Onderzoek naar zij-instromers in de pers: aanwinst of extra last in het onderwijs?
“Zij-instromers worden op verschillende manieren in beeld gebracht in de pers, zowel positief als negatief,” zegt Charlotte Wright, masterstudente journalistiek aan de KU Leuven. Voor haar masterproef onderzocht ze hoe zij-instromers worden voorgesteld in de Vlaamse nieuwsmedia. “Soms worden ze gezien als een extra belasting binnen het onderwijs, maar andere keren als een echte aanwinst.”
Met het aanhoudende lerarentekort groeit de nood aan creatieve oplossingen. Zij-instromers – mensen die de overstap maken van een ander beroep naar het onderwijs – worden steeds vaker genoemd als een van die oplossingen. Sinds de invoering van maatregelen rond het meenemen van anciën
niteit, onder voormalig minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA), is het aantal overstappers uit de privé gestegen. En dat blijft niet onopgemerkt in de media. Wright analyseerde persartikels uit de periode januari 2022 tot juli 2025 en kwam tot vier terugkerende frames: de uitvaller, de extra belasting, de meerwaarde en de betekeniszoeker.
Beter iemand voor de klas dan niemand?
Aan de ene kant tonen media een eerder negatief beeld. Veel zij-instromers zouden beginnen aan een loopbaan in het onderwijs zonder een realistisch beeld van wat het beroep inhoudt. “Zij-instromers worden vaak afgebeeld als mensen die de zwaarte van het beroep onderschatten en daarom snel weer afhaken. Het frame van ‘de uitvaller’ kwam regelmatig terug,” legt Wright uit.
Daarnaast komt ook het beeld naar voren dat zij-instromers een extra last vormen voor hun collega’s: “Ze hebben meestal geen lerarenopleiding gevolgd en doen vaak beroep op ervaren leerkrachten, wat de werkdruk voor die laatsten vergroot,” aldus de masterstudente. Bovendien wordt regelmatig gesuggereerd dat deze situatie ten koste zou gaan van de onderwijskwaliteit.
“De bestaande groep leerkrachten voelt veel druk. Zij moeten die mensen meenemen in het verhaal. Daar zijn geen uren voor, dus dat gebeurt tijdens de middagpauze of na de schooluren. Maar wij hebben ook recht op pauze.”
-De Standaard, 2024
Met open armen ontvangen
Maar het beeld is niet uitsluitend negatief. Veel artikels benadrukken ook de meerwaarde van zij instromers. “Door hun ervaring uit de privé kunnen ze vaak makkelijker de brug slaan tussen theorie en praktijk. Dat maakt hen waardevol in de klas,” zegt Wright. Ook tussen zij-instromers en collega’s kan een kruisbestuiving ontstaan waarbij ervaring en kennis worden uitgewisseld.
Daarnaast worden zij-instromers regelmatig voorgesteld als mensen die bewust kiezen voor meer maatschappelijke betekenis in hun werk. “Ze zoeken meer zingeving en vinden die vaak in het lesgeven.” In dit frame worden zij-instromers afgebeeld als geëngageerde mensen die écht een verschil willen maken.
“Tien jaar geleden maakte ik de overstap van de privésector naar het onderwijs. Ik wou een bijdrage leveren aan de toekomst van onze maatschappij, door jongeren te helpen hun potentieel te realiseren.”
-Het Laatste Nieuws, 2024
Media als beïnvloed
er
Het onderzoek van Wright zou het eerste zijn dat de framing van zij-instromers in de Vlaamse pers in kaart brengt. Ze geeft aan dat de manier waarop zij-instromers worden geportretteerd van belang is: media spelen een rol in het vormen van de publieke opinie en maatschappelijke perceptie. Die beeldvorming kan gevolgen hebben voor hoe zij-instromers worden gezien, maar ook voor de aantrekkelijkheid van het lerarenberoep in het algemeen.
Negatieve beeldvorming lijkt op het eerste gezicht vooral nadelig, maar het aankaarten van knelpunten binnen het systeem van zij-instroom kan ook constructief zijn. “Het is vooral belangrijk dat journalisten een genuanceerd beeld schetsen,” besluit de masterstudente. “Enerzijds om mensen te informeren, anderzijds om drempels zichtbaar te maken en het debat over oplossingen voor het lerarentekort te blijven voeden.”
Bibliografie
Algemeen Nederlands Woordenboek. (15 augustus 2025). Zijinstromer. ANW. https://anw.ivdnt.org/article/zijinstromer
Baden, C. (2020). Framing the News. In: K., Wahl-Jorgensen & T., Hanitzsch (eds.), The Handbook of Journalism Studies, pp. 229-245. Routledge.
Beaten, M., & Meeus, W. (2016). Training Second-Career Teachers: A Different Student Profile, A Different Training Approach? Educational Process: International Journal, 5(3), 173- 201. http://dx.doi.org/10.12973/edupij.2016.53.1
Boyd, D., Lankford, H., Loeb, S., & Wyckoff, J. (2002). Initial matches, transfers, and quits: Career decisions and the disparities in average teacher qualifications across schools. Unpublished manuscript, University of Albany, SUNY.
Boyd, D., Grossman, P., Ing, M., Lankford, H., Loeb, S., O’Brien, R., & Wyckoff, J. (2011). The effectiveness and retention of teachers with prior career experience. Economics of Education Review, 30(6), 1229-1241. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2011.08.004
Coe, K., Kuttner, P. J., Pokharel, M., Park-Ozee, D., & McKasy, M. (2020). The “Discourse of Derision” in News Coverage of Education: A Mixed Methods Analysis of an Emerging Frame. American Journal of Education, 126(3), 423–445. https://doi.org/10.1086/708251
Cohen, J. L. (2010). Teachers in the news: a critical analysis of one US newspaper's discourse on education, 2006–2007. Discourse: Studies in the cultural politics of education, 31(1), 105-119. https://doi.org/10.1080/01596300903465450
Commissie Beleidsevaluatie Lerarenopleidingen. (2013). Beleidsevaluatie lerarenopleidingen. Rapport van de Commissie Beleidsevaluatie Lerarenopleidingen. Vlaamse Regering.
Coppe, T., März, V., Coertjens, L., & Raemdonck, I. (2021). Transitioning into TVET schools: An exploration of second career teachers’ entry profiles. Teaching and Teacher Education, 101, Article 103317. https://doi.org/10.1016/j.tate.2021.103317
De Petter, L. (2024). Framing-analyse van het lerarentekort en de leraar in Vlaamse nieuwsmedia in 2023 [Masterproef, KU Leuven]. Teneo. https://repository.teneo.libis.be/delivery/DeliveryManagerServlet?dps_pid=IE21040005&
De Witte, K., De Cort, W., Tobback, I., Van Belle, J., Schelfhout, W., Tanghe, E., Smet, M., & Vansteenkiste, S. (2025). De in- en uitstroom in het lerarenberoep vanuit vergelijkend perspectief. Tweede deelrapportage omtrent de in- en uitstroom van zij-instromers met een lerarendiploma in het lerarenberoep. (Besteknummer: SBO/2023/01). Vlaamse Overheid, Beleidsdomein Onderwijs en Vorming.
De Witte, K. & Iterbeke, K. (2022). Het lerarentekort als katalysator voor onderwijshervormingen. Technical 2022/191, KU Leuven - Faculty of Economics and Business. https://feb.kuleuven.be/research/les/pdf/LES%202022%20-%20191%20lerarentekort.pdf
Entman, R. M. (1993). Framing: Toward clarification of a fractured paradigm. Journal of communication, 43(4), 51-58. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1993.tb01304.x
Entman, R. M., Matthes, J., & Pellicano, L. (2009). Nature, Sources and Effects of News Framing. In: K., Wahl-Jorgensen & T., Hanitzsch (eds.), The Handbook of Journalism Studies, pp. 175-190. New York: Routledge.
Etaamb. (6 februari 2007). Decreet betreffende de lerarenopleidingen in Vlaanderen. Etaamb. https://etaamb.openjustice.be/nl/decreet-van-15-december-2006_n2007035132.html
Gamson, W. A., & Modigliani, A. (1989). Media discourse and public opinion on nuclear power: A constructionist approach. American journal of sociology, 95(1), 1-37.
Haselkorn, D., & Hammerness, K. (2008). Encore Performances: Tapping the Potential of Midcareer and Second-Career Teachers. Woodrow Wilson National Fellowship Foundation (NJ1). https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED536872.pdf
Hogg, L., Elvira, Q., & Yates, A. (2023). What can teacher educators learn from career-change teachers’ perceptions and experiences: A systematic literature review. Teaching and Teacher Education, 132, 104208. https://doi.org/10.1016/j.tate.2023.104208
Indeed. (18 maart 2025). Wat is een zij-instromer en wat zijn de vereisten?. Indeed. https://nl.indeed.com/carrieregids/baan-vinden/wat-zij-instromer
Kenis, P., Michielsens, P., & van Andel, W. (2013). Kom op tegen Planlast!: Onderzoek naar initiatieven die de planlast [irriterende regeldruk] voor scholen en leerkrachten in het leerplichtonderwijs kunnen verminderen. Antwerp Management School. https://www.acodonderwijs.be/wp-content/uploads/2014/09/Kom-op-tegen-planlast.pdf
Laming, M. M., & Horne, M. (2013). Career change teachers: pragmatic choice or a vocation postponed? Teachers and Teaching: Theory and Practice, 19(3), 326–343. https://doi.org/10.1080/13540602.2012.754163
Liu, S.-H., & Tsao, S.-C. (2013). How did the meanings constructed by Taiwanese pre-service teachers from educational news media affect their beliefs? Educational Media International, 50(2), 135–147. https://doi.org/10.1080/09523987.2013.795353
Manssens, J., & Walgrave, S. (1998). Populair en/of kwaliteit?: de Vlaamse pers over de zaak-Dutroux. Departement Politieke en Sociale Wetenschappen, Universiteit Antwerpen. https://www.researchgate.net/profile/Stefaan-Walgrave/publication/267388823_Populair_enof_kwaliteit_De_Vlaamse_pers_over_de_zaak-Dutroux/links/546c69340cf2c4819f205bc3/Populair-en-of-kwaliteit-De-Vlaamse-pers-over-de-zaak-Dutroux.pdf
Nieuw-Vlaamse Alliantie. (21 maart 2023). Ben Weyts neemt extra initiatieven tegen lerarentekort. N-VA. https://www.benweyts.be/nieuws/ben-weyts-neemt-extra-initiatieven-tegen-lerarentekort
Nieuw-Vlaamse Alliantie. (29 augustus 2023). Recordaantal Vlamingen maakt overstap van privé naar onderwijs. N-VA. https://www.benweyts.be/nieuws/recordaantal-vlamingen-maakt-overstap-van-prive-naar-onderwijs
Pan, Z., & Kosicki, G. M. (1993). Framing analysis: An approach to news discourse. Political Communication, 10(1), 55–75. https://doi.org/10.1080/10584609.1993.9962963
Shine, K. (2015). Reporting the ’exodus’ : news coverage of teacher shortage in Australian newspapers. Issues in Educational Research, 25(4), 501–516.
Shine, K. (2018). Reporting education: How can we do it better?. Asia Pacific Media Educator, 28(2), 223-236. https://doi.org/10.1177/1326365X18805330
Spruyt, B., Van Den Borre, L., Van Droogenbroeck, F., Lemblé, H., Kavadias, D., & Siongers, J. (2021). TALIS 2018 Vlaanderen - Verdiepend rapport loopbanen. Vrije Universiteit Brussel. https://cris.vub.be/ws/portalfiles/portal/69635058/TALIS_2018_Verdiepend_rapport_Loopbanen.pdf
Spruyt, B., Van Droogenbroeck, F., Siongers, J., & Kavadias, D. (2023). Het lerarentekort kritisch bekeken vanuit internationaal vergelijkend perspectief. Tijdschrift voor Onderwijsrecht en Onderwijsbeleid, 2022 2023(september-oktober), 19-27.
Tigchelaar, A., Brouwer, N., & Vermunt, J. D. (2010). Tailor-made: Towards a pedagogy for educating second-career teachers. Educational Research Review, 5(2), 164–183. https://doi.org/10.1016/j.edurev.2009.11.002
Van Gorp, B. (2006). Een constructivistische kijk op het concept framing / A constructionist perspective on the concept of framing. Tijdschrift voor communicatiewetenschap, 34(3), 246-. https://doi.org/10.5117/2006.034.003.246
Van Gorp, B. (2007). Het reconstrueren van frames via inductieve inhoudsanalyse: uitgangspunten en procedures. KWALON (Amsterdam), 12(2). https://doi.org/10.5117/2007.012.002.005
Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding. (2024). Beroepen in cijfers: leerkracht kleuter- of lager onderwijs. VDAB. Geraadpleegd op 17 november 2024 via https://www.vdab.be/trendsdoc/beroepen/index.html
Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding. (17 november 2024). Beroepen in cijfers: leerkracht secundair onderwijs. VDAB. Geraadpleegd op 17 november 2024 via https://www.vdab.be/trendsdoc/beroepen/index.html
Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding. (2025). Beroepen in cijfers: leerkracht kleuter- of lager onderwijs. VDAB. Geraadpleegd op 17 augustus 2025 via https://www.vdab.be/trendsdoc/beroepen/index.html
Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding. (2025). Beroepen in cijfers: leerkracht secundair onderwijs. VDAB. Geraadpleegd op 17 augustus 2025 via https://www.vdab.be/trendsdoc/beroepen/index.html
Vlaamse Overheid. (6 december 2021). Extra maatregelen in de strijd tegen het lerarentekort. Onderwijs Vlaanderen. https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/extra-maatregelen-in-de-strijd-tegen-het-lerarentekort
Vlaamse Overheid. (30 juni 2025). Geldelijke validering van ervaring als werknemer of zelfstandige voor knelpuntambten en -vakken voor zijinstromers. Onderwijs Vlaanderen. https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=15714
Vlaamse Overheid. (1 juli 2025). De lerarenbonus. Onderwijs Vlaanderen. https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document/15998
Vlaamse Overheid. (16 juli 2025). Omzendbrief betreffende de erkenning van diensten als nuttige ervaring. Onderwijs Vlaanderen. https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document/9157
Vlaams Parlement. (28 oktober 2024). Schriftelijke vraag. Zijinstromers – Anciënniteit. Vlaams Parlement. https://www.vlaamsparlement.be/nl/parlementaire-documenten/schriftelijke-vragen/1836426
Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie. (6 december 2021). Meer anciënniteit en extra loon voor extra lesuren: onderwijsminister Weyts lanceert plan om lerarentekort aan te pakken. VRT NWS. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/12/06/plan-weyts-lerarentekort/
Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie. (29 augustus 2023). Recordaantal Vlamingen ruilt privésector voor het onderwijs, maar lerarentekort nog altijd niet van de baan. VRT NWS. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/08/28/zij-instromers/
