Wanneer porno kijken een zoektocht is naar zelfacceptatie: hoe transmannen zoeken naar herkenning in pornografie
Kan porno zorgen voor een (seks)positief zelfbeeld en een exploratie bieden in het beslissingsproces bij een geslachtsoperatie
?
Wat als de beelden die vooral bedoeld zijn om op te winden, tegelijk kunnen zorgen voor een exploratie in lichamen en genitaliën en identificatie? Aan de hand van gesprekken met zeven transmannen onderzochten we hoe zij pornografie beleven, hoe ze zich daarin al dan niet herkennen, en of die beelden een rol spelen in hun traject en zoektocht naar een (seks)positief zelfbeeld. Hiernaast stelde we ons de vraag of dit mogelijks zou helpen in de beslissing om al dan niet een geslachtsoperatie te ondergaan.
De representatie van transmannen
Trans en genderdiverse mensen komen de laatste jaren vaker in beeld. Ook in pornografie is de categorie “trans” sterk gestegen in populariteit. Maar die zichtbaarheid heeft een keerzijde: translichamen worden vaak als fetisj afgebeeld of gereduceerd tot enkel hun genitaliën. Toch lijkt er een duidelijke nood aan beelden te zijn waarin transpersonen zichzelf kunnen herkennen. In de gesprekken die we voerden voor dit onderzoek, vertelden verschillende transmannen hoe moeilijk het is om realistische en herkenbare representaties van hun lichaam te vinden. Vooral informatie over hoe een lichaam na hormonale veranderingen of geslachtsoperaties eruitziet, blijkt schaars. Veel van hen zoeken dan ook, soms noodgedwongen, naar antwoorden in pornografie.
Porno als informatiebron
De meeste deelnemers uit onze studie vertelden dat ze in de eerste plaats naar porno keken om informatie te vinden over andere transmannen. Hoe ziet een lichaam eruit na opstart van testosteron of na een geslachtsoperatie zoals falloplastie of metadoioplastie (penisconstructie)? Hoe ervaren andere transmannen seks met hun lichaam, met of zonder de aanwezigheid van een cispartner? Dergelijke vragen worden zelden beantwoord in doktersconsulten of medische brochures.
Zoals één deelnemer het heeft gezegd:
“Als je online zoekt naar informatie buiten porno, is alles gecensureerd. In porno zie je tenminste hoe het er écht uitziet.”
Die beelden bieden niet enkel informatie, maar ook een vorm van geruststelling en zelfacceptatie: “Ik ben niet alleen”, “mijn lichaam mag er zijn”. Voor sommige transmannen hielp het zien van andere translichamen om hun eigen keuzes binnen hun traject te overwegen. Voornamelijk kwam er het besef dat ze ook zonder chirurgie een bevredigend seksleven konden hebben. Porno werd zo een hulpmiddel in hun persoonlijk beslissingsproces.
Trans en gender diverse porno
Niet alle type porno heeft dezelfde positieve effecten. In de mainstream pornografie, zoals onder andere Pornhub, worden transmannen vaak afgebeeld vanuit een heteroseksuele of cisgender mannelijke blik. Dat levert beelden op die weinig te maken hebben met de realiteit van trans en gender diverse personen of met wederzijds genot. Daarom kozen we in ons onderzoek voor een alternatief: de website Himeros.tv. Deze site probeert vooral te focussen op intimiteit, connectie en plezier in plaats van de focus te leggen op penetratie of de geslachtsdelen. Hiernaast proberen ze een bredere diversiteit te tonen in mannenlichamen, wat zou kunnen leiden tot meer herkenning bij de kijker.
Onze deelnemers bekeken een selectie van video’s van Himeros.tv en bespraken nadien hun ervaringen via een focusgroep. De reacties waren uiteenlopend, maar veelsprekend. De meesten waardeerden de respectvolle toon en de nadruk op consent en plezier. De beelden toonden lichamen die dichter bij hun eigen realiteit lagen, namelijk minder stereotiep.
Tegelijk voelden sommigen zich toch nog niet volledig gerepresenteerd. De video’s richtten zich vooral op homo- en biseksuele mannen en toonden meestal transmannen die al een borstoperatie hadden ondergaan, maar nog geen genitale chirurgie. Daardoor herkenden niet alle deelnemers zichzelf. Eén deelnemer vatte het zo samen:
“Het is beter dan mainstream porno, maar het blijft een eenzijdig beeld. Ik zie mezelf er nog altijd niet in terug.”
Porno als therapeutische tool
Sommigen beschreven hoe de beelden op himeros.tv hen hielpen om opnieuw plezier te voelen bij hun eigen lichaam. Voor anderen bood het een manier om over seks te praten met hun partner. Enkele deelnemers gaven zelfs aan dat ze die beelden zouden aanraden binnen de therapeutische context, bijvoorbeeld om samen met een psycholoog/seksuoloog te bespreken hoe seks er kan uit zien als transman na een potentiële geslachtsoperatie (of juist niet).
Het bevragen van transmannen
Om deze ervaringen te kunnen verzamelen, organiseerde ik een focusgroep met vier transmannen met daarnaast drie individuele interviews met transmannen die zich in het beslissingsproces bevinden voor genitale chirurgie.
Alle gesprekken werden geanalyseerd volgens een thematische analyse, een methode die toelaat om terugkerende patronen en thema’s te ontdekken in wat mensen vertellen. Drie grote thema’s kwamen naar voren:
- De functies van pornografie
- Het effect op seksualiteitsbeleving en transitie
- De representatie van transmannen
Deze thema’s tonen samen dat pornografie veel meer is dan enkel entertainment: het is een spiegel waarin mensen zichzelf kunnen leren zien.
Waarom dit onderzoek nodig is
Onderzoek naar seksualiteit bij transgender personen blijft schaars. In de wetenschappelijke wereld ligt de nadruk nog vaak op medische aspecten, zoals onder andere: hormonen, operaties, stemtraining, terwijl het seksuele en relationele leven onderbelicht blijft.
Door transmannen zelf aan het woord te laten, wilden we dit taboe doorbreken. Hun ervaringen tonen dat seksualiteit onlosmakelijk verbonden is met hun transitie en niet ophoudt na een eventuele geslachtsoperatie, alsook dat de behoefte aan herkenning groot is. Porno blijkt daarbij een onverwachte maar waardevolle bron van informatie en zelfwaardering.
Porno als therapeutische tool en bron van positieve representatie
Ons onderzoek suggereert dat producenten van erotisch materiaal een belangrijke rol kunnen spelen in het normaliseren van translichamen. Dat betekent: meer diversiteit in lichamen tonen, zowel in de relaties en in vormen van seksualiteit. Niet elke transman ziet eruit als het ideaalbeeld na een operatie, en dat hoeft ook niet.
Voor hulpverleners biedt dit onderzoek dan weer stof tot nadenken. Misschien is het tijd om pornografie, mits zorgvuldig gekozen en telkens met de noden van de cliënt voor ogen, te zien als een mogelijke therapeutische tool: een manier om cliënten te helpen hun seksualiteit te verkennen en informatie te verzamelen.
Tot slot
Pornografie bepaalt mee hoe we naar lichamen, verlangen en identiteit kijken. Voor transmannen kan het verschil maken tussen zich een buitenstaander voelen of zichzelf eindelijk terugzien.
Zoals een deelnemer zei:
“Het moet meer genormaliseerd worden zodat we ook meer geaccepteerd worden.”
En dat is precies waarom representatie ertoe doet.
Bibliografie
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Association Publishing.
Anzani, A., Siboni, L., Lindley, L., Galupo, M. P., & Prunas, A. (2023). From abstinence to deviance: sexual stereotypes associated with transgender and nonbinary individuals. Sexuality Research and Social Policy.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101.
Bradford, N. J., & Spencer, K. L. (2020). Sexual pleasure in transgender and gender diverse individuals: An update on recent advances in the field. Current Sexual Health Reports, 12(4), 314–
319. https://doi.org/10.1007/s11930-020-00284-2
Bockting, W., Barucco, R., LeBlanc, A. J., Singh, A. A., Mellman, W., Dolezal, C., & Ehrhardt, A. Α. (2019). Sociopolitical change and transgender people’s perceptions of vulnerability and resilience. Sexuality Research and Social Policy, 17(1), 162–174. https://doi.org/10.1007/s13178-019-00381-5
Brown, N. R. (2009). The Sexual Relationships of Sexual-Minority Women Partnered with Trans Men: A Qualitative study. Archives of Sexual Behavior, 39(2), 561–572. https://doi.org/10.1007/s10508-009-9511-9
Coleman, E., Radix, A., Bouman, W. P., Brown, G. R., De Vries, A. L., Deutsch, M. B., Ettner, R., Fraser,
L., Goodman, M., Green, J., Hancock, A. B., Johnson, T. W., Karasic, D. H., Knudson, G., Leibowitz, S., Meyer-Bahlburg, H. F. L., Monstrey, S., Motmans, J., Nahata, L., . . . Sabir, K. (2022). Standards of Care for the Health of Transgender and Gender Diverse People, Version
8. International Journal of Transgender Health, 23(sup1), S1–S259. https://doi.org/10.1080/26895269.2022.2100644
Darnell, C. (2015). Using sexually explicit material in a therapeutic context. Sex Education:Sexuality, Society and Learning, 15(5), 515–527. https://doi.org/10.1080/14681811.2015.1027887
Dhejne, C., Van Vlerken, R., Heylens, G., & Arcelus, J. (2016). Mental Health and Gender Dysphoria: A Review of the Literature. International Review of Psychiatry, 28(1), 44–57. https://doi.org/10.3109/09540261.2015.1115753
Distiller, N., (2020). Inhabiting our bodies: Working with gender dysphoria in transgender and gender- nonbinary children and adults through body maps. In Homework assignments and handouts for LGBTQ+ clients (pp. 384-391). Routledge.
GenderAid. (z.d.). Keuzehulp Masculiniserende Genitale Behandelopties. Geraadpleegd op 13 mei 2024, van https://genderaid.org/nl/masculiniserend
Harvey, P., Jones, E., & Copulsky, D. (2023). The relational nature of gender, the pervasiveness of heteronormative sexual scripts, and the impact on sexual pleasure. Archives of Sexual Behavior, 52(3), 1195–1212. https://doi.org/10.1007/s10508-023-02558-x
Hennink, M., Hutter, I., & Bailey, A. (2020). Qualitative research methods. SAGE.
Hoagland, K. C., & Grubbs, J. B. (2021). Pornography Use and Holistic Sexual Functioning: A Systematic Review of Recent research. Current Addiction Reports, 8(3), 408–421. https://doi.org/10.1007/s40429-021-00378-4
Holmberg, M., Arver, S. & Dhejne, C. Supporting sexuality and improving sexual function in transgender persons. Nat Rev Urol 16, 121–139 (2019). https://doi.org/10.1038/s41585-018-0108-8
Kerckhof, M., Elaut, E., & Bruneel, L. (2022). Mythes versus feiten over het seksueel leven van transpersonen. NEURON (NEDERLANDSE ED.), 27(6), 26–30.
Knack. (2021). Wat doet porno met uw brein? ‘Net zoals een drug geeft porno ons een snelle kick’. Geraadpleegd op 13 mei 2024, van https://www.knack.be/nieuws/gezondheid/wat-doet- porno-met-uw-brein-net-zoals-een-drug-geeft-porno-ons-een-snelle-kick/
Laan, E., & Van Lunsen, R. (2023). De waarheid over seks: Plezier en gendergelijkheid op planeet aarde. Singel Uitgeverijen.
Leung, L. (2015). Validity, reliability, and generalizability in qualitative research. Journal of family medicine and primary care, 4(3), 324-327.
Lincoln, Y. S., Guba, E. G., & Pilotta, J. J. (1985). Naturalistic inquiry. International Journal of Intercultural Relations, 9(4), 438–439. https://doi.org/10.1016/0147-1767(85)90062-8
Link, B. G., & Phelan, J. C. (2001). Conceptualizing stigma. Annual Review Of Sociology, 27(1), 363–385. https://doi.org/10.1146/annurev.soc.27.1.363
Meganck, R., & Dewaele, A. (2019). Handboek Kwalitatieve Data-Analyse. Acco Uitgeverij.
Parliamentary Assembly. Assembly debate on 22 April 2015 (15th Sitting) (see Doc. 13742, report of the Committee on Equality and Non-Discrimination, rapporteur: Ms Deborah Schembri)
Pavanello Decaro, S. P., Portolani, E., Toffoli, G., Prunas, A., & Anzani, A. (2023). “There is no one way to be transgender and to live sex”: Transgender and Non-Binary Individuals’ Experiences with Pornography. Journal of Sex Research, 1–11. https://doi.org/10.1080/00224499.2023.2215228
Pornhub. (2025). 2024 year in review. Pornhub Insights. Geraadpleegd op 23 januari 2025, van https://www.pornhub.com/insights/2024-year-in-review
Sweileh, W. M. (2018). Bibliometric analysis of peer-reviewed literature in transgender health (1900 – 2017). BMC International Health and Human Rights, 18(1). https://doi.org/10.1186/s12914-018-0155-5
Transgenderinfo. https://www.transgenderinfo.be/nl (geraadpleegd op 2 januari, 2024).
T’Sjoen, G., Motmans, J., & Degryse, I. (2019). Het Transgender Boek. Uitgeverij Angèle/Standaard uitgeverij NV.
Van Acker, I., Dewaele, A., Elaut, E., & Baetens, K. (2023). Exploring care needs of partners of transgender and gender diverse individuals in Co-Transition: a Qualitative interview study. Healthcare, 11(11), 1535. https://doi.org/10.3390/healthcare11111535
Zorgbrochure Transgender Infopunt: https://www.transgenderinfo.be/sites/default/files/2022-10/Zorgbrochure-januari-2022.pdf
