Worden digitale memes straks cultureel erfgoed?
Elke dag creëren we miljarden digitale objecten: teksten, foto’s, video’s, memes en games. Samen vormen ze een digitale cultuur die twee kanten heeft: het digitale aspect – alles wat via een scherm zichtbaar of hoorbaar is – en het culturele aspect, dat laat zien hoe we communiceren, ons identificeren en cultuur beleven. Van memes tot online protestacties, van virtuele kunst tot games: digitale cultuur is overal en weerspiegelt onze samenleving.
Van viraal op het internet tot erfgoedobject
Niet alles wat digitaal is, wordt automatisch erkend als erfgoed. Wat vandaag triviaal lijkt, kan morgen historisch relevant blijken: online discussies tijdens verkiezingen, digitale protesten of vroege AI-kunst. Erfgoed ontstaat pas wanneer we iets waardevol achten en willen bewaren voor toekomstige generaties. Het is een sociaal construct waarin musea, archieven en bibliotheken actief bepalen wat blijft en wat verdwijnt. Al in 2003 erkende UNESCO digitaal cultureel erfgoed als volwaardig onderdeel van ons collectieve geheugen.
Verlies en vluchtigheid: de uitdaging van born-digital erfgoed
Digitale objecten zijn vluchtig en afhankelijk van technologie en platforms die snel verouderen. Waar een schilderij of monument eeuwen kan overleven, kan een meme of TikTok-video morgen al verdwenen zijn. Juist deze dynamiek maakt digitale cultuur kwetsbaar én betekenisvol.
Erfgoed begint met waardering
Steeds meer erfgoedinstellingen onderzoeken hoe digitale creaties ons collectieve geheugen kunnen verrijken. Digitale bronnen leggen sporen vast van online gemeenschappen, activisme en alledaagse cultuur, nog vóór ze dreigen te verdwijnen. Zo verzamelt KADOC nieuwe informatie door het betrekken van digitale stemmen, experimenteert Amsab-ISG met participatieve verzamelmodellen, en bouwde de Universiteit Antwerpen een digitaal COVID-archief.
Ook musea tonen groeiende interesse in digitale cultuur. Het MoMA in New York erkent de culturele waarde van videogames en emoji’s, terwijl Design Museum Gent via Studio Digitaal born-digital ontwerpen verzamelt en documenteert, inclusief hun context, gebruik en ecosysteem. Het Huis van Alijn verwerkt socialmediaposts in tentoonstellingen zoals À votre santé!, en iMAL in Brussel ondersteunt experimentele digitale kunstpraktijken.
Daarnaast ontstaan er samenwerkingsprojecten die focussen op duurzame bewaring van webcontent. Denk aan initiatieven onder leiding van TRACKS, het praktijknetwerk Sociale Media Archiveren, en federale projecten zoals KBR’s PROMISE-project, die workflows ontwikkelen voor digitale archivering. Zo bewaart het Letterenhuis het digitale archief van theatergezelschap Studio ORKA, inclusief hun websites en socialmediakanalen.
Samen tonen deze initiatieven aan dat digitaal erfgoed pas echt waardevol wordt wanneer het actief wordt gewaardeerd, onderzocht en gepresenteerd.
Van scrollen naar archief
Verzamelen geeft waardering vorm, maar digitaal erfgoed is te vluchtig om passief te bewaren. Daarom zijn proactieve strategieën zoals web harvesting, API-captatie en nauwe samenwerking met makers cruciaal.
Born-digital objecten brengen echter nieuwe uitdagingen. Juridische en ethische kwesties zoals auteursrechten, privacy en platformregels maken verzamelen complex. Sociale mediaposts of interactieve websites zijn onlosmakelijk verbonden met hun platform, interface en gebruikerservaring. Zonder aangepaste infrastructuur, opslag en metadata dreigen collecties betekenisloos te worden.
Bewaren is meer dan een harde schijf
Digitale collecties maken het mogelijk om e-books, podcasts of luisterboeken op te nemen in het cultureel geheugen. Zo breidt de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience haar collectie actief uit met digitale publicaties, waardoor het bereik en de toegankelijkheid vergroot worden. Digitale opslag vereist echter permanente serverinfrastructuur, hoge kosten en veel energie; alternatieven zoals tape-opslag zijn duurzamer, maar minder dynamisch.
Bewaren gaat veel verder dan het opslaan van bestanden. Digitale kunst, zoals installaties van Geert Mul, laat zien hoe de oorspronkelijke ervaring afhangt van specifieke software, sensoren of projectoren. Om die beleving te behouden, is meer nodig dan technische opslag: documentatie, samenwerking met kunstenaars en technieken zoals migratie of emulatie zijn essentieel. Zo wordt bewaren een actieve praktijk waarbij niet alleen bestanden, maar ook de technologische, sociale en esthetische context veiliggesteld wordt. Een website van tien jaar geleden kan vandaag onbruikbaar zijn door verouderde functies of ontbrekende context.
Projecten zoals De Digitale Stad Herleeft tonen dat digitaal erfgoed pas tot leven komt wanneer oude online gemeenschappen herbeleefd worden. Context en presentatie zijn cruciaal om betekenis te behouden.
Van collectie tot beleving
De kwetsbaarheid van digitale opslag roept een belangrijke vraag op: is data die technisch wel bewaard is, maar niet meer toegankelijk of bruikbaar, nog erfgoed? Presentatie speelt daarom een sleutelrol.
In Vlaanderen experimenteren Erfgoedplus, Erfgoedinzicht en het Virtueel Museum van Vlaanderen met digitale collecties via nieuwe platforms. Musea ontwikkelen interactieve presentaties, van AR/VR-toepassingen tot gamification. Studio Digitaal van Design Museum Gent combineert co-creatie met storytelling, terwijl Bozar Arcade digitale cultuur koppelt aan beleving.
Het publiek verwacht meer dan statische kopieën: context, interactie en gebruikservaring zijn cruciaal. Daarom zijn technieken zoals emulatie en interactieve reconstructies nodig om de originele werking en esthetiek te behouden. Digitale collecties worden zo levende ruimtes waarin publiek, makers en onderzoekers samen betekenis creëren.
Keuzes van vandaag, geheugen van morgen
Een verdwenen website, verwijderde video of update kan onherroepelijk cultureel verlies betekenen. Digitale erfgoedzorg is een voortdurende verantwoordelijkheid, zichtbaar in nationaal, Europees en internationaal beleid. Samenwerking is cruciaal: erfgoedinstellingen, technici, beleidsmakers en makers moeten gezamenlijk nadenken over ons digitale geheugen.
Bij digitale objecten vervaagt de klassieke scheiding tussen waarderen, verzamelen, bewaren en presenteren: verzamelen impliceert waardering, presentatie stelt eisen aan bewaring. Beslissingen over deze stappen bepalen welke digitale verhalen overleven, terwijl sensibilisatie helpt om waarde al vroeg te herkennen.
De vraag dringt zich op, ondanks de relevantie van digitale cultuur: is het verantwoord om terabytes aan content te verzamelen waarvan de toekomstige waarde onzeker is?
Niet elk object kan of moet worden bewaard, maar bewuste keuzes zijn essentieel. Instellingen moeten daarbij balanceren tussen representativiteit en haalbaarheid. Enerzijds willen ze een breed beeld van digitale cultuur vastleggen, anderzijds zijn technische, ecologische en financiële beperkingen groot. Digitale erfgoedzorg is een doorlopend proces van keuzes, herwaarderingen en interpretaties.
Bibliografie
Bibliografie
Achiam, Marianne, Michael Haldrup, en Kirsten Drotner. 2021. Experimental Museology: Institutions, Representations, Users. 1ste dr. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780367808433.
Archives de Quarantaine Archief. 2020. ‘Vanuit hun kot @UAntwerpen’. https://archivesquarantainearchief.be/fr/2020/04/10/vanuit-hun-kot-uant….
Arrigoni, Gabi, en Joel McKim. 2024. ‘Experimentation and Collecting Practice: Balancing Flexible Policies and Accountability in Developing Born-Digital Museum Collections’. Museum Management and Curatorship 39 (3): 317-34. https://doi.org/10.1080/09647775.2022.2133782.
Bakkali, Lina El, Stefan Grommen, Inass Mouhamou, Lisa Lefèvre, en Pieterjan Huyghebaert. 2024. ‘Liveblog - Wereldwijd computerpannes na foute update: systemen herstellen zich langzaamaan, 4.300 vluchten geannuleerd’. Nieuwspagina. vrtnws.be, juli 19. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/07/19/it-problemen-bij-nmbs-aankoop-v….
Baricco, Alessandro. 2018. The Game. Einaudi.
BELSPO. 2019. ‘Over DIGIT’. Overheid. https://www.belspo.be/belspo/digit/about_nl.stm.
Blake, Janet. 2015. International Cultural Heritage Law. Oxford University Press.
Brandellero, Amanda, Susanne Janssen, Sara Cohen, en Les Roberts. 2014. ‘Popular Music
Heritage, Cultural Memory and Cultural Identity’. International Journal of Heritage Studies 20 (3): 219-23. https://doi.org/10.1080/13527258.2013.821624.
Breton, Thierry. 2021. ‘Commission Recommendation on a common European data space for cultural heritage’. Conference paper presented bij The European Commission, Brussel. november 10.
Brügger, Niels. 2016. ‘Digital Humanities in the 21st Century: Digital Material as a Driving Force’. Digital Humanities Quarterly 10.
Cameron, Fiona R. 2021. The Future of Digital Data, Heritage and Curation: In a More-than-Human World. 1ste dr. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003149606.
Capurro, Carlotta. 2024. ‘Digitality as a Cultural Policy Instrument: Europeana and the Europeanisation of Digital Heritage’. In Critical Heritage Studies and the Futures of Europe, onder redactie van Rodney Harrison, Nélia Dias, en Kristian Kristiansen. UCL Press. https://www.jstor.org/stable/jj.3385987.23.
Capurro, Carlotta, Gertjan Plets, en Jaap Verheul. 2024. ‘Digital Heritage Infrastructures as Cultural Policy Instruments: Europeana and the Enactment of European Citizenship’. International Journal of Cultural Policy 30 (3): 304-24. https://doi.org/10.1080/10286632.2023.2193401.
Carroll, Stephanie Russo, Ibrahim Garba, Oscar L. Figueroa-Rodríguez, e.a. 2020. ‘The CARE Principles for Indigenous Data Governance’. Data Science Journal 19 (november): 43. https://doi.org/10.5334/dsj-2020-043.
‘Charter on the Preservation of the Digital Heritage’. 2003. UNESCO. Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, 2003. https://ich.unesco.org/en/convention.
Cook, Sarah. 2007. ‘Online Activity and Offline Community: Cultural Institutions and New Media Art’. In Theorizing Digital Cultural Heritage: A Critical Discourse, onder redactie van Fiona Cameron en Sarah Kenderdine. The MIT Press. https://doi.org/10.7551/mitpress/9780262033534.001.0001.
Corijn, Eric, Tobias De Pessemier, Veerle Devos, Duchamps Helga, en Barbara Van Hoestenberghe. 2002. Alledaags is niet gewoon: reflecties over volkscultuur en samenleven. Onderzoek. Koning Boudewijnstichting.
‘Council of Europe Framework Convention on the Value of Cultural Heritage for Society’. 2005. Faro.
Cowie, Sarah, en Michael A. Di Giovine. 2014. ‘Definitional Problem of Patrimony and Futures of Cultural Heritage’. Anthropology News, nr. 55
Da Silva, Ana Claudia Costa, Tatiana Aires Tavares, en Valeria Goncalves Soares. 2013. ‘Management of Intagible Cultural Heritage in Digital Media Using Pamin’. 2013 IEEE International Conference on Multimedia and Expo Workshops (ICMEW), juli, 1-6. https://doi.org/10.1109/ICMEW.2013.6618425.
Da Silva, Wellington. 2024. ‘Why Digital Preservation Should Be Treated as Public Policy’. Collections: A Journal for Museum and Archives Professionals 20 (4): 580-98. https://doi.org/10.1177/15501906241256147.
Decreet betreffende het onroerend erfgoed, Vlaamse codex (2013). https://www.onroerenderfgoed.be/huidige-regelgeving.
Decreet houdende de ondersteuning van cultureelerfgoedwerking, Vlaamse codex (2021).
Decreet over de ondersteuning van de professionele kunsten, Vlaamse codex (2021).
Decreet tot structurele subsidiëring van kernorganisaties om de digitale transformatie van de cultuursector aan te sturen, Vlaamse codex (2023).
Denard, Hugh. 2012. ‘London Charter’. LC londencharter. https://www.london- charter.org/introduction.html.
Design Museum Gent. z.d.-a. ‘CHAI-T: Cultural Heritage AI Translator’. Design Museum Gent. Geraadpleegd 6 juni 2025. https://www.designmuseumgent.be/studios/studio-digitaal/networks/chai-t.
Design Museum Gent. z.d.-b. ‘De collectie breekt uit zijn voegen: Een collectie-API voor iedereen’. Design Museum Gent. Geraadpleegd 6 juni 2025. https://www.designmuseumgent.be/studios/studio-digitaal/networks/api.
Design Museum Gent. z.d.-c. ‘Glossarium: Studio digitaal: gebruikte terminologie’. Design Museum Gent. Geraadpleegd 6 juni 2025. https://www.designmuseumgent.be/studios/studio-digitaal/networks/chai-t.
Design Museum Gent. z.d.-d. ‘Studio Digitaal: Een onderzoek naar de impact van digitale technologie’. Design Museum Gent. Geraadpleegd 30 juli 2025. https://www.designmuseumgent.be/studios/studio-digitaal.
Desvallées, André, en François Mairesse, red. 2010. Key Concepts of Museology. Armand Colin.
Dictionary.com. 2025. ‘Memes dictionary’. Dictionary.com. https://www.dictionary.com/e/memes/. Digital Curation Centre. 2004. ‘What is digital curation?’ DCC. https://www.dcc.ac.uk/about/digital-curation.
‘Directive on Copyright in the Digital Single Market’. 2019. The European Parliament and the Council of the Europian Union. Directoraat-generaal Communicatie. z.d. ‘Wetgeving digitale diensten’. Europese Commissie. https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/e….
ECHOES. z.d. ‘ECCCH: The Cultural Heritage Cloud’. ECHOES. Geraadpleegd 4 juni 2025. https://www.echoes-eccch.eu/.
‘Eindrapport Business Case “Een digitale basisinfrastructuur voor de duurzame omgang met digitale collecties”’. 2022. Digitaal Vlaanderen, november 25.
Esmans, Debbie, en Dirk De Wit. 2006. E-cultuur Bouwstenen voor praktijk en beleid. Departement Cultuur, Jeugd en Media. https://www.vlaanderen.be/publicaties/e-cultuur-bouwstenen-voor-praktij….
Ethische code voor musea. 2006. Aanbeveling. ICOM.
European Commission. Directorate General for Communications Networks, Content and
Technology. 2022. Opportunities and Challenges of Artificial Intelligence Technologies for the
Cultural and Creative Sectors. Publications Office. https://data.europa.eu/doi/10.2759/144212.
European Commission. Directorate General for Education, Youth, Sport and Culture. 2019.
European Framework for Action on Cultural Heritage. Publications Office. https://data.europa.eu/doi/10.2766/949707.
European Union. 2020. ‘Europeana strategy 2020-2025’. Publications Office of the European Union in Luxembourg. https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/2174be9e-ac58-….
European Union. 2025. ‘Timeline of Digitisation and Online Accessibility of Cultural Heritage’.
European Union. https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/timeline-digitisation-….
Europese Commissie. 2023. ‘European strategy for data: Data Governance Act becomes applicable’. Europese Commissie. https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/european-strategy-data-da….
FAAM Vlaanderen. z.d. ‘Ontdek’. FAAM Vlaanderen. Geraadpleegd 6 juni 2025. https://www.faam.vlaanderen/nl.
Fabre, Rik. 2022. ‘Naar een slagkrachtige cultuursector in digitale tijden: Een visie op de digitale transformatie van de cultuursector’. Vlaamse overheid, december 23.
Faro. 25 februari. ‘Praktijkdag: Hoe verzamel je digitale cultuur?’ Fysiek. https://faro.be/blogs/katrijn-dhamers/hoe-verzamel-je-digitale-cultuur.
Fierens, Wout. 2009. ‘OpenStructures (OS) 2009: Thomas Lommée BE’. Design Museum Gent. https://www.designmuseumgent.be/object/openstructures-os.
Fouseki, Kalliopi. 2022. Heritage Dynamics: Understanding and adapting to change in diverse heritage contexts. UCL Press.
Gatz, Sven. 2018. ‘Visienota: Een Vlaams cultuurbeleid in het digitale tijdperk’. Departement Cultuur, Media en jeugd.
Gennez, Caroline. 2024. ‘Beleidsnota 2024-2029 Cultuur’. Vlaams parlement, november 15.
Ghaith, Al-Ani. 2025. ‘Archiveren van de website en sociale media van Studio ORKA’. Tracks -
Toolbox & Richtlijnen voor Archief- en Collectiezorg in de Kunstensector, juli 17. https://www.projecttracks.be/praktijkvoorbeelden/archiveren-van-de-webs….
Giannini, Tula, en Jonathan Bowen. 2023. ‘Global Cultural Conflict and Digital Identity:Transforming Museums’. Heritage 6 (2): 1986-2005. https://doi.org/10.3390/heritage6020107.
Giombini, Lisa. 2020. ‘Everyday Heritage and Place- Making’. Aesthetic Crossroads 2, 9, nr. 2: 50-61.
GOFAIR. 2016. ‘FAIR principles’. https://www.go-fair.org/fair-principles/.
Grijzenhout, F., red. 2007. Erfgoed: de geschiedenis van een begrip. Reeks Nederlandse begripsgeschiedenis. Amsterdam University Press.
‘Guidelines For the Selection Of Digital Heritage For Long-Term Preservation’. 2021. UNESCO, IFLA, ICA en ICOM.
Haan, Tjarda de, Robert Jansma, en Paul Vogel. 2017. ‘DIY Handboek voor Webarcheologie’.
Handler, Richard. 2015. ‘Cultural Heritage, Patrimony, and Repatriation’. In Emerging Trends in the Social and Behavioral Sciences, 1ste dr., onder redactie van Robert A Scott en Stephan M
Kosslyn. Wiley. https://doi.org/10.1002/9781118900772.etrds0061.
Harrison, Rodney. 2012. Heritage: Critical approaches. Routledge.
Harrison, Rodney, Nélia Dias, en Kristian Kristiansen. 2023. ‘Introduction’. In Critical Heritage Studies and the Futures of Europe. UCL Press. https://www.jstor.org/stable/jj.3385987.23.
Hartog, François. 2017. ‘Patrimoine, histoire et présentisme’. Vingtième Siècle. Revue d’histoire N° 137 (1): 22-32. https://doi.org/10.3917/ving.137.0022.
Heinich, Nathalie. 2020. ‘A Pragmatic Redefinition of Value(s): Toward a General Model of Valuation’. Theory, Culture & Society 37 (5): 75-94. https://doi.org/10.1177/0263276420915993.
Higgins, Sarah. 2008. ‘The Dcc Curation Lifecycle Model’. Proceedings of the 8th ACM/IEEE-CS Joint Conference on Digital Libraries, juni 16, 453-453. https://doi.org/10.1145/1378889.1378998.
Huis van Alijn. 2025. ‘Proost!’ Huis van Alijn. https://huisvanalijn.be/fr/evenements/a-votre-sante.
Hupperetz, Wilhelmus Michaël Hubertus. 2022. Museums, Heritage, and Digital Curation: Theory and Practice at the Allard Pierson. Sidestone Press.
Huygens, Ils. 2024. ‘Let me be your guide: Mediakunst in Vlaanderen’. kunstenpunt, oktober 29. https://www.kunsten.be/nu-in-de-kunsten/mediakunst-in-vlaanderen-een-hy….
ICOM. 2023. ‘Officiële Nederlandse vertaling internationale museumdefinitie’. ICOM international council of Museums Nederland, oktober 11. https://icom.nl/nl/over-icom/nieuws/2023-10-11-officiele-nederlandse-ve….
ICOM Prague 2022. 2022. ‘ICOM Prague 2022’. https://prague2022.icom.museum/.
iMAL. z.d. ‘Over ons’. iMAL. Geraadpleegd 29 juli 2025. https://www.imal.org/nl/over-imal.
Jambon, Jan. 2019. ‘Beleidsnota 2019-2024 Cultuur’. Vlaams parlement, november 8.
Jambon, Jan. 2021. Strategische Visienota Cultureel Erfgoed. maart 31.
KADOC. Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving. 2024a.
‘Archiveren van sociale media’. KADOC. Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie,
Cultuur en Samenleving. https://kadoc.kuleuven.be/8_projecten/2020/2020_01_social_media.
KADOC. Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving. 2024b. ‘Website-archivering @KADOC’. KADOC. Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie,
Cultuur en Samenleving. https://kadoc.kuleuven.be/2_erfgoed/21_onserfgoed/website-archivering.
KBR. z.d. ‘Project PROMISE’. Nationale wetenschappelijke bibliotheek. KBR. Geraadpleegd 29 juli 2025. https://www.kbr.be/nl/projecten/project-promise/.
Kenderdine, Sarah. 2021. ‘Experimental Museology: Immersive Visualisation and Cultural (Big)
Data’. In Experimental Museology: Institutions, Representations, Users, 1ste dr., door Marianne Achiam, Michael Haldrup, en Kirsten Drotner. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780367808433.
Kroes, Neelie. 2011. Aanbeveling van de Commissie betreffende de digitalisering en online-toegankelijkheid van cultureel materiaal en digitale bewaring. Publicatieblad van de Europese Unie.
Levy, Anna. 2023. ‘Gamers on Roblox, Final Fantasy, The Sims and more are bringing activism to the virtual world’. ABC News, november 9. https://www.abc.net.au/news/2023-11-10/virtual-protest-activism-in-vide….
Macdonald, Sharon. 2013. Memorylands. 0 dr. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203553336.
Magnus, Bart. z.d. ‘Preserveren van digitale kunst: uitdagingen en oplossingen uit de praktijk’.
Tracks - Toolbox & Richtlijnen voor Archief- en Collectiezorg in de Kunstensector. Geraadpleegd 5 augustus 2025. https://www.projecttracks.be/praktijkvoorbeelden/preserveren-van-digita….
Magnus, Bart, Matthias Priem, Nastasia Vanderperren, Peter Vanden Berghe, Ellen Van Keer, en Rony Vissers. 2025. ‘Metadata creëren en verrijken met behulp van artificiële intelligentie bij meemoo’. meemoo, mei 14. https://kennisbank.meemoo.be/inzichten-en-praktijk/metadata- cre%C3%ABren-en-verrijken-met-behulp-van-artifici%C3%ABle-intelligentie-bij-meemoo.
meemoo. 2023. ‘Beheersovereenkomst met Vlaamse overheid goedgekeurd: onze plannen voor 2024 en 2025’. meemoo, december 22. https://meemoo.be/en/news/management- agreement-with-flemish-government-approved-our-plans-for-2024-and-2025.
meemoo. 2025. ‘Digitale verhalen bouwen in IIIF’. meemoo, maart 31. https://kennisbank.meemoo.be/inzichten-en-praktijk/digitale-verhalen-bo….
‘Memory of the World | UNESCO’. z.d. Geraadpleegd 28 december 2023. https://www.unesco.org/en/memory-world?hub=1081.
MoMa. 2016. ‘Inbox: The Original Emoji, by Shigetaka Kurita’. MoMa. https://www.moma.org/calendar/exhibitions/5453.
MoMa. 2022. ‘Never Alone: Video Games and Other Interactive Design’. MoMa. https://www.moma.org/calendar/exhibitions/5453.
‘Montreal Declaration for a Responsible Development of Artificial Intelligence’. 2018.
Morse, Nuala, Bethany Rex, en Sarah Harvey Richardson. 2018. ‘Editorial: Methodologies for
Researching the Museum as Organization’. Museum and Society 16 (2): 112-23. https://doi.org/10.29311/mas.v16i2.2810.
Neely, Liz, Anne Luther, en Chad Weinard. 2019. Cultural Collections as Data: Aiming for Digital
Data Literacy and Tool Development. februari. Neely, Liz, Luther, Anne and Weinard, Chad.
"Cultural Collections as Data: Aiming for digital data literacy and tool development." MW19: MW 2019. Published February 1, 2019. ConsultedFebruary 3, 2019. https://mw19.mwconf.org/paper/cultural-collections-as-data-aiming-for-d….
Nicolic Deric, Tamara, Jorijn Neyrinck, Eveline Seghers, en Evdokia Tsakiridis. 2020. Museums and Intangble Cultural Heritage: Towards a third space in the heritage sector. A companion to discover transformative heritage practices for the 21st century. Werkplaats immaterieel erfgoed.
Nikolaou, Polina. 2024. ‘Museums and the Post-Digital: Revisiting Challenges in the Digital Transformation of Museums’. Heritage 7 (3): 1784-800. https://doi.org/10.3390/heritage7030084.
Nora, Pierre. 1986. ‘Présentation’. In Les Lieux de Mémoire. Gallimard.
‘Ontwerpprogramma Digitale Transformatie van de Cultuursector 2025-2029’. 2024. Departement Cultuur, Jeugd en Media.
‘Operational Guidelines on the Implementation of the Convention in the Digital Environment’. 2017. Conference paper presented bij Conference of Parties to the 2005 Convention on the
Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions at its sixth session, Paris.
‘Outcomes of UNESCO Policy Dialogue Documentary heritage at risk: Policy gaps in digital preservation (2021)’. 2021. Conference paper presented bij Policy Dialogue Documentary heritage at risk, Virtual Policy Dialogue event.
‘Paris Call: Software Source Code as Heritage for Sustainable Development’. 2018. UNESCO, Memory of the World.
‘Recommendation Concerning the Preservation of, and Access to, Documentary Heritage Including in Digital Form; 2016’. 2015. UNESCO.
‘Recommendation on the ethics of artificial intelligence’. 2021. Conference paper presented bij The General Conference of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, Paris. rhizome. z.d. ‘#behoud’. rhizome.org. Geraadpleegd 4 juni 2025. https://rhizome.org/tags/preservation/.
Robinson, Helena. 2012. ‘Remembering Things Differently: Museums, Libraries and Archives as
Memory Institutions and the Implications for Convergence’. Museum Management and Curatorship 27 (4): 413-29. https://doi.org/10.1080/09647775.2012.720188.
Saenko, Alina. 2025. ‘OpenRefine – een tool voor data-cleaning.’ meemoo. https://kennisbank.meemoo.be/inzichten-en-praktijk/openrefine-een-tool-….
Schalck, Mariska. 2025. ‘AI-beelden van Studio Ghibli veroveren het internet, is de hype wel zo onschuldig? “We betalen de ware prijs niet”’. vrtnws, april 1. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2025/04/01/studio-ghibli-trend/.
Smith, Laurajane. 2006. Uses of heritage. Routledge.
Strategische Adviesraad voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media (SARC). 2023. ‘Memorandum 2024-2029’. Bart Dierick, december. https://socius.be/memorandum-2024-2029-van-de-
strategische-adviesraad-voor-cultuur-jeugd-sport-en-media-sarc/.
‘The Seville Principles International principles of Virtual Archeology’. 2017. ICOMOS General Assembly.
tracks. z.d. ‘Born digital’. Toolbox & Richtlijnen voor Archief- en Collectiezorg in de Kunstensector. https://www.projecttracks.be/glossarium/born-digital.
Van D’huynslager, Olivier. z.d. ‘Het connectivistisch museum: Een onderzoek naar de rol van netwerktechnologie en het museum’. Design Museum Gent. Geraadpleegd 6 juni 2025. https://www.designmuseumgent.be/studios/studio-digitaal/networks.
Van D’Huynslager, Olivier. z.d. ‘ZOOM / RESOLUTION / SERVER-SIDE DECAY’. Design Museum Gent. Geraadpleegd 6 juni 2025. https://www.designmuseumgent.be/studios/studiodigitaal/permacomputatie/….
Vanderperren, Nastasia, en Emanuel Lorrain. z.d. ‘Disk images als oplossing voor informatieverlies bij beschrijfbare cd’s of dvd’s’. Tracks - Toolbox & Richtlijnen voor Archief- en
Collectiezorg in de Kunstensector. Geraadpleegd 5 augustus 2025. https://www.projecttracks.be/overzicht-toolbox/digitaal-bewaren/disk-im….
Vlaanderen. z.d. ‘OSLO’. Overheid. Geraadpleegd 30 mei 2025. https://www.vlaanderen.be/digitaal-vlaanderen/onze-diensten-en-platform….
Vlaanderen: Departement Cultuur, Jeugd & Media. z.d.-a. ‘Residenties digitale cultuur’. Overheid. https://www.vlaanderen.be/cjm/nl/cultuur/digitale-transformatie/residen….
Vlaanderen: Departement Cultuur, Jeugd & Media. z.d.-b. ‘Vlaamse erfgoeddatabanken’. https://www.vlaanderen.be/cjm/nl/cultuur/digitale-transformatie/program….
Vuijlsteke, Carlo, Isabelle De Voldere, Jessy Siongers, e.a. 2023. Digitale transformatie van de culturele en creatieve sectoren ter voorbereiding van het Belgisch EU-voorzitterschap 2024. Eindrapport. Departement Cultuur, Jeugd en Media. IDEA Consult, UGent, publiq.
Waller, David S., en Helen J. Waller. 2021. ‘Heritagisation of Pop Culture by Museums and an Analysis of Visitor Feedback’. Arts and the Market 11 (3): 258-74. https://doi.org/10.1108/AAM-08-2020-0026.
Wayback Machine van het Internet Archive. z.d. ‘About the Internet Archive’. https://archive.org/about/.
Webarchive UNESCO. z.d. ‘Concept of Digital Heritage’. Webarchive UNESCO. Geraadpleegd 5 mei 2025. https://webarchive.unesco.org/web/20230616073538/https://en.unesco.org/….
Wilkinson, Mark D., Michel Dumontier, IJsbrand Jan Aalbersberg, e.a. 2016. ‘The FAIR Guiding
Principles for Scientific Data Management and Stewardship’. Scientific Data 3 (1): 160018. https://doi.org/10.1038/sdata.2016.18.
Zuanni, Chiara. 2021. ‘Theorizing Born Digital Objects: Museums and Contemporary Materialities’. Museum and Society 19 (2): 184-98. https://doi.org/10.29311/mas.v19i2.3790.
