Zien wat vaak onzichtbaar blijft: hoe scholen kunnen inzetten op het mentaal welzijn van jongeren met autismespectrumstoornis

In Vlaamse klaslokalen spelen zich dagelijks stille gevechten af. Niet met boeken of toetsen, maar met overprikkeling, onbegrip en onzichtbare muren die jongeren met een autismespectrumstoornis (ASS) scheiden van de rest. Twee studenten van de lerarenopleiding, Niobe Bonni en Jordy De Wever, doken voor hun bachelorproef in een vraag die hen persoonlijk raakt: hoe kunnen leerkrachten het mentale welzijn van leerlingen met ASS in het secundair onderwijs beter ondersteunen?


De realiteit achter het spectrum

Autisme is geen zwart-witverhaal, maar wel een andere manier van denken. Pas wanneer we dat beseffen, kunnen we echt inclusief onderwijs realiseren, onderwijs op maat voor iedereen. Het spectrum is breed, de kenmerken divers, en net dat maakt herkenning complex. Leerlingen met ASS hebben vaak moeite met sociale interacties, verwerken prikkels anders, en zoeken houvast in routines. In hun bachelorproef wijzen de studenten erop dat deze jongeren niet altijd de nodige ondersteuning krijgen, simpelweg omdat hun noden niet opgemerkt worden.

Hun onderzoek toont dat ASS-leerlingen een verhoogd risico lopen op mentale gezondheidsproblemen zoals angst, depressie en sociaal isolement. De studenten baseren zich op zowel literatuur als eigen praktijkonderzoeken die ze uitvoerden. Hun conclusie: zonder juiste begeleiding blijven leerlingen met ASS onder de radar, en dus ook onder hun potentieel. Die ondersteuning hoeft niet groot te zijn. Soms maakt een rustige hoek buiten het klaslokaal, een duidelijke dagplanning of en klein gesprek een wereld van verschil voor zulke jongeren.

Mentaal welzijn is namelijk meer dan ‘je goed voelen’

Een belangrijk inzicht uit hun bachelorproef is dat mentaal welzijn bij leerlingen met ASS niet alleen te maken heeft met emotioneel ‘gelukkig’ zijn. Het gaat ook om voorspelbaarheid, sociale aanvaarding en het gevoel begrepen te worden. Wanneer die voorwaarden ontbreken, zien we gedragsveranderingen: terugtrekking, onrust, slaapproblemen, of zelfs depressieve symptomen.

Leerkrachten signaleren dit vaak eerst, maar weten niet altijd hoe ze moeten reageren. Daarom pleiten wij voor meer gerichte vorming binnen de lerarenopleiding: niet in de vorm van dikke handboeken, maar via échte verhalen, casussen en praktische hulpmiddelen.


Leerkracht als sleutel

De leerkracht is geen therapeut, maar wél een cruciale schakel in het welzijn van jongeren met ASS. De studenten benadrukken dat het niet gaat om het aanbieden van extra zorg, maar om het aanpassen van het onderwijsklimaat. Begrip, structuur, voorspelbaarheid en communicatie zijn volgens hen essentieel.

In hun bachelorproef reiken ze concrete tools aan: van posters die informatieverwerking visueel ondersteunen tot schoolbrede beleidsaanbevelingen. Hun praktische insteek maakt hun werk meteen bruikbaar in het werkveld door zowel leerkrachten als beleidsmedewerkers.


Praktijkonderzoek: Twee scholen, één gemene deler

Voor hun praktijkonderzoek trokken Niobe Bonni en Jordy de Wever naar twee scholen die elk op hun manier inzetten op ondersteuning van jongeren met autisme: het Zwin College in Oostburg en De Passer in Brugge. Twee totaal verschillende contexten, maar met opvallend gelijklopende inzichten. 

Wat beide scholen gemeen hebben? Ze bewijzen dat wanneer je als leerkracht bereid bent om te kijken achter het gedrag, je veel kunt betekenen. De conclusies waren meteen duidelijk. Als er geen aanpassingen zijn, verliezen we deze leerlingen. Er moet niet alleen gesproken worden over leerlingen, maar vooral met hen. 

Op basis van hun observaties ontwikkelden de studenten posters met praktische tips over informatiewerking, het vinden van balans tussen flexibiliteit en structuur, en het omgaan met gedragsproblemen en sociale uitdagingen in de klas. Deze visuele hulpmiddelen ondersteunen leerkrachten en hebben indirect grote invloeden op het mentaal welzijn van leerlingen met ASS.




Een warme oproep om anders te kijken

"Jongeren met ASS voelen zich vaak unieker, maar ook eenzamer. Hun mentale welzijn krijgt klappen en dat mogelijks duur hun unieke kijk op de wereld. Laten we niet wachten tot ze vastlopen, maar laten we leren kijken, écht kijken – zodat élke leerling zich gezien, begrepen en gesteund voelt.”

                                                                             Door Niobe Bonni en Jordy de Wever