Een bed, een kans
Hoe krijgt hulpverlening vorm binnen het BedBadBrood-principe in de West-Vlaamse nachtopvang?
Deze bachelor proef vloeit voort uit mijn stage als wooncoach en begeleider in de nachtopvang van het Welzijnshuis Roeselare. Tijdens deze periode werd duidelijk dat dak- en thuislozen vaak kampen met meerdere, complexe problemen zoals psychische stoornissen, verslaving en hechtingsproblematieken. De aanpak van collega’s verschilde sterk: sommigen beperkten zich tot het BBB-principe (bed, bad, brood), terwijl anderen verder gingen in hun begeleiding.
Hoewel het BBB-principe enkel basisvoorzieningen biedt, merkte ik dat de grens tussen opvang en hulpverlening vaak onduidelijk is. In Roeselare wordt bijvoorbeeld wekelijks medische hulp aangeboden via een straatverpleegkundige, terwijl in Brugge hiervoor een totaal andere procedure voor medische hulp wordt aangeboden. Tijdens een trefdag met medewerkers van de nachtopvangen in Brugge, Oostende, Kortrijk en Roeselare werd duidelijk dat elke initiatief een andere visie en werkwijze hanteert. Sommige medewerkers vinden het BBB-principe voldoende, terwijl anderen pleiten voor meer hulpverlening binnen de opvang.
In mijn literatuurstudie bestudeer ik eerst de huidige situatie en evolutie van dak – en thuisloosheid (in België en Europa) op basis van de laatste tellingsresultaten, waarna ik overga naar de oorzaken en impact van dak – en thuisloosheid op het welzijn van de dak – en thuisloze. Bovendien onderzocht ik hoe deze problematiek wordt aangepakt in België en verduidelijk ik het BedBadBrood-project.
De observaties tijdens de trefdag leidden tot mijn onderzoeksvraag: hoe krijgt hulpverlening vorm binnen het BBB-principe in de nachtopvanginitiatieven van West-Vlaanderen? Wat kunnen we van elkaar leren om de hulpverlening te versterken?
Via kwalitatief onderzoek breng ik de vier casussen via diepte interviews en een documenten analyse in kaart (case study). Daarnaast analyseer ik hun aanpak, uitdagingen en kansen.
De bachelor proef sluit af met aanbevelingen om de hulpverlening binnen het BBB-kader te verbeteren.
Uit mijn onderzoek kan ik besluiten dat er in de West – Vlaamse nachtopvangcentra momenteel geen uniforme visie en aanpak is rond hulpverlening. Bovendien is er vooral nood aan een plan van aanpak op langere termijn om deze problematiek van dak – en thuisloosheid uit de wereld te bannen. Het initiatief om jaarlijks tellingen rond dak – en thuisloosheid, alsook de vaakst voorkomende problematieken te organiseren, is alvast een stap in de goede richting om de hulpverlening te optimaliseren.
Bibliografie
Avramow, D. (2001). The changing face of homelessness in Europe. In V. Polakow & C. Guillean (Eds.), International perspectives on homelessness (p. 3-38). Unites States of America: Greenwood Press.
Artikel 1 van het KB. van 21 september (Koninklijk besluit tot wijziging van het Koninklijk besluit van 21 september 2004 tot toekenning van een installatiepremie door het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn aan bepaalde personen die hun hoedanigheid van dakloze verliezen).
Back On Track (2025). Ready to be ‘Back On Track’?
https://www.backontrack-oranjehuis.be/nl/
Belgische Grondwet Artikel 23 paragraaf 3 via URL:
https://senlex.senate.be/nl/dia/structure/str_84/article/art_80_nl_2014-01-06/articletext
Benjaminsen, L. (2016). Dakloosheid in een Scandinavische welvaartsstaat: The Risk of Shelter Use in the Danish Adult Population, Urban Studies 53(10)pp.2041-2063.
Montgomery, A.E., Metraux, S. en Culhane, D.P. (2013) Rethinking Homelessness Prevention among Persons with Serious Mental Illness, Social Issues and Policy Review 7(1) pp.58-82.
Busch-Geertsema V. & Sahlin I. (2007). The role of hostels and temporary accommodation. European Journal of Homelessness, 1, p.67-93
Bruss’help (2024). Resultaten van de 7e telling van daklozen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
https://www.brusshelp.org/index.php/nl/documentatie/telling
Bruzz (2025). Brussels parlement keurt voorstel goed om percentage van sociale woningen te reserveren voor daklozen. Vrt.be
CAW Artevelde (2009). Evaluatie Nachtopvang 31/12/2009
Cohen, C.I. en Thompson, K.S. (1992). Homeless Mentally Ill or Mentally Ill Homeless?American Journal of Psychiatry 149(6) pp.816-823.
De Boyser, K., Linchet, S., Van Dijck, L., Casman, M.-T., Dierckx, D. en Vranken,
J., Onderzoek naar de OCMW-hulpverlening aan dak- en thuislozen, onderzoek in
opdracht van de POD Maatschappelijke Integratie, 2009.
De Decker, P., G. Van Menxel (2005), Homelessness and the changing role of the state in Belgium.www.feantsa.org.
Demaerschalk E. & Hermans K. (2010). Aanbodsverheldering Vlaamse Thuislozenzorg. Vlaamse Gemeenschap.
Demaerschalk, E., Mertens, N., De Moor, N., Wagener, M., & Hermans, K. (2024). Dak- en
thuisloosheid in kleine gemeenten. Leuven: LUCAS KU Leuven.
De Winter M. & Noom M. (2002). Iemand die je gewoon als mens behandelt… Thuisloze jongeren over het verbeteren van de hulpverlening. Pedagogiek, 21(4), 296-309
Europese Commissie (2025). Europees platform voor de bestrijding van dakloosheid gelanceerd.
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/nl/ip_21_3044
EU European Homelessness Counts (2025). City report Dublin. Europese Unie.
https://www.kuleuven.be/lucas/en/images/city-report-dublin-final.pdf
Hermans, K., De Coster, I. & Van Audenhove, C. (2008). Bed Bad Brood: Laagdrempelige opvang van thuislozen. Garant 2007
Huizen van Vrede vzw (2025). Geraadpleegd op 31 juli 2025 via https://www.huizenvanvredevzw.be/
FEANTSA, ETHOS - European Typology on Homelessness and Housing Exclusion, 2017.
Geraadpleegd via https://www.feantsa.org/en/toolkit/2005/04/01/ethos-typology-onhomelessness-and-housing-exclusion.
FEANTSA (2025). Working Together to End Homelessness in Europe.
Fitzpatrick, S. (2000) Homelessness bij jongeren Londen: Palgrave Macmillan).
Fitzpatrick, S. (2005) Dakloosheid verklaren: Een kritisch-realistisch perspectief,
Huisvesting, theorie en samenleving 22(1) pp.1-17.
Harm D., e.a (2025). Dakloos en psychisch kwetsbaar? Deze aanpak werkt. Sociaal.net.
https://sociaal.net/achtergrond/kadans-dakloos-en-psychisch-kwetsbaar/
Kemp, P.A., Neale, J. en Robertson, M. (2006). Dakloosheid onder problematische drugsgebruikers: Prevalentie, risicofactoren en gebeurtenissen die tot dakloosheid leiden, Health & Social Care in the Community14(4) pp.319-28.
Koning Boudewijnstichting (2025). Tellingen dak – en thuisloosheid.
https://kbs-frb.be/nl/tellingen-dak-en-thuisloosheid
Lescrauwaet D. (2019). Thuisloosheid beëindigen? Niet eens zo moeilijk! Samvzw.
Mayock, P. en Bretherton, J. (Eds.) (2016) Dakloosheid onder vrouwen in Europa
(Londen: Palgrave Macmillan).
Mayock, P. en Sheridan, S. (2012) De 'reis' van vrouwen naar dakloosheid: Key Findings from a Biographical Study of Homeless Women in Ireland. Vrouwen en dakloosheid in Ierland, onderzoekspaper 1. (Dublin: School of Social Work and Social Policy and Children's Research Centre, Trinity College Dublin).
McVerryTrust P. (2025). Homelessness in Ireland.
https://homelessnessinireland.ie/homelessness-in-ireland
Mertens, N., Demaerschalk, E., De Moor, N., Wagner, M., & Hermans, K. (2024). Dak- en thuisloosheid. Mentale gezondheid en verslavingsproblematiek. Leuven: LUCAS KU Leuven.
POD Maatschappelijke Integratie (2024). Dakloosheid in België: sleutelfiguren en succes van het “Housing First-model”.
Pleace, N. orcid.org/0000-0002-2133-2667 (2016). Onderzoek naar dakloosheid in Europa:Theoretische perspectieven. Europees Tijdschrift voor Thuisloosheid. pp. 19-44. ISSN 2030-3106
Quilgars en N. Pleace (Eds.) Homelessness Research in Europe, pp.143-163. (Brussel: FEANTSA).
Samvzw (2025). Wonen en thuisloosheid.
https://www.samvzw.be/thema/wonen-en-thuisloosheid
’S Jongers T. (2025). Er zijn steeds meer dakloze jongeren. Zo kunnen scholen helpen. De corresponent.
Stoop N. (2021). Van het bed naar de samenleving: een literatuurstudie naar hoe zorgmijders toch een plek kunnen ver krijgen in onze reguliere samenleving. Universiteit Gent.
https://libstore.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/894/148/RUG01-001894148_2012_0001_AC.pdf
Van den Broeck S. (2025). Alles begint met een dak boven je hoofd. Weliswaar.be
https://weliswaar.be/welzijn-zorg/alles-begint-met-een-dak-boven-je-hoofd
Van Regenmortel, T., B. Demeyer, K. Vandenbempt, & B. Van Damme (2006). Zonder thuis. Sociale biografieën van thuislozen getoetst aan de institutionele en maatschappelijke realiteit. Leuven: Lannoo Campus.
Van Menxel G., Lescrauwaet D., Parys I. (2003). Verbinding Verbroken: Thuisloosheid en Algemeen Welzijnswerk in Vlaanderen. Steunpunt Algemeen Welzijnswerk
Van Noppen T. (2024). 1 op 3 dak – of thuisloze personen kampt met mentale gezondheidsproblemen. Koning Boudewijnstichting
https://kbs-frb.be/nl/1-op-3-dak-thuisloze-personen-kampt-met-mentale-gezondheidsproblemen
Verhaeghe, M., e.a.(2015), Onderzoeksvaardigheden. Voor onderwijs, zorg en welzijn. De Boeck NV
Versmesse, I. (2011), Onderzoek naar de betekenis van de nachtopvang voor gebruikers. UGent Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen
Vettenburg, N. (1995). Een integratie van theorieën over persisterende delinquentie: maatschappelijke kwetsbaarheid, in Goris, P., L. Walgrave (ed.) Van kattenkwaad en erger: actuele thema’s uit de jeugdcriminologie Leuven. Garant, pp. 44-59.
Vlaanderen.be (2025). Tellingen dak – en thuisloosheid.
Vlaanderen.be (2020). Actieplan ter voorkoming en bestrijding van dak – en thuisloosheid 2020-2024.
Vlaamse Wooncode: artikel 3: Iedereen heeft recht op menswaardig wonen. Decreet houdende de Vlaamse wooncode
Woonzaak.be (z.d.). Projectdossier woonzaak.
https://www.woonzaak.be/projectdossier-woonzaak/
Y-Foundation (2017), A home of your own, Housing First and ending homelessness in Finland, handbook.
