Belgische belegger handelt vaker met het gevoel dan met het verstand

Universiteit van Hasselt, 2025 – Belgische particuliere beleggers handelen opvallend vaak niet rationeel. Ze laten zich bij hun investeringsbeslissingen in sterke mate leiden door psychologische denkfouten. Dat blijkt uit een masterproef van Sander Sobota aan de Universiteit Hasselt, die de invloed van cognitieve biases bij ruim 400 Belgische beleggers onderzocht. Zijn conclusie is duidelijk: irrationele patronen zoals verliesaversie, overmoed en confirmation bias zijn wijdverspreid – ook bij goed opgeleide investeerders.

Rationele theorie vs. psychologische praktijk
Volgens de klassieke economische modellen handelen beleggers logisch, op basis van feiten. Maar in de praktijk domineren intuïtie en emoties. “Beleggers zijn geen robots,” zegt Sander Sobota. “Ze worden beïnvloed door mentale shortcuts, gewoontes en overtuigingen die lang niet altijd stroken met de realiteit.”
In zijn studie analyseerde hij acht veelvoorkomende cognitieve biases: confirmation bias, representativeness, anchoring, availability bias, mental accounting, framing, overconfidence en verliesaversie. De gegevens werden verzameld via een bevraging van 406 Belgische beleggers, aan de hand van realistische investeringsscenario’s.

Negeren van slecht nieuws en vasthouden aan verlies
De resultaten zijn opvallend. Zo gaf 75% van de respondenten aan dat ze negatief nieuws over hun investeringen liever negeren. Een typisch symptoom van de confirmation bias. Nog frappanter is de sterke aanwezigheid van verliesaversie: 86% van de beleggers houdt verlieslatende aandelen aan in de hoop op herstel, ook wanneer fundamentele indicatoren tegenwerken.
“Beleggers wegen verliezen zwaarder dan winsten van gelijke grootte,” aldus Sander Sobota. “Dat zorgt ervoor dat ze blijven hangen in slechte posities en winstgevende verkopen te vroeg uitvoeren.”

Media, verhalen en mental accounting
Daarnaast blijkt dat Belgische beleggers zich sterk laten beïnvloeden door media-aandacht en recente gebeurtenissen – de zogenaamde availability bias. “Wat in het nieuws komt, krijgt meer gewicht dan het verdient,” stelt Sander. “Dat leidt tot verkeerde inschattingen van risico en rendement.”
Ook de manier waarop beleggers geld labelen, speelt een rol. Dividendinkomsten worden sneller herbelegd dan gerealiseerde koerswinsten, hoewel beide financieel identiek zijn. “Die mental accounting bias leidt tot scheefgetrokken portefeuilles en inefficiëntie.”

Overmoed en actief gedrag bij mannen
Opvallend is ook het hoge niveau van overmoed, vooral bij mannelijke beleggers. Zij schatten hun eigen kennis en inschattingsvermogen systematisch te hoog in en handelen bijgevolg frequenter. “Overmoed leidt tot overmatig traden en verhoogde kosten,” zegt Sander. “Vaak zonder betere resultaten.” Deze bevinding sluit aan bij internationaal onderzoek waaruit blijkt dat mannen geneigd zijn tot overmatig zelfvertrouwen bij financiële beslissingen.

Marktimperfecties als collectief gevolg
De studie toont dat deze individuele biases ook collectieve gevolgen hebben. Grootschalig irrationeel gedrag leidt tot inefficiënties op de markt: overwaarderingen, koersvolatiliteit en soms zelfs het ontstaan van bubbels. Volgens Sander onderstrepen de resultaten het belang van gedragsbewustzijn bij beleggers én beleidsmakers.
“Veel mensen denken dat ze rationeel handelen, maar zijn zich niet bewust van hun denkfouten,” zegt hij. “Als we dat besef vergroten, kunnen beleggers betere keuzes maken – wat niet alleen henzelf, maar ook de markt als geheel ten goede komt.”

Implicaties voor advies en regulering
De bevindingen bieden ook praktische handvaten voor financiële adviseurs. “Wie begrijpt hoe cliënten beslissingen nemen onder stress of onzekerheid, kan beter advies op maat geven,” aldus Sander. Ook voor toezichthouders is het relevant: regulering kan beter worden afgestemd op realistisch – en dus irrationeel – beleggersgedrag.
Hij pleit dan ook voor meer aandacht voor behavioral finance in zowel financiële opleidingen als in de praktijk van vermogensbeheer en advies.

Geen perfecte steekproef, wel relevante inzichten
Bovendien erkent Sander dat de steekproef niet volledig representatief is: jonge en hoogopgeleide beleggers waren oververtegenwoordigd. Ook werden de biases afzonderlijk getest, terwijl ze in de realiteit vaak simultaan optreden. Toch blijft de centrale conclusie overeind.

“Wie beter wilt beleggen, moet eerst in zichzelf investeren,”
besluit Sander.