“Als trauma het huis binnenkomt, moet zorg iets anders worden”

Waarom reageert een jongere met woede? Waarom sluit iemand zich emotioneel af? In Junitas Huize de Weijers, een voorziening voor jongeren met een zwaar verleden zijn dit geen uitzonderingen. Het zijn signalen. Tekens van trauma. Maar hoe begeleid je jongeren die vaak al zoveel hebben meegemaakt dat zelfs veiligheid hen onveilig aanvoelt?

Achter elk gedrag schuilt een verhaal

Veel jongeren in de residentiële jeugdzorg dragen een onzichtbare rugzak vol ervaringen mee. Denk aan mishandeling, verwaarlozing, uithuisplaatsing, of een gebrek aan veilige hechting. Die rugzak bepaalt hun gedrag vandaag. "Een woede-uitbarsting is zelden zomaar woede. Het is vaak een roep om hulp, een manier om controle te herwinnen in een onvoorspelbare wereld", zo zegt trauma-expert Anja Loyens, die werd geïnterviewd voor het onderzoek.

Trauma-sensitief werken biedt begeleiders een bril om dat gedrag anders te bekijken: niet als lastig of onaangepast, maar als logisch binnen een traumatische context.

“Je moet zelf in je ‘groene raampje’ blijven”

Een van de grootste uitdagingen voor begeleiders? Zelf kalm blijven in de storm. Het model van het "Window of Tolerance" werd tijdens het praktijkonderzoek veel aangehaald: pas als een begeleider zelf in een staat van emotionele rust blijft, kan hij of zij jongeren effectief begeleiden.

Dat klinkt simpel, maar in realiteit is het dat vaak niet. Jongeren kunnen plots regresseren, leugens vertellen als overlevingsstrategie of hard uithalen. Begeleiders moeten dan stevig in hun schoenen staan en blijven reflecteren: “Wat raakt mij hierin? Wat heeft de jongere nu echt nodig?”

Geen standaardhandleiding, wel afstemming

De grote conclusie van het onderzoek? Er bestaat geen universele methode. Elke jongere is anders. Wat bij de ene werkt, kan bij de ander juist averechts zijn. Het vraagt maatwerk, continue zelfreflectie en teamoverleg.

Daarom werd binnen deze bachelorproef een concreet hulpmiddel ontwikkeld: het Herstelkompas. Dit hulpmiddel begeleidt jongeren op een laagdrempelige manier in gesprekken over emoties, veerkracht en herstel. Een creatief en praktisch instrument om die “onzichtbare last” iets minder onzichtbaar te maken.

“We moeten trauma niet oplossen, maar het kind zien”

Trauma-sensitief werken draait niet alleen om wat je doet, maar vooral om hoe je bent. Jongeren voelen haarfijn aan of een begeleider echt luistert, oordeelloos blijft, en betrouwbaar is. Het is niet altijd evident in een sector die onder druk staat door personeelstekorten en lange wachtlijsten.

Maar de boodschap is duidelijk: wie trauma erkent, creëert ruimte voor groei. En dat begint bij kleine dingen — een voorspelbare dagstructuur, een rustige stem, een blik die zegt: "Ik zie jou."