De KU Leuven: "grensverleggend of conservatief?"
Tijdens het academiejaar 2024 – 2025 was één op vier Leuvense studenten afkomstig uit het buitenland. De Katholieke Universiteit Leuven pronkt dan ook met haar internationale waarden en samenwerkingen, het zijn de kernpunten tijdens haar zeshonderdste verjaardag. Maar dat internationale karakter is jonger dan je zou denken: nog geen honderd jaar geleden was slechts tien procent van alle Leuvense studenten uit het buitenland afkomstig. Pas vanaf de woelige jaren 1960, die zich lieten kenmerken door hevige studentenprotesten, met de splitsing van de KU Leuven in 1968 als bekroning, namen de inschrijvingsaantallen van buitenlandse studenten spectaculair toe. De wortels voor die enorme uitbreiding lagen echter veel vroeger: aan het begin van de negentiende eeuw. Hoe kon de KU Leuven dan groeien van een witte-mannen-universiteit tot een diverse werelduniversiteit?
Van een elitaire witte universiteit...
Aan het begin van de twintigste eeuw zag de Leuvense universiteit er helemaal anders uit. De KU Leuven was uitsluitend bestemd was voor witte mannen en bij voorkeur waren ze afkomstig uit een katholieke, elitaire omgeving. In tegenstelling tot vandaag 
beperkte de groep buitenlandse studenten zich aan het begin van de twintigste eeuw tot amper 179 studenten, ofwel 9% van alle inschrijvingen. Die internationale studenten waren voornamelijk afkomstig uit de buurlanden van België, met Nederlanders op kop. Zo’n zestig jaar later waren er ongeveer elf keer meer studenten uit het buitenland, namelijk 2.011 studenten. De KU Leuven groeide natuurlijk ook, waardoor de groep van buitenlandse studenten eigenlijk beperkt bleef.
Meer dan de helft van de internationale studenten die zich inschreven, waren afkomstig uit een Europees land, maar, opvallend, de grootste groep buitenlandse studenten waren de Amerikanen. Zeker tot aan de jaren 1950 waren er weinig mensen van kleur die aan de KU Leuven studeerden. De eerste zwarte Congolese student schreef zich pas in 1953 in, maar toch schreef een Congolese student zich al zo’n 25 jaar eerder in. Die student was hoogstwaarschijnlijk een witte kolonist.
Doorheen de twintigste eeuw vond een duidelijke verschuiving plaats, die al begon na de Eerste Wereldoorlog. Chinese studenten kwamen toen in grote mate naar Leuven, het was de eerste grote, niet-witte etnische groep. De groei van die populatie kende verschillende oorzaken: van oorlogen en invallen in China, waardoor studenten het land ontvluchtten tot samenwerkingen en initiatieven tussen België en China.
...naar een kleurrijk kruispunt van culturen, ...
Doorheen de periode slaagde de universiteit erin om steeds meer studenten aantrekken uit meer verschillende landen. De diversiteit nam dus in grote mate toen. Waar studenten in 1900 afkomstig waren uit 26 verschillende landen, groeide die verscheidenheid tot 94 landen in 1968. Ze kwamen ook van veel verder. De aula’s zagen er van halverwege de twintigste eeuw veel keurrijker uit met studenten afkomstig van alle continenten. De oorzaak van die diverse studentengroepen lag voornamelijk in de wereldwijde dekolonisatiebeweging en een grote democratiseringsgolf vanaf de jaren 1960.
De grootste Afrikaanse studentengroep in Leuven was de Congolese. Die inschrijvingen kenden een explosieve groei na de Congolese onafhankelijkheid:
van 64 studenten in 1960 naar 316 studenten in 1968. De KU Leuven zette vanaf dan duidelijk harder in op het aantrekken van internationale studenten. In samenwerking met de universiteit ontstonden internationale studentenverenigingen, die op hun beurt multiculturele avonden inrichtten, huizen subsidieerden voor etnische studentengroepen en zich inzetten voor spirituele vorming. Zo konden de studenten zich toch thuis voelen in een stad die mijlenver van huis lag.
...waar vrouwen ook mogen meedoen?
De Katholieke Universiteit Leuven hechtte veel belang aan haar conservatieve waarden. Tot 1950 studeerden voornamelijk mannen aan de Leuvense universiteit. Pas na de Eerste Wereldoorlog, vanaf 1920, opende de KU Leuven haar deuren voor vrouwen. Dat was veertig jaar na de andere Belgische universiteiten. Het aantal vrouwen dat zich inschreef was beperkt. Tijdens het eerste jaar dat vrouwen zich mochten inschrijven, kwamen slechts 39 studentes naar Leuven, amper 1% van de gehele studentenpopulatie, waarvan zes uit het buitenland. Ze bleven altijd een minderheidsgroep, maar de vrouwelijke studentenpopulatie groeide wel sneller dan de mannelijke.
Opvallend, tijdens de Tweede Wereldoorlog, verdubbelde het aantal vrouwelijke inschrijvingen bijna: van 454 in 1939 naar 889 in 1942. Dus terwijl mannen aan het front moesten strijden, kregen vrouwen kansen om te studeren. Na de oorlog bleven zowel de mannelijke als de vrouwelijke populatie groeien. Gelijktijdig met de grote toename van de diversiteit in nationaliteiten aan de universiteit nam ook de diversiteit in gender toe, want tijdens de zestig steeg het aantal vrouwelijke inschrijvingen explosief. Dat aantal is blijven stijgen tot vandaag, want nu schrijven zich ongeveer even veel mannen als vrouwen in aan de KU Leuven.
De KU Leuven over grenzen heen
Het verhaal van de Katholieke Universiteit Leuven laat zien hoe in een eeuw tijd ze van een elitaire-witte-mannen instelling uitgroeide tot een internationale topuniversiteit. Mijn onderzoek toont aan dat het internationale karakter niet uit de lucht komt vallen. Al van sinds het begin van de twintigste eeuw plantte de universiteit wortels om uit te groeien tot een kruispunt van culturen en ideeën. De KU Leuven hield zich lang vast aan conservatieve waarden, waardoor vrouwen en studenten van kleur lang buitengesloten bleven. Processen van oorlog, kolonisatie, democratisering en globalisering lieten duidelijke sporen na in de Leuvense aula’s. Vooral in de jaren zestig veranderde de samenstelling van de studentenpopulatie drastisch.
Vandaag vinden studenten uit alle hoeken van de wereld en van elk gender hun weg naar Leuven. De universiteit groeide uit tot een grenzeloos centrum op zowel geografisch als cultureel vlak. Dit onderzoek toont aan hoe onderwijs nauw verbonden is maatschappelijke veranderingen. Openheid en diversiteit zijn niet vanzelfsprekend, maar er gaat een lange weg aan vooraf. Daarom vind ik het belangrijk om deze geschiedenis te vertellen. Ze leert ons dat internationalisering geen vanzelfsprekendheid is, maar het resultaat van keuzes, strijd en maatschappelijke veranderingen. Een thematiek die vandaag relevanter is dan ooit.
Bibliografie
Archivalische bronnen
Zelfstandige bronuitgaven
Centre International des Etudiants Etrangers. Guide de l’étudiants étrangers. Leuven : Centre International des Etudiants Etrangers, 1964.
KU Leuven. Annuaires de l’Université Catholique de Louvain. 1900–1968. Leuven: Universitaire Pers Leuven.
KU Leuven. ‘Kongo Tehuis’. Alma Mater. Jaargang 7. vol. 3. (Leuven: Universitaire Pers Leuven, 1953).
KU Leuven. ‘Leuven en Noord-Amerika’. Alma Mater. Jaargang 10. vol. 4 (Leuven: Universitaire Pers, 1956).
KU Leuven. ‘Buitenlandse studenten’. Alma Mater. Jaargang 17. vol. 4. (Leuven: Universitaire Pers Leuven, 1963).
Onuitgegeven bronnen
Leuven, Universiteitsarchief, Archief Ladeuze
Doos X4: map 3
Leuven, Universiteitsarchief, Archief Ladeuze, archieflijst Courtois
Doos 33: map 1, 2
Doos 93: map 1
Doos 105: map 3
Doos 116: map 4, 6, 7
Doos 129: map 3, 5, 6, 7
Doos 162
Leuven, Universiteitsarchief, Archief Ladeuze uit archief Van Waeyenbergh
Doos 5: map 5
Doos 6: map 1
Leuven, Universiteitsarchief, Archief Van Waeyenbergh
Nr. 7461, 7480, 7481, 7482, 7487, 7489, 7490, 7542, 7546, 7547, 7552
Nr. 8001, 8002, 8003, 8005, 8006, x 8008, 8009, 8011, 8012, 8013, 8014, 8015, 8016, 8017, 8018, 8020
Nr. 8104, 8105, 8106, 8107, 8108
Leuven, KADOC, Archief Albert Brys CICM
Nr. 621
Nr. 595
Secundaire Literatuur
Ababsa, Myriam, Max Ajl, Hiroyuki Aoyama, Raymond Hinnebusch, Ali Kadri, Eberhard Kienle, Nabil Marzouk, e.a. Syria: From National Independence to Proxy War. Cham, Zwitserland: Springer International Publishing, 2019.
Altbach, Philip G. ‘Globalisation and the University: Myths and Realities in an Unequal World’. Tertiary Education and Management 10, nr. 1 (2004): 3-25.
Bethell, Leslie. Mexico since Independence. Cambridge: University Press, 1991.
Bosworth, Richard J. B. The Oxford Handbook of Fascism. Oxford: university press, 2010.
Braeckman, Colette. ‘Les étrangers en Belgique’. Vie Ouvrière (Brussel, 1973).
Chan, Wendy, en Clive Dimmock. ‘The Internationalization of Universities: Globalist, Internationalist and Translocalist Models’. Journal of Research in International Education 7, nr. 2 (2008): 184-204.
Cowen, Robert. ‘Comparative, International, and Transnational Histories of Education’. In Handbook of Historical Studies in Education, onder redactie van Tanya Fitzgerald: 47-63. Springer: Singapore, 2020.
De Boeck, Eline. ‘De Congolese student in de Leuvense aula (1960-1990) : een statistisch, juridisch en socio-cultureel onderzoek.’ Onuitgegeven masterproef, KU Leuven, 2009.
De Clerck, Karel, Theo Luykx, Pierre Kluyskens, P. Lambrechts, Guido Provoost, en A. Vander Stichele. Hoofdmomenten uit de ontwikkeling van de Gentse Rijksuniversiteit (1817-1967). Gent: Rijksuniversiteit Gent, 1967.
De Lanoo, Ivan, Urbain Claeys, Mia Sansen, en Eugeen De Jonghe. Studieprestaties van de buitenlandse studenten te Leuven voor de periode 1960-1964. Leuven, 1966.
Derez, Mark. ‘Hollandia Lovaniensis. De Nederlandse aanwezigheid aan de Leuvense universiteit in de 19de en 20ste eeuw.’ Onze Alma Mater (1987).
Dhondt, Pieter. ‘Foreign students at Belgian universities. A statistical and bibliographical approach.’ Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis (2008).
Dhondt, Pieter, en Nancy Vansieleghem. ‘The Idea of a University: A Universal Institution in a Globalised World’. History of Education & Children’s Literature, (2014).
Fierens, Janick. ‘Oekraïense studenten aan de Katholieke universiteit Leuven (1931 – 1951)’. Onuitgegeven masterproef, KU Leuven, 1993.
Gevaert, Clara. ‘De toelating van vrouwen tot de Belgische rijksuniversiteiten: een analyse van de argumenten in het politieke debat in de tweede helft van de negentiende eeuw’. Onuitgegeven masterproef, Universiteit Gent, 2017.
Golvers, Noël, en Willy Vande Walle. The History of the Relations between the Low Countries and China in the Qing Era (1644 – 1911). Leuven Chinese Studies 14. Leuven: Ferdinand Verbiest Foundation, 2003.
Grauwels, Stephan. ‘Chinese studenten in België 1902-1939’. Universiteit Gent, 1985.
Gultekin, Osman. ‘The Phases of International Education and Internationalization throughout History’. World Journal of Education and Humanities 3, nr. 2 (2021): 96.
Harford, Judith. ‘Higher and Further Education: Historical Perspectives’. In Handbook of Historical Studies in Education, onder redactie van Tanya Fitzgerald: 717-28. Springer International Handbooks of Education. Singapore: Springer Nature Singapore, 2020.
Hollandia Lovanesis, en Mark Verwij. Hollandia. 1886-1991: Het eenentwintigste lustrum. Leuven: Hollandia, 1991.
Huang, Fa-Dien. ‘Le père Lebbe et les étudiants chinois en Europe (1920-1927)’. Onuitgegeven masterproef Ku Leuven, 1972.
Hunter Fiona en James Michael. ‘Embedding Identity and Internationalization into Institutional Practice’. In Identity and Internationalization in Catholic Universities: Exploring Institutional Pathways in Context, onder redactie van Hans de Wit, André Bernasconi, Visnja Car, Fiona Hunter, Michael James, en Daniela Véliz. 1st ed. Global Perspectives on Higher Education, vol. 41. Leiden: Brill, Sense, 2018.
Karady, Victor. ‘La migration internationale d’étudiants en Europe, 1890-1940’. Actes de la recherche en sciences sociales 145, nr. 5 (2002): 47-60.
Lamberts, Emiel, en Jan Roegiers. De universiteit te Leuven 1425-1985. Universitaire Pers Leuven, 1976.
Lamonde, Yvan. ‘La trame des relations entre la Belgique et le Québec (1830 - 1940): La primauté de la question sociale’. In La question sociale en Belgique et au Canada, XIXe-XXe siècles, onder redactie van Kurgan-Van Hentenryk : 173-83. Brussel: Universiteit van Brussel, 1988.
Pan, Zhiyuan. ‘How Tintin Met Tchang: The Sino-Belgian Catholic Network in the Early Twentieth Century’. Masterproef, University of Camebridge, 2021.
———. ‘Inculturation at Home: The Belgian Catholic Project for Chinese Students (1920–1930s)’. Religions 15, nr. 3 (maart 2024): 327.
Pietsch, Tamson. ‘Transformations to Higher Education’. In Handbook of Historical Studies in Education, onder redactie van Tanya Fitzgerald: 729-40. Springer International Handbooks of Education. Singapore: Springer, 2020.
Richardson-Smith Bethany. ‘The Holodomor’. Fields: Journal of Huddersfield Student Research 7, nr. 1 (2021).
Roegiers, Jan. 550 jaar universiteit te Leuven: een terugblik doorheen de eeuwen. Leuven: Alumni, 1975.
Roegiers, Jan, en Ignace Vandevivere, Leuven/Louvain-la-Neuve kennis maken. Leuven: Universitaire Pers Leuven, 2001.
Roels, Bart. ‘Buitenlandse studenten aan Belgische universiteiten : een onderzoek naar studentenmigratie en het Belgische beurzenbeleid 1945-1980’. Onuitgegeven masterproef, UGent, 2008.
Romsics, Ignác. ‘Le traité de Trianon et la pensée politique hongroise’. Guerres mondiales et conflits contemporains 282, nr. 2 (2021): 35-43.
Sked, Alan. The Decline and Fall of the Habsburg Empire 1815-1918. London: Longman, 1989.
Spilliaert, Jan. ‘De Poolse studenten aan de K. U. Leuven tijdens het interbellum.’ Masterproef, KU Leuven, 1987.
Standaert, Nicolas. ‘History of Sinology in Belgium Until the Open-Door Policy of the Late 1970s’. Journal of Chinese History 中國歷史學刊 7, nr. 2 (juli 2023): 409-42.
Swerts, Kasper. ‘Vetera Novis Augere or Leuven Quebec Augere: Lionel Groulx, Neo-Thomism and French-Canadian Nationalism’. In Neo-Thomism in Action. Universitaire Pers Leuven, 2021.
Teichler, Ulrich. ‘Internationalisation as a Challenge for Higher Education in Europe’. Tertiary Education and Management 5, nr. 1 (1999): 5-23.
Tollebeek, Jo, en Liesbet Nys. De stad op de berg: Een geschiedenis van de Leuvense universiteit 1968-2005. Leuven: University Press, 2021.
Välimaa, Jussi. ‘The First Decades of Independence – White Finland’. In A History of Finnish Higher Education from the Middle Ages to the 21st Century, 52: 185-207. Higher Education Dynamics. Switzerland: Springer International Publishing AG, 2019.
Van de Meerssche, Paul. Internationale politiek 1815 – 2005. Vol. 1. Leuven: Acco, 2006.
———. Internationale politiek 1815 – 2005. Vol. 2. Leuven: Acco, 2006.
Van den Bosch, Nora. ‘Chinese Students in Belgium (1919 – 1939): An Exploratory Analysis with the Liubi Xuensheng-Dataset’. In Modern China in Flux: Networks, Mobility, and Transformation, onder redactie van Christian Henriot: 241 – 280. De Gruyter Oldenbourg, 2025.
Vanmeerbeek, Roger, en Pascal Delheye. ‘Military Sport in the Belgian Congo: From Physical Training and Leisure to Belgian-Congolese Records in Track and Field, 1945–1960’. The International Journal of the History of Sport 30, nr. 16 (1 oktober 2013): 1929-46.
Venken, Machteld, en Idesbald Goddeeris. ‘The Nationalization of Identities: Ukrainians in Belgium, 1920-1950.’ Journal of Ukrainian Studies 31, (2006).
Verbeeck, Georgi. Het Derde Rijk: Een geschiedenis van het Nationaalsocialisme. Leuven: Uitgeverij Acco, 2016.
Visnja Car. ‘Catholic Identity and Internationalization in Europe: Linking the Past to the Future’. In Identity and Internationalization in Catholic Universities: Exploring Institutional Pathways in Context, onder redactie van Hans de Wit, André Bernasconi, Visnja Car, Fiona Hunter, Michael James, en Daniela Véliz: 169-94. 1ste ed. Global Perspectives on Higher Education; Volume 41. Leiden: Brill, Sense, 2018.
Wils, Kaat, en Pieter Huistra. ‘Scholarly Persona Formation and Cultural Ambassadorship: Female Graduate Students Travelling Between Belgium and the United States’. In Scholarly Persona Formation and Cultural Ambassadorship: Female Graduate Students Travelling Between Belgium and the United States, onder redactie van Kirsti Niskanen en Michael Barany. Palgrave Macmillan, 2021.
Websites
‘Bluestockings and crammers: one hundred years of female students In 1920 the first female students arrived in Leuven.’ KU Leuven Stories The Power of wonders (blog), 16 februari 2021. https://stories.kuleuven.be/en/stories/bluestockings-and-crammers-hundr…
‘Buitenlandse studenten in Leuven, vroeger en nu’. KU Leuven. Geraadpleegd 18 mei 2025. https://stories.kuleuven.be/nl/verhalen/leuven-en-de-wereld.
De Schutter, Sam. ‘De eerste Congolese student in Leuven’. Cultuurgeschiedenis.be (blog), 7 oktober 2015. https://cultuurgeschiedenis.be/congo-leuven/.
‘Erkenning als staatloze’, Vreemdelingenrecht.be. 30 augustus 2024. https://www.vreemdelingenrecht.be/nationaliteit/erkenning-als-staatloze.
‘Evolutieleer: Over de grens’. Nieuws, KU Leuven. 2012. https://nieuws.kuleuven.be/nl/2012_en_vroeger/1112/06/evolutieleer--ove….
György, Feke. ‘Száz Éve Született Muzslay István SJ’. Jézus társasága magyarországi rendtartománya, 2023. https://jezsuita.hu/hirek/ont-az-isten-kuldte-muzslay-istvan-sj-elete-a….
‘Hoe het begon’. Vrije Universiteit Brussel. Geraadpleegd 18 mei 2025. https://www.vub.be/nl/over-de-vub/historiek-en-gedachtegoed-van-de-vub/….
‘Inschrijvingsaantallen KU Leuven’. Geraadpleegd 19 maart 2025. https://www.kuleuven.be/prodstudinfo/index/50000050.html.
‘KAV Lovania zu Löwen: Der Geist lebt in uns allen!’. Kav-lovania. Geraadpleegd 5 november 2024. https://www.kav-lovania.org/nl.
‘KU Leuven - Internationale studenten’. KU Leuven. Geraadpleegd 18 mei 2025. https://www.kuleuven.be/prodstudinfo/v2/50000050/aant_int_v2.html .
‘Osman Gultekin’. ResearchGate. Geraadpleegd 19 mei 2025. https://www.researchgate.net/profile/Osman-Gultekin-2.
‘Philip G. Altbach- Lynch School of Education and Human Development’. Boston College. Geraadpleegd 19 mei 2025. https://www.bc.edu/bc-web/schools/lynch-school/faculty-research/faculty….
Stevens, Daniel. ‘Pourquoi Des Russes Blancs En Belgique ?’ Russesblancs (blog), 9 augustus 2024. https://www.russesblancs.fr/blog/histoire-2/pourquoi-des-russes-blancs-….
Wouters, Jef. ‘COPAL’. Senioren KU Leuven, 24 augustus 2009. https://www.seniorenkuleuven.be/drupal/COPAL2.
