Vervangt AI de vertaler van morgen? Vlaamse taalkundestudenten blijven sceptisch
Generatieve artificiële intelligentie (GenAI), zoals ChatGPT, en machinevertaling (MT), zoals Google Translate, hebben de vertaalsector flink opgeschud en roepen vragen op over de toekomst van het vertaalberoep. Ook derdejaarsstudenten Toegepaste Taalkunde aan alle Vlaamse universiteiten ervaren die onzekerheid. Toch geloven ze dat het beroep blijft bestaan en laten ze zich niet tegenhouden door AI bij hun keuze om al dan niet vertaler te worden.
Technologische vooruitgang eist zijn tol
De opkomst van GenAI en MT heeft de vertaalsector en de rol van de vertaler drastisch veranderd. Deze twee vormen van artificiële intelligentie (AI) benaderen steeds beter de kwaliteit van menselijke vertalers. Bovendien bieden ze een snelle en goedkope manier om teksten naar een andere taal om te zetten.
Toch blijft de kwaliteit van de gegenereerde vertalingen vaak ondermaats en vallen de fouten voor AI-gebruikers niet direct op. AI-tools kunnen bovendien geen context of culturele en emotionele nuances herkennen. Het takenpakket van de vertaler verschuift daardoor geleidelijk naar het reviseren van gegenereerde vertalingen.
Door de toenemende vertaalsnelheid, kostenbesparing en de ondermaatse kwaliteit die vaak onopgemerkt blijft, neemt de vraag naar menselijke vertalers af en groeit de onzekerheid over hun toekomst.
De technologische veranderingen zijn duidelijk voelbaar in het hoger onderwijs. Vertaalopleidingen aan Vlaamse hogescholen verdwijnen geleidelijk door het lage aantal inschrijvingen, en Vlaamse universiteiten passen hun curricula aan. Zo komt er bijvoorbeeld meer aandacht voor vertaaltechnologie en artificiële intelligentie (AI). Tegelijkertijd daalt het aantal inschrijvingen voor de bachelor Toegepaste Taalkunde met 41,4% en voor de master in het Vertalen aan Vlaamse universiteiten in de periode 2017-2024. Deze daling heeft mogelijk te maken met de perceptie van studenten dat AI het beroep van vertaler zal overnemen, maar ook met de toenemende populariteit van STEM-opleidingen en veranderende opvattingen over taalvaardigheden.
Figuur 1
Aantal inschrijvingen tussen 2017 en 2024 voor de master in het vertalen aan alle Vlaamse universiteiten
Figuur 2
Aantal inschrijvingen tussen 2017 en 2024 voor de bachelor Toegepaste Taalkunde aan alle Vlaamse universiteiten
Studenten tussen hoop en twijfel
Derdejaarsstudenten Toegepaste Taalkunde aan de Universiteit Antwerpen, Universiteit Gent, Vrije Universiteit Brussel en Katholieke Universiteit Leuven worden geconfronteerd met deze technologische evolutie op het moment dat zij belangrijke studie- en carrièrekeuzes moeten maken. In het academiejaar 2025-2026 kunnen zij onder andere kiezen voor een master in het vertalen om vervolgens als vertaler aan de slag te gaan. Daarnaast zijn er nog andere studie- en loopbaanopties mogelijk, zoals een opleiding of baan in meertalige communicatie, tolken of journalistiek.
Maar hoe denken de studenten Toegepaste Taalkunde over de toekomst van het vertaalberoep in tijden van AI? En in welke mate beïnvloeden die percepties hun keuze om vertaler te worden? Aan de hand van de Social Cognitive Career Theory (SCCT) is een enquête opgesteld om een antwoord op die vragen te vinden. Dit model verklaart hoe individuen studie- en loopbaankeuzes maken.
Uit de enquête bij 32 studenten blijkt dat zij AI en MT in de eerste plaats zien als nuttige hulpmiddelen die het vertaalberoep veranderen, maar niet volledig vervangen. Toch heerst er onzekerheid over de toekomst van het beroep. Studenten geven namelijk aan dat bedrijven AI steeds vaker inzetten om kosten te besparen, dat de kwaliteit van vertalingen voortdurend verbetert en dat het beroep van vertaler op lange termijn mogelijk zal verdwijnen of ingrijpend zal veranderen. Ze verwachten dat er in de toekomst vooral meer revisiewerk zal zijn in plaats van volledige vertalingen.
Tegelijkertijd geloven ze dat de vertaler blijft voortbestaan. Volgens hen blijft de menselijke vertaler onmisbaar voor taken zoals post-editing, het overbrengen van emotie en stijl, creatief taalgebruik, het afstemmen van teksten op het doelpubliek en het vertalen van gespecialiseerde inhoud. Hierin schiet AI nog altijd tekort.
Zelfvertrouwen overwint AI
Opvallend is dat GenAI en MT een beperkte rol spelen in de uiteindelijke studiekeuze. Studenten vertrouwen namelijk in hun eigen vertaalcapaciteiten in vergelijking met het vertrouwen in de kwaliteit van gegenereerde teksten. Studenten die geloven in hun eigen kunnen, zijn sterker geneigd een carrière als vertaler na te streven, ongeacht de dreiging van AI. Ook persoonlijke interesses wegen zwaarder door dan de bezorgdheid over de toekomst van de vertaler door automatisering. AI beïnvloedt dus wel het beeld van het beroep, maar bepaalt dus niet of een student zal kiezen voor een vertaalcarrière of niet.
Hoe onderwijs de vertaler van morgen kan voorbereiden
Taalopleidingen die tot doel hebben studenten warm te maken voor het vertaalberoep, richten zich best op een toekomst waarin zij leren werken met AI en goed geïnformeerd worden over technologische veranderingen. Digitale geletterdheid en een kritische blik op AI zijn daarbij minstens even belangrijk als taal- en vertaalvaardigheid.
Ook loopbaanbegeleiders moeten rekening houden met de onzekerheid die bij studenten leeft. Transparante informatie over de kansen en uitdagingen binnen de sector kan hen helpen om weloverwogen keuzes te maken.
Dus, vervangt AI de vertaler van morgen?
Volgens de bevindingen lijkt dat minder waarschijnlijk. Vlaamse studenten Toegepaste Taalkunde kijken met enige twijfel naar de toekomst van het vertaalberoep, maar geloven niet dat de rol van de vertaler volledig zal verdwijnen. AI verandert het takenpakket, maar neemt de kern van het vak niet weg.
De vertaler blijft namelijk van cruciaal belang voor het interpreteren van context, het uitvoeren van revisies, het integreren van culturele nuances en het aanpassen van teksten aan het doelpubliek. Voor studenten die vertrouwen hebben in hun eigen kunnen en een passie voor taal koesteren, blijft vertalen dan ook een waardevolle carrièreoptie.
Bibliografie
Agentschap Integratie & Inburgering. (2024). Onderzoek naar de kwaliteit van vertaalapps: Onderzoeksrapport. https://communicatiewaaier.be/sites/default/files/2024-09/20240813_onderzoeksrapport_vertaaltechnologie.pdf
Alshahrani, A., Ross, I., & Wood, M. I. (2018). Using Social Cognitive Career Theory to Understand Why Students Choose to Study Computer Science. Proceedings of the 2018 ACM Conference on International Computing Education Research, 205-214. https://doi.org/10.1145/3230977.3230994
Andrade, C. (2021). The Inconvenient Truth About Convenience and Purposive Samples. Indian Journal of Psychological Medicine, 43(1), 86-88. https://doi.org/10.1177/0253717620977000
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Prentice-Hall. https://archive.org/details/socialfoundation0000band
Bandura, A. (Red.). (1995). Self-efficacy in changing societies. Cambridge University Press. https://www.researchgate.net/profile/Barry-Zimmerman-2/publication/247480203_Self-efficacy_and_educational_development/links/549b67770cf2b80371371ad5/Self-efficacy-and-educational-development.pdf
Bandura, A. (Red.). (2002). Self-efficacy in changing societies: Papers based on the proceedings of the third annual conference, held Nov. 4-6, 1993, at the Johann Jacobs Foundation Communication Center, Marbach Castle, Germany (1. paperback ed., repr). University Press. https://www.researchgate.net/profile/Barry-Zimmerman-2/publication/247480203_Self-efficacy_and_educational_development/links/549b67770cf2b80371371ad5/Self-efficacy-and-educational-development.pdf
Belgische Kamer van Vertalers en Tolken. (2024). Nee, AI zal menselijke vertaling niet doen verdwijnen. https://www.cbti-bkvt.org/nl/non-lia-ne-va-pas-faire-disparaitre-la-traduction-humaine/
Boucher, P. (2020). Artificial intelligence: How does it work, why does it matter, and what can we do about it? https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2020/641547/EPRS_STU(2020)641547_EN.pdf
Brown, S. D., & Lent, R. W. (2023). Social cognitive career theory. In W. B. Walsh, L. Y. Flores, P. J. Hartung, & F. T. L. Leong (Red.), Career psychology: Models, concepts, and counseling for meaningful employment. (pp. 37-57). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/0000339-003
Chiu, H.-Y., Chiang, C.-M., Kang, Y.-N., Chen, C.-C., Wu, C.-C., Chiu, Y.-H., Tang, K.-P., Kao, C.-C., & Wei, P.-L. (2023). Development of a social cognitive career theory scale for measuring the intention to select surgery as a career. Heliyon, 9(11), e21685. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e21685
Cohen, J. (2013). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences (0 dr.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203771587
De Marez, L., Geages, A., Sevenhant, R., Devos, E. (2024). Digitale trends in Vlaanderen. Imec. https://www.imec.be/sites/default/files/2025-03/imec.digimeter-2024-rapport.pdf
DeVellis, R. F. (2017). Scale Development: Theory and Applications (4th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage, https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=2323603
Dolenc, K., & Brumen, M. (2024). Exploring social and computer science students’ perceptions of AI integration in (foreign) language instruction. Computers and Education: Artificial Intelligence, 7, 100285. https://doi.org/10.1016/j.caeai.2024.100285
Eloundou, T., Manning, S., Mishkin, P., & Rock, D. (2023). GPTs are GPTs: An Early Look at the Labor Market Impact Potential of Large Language Models (Versie 5). arXiv. https://doi.org/10.48550/ARXIV.2303.10130
European Commission. (2022). EMT Competence Framework 2022: European Master’s in Translation. Publications Office of the European Union. https://commission.europa.eu/system/files/2022-11/emt_competence_fwk_2022_en.pdfEuropean Union Institutions. (2019). New technologies and artificial intelligence in the field of language and conference services. https://commission.europa.eu/system/files/2019-06/final_host_paper_iamladp2019_en_version.pdf
Field, A. (2018). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (5th ed.). Sage Publications. https://sadbhavnapublications.org/research-enrichment-material/2-Statistical-Books/Discovering-Statistics-Using-IBM-SPSS-Statistics-4th-c2013-Andy-Field.pdf
Guillot, J. D. (2024). Wat is artificiële intelligentie en hoe wordt het gebruikt? Europees Parlement. https://www.europarl.europa.eu/pdfs/news/expert/2020/9/story/20200827STO85804/20200827STO85804_nl.pdf
Hackett, G., & Betz, N. E. (1981). A self-efficacy approach to the career development of women. Journal of Vocational Behavior, 18(3), 326-339. https://doi.org/10.1016/0001-8791(81)90019-1
Hair, J. F., L.D.S. Gabriel, M., Da Silva, D., & Braga Junior, S. (2019). Development and validation of attitudes measurement scales: Fundamental and practical aspects. RAUSP Management Journal, 54(4), 490-507. https://doi.org/10.1108/rausp-05-2019-0098
Hoogsteen, T. J. (2024). Affective States: A Neglected Construct in the Study of Efficacy. Advances in Social Sciences Research Journal, 11(2), 182-190. https://doi.org/10.14738/assrj.112.16490
Kaiser, H. F. (1974). An Index of Factorial Simplicity. Psychometrika, 39(1), 31-36. https://doi.org/10.1007/BF02291575
Keqin Peng, Ding, L., Qihuang Zhong, Shen, L., Xuebo Liu, Zhang, M., Yuanxin Ouyang, & Dacheng Tao. (2023). Towards Making the Most of ChatGPT for Machine Translation. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.24416.97283
Kier, M. W., Blanchard, M. R., Osborne, J. W., & Albert, J. L. (2014). The Development of the STEM Career Interest Survey (STEM-CIS). Research in Science Education, 44(3), 461-481. https://doi.org/10.1007/s11165-013-9389-3
Kiraly, D. (2000). A social constructivist approach to translator education: Empowerment from theory to practice. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315760186
Kirov, V., & Malamin, B. (2022). Are Translators Afraid of Artificial Intelligence? Societies, 12(2), 70. https://doi.org/10.3390/soc12020070
Läubli, S., Amrhein, C., Düggelin, P., Gonzalez, B., Zwahlen, A., & Volk, M. (2019). Post-editing productivity with neural machine translation: An empirical assessment of speed and quality in the banking and finance domain. Proceedings of Machine Translation Summit XVII: Research Track, 267–272. European Association for Machine Translation. https://aclanthology.org/W19-6626/
Lent, R. W., & Brown, S. D. (2019). Social cognitive career theory at 25: Empirical status of the interest, choice, and performance models. Journal of Vocational Behavior, 115, 103316. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2019.06.004
Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (1994). Toward a Unifying Social Cognitive Theory of Career and Academic Interest, Choice, and Performance. Journal of Vocational Behavior, 45(1), 79-122. https://doi.org/10.1006/jvbe.1994.1027
Lent, R. W., Hackett, G., & Brown, S. D. (2002). Social cognitive career theory. 4, 255-311. https://www.researchgate.net/publication/306145850_Social_cognitive_career_theory
Łukasik, M. (2024). The Future of the Translation Profession in the Era of Artificial Intelligence. Survey Results from Polish Translators, Translation Trainers, and Students of Translation. Lublin Studies in Modern Languages and Literature, 48(3), 25-39. https://doi.org/10.17951/lsmll.2024.48.3.25-39
McDonough, E., Sawyer, K. S., Wilks, J., & Jacque, B. (2021). Students’ Attitudes Surrounding STEM: A Social Cognitive Career Theory Instrument for High School. Scientific Communication and Education. https://doi.org/10.1101/2021.11.29.470294
Moneus, A. M., & Sahari, Y. (2024). Artificial intelligence and human translation: A contrastive study based on legal texts. Heliyon, 10(6), e28106. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e28106
Moorkens, J., & Guerberof Arenas, A. (2024). Chapter 4 Artificial intelligence, automation and the language industry. In G. Massey, M. Ehrensberger-Dow, & E. Angelone (Red.), Handbook of the Language Industry (pp. 71-98). De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110716047-005
Morán, A. B. L., Navarro, A. M. A., Rivas, S. A. R., & Nallely, G. R. (2022). Freshmen’s stereotypes about the translation career. 2(1), pp.397-428. https://www.researchgate.net/publication/361424814_Freshmen's_stereotypes_about_the_translation_career
Onderwijskiezer. (2024.). Toegepaste taalkunde - Academische bachelor. https://www.onderwijskiezer.be/v2/hoger/hoger_detail.php?richting=226
Peters, E. (2024). Talen studeren in tijden van AI (Elke Peters). Faculteit Letteren, KU Leuven. https://www.arts.kuleuven.be/nieuws/talen-studeren-in-tijden-van-ai-elke-peters
Pym, A., & Torres-Simón, E. (2021). Is automation changing the translation profession? International journal of the sociology of language, 2021(270), 39-57. https://ddd.uab.cat/record/275334
Ray, P. P. (2023). ChatGPT: A comprehensive review on background, applications, key challenges, bias, ethics, limitations and future scope. Internet of Things and Cyber-Physical Systems, 3, 121-154. https://doi.org/10.1016/j.iotcps.2023.04.003
Roller, S. A., Lampley, S. A., Dillihunt, M. L., Benfield, M. P. J., Gholston, S. E., Turner, M. W., & Davis, A. M. (2020). Development and Initial Validation of the Student Interest and Choice in STEM (SIC-STEM) Survey 2.0 Instrument for Assessment of the Social Cognitive Career Theory Constructs. Journal of Science Education and Technology, 29(5), 646-657. https://doi.org/10.1007/s10956-020-09843-7
Sh, B. (2019). Social Cognitive Career Theory (SCCT) Questionnaire for reference. Unpublished. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.16578.86726
Sharif, A., Gurbuz, E., & Ay, S. (2023). The impact of AI on employment and jobs: A comprehensive analysis. Proceedings of London International Conferences, 8, 173-178. https://doi.org/10.31039/plic.2023.8.179
Shi, Y., Xu, H., Kwok, H. L., & Liu, K. (2024). ChatGPT in professional translation: A double-edged sword—Insights from Chinese translators on capabilities, concerns, and future prospects. https://www.researchgate.net/publication/385002420_ChatGPT_in_professional_translation_A_double-edged_sword_-_Insights_from_Chinese_translators_on_capabilities_concerns_and_future_prospects
Slagboom, B. (2024). AI leidt tot dalende omzet bij vertalers: ‘De tarieven kelderen’. NOS. https://nos.nl/artikel/2536255-ai-leidt-tot-dalende-omzet-bij-vertalers-de-tarieven-kelderen?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTEAAR068oTv5hefLfBH_7_HKvoGNApheEoRo4JGSn2KttiOGHLOdQwicIZm3lo_aem_GbZgROysyzt1ouBkDtxq3g
Song, Z., & Chathoth, P. K. (2008). Career Choice Goals: The Contribution of Vocational Interests, Contextual Support, and Contextual Barrier: 职业兴趣、环境支持与障碍对职业选择目标的影响研究. Journal of China Tourism Research, 4(1), 98-123. https://doi.org/10.1080/19388160802099923
Stap, D., & Araabi, A. (2023). ChatGPT is not a good indigenous translator. Proceedings of the Workshop on Natural Language Processing for Indigenous Languages of the Americas (AmericasNLP), 163-167. https://doi.org/10.18653/v1/2023.americasnlp-1.17
Storey, V. C., Yue, W. T., Zhao, J. L., & Lukyanenko, R. (2025). Generative Artificial Intelligence: Evolving Technology, Growing Societal Impact, and Opportunities for Information Systems Research (Versie 1). arXiv. https://doi.org/10.48550/ARXIV.2503.05770
Taalunie. (2025). Uitgangspunten vertaalbeleid Taalunie 2023-2025: De bijdrage van de Taalunie aan een gezonde vertaalsector in en uit het Nederlands. https://taalunie.org/publicaties/221/visietekst-vertaalslag-en-uitgangspunten-vertaalbeleid-2023-2025
Tavakol, M., & Dennick, R. (2011). Making sense of Cronbach’s alpha. International Journal of Medical Education, 2, 53-55. https://doi.org/10.5116/ijme.4dfb.8dfd
Thomas More. (z.d.-a). Bachelor in Organisatie & Management (Geel): academiejaar 2023-2024. https://onderwijsaanbodkempen.thomasmore.be/2023/opleidingen/n/SC_51260637.htm#bl=03
Thomas More. (z.d.-b). Bachelor in Organisatie & Management (Geel): academiejaar 2024-2025. https://onderwijsaanbodkempen.thomasmore.be/2024/opleidingen/n/SC_51260637.htm#bl=01,04
UCLL Hogeschool. (z.d.-a). Bachelor in organisatie & management: academiejaar 2022-2023. https://onderwijsaanbod.limburg.ucll.be/2022/opleidingen/n/CQ_51846419…
UCLL Hogeschool. (z.d.-b). Bachelor in organisatie & management: academiejaar 2023-2024. https://onderwijsaanbod.limburg.ucll.be/2023/opleidingen/n/CQ_51846419.htm
Universiteit Antwerpen. (z.d.). Bachelor Toegepaste Taalkunde: Studieprogramma. https://www.uantwerpen.be/nl/studeren/aanbod/alle-opleidingen/toegepaste-taalkunde-studeren/bachelor/studieprogramma/
Universiteit Gent. (z.d.). Taaltechnologie aan de UGent. https://www.ugent.be/lw/vtc/nl/taaltechnologie
van Egdom, G.-W., & Hartkamp, E. (2023). Generative AI and machine translation. https://netherlands.representation.ec.europa.eu/system/files/2024-02/Lesmodule%20Generatieve%20AI%20en%20MT.EN_.pdf
Vandekeybus. B. (2024). Steeds minder studenten kiezen in Antwerpen voor vertaal- en tolkopleiding : "Foute perceptie dat AI alles gaat overnemen". VRT NWS. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/01/31/aantal-studenten-in-vertaal-en-tolkopleiding-op-tien-jaar-tijd/
Vanmassenhove, E., Shterionov, D., & Way, A. (2019). Lost in Translation: Loss and Decay of Linguistic Richness in Machine Translation (Versie 1). arXiv. https://doi.org/10.48550/ARXIV.1906.12068
Vlaanderen Onderwijs & Vorming. (z.d.). Inschrijvingen - Hoger Onderwijs: Evolutie inschrijvingen opgesplitst naar huidige instelling. https://onderwijs-tableau.vlaanderen.be/t/EXTERN/views/DataloepInschrijvingenHogerOnderwijs/HOEvolutie?%3Aembed=y&%3AisGuestRedirectFromVizportal=y
Vlaanderen. (z.d.). AI en persoonsgegevens. https://www.vlaanderen.be/vlaamse-toezichtcommissie/domeinen/ai-en-persoonsgegevens
Wang, D., Liu, X., & Deng, H. (2022). The perspectives of social cognitive career theory approach in current times. Frontiers in Psychology, 13, 1023994. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.1023994
Wang, L. (2023). The Impacts and Challenges of Artificial Intelligence Translation Tool on Translation Professionals. SHS Web of Conferences, 163, 02021. https://doi.org/10.1051/shsconf/202316302021
Zhang, W., Li, A. W., & Wu, C. (2025). University students’ perceptions of using generative AI in translation practices. Instructional Science. https://doi.org/10.1007/s11251-025-09705-y
