Duurzaam renoveren, dom investeren?

Renoveren loont… of toch niet? Elke overheidscampagne, bankfolder of vastgoedadvertentie heeft het erover: wie vandaag een woning bezit, móét duurzaam renoveren. Het EPC-label staat op de voorpagina van het compromis, warmtepompen worden fiscaal aangemoedigd en tegen 2050 moet elke woning in Vlaanderen voldoen aan label A. Het dominante narratief is duidelijk: wie renoveert, spaart het klimaat én wint zelf geld, maar dat laat steken vallen…

Voor mijn onderzoek analyseerde ik 80 renovatiestrategieën bij drie typische Vlaamse woningen: een rijhuis, een halfopen en een vrijstaande woning, binnen 9 financiële scenario’s. Dat leverde 2160 resultaten op. 

De centrale vraag: is duurzaam renoveren écht een slimme financiële zet, los van een verkoop van de woning? Het antwoord: vaak niet. 

Economisch rendabel? Ja, enkel als je klein denkt

Woningen met een slechte isolatiegraad maken met eenvoudige ingrepen vaak snel sprongen in hun EPC-score. Naarmate de isolatiegraad stijgt, worden bijkomende maatregelen echter duurder en minder rendabel. Vooral kleine renovaties zoals dakisolatie, spouwmuurisolatie en hoogrendementsglas zijn financieel interessant: ze vergen een beperkte investering, zorgen voor een duidelijke daling van de energiekosten en zijn doorgaans binnen 3 tot 15 jaar terugverdiend. In sommige gevallen overstijgt de jaarlijkse besparing zelfs de kostprijs, wat over 25 jaar kan leiden tot een winstfactor van 2 keer je investering. Deze beperkte renovatiemaatregelen, in combinatie met een hoogrendementsketel en zonnepanelen, kan zelf al vaak de woning een label B opleveren.

Maar hoe ingrijpender de renovatie, hoe minder rendabel het financieel rendement. Een totaalrenovatie naar energielabel A, met bijvoorbeeld een warmtepomp en buitengevelisolatie, kost bij een vrijstaande woning al snel meer dan €100.000. De investering verdien je pas na meer dan 40 jaar terug.

Wie datzelfde bedrag op de beurs zou beleggen, behaalt bij een verondersteld jaarlijks rendement van 2% na 25 jaar ongeveer €70.000 winst. In werkelijkheid ligt dat rendement vaak hoger, tussen 5 en 7% per jaar, waardoor het verschil nog groter wordt.

Focus op uitstoot, niet op euro’s

Bekijk je renovaties vanuit het perspectief van CO₂-uitstoot, dan ontstaat een heel ander beeld. Zelfs de meest kostenefficiënte maatregelen, zoals spouwmuur- en dakisolatie, laten over 25 jaar nog aanzienlijke emissies achter: woningen die alleen deze ingrepen uitvoeren stoten gemiddeld nog zo’n 320 ton CO₂ uit. Economisch zijn deze renovaties aantrekkelijk, maar ecologisch leveren ze nauwelijks winst op. Alleen een grondige renovatie naar energielabel A, inclusief warmtepomp, kan de uitstoot structureel terugbrengen tot minder dan 45 ton. 

Vanuit klimaatperspectief is dit een enorme verbetering, ook al vraagt de investering een terugverdientijd van circa 40 jaar. Wie renovaties slechts beoordeelt op financieel rendement, mist het belangrijkste: de échte waarde ligt in het structureel beperken van uitstoot en het behalen van klimaatdoelstellingen.

Renovatie, meer dan een EPC-label

Het renovatiedebat focust dus vandaag té sterk op labels. Een woning met EPC-label A wordt automatisch als “goed” bestempeld, terwijl dat weinig zegt over het werkelijke energiegebruik of de sociale realiteit. Een welgesteld gezin kan moeiteloos zijn villa isoleren tot label A, maar tegelijk dagelijks een groot verwarmd binnenzwembad gebruiken en dus nog steeds een onnodige hogere uitstoot veroorzaken. Ondertussen wonen kwetsbare gezinnen vaak in oude woningen met label F. Zij hebben niet de middelen om te renoveren, maar houden hun energieverbruik wel zo laag mogelijk: één kamer verwarmen, dikke truien dragen, lichten uit, elke kilowattuur telt. 

Hun werkelijke uitstoot ligt vele malen lager dan de theoretische waarde die een woning met label F krijgt, en toch worden zij gezien als het probleem en als de doelgroep die verplicht moet renoveren. Dat roept de vraag op: wat betekent een label A, en is het wel een eerlijke maatstaf voor duurzaamheid?

Een taks zonder transitie

Om de gebouwensector te verduurzamen voert Europa vanaf 2027 de ETS2-belasting in. Concreet betekend dit dat ieder huishouden een prijs van 45 euro per ton CO₂ zal betalen, al is de verwachting dat dit bedrag in de toekomst verder zal stijgen. De vraag is echter: welke impact heeft deze belasting echt? Uit mijn onderzoek

 blijkt het namelijk dat het voor veel huishoudens financieel voordeliger zal blijven om weinig of niet te renoveren en gewoon de hogere energiefactuur én de belasting te betalen, in plaats van te investeren in een ingrijpende renovatie die pas na 25 jaar zou renderen. 

Om werkelijk gedragsverandering te stimuleren, zou de CO₂-prijs gemiddeld tussen de 156,59 en 470 euro per ton moeten liggen. Pas bij dat niveau wordt een totaalrenovatie economisch aantrekkelijker. Maar dat betekent ook dat gezinnen jaarlijks 600 tot 2000 euro extra zouden moeten betalen, een zware financiële last. En precies hier wringt de schoen… 

De bedoeling van de CO₂-taks is om gezinnen aan te zetten tot minder stoken of sneller te renoveren, maar zoals mijn analyse laat zien, ligt de belasting in haar huidige vorm te laag om dat gedrag écht te veranderen. Het resultaat? De factuur stijgt, maar het renovatiegedrag niet. Voor veel gezinnen zal de energierekening zwaarder zonder dat zij de middelen hebben om hun woning structureel te verbeteren. Daarnaast hebben huurders zelfs helemaal geen keuze: zij betalen meer, terwijl hun verhuurder nergens toe verplicht wordt. In plaats van een hefboom voor verduurzaming dreigt de taks een sociale bom te worden die vooral kwetsbare huishoudens treft.

Ogen op winst en het klimaat betaalt de rekening

Het renovatiedebat focust te veel op financiële prikkels. Banken en overheid benadrukken vooral of een ingreep zichzelf “terugbetaalt” en gebruiken dat om leningen te stimuleren. Maar die benadering dreigt het échte doel van de renovatiegolf te ondermijnen.

Renoveren draait niet om winst, maar om ecologische vooruitgang: minder CO₂-uitstoot, minder energieverspilling en een gezonder binnenklimaat. Zolang we blijven doen alsof duurzaam renoveren altijd financieel rendeert, misleiden we gezinnen. De keuze is helder: óf we betalen samen de rekening voor een groene woningvoorraad, óf de kosten en de uitstoot stapelen zich verder op.

Mijn onderzoek toont dat ons dagelijks gedrag als bewoner de grootste impact heeft op het klimaat. Wat als we focussen op een vastgelegd basisverbruik dat voor iedereen betaalbaar blijft, en de grote verbruikers de echte meerkost laten dragen? Zo wordt duurzaamheid zowel eerlijk als effectief.