Net zoals een architectuurstudent van de UHasselt, erkent de Vlaamse overheid eindelijk urgentie van het redden van het heidegebied.

Thomas

Cuyt

De architectuurstudent Thomas Cuyt (24) heeft gedurende een jaar onderzoek gedaan naar het heidegebied Opglabbekerzavel te Genk. Het onderzoek resulteerde in een eindscriptie die de basis legde voor het afstudeerproject van de architectuurstudent. Met zijn onderzoek wil de student een dialoog starten over het belang van het heidegebied. Zijn afstudeerproject ‘Terra Vacua’ is het resultaat van een ontwerpstrategie voor het herbestemmen van het privé vliegveld van Zwartberg tot een landschapsverbinder.

“Er leven nu twee parallellen werelden naast elkaar, strikt gescheiden. Maar dit hoeft echter niet zo te zijn. Ik wil het heidegebied terug verbinden met de Tuinwijk. De herbestemming van één vliegtuigloods is slechts een voorstel, met mijn onderzoek kaart ik het potentieel van deze site aan voor zowel het heidegebied als de Genkenaar. Herwilderen is de boodschap. Het heidegebied wordt nu kunstmatig in bedwang gehouden”, zegt Thomas Cuyt die afgelopen zomer afstudeerde aan de Universiteit Hasselt - Faculteit Architectuur en kunst

Heide floreert dankzij investering van 6.2 miljoen euro.
“Met deze investering geven we waardevolle heidegebieden in Genk meer ademruimte. We bouwen ook mee aan robuuste natuur die beter bestand is tegen droogte en klimaatverandering, want heidegrond werkt als een spons die water goed vasthoudt in tijden van droogte”, duidt minister van Omgeving Jo Brouns (CD&V).

Volgens de Genkse burgemeester Wim Dries ademt Opglabbekerzavel Limburgse geschiedenis uit.

Wij Vlamingen leven in een versnipperd landschap.
Het Vlaamse landschap draagt vandaag zijn sporen van een historisch gegroeide versnippering, een fragmentatie voortgekomen uit decennia van ad-hoc beslissingen in ruimtelijke ordening. Deze versnippering resulteert in een delicate balans tussen bebouwing, open ruimte en infrastructuur.
Sinds het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) in ’97 blijft de druk op de open ruimte onverminderd groot. Steden dijen uit, dorpskernen moderniseren en raken vervreemd van hun oorspronkelijke karakter. De nood aan landschappelijke identiteit in onze leefomgeving is nog nooit zo hoog geweest als vandaag de dag.

Ontstaan van de romantische open ruimte, het Genkse heidelandschap.
Het Limburgse landschap, ooit een canvas voor romantici, schilderijen en verhalen, is gevormd door een diepe en complexe geologische geschiedenis.
Vandaag is bijna het hele Genkse heidelandschap verdwenen, hetgeen er nog rest is Opglabbekerzavel. Dit is een natuurgebied dat deel uitmaakt van het Nationaal Park Hoge Kempen. Een gebied dat heide, landduinen en lichtrijke bossen omvat. Opglabbekerzavel is 70 hectare groot, erg droog en bevindt zich in het noordoosten van de stad Genk.

Bedreigde diersoorten.

Een florerende heide biedt de thuisbasis van speciale dierensoorten zoals de zadelsprinkhaan. Dit kleine diertje is een echt Limburgs uithangbord, want het is enkel terug te vinden in die specifieke heide. Naast de zadelsprinkhaan zijn er nog een heleboel andere diersoorten, die hun thuisbasis in de Genkse heide terugvinden, met uitsterven bedreigd.

Doorheen de jaren is er maar liefst 95% van de heidegebieden in Vlaanderen verdwenen, maar 0,6 tot 1% van het Vlaamse landschap bestaat vandaag nog uit heide.

Bibliografie

AIRonline. (2019, 30 maart). De Limburgse vleugels op Genk-

Zwartberg. Geraadpleegd op 11 maart 2025, van https://www.

aironline.nl/weblog/2019/03/30/de-limburgse-vleugels-op-genk-zwartberg/

Banham, R. (1969). The architecture of the well-tempered environment. University of Chicago Press.

Berque, A. (1995). Médiance, de milieux en paysages. Éditions Reclus.

Boer, B., & Meer, A. van der. (2018). Landschapsarchitectuur in

Nederland. nai010 uitgevers.

Bishop, E. (n.d.). One Art. Poetry Foundation. Geraadpleegd op 3 januari 2025, van https://www.poetryfoundation.org/poems/47536/one-art

Boonen, F., Crijns, L., Grondelaers, S., Luts, B., Traest, T., &

Vansteenkiste, L. (2024). Van overslipped naar verbonden landschap [Master theses, Universiteit Hasselt]. Documentserver Uhasselt.

Geraadpleegd op 24 december 2024, van http://hdl.handle.net/1942/44188

Cities of Making. (z.d.). C.10 Transition Zones. Geraadpleegd op 20

december 2024, van https://citiesofmaking.com/pattern/c10/

Cleal, C. J., & Thomas, B. A. (1995). The Coal Measures of the

Carboniferous. Chapman & Hall.

Clément, G. (2004). Manifeste du Tiers Paysage. Paris: Sens & Tonka.

Cornelis, J. (Regisseur). (1977). Vlaanderen in vogelvlucht

[Reportage]. BRT.

Corner, J. (1999). Recovering landscape: Essays in contemporary

landscape architecture. Princeton Architectural Press.

De Cleene, M., Luyten, M., Shaikh, N., & Verstraeten, T. (2022).

Dorpelijkheid. Atelier Bouwmeester. Geraadpleegd op 24 december 2024, van https://vlaamsbouwmeester.be/sites/default/files/uploads/bezoekersgids_…

De Decker, P. (2020). Ruimtelijke verrommeling à la Belge. Ruimte, 2020(45), 78–80. Geraadpleegd op 2 januari 2025, van https://www.vrp.be/ruimte/ruimtelijke-verrommeling-a-la-belge

De Decker, P. (2020, 22 mei). Waar is het goed wonen voor ouderen?

Sociaal.net. Geraadpleegd op 2 januari 2025, van https://sociaal.net/opinie/waar-is-het-goed-wonen-voor-ouderen/

De Decker, P., & Volckaert, E. (2020). Woonsituatie en -

dynamieken bij ouderen: Kwalitatief onderzoek naar huurders in de stad en eigenaars op het platteland en in de stadsrand. Leuven: Steunpunt Wonen.

De Mulder, E. F. J., Geluk, M. C., Ritsema, I., Westerhoff, W. E., & Wong, T. E. (2003). De ondergrond van Nederland:

Geologie en natuurlijke hulpbronnen. Wolters-Noordhoff.

DeSilvey, C. (2017). Curated decay: Heritage beyond saving.

University of Minnesota Press.

De Vylder, J. (2018). De School van Turnhout: Architectuur en

Ecologie in Vlaanderen. VAi Uitgeverij

Ecopedia. (z.d.). Kleine landschapselementen. Geraadpleegd op 27 december 2024, van https://www.ecopedia.be/encyclopedie/kleine

landschapselementen

Eliot, T. S. (n.d.). Four Quartets [PDF]. Letters Journal. Geraadpleegd op 3 januari 2025, van https://www.lettersjournal.org/wp-content/uploads/2017/05/fourquartets…

Fanthorpe, U. A. (1985). Safe as Houses. In Voices Off (pp. 12–14). Peterloo Poets.

Felder, W. M. (1989). Löss in de provincie Limburg. Grondboor & Hamer, 43(5/6), 305–310. https://natuurtijdschriften.nl/pub/405456

Foucault, M. (1973). This is Not a Pipe. University of California Press.

Frost, R. (1914). Mending Wall. In North of Boston (pp. 11–13).

David Nutt.

Gale, A. S., Kennedy, W. J., Lees, J. A., & Caron, M. (2002).

Stratigraphy and paleoenvironment of the Cenomanian stage in

Limburg. Cretaceous Research, 23(6), 759–783. https://doi org/10.1016/S0195-6671(02)00092-0

Geluk, M. C., Rondeel, H. E., & Wong, T. E. (1995). The Geology of the Netherlands. Springer.

Girot, C. (1999). Vision in Motion: Representing Landscape in Time.

Landscape Journal, 18(2), 188–196.

Gradstein, F. M., Ogg, J. G., Schmitz, M. D., & Ogg, G. M. (2020).

Geologic Time Scale 2020. Elsevier.

Grenspark Kalmthoutse Heide. (2020). Geologische en landschappelijke geschiedenis van de Brabantse Wal

Heidegger, M. (1954). Die Frage nach der Technik [De vraag naar de techniek]. In Vorträge und Aufsätze. Neske Verlag.

ILVO, Team Vlaams Bouwmeester, Departement Landbouw en

Visserij, & Departement Omgeving. (2018). Manifest voor een Productief Landschap. Geraadpleegd op 24 december 2024, van https://www.vlaamsbouwmeester.be/sites/default/files/uploads/PPPL_MANIF…

Ingold, T. (2011). Being Alive: Essays on Movement, Knowledge and Description. Routledge.

Jungerius, H. (2022). Verboden landschap: Sporen en verhalen van een Duits-Nederlands cultuurlandschap. Eigen beheer.

Kadaster. (z.d.). Cultuurgrond | Landinrichting. Opgehaald van https://www.kadaster.nl

Kearey, P., Klepeis, K., & Vine, F. J. (2009). Global Tectonics (3rd ed.). Wiley-Blackwell.

Kernecker, M., Fienitz, M., Nendel, C., Pätzig, M., Pirhofer-Walzl, K., Raatz, L., Schmidt, M. H., Wulf, M., & Zscheischler, J. (2022). Transition zones across agricultural field boundaries for integrated landscape research and management of biodiversity and yields.

Ecological Solutions and Evidence, 3(1). https://doi.org/10.1002/2688-8319.12122

Koolhaas, R., & Foster, H. (2016). Junkspace with running room. New York Review of Books.

Laenen, K. (2010). De geplande ruimte: wat doet dit met Vlaanderen? In V. Bouwmeester (Ed.), Cahier #3: Openbaarheid (pp. 13-18). Team Vlaams Bouwmeester.

Laenen, M. (2010). Ruimtelijke versnippering en hergebruik in Vlaanderen. In Duurzame stedenbouw in Vlaanderen (pp. 13–18). Academia Press.

Latour, B. (2018). Down to Earth: Politics in the New Climatic Regime. Polity Press.

Mancuso, S. (2017). The Revolutionary Genius of Plants: A New Understanding of Plant Intelligence and Behavior. Atria Books.

Marot, S. (1999). The reclaiming of sites. In J. Corner (Ed.), Recovering

landscape: Essays in contemporary landscape architecture (pp. 45–57). Princeton Architectural Press.

McKerrow, W. S., Mac Niocaill, C., & Dewey, J. F. (2000). The

Caledonian Orogeny redefined. Journal ofthe Geological Society, 157(6), 1149–1154. https://doi.org/10.1144/jgs.157.6.1149

Molema, G., & Olthof, P. (2001). Vermarketing van dorpslandschappen. Geraadpleegd op 20 december 2024, van https://pure.rug.nl/ws/portafiles/portal/14621499/EC118download.pdf

Nance, R. D., Murphy, J. B., & Santosh, M. (2014). The supercontinent cycle: A retrospective. Gondwana Research, 25(1), 4–29. https://doi.org/10.1016/j.gr.2013.01.005

Natura 2000 Vlaanderen. (z.d.). Heidelandschap. Opgehaald van https://natura2000.vlaanderen.be/landschap/heidelandschap

Natuurpunt. (z.d.). Waarom de flora en fauna van de heide zo erg onder

stikstof lijden. Geraadpleegd op 2 januari 2025, van https://www.natuurpunt.be/nieuws/waarom-de-flora-en-fauna-van-de-heide-…

Natuurwerkgroep EnHOe. (z.d.). Ecologie en beheer van heidevelden.

Opgehaald van https://www.enhoe.nl

Poetry Foundation. (z.d.). Meditation at Lagunitas. Geraadpleegd op 3 januari 2025, van https://www.poetryfoundation.org/poems/47553/

meditation-at-lagunitas

Rancière, J. (2004). The Politics of Aesthetics: The Distribution of the Sensible. Continuum.

Regionale Landschappen. (z.d.). Historische ecologie in Limburg:

Inleiding. Opgehaald van https://www.regionalelandschappen.be/assets/afbeeldingen/M_Landschapsac…-

ecologie-in-Limburg-inleiding.pdf

Reulens, K. (2020). Station d’artistes Genk: Verhalen uit een vergeten kunstenaarskolonie. Borgerhoff & Lamberigts.

Rilke, R. M. (1923). Duineser Elegien [Duino Elegies]. Leipzig:

Insel-Verlag.

Rixhon, G., Briant, R. M., Cordier, S., et al. (2011). Quaternary fluvial archives and landscape evolution in the Meuse catchment. Earth-Science Reviews, 109(1–2), 27–41. https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2011.09.001

Sloterdijk, P. (2004). Sferen II: Globen. Amsterdam: Boom.

Stafford, W. (n.d.). At the Bomb Testing Site. Poetry Foundation.

Geraadpleegd op 3 januari 2025, van https://www.poetryfoundation.org/poems/42777/at-the-bomb-testing-site

Stad Genk. (z.d.). Alles over de werken. Stad Genk. Geraadpleegd op 11 maart 2025, van https://www.genk.be/alles-over-de-werken

Symens Smith, A., & Trevelyan, E. (2019). The older population in rural America: 2012–2016. In American Community Survey Reports (ACS-41).

Timmermans, H. (2007). Heidevlakten in Nederland: Ontstaan, beheer en toekomst. Landschap en Ecologie Journal.

T’Jonck, P. (2023). Wonen als collectief vraagstuk? Een stand van zaken. In P. T’Jonck (Red.), Samen wonen ontwerpen (pp. 11–24). Team Vlaams Bouwmeester.

Torsvik, T. H., & Cocks, L. R. M. (2017). Earth History and

Palaeogeography. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781316225523

Tuan, Y.-F. (1977). Space and place: The perspective of experience.

University of Minnesota Press.

Viljoen, A. (2005). Pilootprojecten productief landschap. Vlaams

Bouwmeester. Geraadpleegd op 29 december 2024, van https://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/subsite/productief-landschap

Van den Broek, J., & Lagro, A. (2010). De geologie van Limburg: Ontstaan en veranderingen door de eeuwen heen. Geografie

Tijdschrift.

Van der Klei, V. (2023). Goed Wonen [Reportage]. deArchitectNL.

Van der Veen, A. J. (2009). Slaapdorpen en het eilandeffect: Ruimtelijke en sociale segregatie. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie, 100(1), 61–75.

Van der Meer, D. G., van Hinsbergen, D. J. J., & Spakman, W. (2010)Archean to present tectonics of the southern Netherlands: A geodynamic review. Journal of Geodynamics, 50(2), 111–124. https://doi.org/10.1016/j.jog.2010.03.003

Vlaams Architectuur Instituut vzw. (2019, september 15).

Strategieën voor een land zonder landschap: Bas Smets over zijn werk en de tentoonstelling Landschappen. Geraadpleegd op 24 december 2024, van https://www.vai.be/nieuws/strategie%C3%ABn-voor-een-land-zonder-landsch…-

tentoonstelling-landschappen

Verdonk, M., & Van Loon, J. (2021). Plantenkracht: Groene

strategieën voor een duurzaam klimaatbeleid. Wageningen University Press.

Vernadsky, V. I. (1945). The Biosphere and the Noosphere. American Scientist, 33(1), 1–12.

Wageningen University & Research. (z.d.). Rewilding voor klimaat en biodiversiteit. https://www.wur.nl/nl/show/rewilding-voor-klimaat-en-biodiversiteit.htm

Wesselink, J.-W. (Red.). (2019). Een slimme stad, zo doe je dat:

Verbonden, flexibel en betekenisvol: Maak de echte future city. Future City Foundation.

Wieërs, E. (2023). Over wonen, samenwonen en ontwerpen. In P. T’Jonck (Red.), Samen wonen ontwerpen (pp. 7–10). Team Vlaams Bouwmeester.

Wikipedia. (z.d.). Herbarium. In Wikipedia, de vrije encyclopedie.

Geraadpleegd op 11 maart 2025, van https://nl.wikipedia.org/wiki/

Herbarium

Wijnen, H. (2018). Het landschap van Limburg: Historische en