De democratie van de toekomst: "Hoe we jongeren wapenen tegen 'fake news' en politieke onverschilligheid"

De democratie van de toekomst: “Hoe we jongeren wapenen tegen ‘fake news’ en politieke onverschilligheid”

Vanaf 2024 mogen 16-jarigen in België stemmen voor het Europees Parlement. Maar zijn ze daar wel klaar voor? Een student geschiedenis en Frans wil hen wapenen met kennis, kritisch denken en politieke geletterdheid.

Stemrecht op 16: meer dan een leeftijdskwestie

TORHOUT – De jongste generatie kiezers staat voor het gordijn van het stemhokje, maar politieke geletterdheid blijkt vaak ontoereikend. Sociale media overspoelen hen met informatie – en desinformatie. Wat is feit, wat is fictie? Wat willen partijen écht? En waarom zou je überhaupt gaan stemmen?

Die vragen inspireerden Baptiste Gore, student aan de VIVES-hogeschool in Torhout, tot zijn bachelorproef. Het resultaat is een lessenpakket dat jongeren helpt om desinformatie te herkennen én het Belgische politieke landschap te begrijpen.

“We kunnen jongeren moeilijk verantwoordelijkheden geven zonder hen daarvoor te wapenen,” zegt Gore. “En onderwijs is daar een uitgelezen middel voor.”

De in de bachelorproef heeft Gore gebruik gemaakt van een gemengde onderzoeksmethode bestaande uit; een diepgaande literatuurstudie, interviews met Belgische politici, een vooraanstaande pedagoog en enquêtes in zowel Vlaanderen als Wallonië.

Desinformatie als lesonderwerp

De eerste les richt zich op het herkennen van fake news. Leerlingen leren hoe desinformatie werkt en hoe ze bronnen kunnen checken. Ze krijgen voorbeelden voorgeschoteld van virale posts, deepfakes en misleidende koppen. Via casussen analyseren ze zelf nieuwsberichten.

“We zien dat jongeren vaak niet doorhebben hoe makkelijk emoties en algoritmes hun blik vervormen,” aldus Gore.

België, politiek in lagen

In de tweede les ontdekken jongeren het Belgische politieke systeem. Van parlementen tot partijprogramma. Niet alleen op federaal niveau, maar ook op regionaal en Europees. Leerlingen onderzoeken de standpunten van partijen en vertalen die naar concrete thema’s.

“Veel jongeren kennen vooral stemmen of populaire slogans en politieke figuren. Door zelf in de programma’s te duiken, krijgen ze een vollediger beeld.”

Simulatie

In de afsluitende les nemen de leerlingen de rol aan van een politieke partij die hen aangewezen wordt. Ze voeren debat over actuele thema’s zoals migratie, klimaat of AI. De les eindigt in een consensusoefening: kunnen partijen het eens raken?

De simulatie is niet vrijblijvend. “Het leert jongeren argumenteren, luisteren én verantwoordelijkheden nemen,” zegt Gore. “Het laat hen zien dat politiek ook hun wereld is.”

Onderwijs als democratisch fundament

Gore bevroeg ook scholen: uit zijn onderzoek blijkt dat 93 procent van de bevraagde scholen in Vlaanderen al aandacht besteedt aan politieke geletterdheid. Toch ontbreken er vaak middelen, tijd of expertise. Zijn lessenpakket biedt daarom concrete handvatten: kant-en-klaar lesmateriaal, werkvormen en evaluatiecriteria. Alles aangepast aan het niveau van leerlingen van de tweede graad.

Van leerstof naar levenshouding

De bachelorbroef is een oproep om van politiek geen abstract vak te maken, maar een levenshouding. Een kritisch geïnformeerde burger is geen vanzelfsprekendheid. Net daarom is het cruciaal om jongeren te betrekken, lang voor hun eerste stembrief.

“Een stem geven is een recht, maar ook een verantwoordelijkheid,” besluit Gore. “Dat begint in de klas, niet in een stemhokje.”