Slim bouwen met hout: hoe klanten eenvoudiger duurzame keuzes kunnen maken
Slim bouwen met hout: hoe klanten eenvoudiger duurzame keuzes kunnen maken
Met mijn onderzoek ontwikkelde ik een methode waarmee klanten van maatwerkbedrijf Ostyn Facilities op een eenvoudige manier duurzame bouwmaterialen kunnen kiezen voor hun bijgebouwen.
Duurzaam bouwen zonder het ingewikkeld te maken
“Als ik een tuinhuis wil, welk materiaal is nu écht milieuvriendelijk?” Die vraag lijkt simpel, maar het antwoord is dat allerminst. Voor huizen bestaan er strenge regels rond energieverbruik en isolatie, maar voor kleinere bouwwerken, zoals tuinconstructies of garages, is er helemaal geen wetgeving over de milieu-impact van gebruikte materialen. Daardoor blijft duurzaam kiezen vaak een kwestie van gevoel in plaats van kennis.
Dat vond ik jammer want als student houttechnologie aan HOGENT en stagiair bij Ostyn Facilities, een bedrijf dat houten bijgebouwen ontwerpt en produceert, zag ik hoe klanten steeds vaker “iets ecologisch” willen, maar niet goed weten waar ze op moeten letten. Zo ontstond mijn bachelorproef: hoe kunnen klanten van Ostyn Facilities op een eenvoudige manier kiezen voor bouwmaterialen met een lage milieu-impact?
Van ingewikkelde cijfers naar begrijpelijke keuzes
Om een materiaal écht te kunnen beoordelen, moet je betekenisvolle conclusies kunnen trekken uit de data van levenscyclusanalyses (LCA): dat is een berekening van de milieu-impact van een product (van productie tot afvalfase). Zo’n analyse houdt rekening met energieverbruik, grondstoffen, transport en hergebruik. Klinkt ingewikkeld? Dat is het ook. En precies daar liep ik tegenaan: zelfs voor professionals is het moeilijk om LCA-gegevens te interpreteren.
Daarom onderzocht ik of bestaande tools dat eenvoudiger konden maken. Ik vergeleek de Belgische tool TOTEM (Tool to Optimise the Total Environmental impact of Materials) met de Nederlandse Nationale Milieudatabase (NMD). Beide systemen berekenen de milieu-impact van bouwmaterialen, maar op een andere manier: TOTEM gebruikt Europese “PEF”-methodes, terwijl Nederland werkt met “schaduwkosten” (een geldwaarde voor milieuschade).
Door beide methodes te analyseren, ontdekte ik dat geen van de tools perfect is, maar dat ze samen waardevolle inzichten kunnen bieden. Vooral TOTEM bleek interessant voor Ostyn Facilities, omdat het eenvoudig toelaat om materialen te vergelijken binnen één bouwonderdeel, zoals gevelbekleding of isolatie.
Wat ik zelf onderzocht
Ik ontwikkelde een praktische methode voor Ostyn om klanten te helpen bij hun materiaalkeuze. In plaats van complete gebouwen te vergelijken (wat te complex en onnauwkeurig bleek), focuste ik op deelonderdelen. Denk aan: welke gevelbekleding is het milieuvriendelijkst? Welke isolatie heeft de laagste impact?
Met behulp van TOTEM en de NMD berekende ik de milieu-impact van verschillende materialen. Daaruit kwamen onder andere deze resultaten:
- Houten gevelbekleding scoorde het best, terwijl stalen platen de slechtste milieu-impact hadden.
- Afrikaans hardhout bleek veel schadelijker dan lokaal naaldhout: het had tot drie keer meer impact.
- Bij isolatiematerialen waren de verschillen kleiner dan verwacht. Zo is schapenwol, ondanks zijn natuurlijke herkomst, niet per se milieuvriendelijker dan minerale wol, vooral door de intensieve verwerking.
- Houten ramen bleken beter te scoren dan aluminium schrijnwerk.
Op basis van die inzichten stelde ik een systeem voor waarbij Ostyn Facilities verkopers eenvoudig via TOTEM de milieuscore van verschillende materiaalopties kan tonen. Zo kunnen klanten tijdens het ontwerpproces bewust kiezen, zonder zelf cijfers te moeten interpreteren.
Wat ik ontdekte over duurzame materialen
Een van de verrassende conclusies was dat “bio-based” niet automatisch “duurzaam” betekent. Veel natuurlijke materialen, zoals hennep of wol, worden geprezen als milieuvriendelijk, maar dat hangt sterk af van de manier waarop ze geproduceerd worden. Transport, energiegebruik en chemische toevoegingen spelen een grote rol.
Ook het gebruik van tropisch hardhout vroeg om nuance. FSC- of PEFC-certificering garandeert duurzaam bosbeheer, maar mijn onderzoek wees uit dat zelfs binnen gecertificeerde ketens nog lekken kunnen voorkomen. In sommige Afrikaanse landen duiken nog steeds problemen op met illegale houtkap en zwakke controle. Daarom pleit ik voor meer transparantie in de herkomst van hout en voor een kritische blik, ook bij gecertificeerde producten.
Waarom dit belangrijk is
De bouwsector is in Europa verantwoordelijk voor de helft van alle materiaalstromen en een derde van het afval. Toch is er nog nauwelijks regelgeving rond de milieu-impact van bouwmaterialen. Dat betekent dat de grootste vooruitgang momenteel niet uit wetgeving komt, maar uit bewuste keuzes van bedrijven en klanten.
Met mijn onderzoek wilde ik aantonen dat duurzaamheid niet per se ingewikkeld hoeft te zijn. Door bestaande tools slim te gebruiken, kunnen bedrijven als Ostyn Facilities hun klanten op een transparante manier informeren. Niet met abstracte cijfers, maar met heldere vergelijkingen: “Deze wandopbouw scoort beter voor het milieu dan die andere.”
Op deze manier wordt duurzaamheid geen extra last, maar een duidelijke meerwaarde.
De toekomst: bouwen met kennis
Mijn voorstel is dat Ostyn Facilities zijn ontwerpprogramma vConstruct koppelt aan TOTEM, zodat milieuscores automatisch berekend worden. Zo zou duurzaamheid een vast onderdeel worden van elk project, net zo vanzelfsprekend als prijs en design.
Daarnaast zou het helpen als de overheid en producenten meer investeren in up-to-date milieudata. Vandaag ontbreken nog te veel productspecifieke gegevens, waardoor vergelijkingen soms onnauwkeurig zijn. Een Europese databank met geharmoniseerde normen zou dat probleem grotendeels oplossen.
Een kleine stap met groot effect
Mijn bachelorproef begon met een eenvoudig idee: klanten helpen om betere keuzes te maken. In de praktijk bleek dat een complexe puzzel, maar ook een kans om het verschil te maken. Door technische data te vertalen naar begrijpelijke informatie, kunnen we de kloof tussen duurzaamheid en de dagelijkse bouwpraktijk verkleinen.
Waar het onderzoek begon met een eenvoudige vraag, namelijk “hoe kan een klant beter kiezen?”, eindigt het met een praktisch antwoord. Dankzij de inzichten uit mijn bachelorproef kunnen bedrijven als Ostyn Facilities nu met concrete cijfers én een eenvoudige uitleg duurzaamheid tastbaar maken.
Zo krijgt die ogenschijnlijk simpele vraag naar een houten tuinhuis plots een diepere betekenis: elk ontwerp is voortaan ook een kleine stap richting een duurzamere toekomst.
Auteur:
Peter Vanduffel, student Houttechnologie aan HOGENT
Scriptie: “Hoe kunnen klanten eenvoudig bouwmaterialen met een lage milieu-impact kiezen voor houten bijgebouwen?” (Academiejaar 2024–2025)
Bibliografie
- Referentielijst
African teak supply chains show integrity risks. (2022, 3 augustus). fsc.org. https://fsc.org/en/newscentre/integrity-and-disputes/african-teak-suppl…
Allacker, K., Debacker, W., Delem, L., De Nocker, L., De Troyer, F., Janssen, A., Peeters, K., Servaes, R., Spirinckx, C., & Van Dessel, J. (2023). Environmental profile of building elements. In TOTEM. OVAM.
Biobased bouwen: wat het is en waarom het voordelen biedt : NN. (n.d.). https://www.nn.nl/Inspiratie/Biobased-bouwen.htm
BRE Centre for Sustainable Products, & Research Establishment, B. (2013). Assessing the environmental impacts of construction – understanding European Standards and their implications. In BRE Trust, Briefing Paper [Report]. Building Research Establishment. https://www.emccement.com/pdf/BRE_European-Standards_Briefing_Paper.pdf
Circular Ecology. (2023, 17 mei). EN 15804+A2 Update and What it Means for EPDs - Circular Ecology. https://circularecology.com/en-15804-a2-epd-update.html
Colantoni, L., Sarno, G. S., Bianchi, M., & Istituto Affari Internazionali. (2022). FIGHTING ILLEGAL LOGGING IN EUROPE. In FIGHTING ILLEGAL LOGGING IN EUROPE [Report]. https://www.iai.it/sites/default/files/ambitus_illegal_logging.pdf
Colruyt Group. (z.d.). Hoe wordt de Eco-score berekend? https://www.colruytgroup.com/nl/bewust-consumeren/eco-score/eco-score-berekenen
Construction Products Europe. (2025, April 29). Construction Products Regulation - Construction Products Europe. https://www.construction-products.eu/publications/cpr-2/
De Bruyn, S., Bijleveld, M., Korteland, M., & CE Delft. (2020). Milieuprijzen als weegfactor in de bepalingsmethode milieuprestatie bouwwerken.
De milieu-impact uitdrukken in euro’s (of dollars): de MKI - Hedgehog Company. (z.d.). https://nl.hhc.earth/knowledge-base/the-eci-explained
De milieuprestatie voor gebouwen berekening (MPG) - Milieu Relevante Product Informatie. (z.d.). https://www.mrpi.nl/mrpi-mpg-tool/
Denkers, L. (2023, 4 september). Milieu Prestatie Gebouwen (MPG) - Nieman. Nieman. https://www.nieman.nl/specialismen/energie-en-duurzaamheid/milieu-prest…
DS/EN 15643:2021 - Sustainability of construction works - Framework for assessment of buildings and civil engineering works. (z.d.). https://webstore.ansi.org/standards/DS/dsen156432021
Duurzaam geproduceerd hout. (2019, 28 juni). FOD Volksgezondheid. https://www.health.belgium.be/nl/dieren-en-planten/biodiversiteit/bosse…
Ecomatters. (2024, 8 november). EN 15804 – Milieuproductverklaring - Ecomatters. Ecomatters - Sustainability. https://www.ecomatters.nl/nl/services/product-voetafdruk/milieuproductv…
Eco-score: 3 vragen over deze milieu-impactscore. (z.d.). www.test-aankoop.be. https://www.test-aankoop.be/gezond/voeding/etikettering/antwoord-van-ex…
EN 15804 A2: Everything You Need to Know About the Standard. (z.d.). https://www.emidat.com/resources-emidat/everything-you-need-to-know-abo…
Environmental Costs Indicator (ECI) | Earthster Knowledge Base. (z.d.). Earthster. https://docs.earthster.org/en/articles/9685763-environmental-costs-indi…
EPD Library | EPD International. (z.d.). https://www.environdec.com/library
EUDR Explained. (2022, 3 augustus). fsc.org. https://fsc.org/en/eudr-explained
European Platform on LCA | EPLCA. (z.d.-a). https://eplca.jrc.ec.europa.eu/EnvironmentalFootprint.html
European Platform on LCA | EPLCA. (z.d.-b). https://eplca.jrc.ec.europa.eu/LCDN/developerEF.html
EUTR. (z.d.). Forest Stewardship CouncilTM. https://adria-balkan.fsc.org/en/eu-legislation/eutr
FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu. (z.d.). Databank voor milieuproductverklaringing (EPD) [Dataset; Web application]. Belgium.be. https://appsm.health.belgium.be/ords/01/f?p=BE_EPD_PUBLIC:700:931070807…
Form on EPD_PRODUCTS. (z.d.). https://appsm.health.belgium.be/ords/01/f?p=BE_EPD_PUBLIC:710:566322785…
Franssens, E. (2024). Syllabus innovatief met hout - mechanische houtmodificatie - handelsvormen. Hogeschool Gent.
FSC - Hier hout, daar bos. (2024, 7 oktober). Transport van hout uit de tropen heeft een minimale milieu-impact. FSC - Hier Hout, Daar Bos. https://hierhoutdaarbos.nl/impact/transport/
Hillege, A. L. (2024, 31 juli). Milieukostenindicator (MKI) - Overzicht - Ecochain - LCA software company. Ecochain - NL. https://ecochain.com/nl/blog/milieukosten-indicator-mki/
https://vlaanderen-circulair.be. (z.d.). TOTEM. Vlaanderen Circulair. https://vlaanderen-circulair.be/nl/aan-de-slag/tools-en-platformen/tool…
‘Illegaal hout verdwijnt niet vanzelf uit de Oekraïense bossen’ – MO*. (z.d.). MO* Magazine. https://www.mo.be/reportage/illegaal-hout-verdwijnt-niet-vanzelf-uit-de…
Impact Assessment. (z.d.). https://support.ecoinvent.org/impact-assessment
Infomatiepunt Leefopgeving [IPLO]. (2025a, maart 31). persoonlijke communicatie. E-mail.
Infomatiepunt Leefopgeving [IPLO]. (2025b, april 7). persoonlijke communicatie. E-mail.
MilieuPrestatie Gebouwen - MPG. (2024, 16 december). RVO.nl. https://www.rvo.nl/onderwerpen/wetten-en-regels-gebouwen/milieuprestati…
Mouton, L., Ramon, D., Trigaux, D., Allacker, K., & Crawford, R. H. (2024). Life cycle environmental benchmarks for Flemish dwellings. Environmental Research Infrastructure And Sustainability, 4(1), 015005. https://doi.org/10.1088/2634-4505/ad1bb7
Muurisolatie - houtskelet | Milieubewustisoleren. (z.d.). https://milieubewustisoleren.be/milieu-impact/muurisolatie-houtskelet
Nieuwe MKI weegfactoren – We-Boost. (z.d.). We-Boost - Expert op het Gebied van Aanbestedingen, Duurzaamheid en Data. https://we-boost.nl/nieuwe-mki-weegfactoren/
NSAI, CEN, Technical Committee CEN/TC 350, & CEN, T. C. (2010). Sustainability of construction works - Environmental product declarations - Methodology for selection and use of generic data. In T. C. CEN, S.R. CEN/TR 15941:2010. NSAI. https://www.intertekinform.com/preview/98701131241.pdf?sku=874573_saig_…; (Oorspronkelijk gepubliceerd 2010)
Occupational Safety and Health | UN Global Compact. (n.d.). https://unglobalcompact.org/take-action/safety-andhealth
OVAM. (z.d.). Wat is het? - Vlaanderen Circulair Bouwen. Vlaanderen Circulair. https://bouwen.vlaanderen-circulair.be/nl/wat-is-het
Platdak isolatie - houtskelet | Milieubewustisoleren. (z.d.). https://milieubewustisoleren.be/milieu-impact/platdak-isolatie-houtskel…
Quist, A. Z. (2024, 24 januari). Milieuprestatie Gebouwen (MPG) - Hoe maak je een Milieuprestatieberekening? Ecochain - NL. https://ecochain.com/nl/blog/milieuprestatie-gebouwen-berekening/
Richert, W., Greenpeace NL, NC-IUCN, ICCO, Milieudefensie, & Wereld Natuur Fonds. (2003). Illegaal hout: De verantwoordelijkheden en de mogelijkheden voor Nederland binnen de internationale context. https://www.greenpeace.org/static/planet4-netherlands-stateless/2018/06…
Schapenwol als isolatiemateriaal | Ecobouwers. (z.d.). https://www.ecobouwers.be/duurzaam-bouwen/artikels/schapenwol-als-isola…
Schapenwol isolatie, milieuvriendelijk isoleren. (z.d.). https://www.eco-logisch.be/kennisbank-Schapenwol-isolatie-328
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-a). Categorie 3 data. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/milieudata-lca/categorie-3-data/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-b). Milieudatabase Deelproduct: Afwerklagen, Pleisterwerk; geschilderd. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_31947/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-c). Milieudatabase Deelproduct: Bekledingen, Europees naaldhouten delen, wax impregnatie; duurzame bosbouw. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_31985/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-d). Milieudatabase Deelproduct: Bekledingen systeemwanden niet dragend, Staalplaat. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_28457/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-e). Milieudatabase Deelproduct: Bekledingen, Vezelcementplaat. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_31969/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-f). Milieudatabase Deelproduct: Waterkeringen, EPDM; folie. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_32284/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-g). Milieudatabase Dekdelen, Afrikaans Hardhout. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_201120/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-h). Milieudatabase Gipsvezelplaat, Fermacell, James Hardie. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_93234/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-i). Milieudatabase Milieuverklaringen. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-j). Milieudatabase Plankenhekwerk; tropisch hardhout. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_90181/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-k). Milieudatabase Platowood gevelpaneel fraké. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_92393/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-l). Milieudatabase Trespa Meteon paneel (STD). NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_95093/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-m). Milieudatabase Unilin Fibrofit MDF. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_91186/
https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_28615/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d. -n). Milieudatabase Vlonderplank; tropisch hardhout. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/viewer/milieuverklaring/nmd_87829/
Stichting Nationale Milieudatabase. (z.d.-o). Nationale Milieudatabase | milieuprestaties van bouwwerken. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/
Stichting Nationale Milieudatabase. (2021). Rekenregels en richtlijnen bepaling Milieuprestatie Bouwwerken, versie 1.0 / deel 1. https://milieudatabase.nl/media/filer_public/8e/3a/8e3a8126-5244-4c56-b…
Stichting Nationale Milieudatabase. (2024a, september 1). Rekenen met set A1 en set A2. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/milieudata-lca/milieu-impact-categorieen/r…
Stichting Nationale Milieudatabase. (2024b, december 1). Bepalingsmethode | Stichting Nationale Milieudatabase. NMD. https://milieudatabase.nl/nl/milieuprestatie/bepalingsmethode/
Stichting Nationale Milieudatabase. (2025). Bepalingsmethode Milieuprestatie bouwwerken. In Nationale Milieudatabase. Geraadpleegd op 27 maart 2025, van https://milieudatabase.nl/nl/database/gebruikers-van-data/rekenregels/
TOTEM. (z.d.-a). https://www.totem-building.be/
TOTEM. (z.d.-b). Website NL. https://ovam.vlaanderen.be/totem
TOTEM. (z.d.-c). https://www.totem-building.be/user.library.xhtml?l=COMPONENT
Van Den Oever, I. M. (2025, 20 maart). Vergelijkend onderzoek geeft inzicht in lagere milieukosten biobased bouwmaterialen. WUR. https://www.wur.nl/nl/onderzoek-resultaten/onderzoeksinstituten/food-bi…
Van Der Pol, H. (2025a, maart 17). persoonlijke communicatie. E-mail.
Van Der Pol, H. (2025b, maart 27). persoonlijke communicatie. E-mail.
Van Der Waal, J. (2025, 22 januari). Biobased isolatie | Wat je moet weten. Isoleerbewust. https://isoleerbewust.nl/isolatie/biobased-isoleren/biobased-isolatie/
Worldometer - Real time wereld statistieken. (z.d.). https://www.worldometers.info/nl/
