Solliciteren met een naam: hoe etnische discriminatie de Vlaamse arbeidsmarkt beïnvloedt
Solliciteren met een naam: hoe etnische discriminatie de Vlaamse arbeidsmarkt beïnvloedt
Een verborgen drempel voor werkzoekenden
“Het spijt ons, we hebben gekozen voor een andere kandidaat.” Voor veel sollicitanten is dit een standaardzinnetje. Maar wat als die afwijzing weinig te maken heeft met competenties, en alles met je naam? Onderzoek wijst uit dat sollicitanten met een migratieachtergrond in Vlaanderen minder vaak een uitnodiging krijgen voor een gesprek, zelfs wanneer hun cv vergelijkbaar of sterker is.
Een persoonlijke motivatie
Voor Yousri Meniaoui, student Bedrijfsmanagement - KMO & Ondernemen aan UCLL, was dit thema geen louter academische oefening. “Tijdens een les Sociaal Recht hoorde ik hoe een student met twee verschillende namen solliciteerde: één Vlaamse en één Marokkaanse. De Vlaamse naam leverde een interview op, de Marokkaanse bleef zonder reactie. Omdat ik zelf een migratieachtergrond heb, voelde dit heel persoonlijk. Het motiveerde me om dit probleem verder te onderzoeken.”
De cijfers uit de praktijk
Yousri voerde een correspondentietest uit: twee fictieve kandidaten met identiek profiel solliciteerden naar 37 administratieve en klantgerichte functies in de private sector. Het enige verschil: de ene heette “Laura Maes”, de andere “Amina El Khattabi”.
De resultaten zijn opvallend:
- Laura Maes werd in 43,2% van de gevallen uitgenodigd voor een gesprek.
- Amina El Khattabi kreeg slechts 29,7% van de uitnodigingen, ondanks iets meer relevante werkervaring.
Volgens Yousri “suggereert dit dat de naam van een kandidaat een rol kan spelen in de eerste fase van het selectieproces, zelfs bij vergelijkbare profielen.”
Publieke sector: gestructureerd, maar niet zonder uitdagingen
Eerder onderzoek van de Universiteit Gent en de VUB (2023) liet zien dat de publieke sector in Vlaanderen bij de eerste screening minder etnische discriminatie vertoont. Dit wordt grotendeels toegeschreven aan gestandaardiseerde en transparante procedures. Toch wezen kwalitatieve interviews uit dat in latere fases, zoals sollicitatiegesprekken, nog subtiele vormen van ongelijke behandeling voorkomen.
De vergelijking toont aan dat de mate en vorm van discriminatie kunnen verschillen tussen publieke en private sectoren.
Onbewuste mechanismen in selectieprocessen
Een deel van de verklaring ligt in onbewuste vooroordelen bij recruiters. Verschillende vormen van bias kunnen invloed hebben, zoals:
- Perceptiebias: een naam roept automatisch associaties op.
- Affiniteitsbias: voorkeur voor kandidaten die op de recruiter lijken.
- Bevestigingsbias: zoeken naar signalen die bestaande overtuigingen bevestigen.
Deze mechanismen werken vaak zonder bewuste bedoeling, maar kunnen toch leiden tot ongelijke uitkomsten.
Breder maatschappelijk kader
Discriminatie in selectieprocedures raakt niet alleen individuen. Het kan ook gevolgen hebben voor de arbeidsmarktparticipatie van groepen met een migratieachtergrond. In 2023 bedroeg de werkzaamheidsgraad van personen geboren buiten de EU-27 63,4%, tegenover 78,6% bij personen geboren in België. Verschillende factoren spelen hierbij een rol, waaronder taalbarrières, erkenning van diploma’s en mogelijke vormen van discriminatie.
Mogelijke oplossingen en aandachtspunten
Om discriminatie in wervings- en selectieprocedures tegen te gaan, wijzen onderzoekers en praktijkexperts op verschillende maatregelen:
- Bias-trainingen voor recruiters, om onbewuste vooroordelen te herkennen.
- Objectieve selectiecriteria en schriftelijk vastgelegde procedures.
- Correspondentietesten als monitoringsinstrument.
- Het zorgvuldig formuleren van inclusieve vacatureteksten.
Birgit Wachtelaer, CSR-adviseur bij Randstad en geïnterviewd in het onderzoek, benadrukt dat praktijktesten nuttig kunnen zijn om patronen zichtbaar te maken: “Ze bieden houvast om organisaties bewust te maken en zo hun selectieprocessen te verbeteren.”
Hoofddoek en neutraliteit: een bijkomende discussie
Voor vrouwen met een migratieachtergrond speelt ook de discussie over neutraliteitsbeleid een rol. Waar sommige steden een inclusieve neutraliteit hanteren waarbij religieuze symbolen toegelaten zijn, verbieden andere werkgevers zichtbare uitingen bij functies met klantencontact. Dit zorgt voor uiteenlopende ervaringen en uitdagingen op de arbeidsmarkt.
Voorzichtig optimisme
De onderzoeksresultaten suggereren dat discriminatie in selectieprocedures niet overal in dezelfde mate voorkomt, en dat de manier waarop procedures zijn ingericht een verschil kan maken. Gestandaardiseerde en transparante processen lijken een positieve invloed te hebben, terwijl minder formele aanpakken meer ruimte laten voor subjectieve factoren.
Zoals Yousri besluit: “Het onderzoek laat zien dat er nog aandacht nodig is voor gelijke kansen in selectieprocessen. Tegelijkertijd tonen de verschillen tussen sectoren dat de manier van organiseren wel degelijk impact kan hebben.”
Bibliografie
1 Devos, L., Lippens, L., & Baert, S. (2024, maart 18). Research Brief 74. Hoe doen mensen met een migratieachtergrond het op onze arbeidsmarkt? UGent @ Work. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.ugent.be/ugentatwork/nl/research-briefs/research-brief-74.htm
2 Sampol. (2025, februari). Zonder controle geen gelijke kansen. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.sampol.be/2025/02/zonder-controle-geen-gelijke-kansen
3 Oval (z.d.) Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.oval.nl/stories/diversiteit-en-inclusie-de-stand-van-zaken
4 Leysen, B., & Verhaeghe, P.-P. (2025, februari 25). VUB-onderzoek: Geen discriminatie bij Vlaamse overheid. Vrije Universiteit Brussel. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.vub.be/nl/nieuws/vub-onderzoek-geen-discriminatie-bij-vlaamse-overheid
5 Steunpunt Werk. (z.d.). Personen met een migratieachtergrond. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.steunpuntwerk.be/onderzoeksthemas/kwetsbare-groepen/personen-met-een-migratieachtergrond
6 Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg. (z.d.). Arbeidsmarkt. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://werk.belgie.be/nl/themas/werkgelegenheid-en-arbeidsmarkt/arbeidsmarkt
7 Lippens, L. (2022, 10 juni). Etnische arbeidsmarktdiscriminatie: veralgemening of afkeer? UGent @ Work. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.ugent.be/ugentatwork/nl/research-briefs/research-brief-27.htm
8 Steunpunt Werk. (z.d.). Personen met een migratieachtergrond. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.steunpuntwerk.be/onderzoeksthemas/kwetsbare-groepen/personen-met-een-migratieachtergrond
9 Statbel. (2023, juli 14). Vooral onvoldoende talenkennis vormt barrière op de Belgische arbeidsmarkt. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://statbel.fgov.be/nl/nieuws/vooral-onvoldoende-talenkennis-vormt-barriere-op-de-belgische-arbeidsmarkt
10 Honggokoesoemo, S. (2024, oktober 22). Een vlotte erkenning van buitenlandse diploma’s is mogelijk. MO Magazine. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.mo.be/opinie/een-vlotte-erkenning-van-buitenlandse-diploma-s-is-mogelijk
11 Vlaamse overheid. (z.d.). Unia. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.vlaanderen.be/organisaties/unia
12 Unia. (2024). Cijferverslag 2023. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.unia.be/files/Cijferverslag_2023_NL_-_finale_versie.pdf
13 Visterin, W. (2023, juni 16). Welke sector heeft de meeste (en minste) buitenlanders? Jobat.be. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.jobat.be/nl/art/welke-sector-heeft-de-meeste-en-minste-buitenlanders
14 Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, & Unia. (2022). Socio-economische monitoring 2022: Arbeidsmarkt en origine. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://werk.belgie.be/nl/publicaties/socio-economische-monitoring-2022-arbeidsmarkt-en-origine
15 ABVV Brussel. (2022, 4 februari). Etnostratificatie van de arbeidsmarkt. De Nieuwe Werker. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://denieuwewerker.be/etnostratificatie-van-de-arbeidsmarkt/
16 Unia. (2022, 27 oktober). Ongelijkheden op de arbeidsmarkt beginnen al op school. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.unia.be/nl/actua/monitoring-2022-kloof-op-arbeidsmarkt
17 De arbeidsmarktparticipatie van vrouwen, Rapport Hoge Raad voor de Werkgelegenheid, 2023 geraadpleegd op 9 april 2025, van https://hrw.belgie.be/nl/home/verslagen-adviezen/verslagen-2023/de-arbeidsmarktparticipatie-van-vrouwen-januari-2023
18 LEVL. (2024.). Rapporten en aanbevelingen. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://levl.be/dossiers/werk/rapporten-en-aanbevelingen/
19 Agentschap Overheidspersoneel. (z.d.). Diversiteit personeel Vlaamse overheid. Vlaanderen.be. Geraadpleegd op 8 april 2025, van https://www.vlaanderen.be/bedrijfsinformatie-vlaamse-overheid/statistieken/diversiteit-personeel-vlaamse-overheid
20 Vlaamse overheid. (z.d.). Buitenlandse herkomst. Geraadpleegd op 8 april 2025, van https://www.vlaanderen.be/bedrijfsinformatie-vlaamse-overheid/definities/buitenlandse-herkomst
21 College voor de Rechten van de Mens. (z.d.). Wat is discriminatie? Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.mensenrechten.nl/mensenrechten-voor-jou/discriminatie-en-gelijke-behandeling/wat-is-discriminatie
22 Universiteit Gent. (z.d.). Zeg ik het goed?. Geraadpleegd op 9 april 2025, van https://www.ugent.be/nl/univgent/missie/diversiteit-en-inclusie/voor-de-ugent-community/inclusievecommunicatie/woordkeuze#:~:text=Vermijd%20de%20term%20'ras'%20als,taal%2C%20religie%2C%20kleding%E2%80%A6)
23 Discriminatie.nl. (z.d.). Discriminatie op basis van herkomst/huidskleur. Geraadpleegd op 3 juni 2025, van https://discriminatie.nl/discriminatiegronden/herkomst-huidskleur-racisme/
24 Consultancy.nl. (2022, 17 oktober). Helft van vacatureteksten onvoldoende aantrekkelijk voor diverse doelgroep. Consultancy.nl. Geraadpleegd op 20 april 2025 Beschikbaar op https://www.consultancy.nl/nieuws/43273/helft-van-vacatureteksten-onvoldoende-aantrekkelijk-voor-diverse-doelgroep
25 Vlaamse overheid. (z.d.). Selectieprocedure Vlaamse overheid. Geraadpleegd op 21 april 2025, van https://www.vlaanderen.be/werken-voor-vlaanderen/solliciteren-bij-de-vlaamse-overheid/selectieprocedure-vlaamse-overheid
26 Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB). (z.d.). Kwaliteitsrichtlijnen VDAB-account. Geraadpleegd op 10 april 2025, van https://werkgevers.vdab.be/kwaliteitsrichtlijnen
27 Leysen, B., Verhaeghe, P.-P., & Derous, E. (2023). Eindrapport: Wetenschappelijke methodiek correspondentietesten en nulmeting discriminatie bij de Vlaamse overheid. Vlaams Agentschap Overheidspersoneel - Dienst Diversiteitsbeleid. Geraadpleegd op 10 april 2025, van https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/57241
28 Kennisplatform Inclusief Samenleven. (2023, 22 september). Vooroordelen en discriminatie voorkomen in werving en selectie: wat werkt volgens de wetenschap? KIS. Geraadpleegd op 11 april 2025, van https://www.kis.nl/artikel/vooroordelen-en-discriminatie-voorkomen-werving-en-selectie-wat-werkt-volgens-de-wetenschap
29 Asana. (2025, januari 4). 19 unconscious biases to overcome and help promote inclusivity. Geraadpleegd op 14 april 2025, van https://asana.com/resources/unconscious-bias-examples
30 Anne Frank Stichting. (z.d.). Hoe ontstaan vooroordelen? Geraadpleegd op 14 april 2025, van https://www.annefrank.org/nl/themas/vooroordelen-en-stereotypen/hoe-ontstaan-vooroordelen/
31 Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. (z.d.). Vormen van discriminatie. Geraadpleegd op 10 april 2025, van https://igvm-iefh.belgium.be/nl/themas/discriminatie/vormen-van-discriminatie
32 Opgroeien. (z.d.). Werksituatie in het gezin. Geraadpleegd op 10 april 2025, van https://www.opgroeien.be/kennis/cijfers-en-onderzoek/werksituatie-het-gezin
33 Europese Unie. (2000). Richtlijn 2000/43/EG van de Raad van 29 juni 2000 houdende toepassing van het beginsel van gelijke behandeling van personen ongeacht ras of etnische afstamming. Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen, L 180, 22–26. Geraadpleegd op 13 april 2025, van https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/ALL/?uri=celex:32000L0043
34 Europese Unie. (2000). Richtlijn 2000/78/EG van de Raad van 27 november 2000 tot instelling van een algemeen kader voor gelijke behandeling in arbeid en beroep. Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen, L 303, 16–22. Geraadpleegd op 13 april 2025, van https://eur-lex.europa.eu/legal-content/nl/TXT/?uri=celex%3A32000L0078
35 Europese Unie. (2004). Richtlijn 2004/113/EG van de Raad van 13 december 2004 tot uitvoering van het beginsel van gelijke behandeling van mannen en vrouwen bij de toegang tot en het aanbod van goederen en diensten. Publicatieblad van de Europese Unie, L 373, 37–43. Geraadpleegd op 13 april 2025, van https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/ALL/?uri=CELEX:32004L0113
36 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers. (1981). Wet van 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden. Belgisch Staatsblad, 8 augustus 1981. Geraadpleegd op 13 april 2025, van https://www.ejustice.just.fgov.be/eli/wet/1981/07/30/1981001359/justel
37 Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers. (2007). Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie. Belgisch Staatsblad, 30 mei 2007. Geraadpleegd op 13 april 2025, van https://etaamb.openjustice.be/nl/wet-van-10-mei-2007_n2007002099.html
38 Federale Overheidsdienst Justitie. (1983). Wetboek van Strafvordering van 6 december 1983. Geraadpleegd op 13 april 2025, van https://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=1983120630&table_name=wet#LNK0004
39 Nationale Arbeidsraad. (2008, 10 oktober). Collectieve arbeidsovereenkomst nr. 38 van 6 december 1983 betreffende de werving en selectie van werknemers, gewijzigd door de collectieve arbeidsovereenkomsten nr. 38 bis van 29 oktober 1991, nr. 38 ter van 17 juli 1998, nr. 38 quater van 14 juli 1999, nr. 38 quinquies van 21 december 2004 en nr. 38 sexies van 10 oktober 2008. . Geraadpleegd op 13 april 2025, van https://cnt-nar.be/sites/default/files/documents/CAO-COORD/cao-038.pdf
40 Nationale Arbeidsraad. (2008, 10 oktober). Collectieve arbeidsovereenkomst nr. 95 van 10 oktober 2008 betreffende de gelijke behandeling gedurende alle fasen van de arbeidsrelatie. Geraadpleegd op 13 april 2025, van https://cnt-nar.be/sites/default/files/documents/CAO-COORD/cao-095.pdf
41 Fidas Law. (z.d.). Administratief recht. Geraadpleegd op 13 april 2025, van https://www.fidaslaw.be/specialisaties/administratief-recht/
42 Vlaamse overheid. (z.d.). Wat wordt verstaan onder privésector? Vlaanderen.be. Geraadpleegd op 13 april 2025, van https://www.vlaanderen.be/vlaamse-opleidingsincentives/wat-wordt-verstaan-onder-privesector
43 Vlaamse overheid. (z.d.). Stappenplan rekrutering en selectie. Vlaanderen.be. Geraadpleegd op 15 april 2025, van https://www.vlaanderen.be/informatie-voor-hr-professionals/in-en-doorstroom/rekrutering-en-selectie/stappenplan-rekrutering-en-selectie
44 Motmans & Partners. (z.d.). Recruitment in de publieke sector: “Denken vanuit de kandidaat is altijd essentieel”. Geraadpleegd op 15 april 2025, van https://motmansenpartners.be/nieuws/recruitment-in-de-publieke-sector-denken-vanuit-de-kandidaat-is-altijd-essentieel/
45 Unia. (z.d.). Hoofddoek: wettelijk kader. Unia.
Geraadpleegd op 4 mei 2025, van https://www.unia.be/nl/dossiers/hoofddoek-wettelijk-kader
46 KU Leuven. (2024, november). Wat is discriminatie. KU Leuven. Geraadpleegd op 4 mei 2025, van https://admin.kuleuven.be/thema/socialeveiligheid/wat/discriminatie
47 Leysen, B., Verhaeghe, P.-P., & Derous, E. (2023, 7 juli). Geen discriminatie bij Vlaamse overheid in eerste selectiefase, wel verbetering mogelijk nadien. Vrije Universiteit Brussel. Geraadpleegd op 4 mei 2025, van https://www.vub.be/nl/nieuws/vub-onderzoek-geen-discriminatie-bij-vlaamse-overheid
48 Leysen, B., Verhaeghe, P.-P., & Derous, E. (2023, 7 juli). Nulmeting discriminatie bij de Vlaamse overheid. Vrije Universiteit Brussel & Universiteit Gent. Geraadpleegd op 4 mei 2025, van https://pieterpaulver.wordpress.com/2023/07/07/nulmeting-discriminatie-bij-de-vlaamse-overheid/
49 Leysen, B., Verhaeghe, P.-P., & Derous, E. (2023). Wetenschappelijke methodiek correspondentietesten en nulmeting discriminatie bij de Vlaamse overheid. Vlaamse overheid Geraadpleegd op 4 mei 2025, van https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/57241
50 Amal vzw. (2024). Praktijktesten op de Gentse arbeidsmarkt. Geraadpleegd op 13 mei 2025, van https://www.amal.gent/verhalen/praktijktesten
51 Stad Gent. (2024, 28 mei). Tweede ronde praktijktesten: 18 procent van geteste werkgevers discrimineert. Geraadpleegd op 13 mei 2025, van https://persruimte.stad.gent/237796-tweede-ronde-praktijktesten-18-procent-van-geteste-werkgevers-discrimineert
52 VRT NWS. (2024, december 10). Tewerkstelling vrouwen met migratieachtergrond: Beleidsnota Vlaamse regering. Geraadpleegd op 22 mei 2025, van https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/12/10/tewerkstelling-vrouwen-migratieachtergrond-beleidsnota-vlaamse-r/
53 Lippens, L., & Baert, S. (2023). Discriminatie op de arbeidsmarkt: hoe zit dat bij kleine bedrijven? UGent @ Work. Geraadpleegd op 22 mei 2025, van https://www.ugent.be/ugentatwork/nl/research-briefs/research-brief-67.htm
