perspectives of multi-agency safeguarding hubs (MASH). Journal of adult protection, 22(1), 9-20. https://doi.org/10.1108/JAP-06-2019-0021
Siti Roshaidai, MA. (2018). Ethical Considerations in Qualitative Study. International Journal of Care Scholars, 1(2), 30-33. https://doi.org/10.31436/ijcs.v1i2.82
Sloper, P. (2004). Facilitators and barriers for co-ordinated multi-agency services. Child: Care, Health and Development, 30(6), 565-740. https://doi.org/10.1111/j.1365-2214.2004.00468.x
Small, M. (2009). ‘How many cases do I need?’ On science and the logic of case selection in field-based research. Ethnography, 10(1), 5-38. https://doi.org/10.1177/1466138108099586
Solhejll, R., Sivenbring, J., Kangasniemi, M., Kallio, H., Wilchen Christensen, T., Haugstvedt, H. & Magnæs Gjelvik, I. (2022). Experiencing trust in multiagency collaboration to prevent violent extremism: A Nordic qualitative study. Journal for Deradicalization, 32, 164-191. https://phs.brage.unit.no/phs-xmlui/bitstream/handle/11250/3028974/experiencing_trust.pdf?sequence=4&isAllowed=y
Vander Laenen, F., & O’Gorman, A. (2016). Ethische aspecten van het kwalitatief onderzoek. In T. Decorte & D. Zaitch (Eds.), Kwalitatieve methoden en technieken in de criminologie (pp. 555–586). Acco. https://lib.ugent.be/catalog/pug01:8520611
Vergani, M., Iqbal, M., Ilbahar, E., & Barton, G. (2018). The Three Ps of Radicalization: Push, Pull and Personal. A Systematic Scoping Review of the Scientific Evidence about Radicalization Into Violent Extremism. Studies in Conflict & Terrorism, 43(10), 854-893. https://doi.org/10.1080/1057610X.2018.1505686
Ware, A., Kelly, L. M., & Barton, G. (2023). Development NGO responses to countering violent extremism and hate. Conflict, Security & Development, 23(5), 367-383. https://doi.org/10.1080/14678802.2023.2283335
Webster, S., Lewis, J. & Brown, A. (2014). Ethical in Qualitative Research. In J. Ritchie & J. Lewis (Eds.), Qualitative research practice : a guide for social science students and researchers (pp. 77-107). Sage. https://lib.ugent.be/catalog/rug01:002394956
Wimelius, M. E., Eriksson, M., Kinsman, J., Strandh, V., & Ghazinour, M. (2018). What is Local Resilience Against Radicalization and How can it be Promoted? A Multidisciplinary Literature Review. Studies in Conflict & Terrorism, 46(7), 1108–1125. https://doi.org/10.1080/1057610X.2018.1531532
