Niet het label maar het talent bepaald de waarde op de werkvloer

Niet het label maar het talent bepaald de waarde op de werkvloer

Een stille schat aan talent

Meer dan 80% van de jongeren met autisme (ASS) is werkloos, terwijl velen over vaardigheden beschikken die werkgevers hard nodig hebben. Het versterken van executieve functies en betere samenwerking tussen onderwijs, arbeidsmarkt en overheid zijn cruciale sleutels om dit arbeidspotentieel te benutten.

In Vlaanderen blijft meer dan 80% van de jongeren met ASS zonder werk, terwijl duizenden vacatures onvervuld blijven. Dit schrijnende contrast bracht twee laatstejaarsstudenten ergotherapie van Hogeschool PXL, Eveline Corstjens en Luana Sedola, ertoe hun bachelorproef te wijden aan de vraag: wat bepaalt of jongeren met ASS succesvol kunnen deelnemen aan de arbeidsmarkt? Hun onderzoek, uitgevoerd in samenwerking met BuSO Ter Engelen en met steun van werkgevers, leerkrachten en jongeren zelf, legt niet alleen obstakels bloot, maar ook een onbenut arbeidspotentieel.

Een mismatch die kansen kost

Jongeren met ASS hebben vaak sterke detailgerichtheid, analytisch vermogen en doorzettingskracht. Toch botsen ze op obstakels zoals beperkte sociale vaardigheden, problemen met executieve functies en een gebrek aan begeleiding.

Dat vertaalt zich in harde cijfers: waar de werkloosheidsgraad in België gemiddeld 11% bedraagt, ligt die bij personen met ASS tussen 70 en 90%.

“Het gaat hier niet om onwil of onkunde,” benadrukken Corstjens en Sedola. “Het probleem zit vooral in de kloof tussen wat jongeren kunnen en hoe de arbeidsmarkt hen ziet.”

Kaarten als kompas

Om oorzaken én oplossingen beter te begrijpen, deden de studenten zowel literatuuronderzoek als praktijkgericht onderzoek in het buitengewoon secundair onderwijs. Ze observeerden jongeren, namen vragenlijsten af en spraken met leerkrachten en professionals.

Daaruit groeiden de executieve functiekaarten. Deze visuele hulpmiddelen helpen jongeren inzicht te krijgen in hun vaardigheden, zoals plannen en organiseren. Ook leerkrachten en begeleiders krijgen zo een praktisch middel om talenten te versterken en knelpunten te bespreken.

Door de kaarten te gebruiken tijdens stages en in de klaspraktijk werd duidelijk hoe jongeren zichzelf inschatten tegenover hoe leerkrachten hen zien. Het leverde waardevolle gespreksstof op en hielp om sterktes te erkennen én zwaktes gericht aan te pakken.

Een systeem dat wringt

De huidige maatregelen – individueel maatwerk en collectief maatwerk – bieden wel kansen, maar sluiten niet goed op elkaar aan. Individueel maatwerk zet in op loon- en begeleidingspremies voor werkgevers. Collectief maatwerk biedt tijdelijke trajecten, maar de doorstroming naar regulier werk verloopt moeizaam.

Daarbovenop ontbreekt structurele samenwerking tussen onderwijs, arbeidsmarkt en overheid. Jongeren vallen daardoor tussen de mazen van het net.

SDG’s als leidraad

De bachelorproef verbindt de problematiek expliciet met de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. SDG 3 (goede gezondheid en welzijn) en SDG 8 (waardig werk en economische groei) zijn rechtstreeks in het geding.

Een job is meer dan inkomen. Het geeft structuur, eigenwaarde en sociale verbondenheid. Door jongeren met ASS uit te sluiten, verliezen we niet enkel economische waarde, maar ook menselijk potentieel.

Stemmen uit de praktijk

Uit interviews met jongeren zelf klonk vaak dezelfde boodschap: het verlangen naar een eerlijke kans. Eén van hen zei:
“Ik weet dat ik traag opstart, maar als ik mijn routine vind, werk ik sneller en preciezer dan de meesten. Alleen moet iemand mij die tijd geven.”

Ook werkgevers gaven aan dat de koudwatervrees groot is. Onbekend maakt onbemind. Maar daar waar wél kansen geboden werden, bleken de resultaten verrassend positief.

Een oproep tot actie

Uit zowel literatuur als praktijk blijkt dat executieve functies, zoals plannen en organiseren, doorslaggevend zijn voor arbeidsparticipatie. Jongeren met ASS zijn sterker voorbereid wanneer deze functies expliciet ondersteund worden – bijvoorbeeld met visuele kaarten en duidelijke feedback.

De conclusie van de bachelorproef is duidelijk: arbeidsparticipatie van jongeren met ASS vraagt maatwerk, samenwerking en durf. Werkgevers die bereid zijn om voorbij stereotypen te kijken, ontdekken loyale en competente medewerkers. Onderwijs en beleid moeten de transitie beter ondersteunen met praktische tools, zoals de ontwikkelde kaarten.

Corstjens en Sedola vatten het treffend samen:
“We moeten stoppen met kijken naar wat jongeren met ASS niet kunnen, en beginnen bouwen op wat ze wél te bieden hebben.”

Van scriptie naar maatschappelijke hefboom

Arbeidsparticipatie bij jongeren met ASS hangt samen met persoonlijke competenties, ondersteunende omgevingen en inclusief beleid. Met gerichte ondersteuning en samenwerking kunnen we ervoor zorgen dat jongeren met ASS hun talenten inzetten op de arbeidsmarkt — en tegelijk hun welzijn en maatschappelijke integratie versterken.

Wat begon als een academische opdracht, groeide uit tot een maatschappelijk pleidooi. De bachelorproef toont dat kleine aanpassingen grote effecten kunnen hebben. Het vraagt geen revolutie, wel erkenning, begrip en samenwerking.

In een arbeidsmarkt die snakt naar talent, ligt de sleutel misschien dichterbij dan we denken – bij jongeren die al te vaak onzichtbaar blijven.

 

Praktijkonderzoek – Executieve functiekaarten