“Van spelsituatie naar klasrealiteit: toekomstige leerkrachten bouwen aan inzicht rond klasmanagement met Hostilia”
“Leerlingen willen een leerkracht met de X-factor”. Ze verwachten een persoon die weet wat hij doet en die te allen tijde alles onder controle heeft maar ook een persoon die empathisch (en liefst niet te streng) is maar vooral iemand die passie uitstraalt. Hierdoor ervaren veel (startende) leerkrachten stress rond hun klasmanagement.
Klasmanagement, het blijft een moeilijk aan te leren vaardigheid aan toekomstige leerkrachten. Lerarenopleidingen proberen dit zo goed mogelijk te doen maar in de praktijk blijkt dit vaak onvoldoende. Er bestaat geen eenduidige aanpak rond klasmanagement wat ervoor zorgt dat er enkel handvaten aangereikt kunnen worden aan toekomstige leerkrachten waardoor ze vaak met te weinig bagage op stage vertrekken. Kan hier niks op gevonden worden? Kunnen toekomstige leerkrachten niet beter opgeleid worden op vlak van klasmanagement? Kan hun inzicht vergroot worden door achter de schoolbanken te zitten of kan dit enkel in de praktijk? Binnen mijn bachelorproef heb ik hier onderzoek naar gedaan.
Het doel van mijn bachelorproef was op zoek te gaan naar de moeilijkheden bij het aanleren van klasmanagement aan toekomstige leerkrachten secundair onderwijs binnen PXL-Education. Op basis van alle verzamelde informatie is er een scenario voor Hostilia ontwikkeld dat gericht is op het verwerven van inzicht bij toekomstige leerkrachten over hun klasmanagement. Dit scenario werd vervolgens in Hostilia geïmplementeerd met als doel deze game in te gaan zetten tijdens de lessen van het onderwijsvak ‘Diversiteit en klasmanagement’ om toekomstige leerkrachten meer inzicht te geven in hun klasmanagement.
Wat is Hostilia?
Hostilia is een edugame ontwikkeld binnen het ESF-project Innovatief Omgaan met Agressie. Hostilia is ontwikkeld als reactie op de maatschappelijke noodzaak om zorgprofessionals te versterken in het omgaan met agressie op de werkvloer. Tegenwoordig zetten veel zorgorganisaties in op het trainen van hun personeel om hen te ondersteunen in situaties waar agressie in vervat zit. Zulke opleidingen zijn vaak heel algemeen van opzet, weinig flexibel in tijd en ook plaatsgebonden. Met de ontwikkeling van Hostilia probeert het onderzoeksteam in te spelen op deze moeilijkheden. Zo is er om de game te spelen niets meer nodig dan een laptop, een beamer en de smartphones van de deelnemers. Daarnaast kan de game door iedereen gedownload worden en kan deze binnen de eigen zorg- of welzijnsorganisatie gespeeld worden zonder dat hiervoor verplaatsingen moeten gebeuren.
De werking van Hostilia
Het spel bestaat uit twee delen. Het eerste deel bestaat
uit het spelen van het gekozen scenario. Deze verhaallijn is gebaseerd op een realistische casus, binnen mijn bachelorproef het geven van een groepswerk. Doorheen het verhaal krijgen de deelnemers vragen die ze moeten beantwoorden of kiezen ze welke actie een specifiek personage zal uitvoeren. De keuze die ze maken, geven ze individueel door via hun smartphone of laptop en zo worden de deelnemers zich meer bewust van hun eigen handelen. De antwoordmogelijkheid met de meeste stemmen, stuurt het verhaal in een bepaalde richting verder. Door de beslissingen die de deelnemers ingeven, is de uitkomst van iedere spelsessie uniek.
Het tweede deel van het spel bestaat uit het reflectieluik. Dit is het einde van het spel waarbij er tijd gemaakt wordt om te bespreken wat er allemaal gebeurd is tijdens het doorlopen van het scenario. Zowel de individuele keuzes van iedere deelnemer als de keuzes in groep kunnen besproken worden.
Mijn bachelorproef
Ik heb binnen mijn bachelorproef een scenario ontwikkeld dat betrekking heeft op het onderwijs. (scan QR-code links voor een voorbeeld) De doelgroep zijn studenten uit het tweede jaar van de opleiding leerkracht secundair onderwijs. Het doel is het inzicht van de studenten in hun klasmanagement te vergroten. Ze zullen namelijk in hun rol van leerkracht kruipen en zich inleven in een realistische onderwijscontext, namelijk het geven van een groepswerk. Door de verschillende vragen die gaan komen en de gevolgen die aan hun antwoorden gekoppeld zijn, zullen de studenten meer inzicht krijgen in hun klasmanagement. Zo zullen hun antwoorden bepalen of er op het einde van het spel nog steeds orde heerst in de klas of dat de sfeer helemaal omgeslagen is.
Het voordeel van het inzetten van deze game is dat dit gemakkelijk in de lessen toe te passen is. Iedere student en lector heeft een laptop (en smartphone) mee naar de campus en de lokalen zijn voorzien van een beamer of smartboard en meer is er niet nodig om deze edugame te kunnen spelen. Daarnaast biedt deze game een voordeel voor de studenten die het onderwijsvak voor een tweede keer moeten opnemen, aangezien zij dit spel nog altijd kunnen meespelen zonder de afloop al te kennen omdat deze afhangt van de antwoorden die door de klasgroep gegeven worden.
Conclusie van mijn bachelorproef
Na verschillende testen met studenten blijkt dat het doel van mijn bachelorproef bereikt werd. Het inzicht van studenten werd vergroot door het spelen van de game in combinatie met het reflecteren over het spel. Maar er zijn nog zeer veel vervolgmogelijkheden en mogelijke scenario’s om in Hostilia te implementeren die betrekking hebben op het onderwijs. Ik zie zelf nog zeer veel mogelijkheden om Hostilia en het onderwijs te combineren en op die manier het inzicht van toekomstige leerkrachten in hun klasmanagement te gaan vergroten.
Benieuwd naar mijn volledige bachelorproef? Neem dan een kijkje op de website (https://hostiliainhetonderwijs.weebly.com/) die ik ontwikkeld heb om mijn bachelorproef voor te stellen.
Bibliografie
AAN DE SLAG MET HOSTILIA, EEN EDUGAME DIE (ZORG)TEAMS ONDERSTEUNT IN HET OMGAAN MET AGRESSIE. (2024). Geraadpleegd via https://research-expertise.ucll.be/nl/dienstverlening/items/hostilia
Aelterman, A., Meysman, H., Troch, F., Vanlaer, O., & Verkens, A. (2008). Een nieuw profiel voor de leraar secundair onderwijs. Hoe worden leraren daartoe gevormd? Informatiebrochure over de invoering van het nieuwe beroepsprofiel en de basiscompetenties voor leraren. Brussel: Departement Onderwijs en Vorming. Geraadpleegd via https://biblio.ugent.be/publication/629210
Akcaova, G. & de Zaldumbide, P. A. O. (2024) Het concept van Game-Based Learning. Geraadpleegd op 15 januari 2025 via https://www.surf.nl/files/2024-10/game-based-learning-whitepaper-nl.pdf
Backers, L., Tuytens, M. & Devos, G. (2020). Het aantrekken en behouden van leraren in een grootstedelijke context. Steunpunt Onderwijsonderzoek, Gent. Geraadpleegd via https://data-onderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestand.ashx?nr=12917
Balledux, M., Hoex, J. Speetjens, P., Vink, C. & Vlaardingerbroek, S. (2022). Opgroeien doe je samen. Geraadpleegd op 2 februari 2025 via https://www.opgroeien.be/sites/default/files/tool-documents/opgroeien-doe-je-samen.pdf
Barbier, K., Donche, V. & Verschueren, K. (2019). Academic (under)achievement of intellectually gifted students in the transition between primary and secondary education: An individual learner perspective. Geraadpleegd op 13 april 2025 via https://www.frontiersin.org/journals/psychology/articles/10.3389/fpsyg.2019.02533/full
Basiscompetenties voor de leerkracht secundair onderwijs. (2007). Geraadpleegd op 27 januari 2025 via https://voedinghotel.wordpress.com/wp-content/uploads/2018/01/leraar-secundair-onderwijs-basiscompetenties.pdf
Beckers, K. (2021). Als jonge leerkracht moet je vooral de gaten vullen. Geraadpleegd op 2 mei 2024 via https://www.standaard.be/cnt/dmf20211205_98034940
BELGA. (2023). Lerarenopleiding moet beter, zegt onderwijsveld. Geraadpleegd via https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20230918_91108237
Berg, B. (2024). Orde in het klaslokaal: ‘De zes ordeverstorende eigenschappen’. Geraadpleegd via https://eenmeesterinleren.nl/ordeverstorende-eigenschappen-in-een-klaslokaal/
Bijlsma, J. (2024). Klassenmanagement: Wat is het en hoe werkt het? Geraadpleegd op 26 april 2025 via https://klassenkracht.nl/klassenmanagement/
Blankenstijn & Partners. (2015). Werkvormen Stappen Zetten met Grow Model. Geraadpleegd op 18 april 2025 via https://www.bpopleidingen.nl/werkvorm-stappen-grow-model/
Boderé, A., Sassenus, S., & Van Petegem, P. (2018). Het onderwijs in de 21ste eeuw. Maatschappelijke veranderingen en hun impact op het onderwijs van vandaag en morgen. Gent: Steunpunt Onderwijsonderzoek. Geraadpleegd op 2 mei 2024 via https://data-onderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestand.ashx?nr=12173
Carbone, E., Eyben, C., Kelchtermans, R. & Ramzi, D. (2024a). Diversiteit en klasmanagement: Klasmanagement: Curatieve luik. [Interne publicatie]. Hogeschool PXL, Hasselt.
Carbone, E., Eyben, C., Kelchtermans, R. & Ramzi, D. (2024b). Diversiteit en klasmanagement: Klasmanagement: proactieve/preventieve luik. [Interne publicatie]. Hogeschool PXL, Hasselt.
ChatGPT. (2025). Systeemdenken in Game-Based Learning? [Large language model]. Geraadpleegd op 20 april 2025 om 9u00 via https://chatgpt.com/
Coucke, S. (2017). “Klasmanagement? Mijn eerste week was een complete ramp”. Geraadpleegd via https://www.klasse.be/100990/klasmanagement-ook-mijn-eerste-week-was-een-complete-ramp/
Daniels, K. (2023). PXL-zorginnovaties (6): Hostilia. Geraadpleegd via https://www.pxlexperts.be/pxl-zorginnovaties-6-hostilia/
Departement Onderwijs en Vorming. (z.j.) Commissie van wijzen – prioriteit voor professionaliteit. Geraadpleegd op 2 februari 2025 via https://data-onderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestanden/rapport-commissie-van-wijzen.pdf
De Onderwijstafel – Klasmanagement. (2024). Geraadpleegd via https://www.youtube.com/watch?v=wTw__WppT-I
Econocom. (2025). Digisprong. Geraadpleegd op 15 januari 2025 via https://education.econocom.be/digisprong/?gad_source=1&gclid=Cj0KCQiA4rK8BhD7ARIsAFe5LXIQ-BVpjhgh3usRVGMSJUH-cg48VaGkfoeuqATYHkhsArZgsQ-Rm_saAnlYEALw_wcB
ExpertiseCentrum Hoger Onderwijs. (2022). Let the games begin! Tips en tricks bij
game-based teaching. Geraadpleegd via https://medialibrary.uantwerpen.be/files/53980/6a3847d2-b456-44e4-9154-979dae2ff15e.pdf
Frederix, S. (2024). Straffen en belonen: 12 tips en inzichten. Geraadpleegd op 5 februari 2025 via
https://www.klasse.be/154032/straffen-en-belonen-12-tips-en-inzichten/
Gilbraith, M. (2014). Four steps to a universal principle of facilitation and learning. Geraadpleegd op 29 januari 2025 via https://martingilbraith.com/2014/02/25/four-steps-to-a-universal-principle-of-facilitation-and-learning/
Goossens, S. (2022). Storend gedrag? Pak het aan met executieve functies! Geraadpleegd op 31 januari 2025 via https://www.klasse.be/526825/storend-gedrag-executieve-functies/
Govaerts, S. (2024). Wat elke leraar moet weten over het tienerbrein. Geraadpleegd op 25 januari 2025 via https://www.klasse.be/124931/tienerbrein-tieners-werk-in-uitvoering/
Goossens, S. & Van De Pontseele, F. (2024). Hoe maak je een hechte klas? Benut de ‘gouden weken’. Geraadpleegd op 5 februari 2025 via https://www.klasse.be/267516/hoe-maak-je-een-hechte-klas-4-fases-groepsvorming/
GROW-model: een praktisch hulpmiddel bij coachgesprekken. (2021). Geraadpleegd op 18 april 2025 via https://www.imkopleidingen.nl/nieuws/grow-model-coaching/#:~:text=De%20letters%20GROW%20staan%20voor,bezig%20bent%20met%20coachend%20leidinggeven
Hommer, L. & Sailer, M. (2020). The Gamifiction of Learning: a Meta-analysis. Geraadpleegd op 19 april 2025 via https://www.researchgate.net/publication/335189630_The_Gamification_of_Learning_a_Meta-analysis
Hostilia. (z.j.). Geraadpleegd via https://www.hostilia.be/
Howest Studiegids. (2024). Praktijk 2 – Wiskunde. Geraadpleegd op 5 februari 2025 via https://bamaflexweb.howest.be/bamaflexweb/BMFUIDetailxOLOD.aspx?a=100871&b=5&c=1
Human Vitality. (2019). Situationeel leiderschap. Geraadpleegd op 5 februari 2025 via https://humanvitality.nl/nieuws/situationeel-leiderschap/
Kelchtermans, R. (2023). Klasmanagement LSO. Geraadpleegd op 29 maart 2024 via https://hogeschoolpxl.sharepoint.com/sites/KlasmanagementLSO
Kenmerken van de klas (Doyle). (2021). Geraadpleegd via https://www.studocu.com/nl-be/document/universiteit-antwerpen/onderwijskundige-concepten-1/kaders-klasmanagement/30331915
Kerpel, A. (2023). Klassenmanagement. Geraadpleegd via https://wij-leren.nl/klassenmanagement-artikel.php
Klasse. (2017). Verbeter je klasmanagement: 10 tips. Geraadpleegd via https://www.klasse.be/100095/10-tips-voor-beter-klasmanagement/
Klasse. (2022). Games in de klas: wanneer werken ze? Geraadpleegd op 18 januari 2025 via https://www.klasse.be/520648/games-in-de-klas-wanneer-werken-ze/
Klasse. (2023a) “Elke leraar voelt zich soms onzeker over klasmanagement”. Geraadpleegd via https://issuu.com/klasse.be/docs/kma_032_issuu/16
Klasse. (2023b). Klasmanagement: “Leerlingen willen leraar met een X-factor.” Geraadpleegd op 28 april 2024 via https://www.klasse.be/137137/klasmanagement-leerlingen-willen-leraar-met-een-x-factor/
Lamers, C. (z.j.). Onderwijstips – Klasmanagement. Geraadpleegd op 2/2/2025 via https://www.deltatrainingen.nl/onderwijstips/108-klassenmanagement
Liese. (2024) Wat doen wij? Geraadpleegd op 20 december 2024 via https://pilipiligames.be/
Microsoft Copilot. (2024). Definitie procesdenken binnen klasmanagement [Large language model]. Geraadpleegd op 11 mei 2024 om 17u07 via https://copilot.microsoft.com/?wlexpsignin=1
Microsoft Copilot. (2025a). Curatief klasmanagement. [Large language model]. Geraadpleegd op 4 januari 2025 om 15u33 via https://copilot.microsoft.com/?wlexpsignin=1
Microsoft Copilot. (2025b). Uitleg ORID-cyclus binnen het onderwijs [Large language model]. Geraadpleegd op 17 januari 2025 om 19u40 via https://copilot.microsoft.com/?wlexpsignin=1
Microsoft Copilot. (2025c). Wat is het verschil tussen preventief en proactief klasmanagement? [Large language model]. Geraadpleegd op 21 januari 2025 om 13u45 via https://copilot.microsoft.com/?wlexpsignin=1
Microsoft Copilot. (2025d). Wat is preventief klasmanagement? [Large language model]. Geraadpleegd op 21 januari 2025 om 12u30 via https://copilot.microsoft.com/?wlexpsignin=1
Microsoft Copilot. (2025e). Wat is situationeel leiderschap in het onderwijs? [Large language model]. Geraadpleegd op 21 januari 2025 om 12u35 via https://copilot.microsoft.com/?wlexpsignin=1
Microsoft Copilot. (2025f). Wat is het verschil tussen de ORID-cyclus en het GROW-model? [Large language model]. Geraadpleegd op 18 april 2025 om 16u00 via https://copilot.microsoft.com/?wlexpsignin=1
Moles, O.C. (1989). Strategies to reduce student misbehavior. Geraadpleegd op 1 februari 2025 via https://books.google.be/books?hl=nl&lr=&id=dUedAAAAMAAJ&oi=fnd&pg=PA11&dq=doyle+1986+classroom+organization+and+management&ots=bzjYpOerLT&sig=XbNlKkoTkefvoAO6GVk3ftCFUTU#v=onepage&q=doyle%201986%20classroom%20organization%20and%20management&f=false
Motivatie en het onderpresteren in het secundair onderwijs. (2020). Geraadpleegd op 21 april 2025 via https://www.projecttalent.be/thema/leren-en-motivatie/artikel/120-motivatie-en-onderpresteren-in-het-secundair-onderwijs
ORID. (2022) Geraadpleegd op 19 januari 2025 via https://www.betterevaluation.org/methods-approaches/methods/orid
Pieterjan. (z.j.) Gamification vs game-based learning. Geraadpleegd op 31 januari 2025 via https://pilipiligames.be/pilipili-blog/gamification-vs-game-based-learning/#:~:text=Samengevat%20kunnen%20we%20zeggen%20dat,volgend%20level%20te%20kunnen%20gaan.
Redactie. (2022). De zondebok – Betekenis en herkomst. Geraadpleegd op 5 februari 2025 via https://historiek.net/de-zondebok-betekenis-en-herkomst/87438/#:~:text=%E2%80%9Ciemand%20die%20de%20volledige%20schuld,alles%20wat%20er%20fout%20loopt.%E2%80%9D
Redactie Onderwijscommunity. (2019). Klassenmanagement – 8 tips. Geraadpleegd via https://onderwijscommunity.nl/artikelen/8-tips-voor-proactief-klassemanagement/
Schoofs, S. (2023). Nieuwe educatieve game “Hostilia” helpt zorgprofessionals om te gaan met agressie op de werkvloer. Geraadpleegd via https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/04/03/hostilia/
Secundair onderwijs Diepenbeek. (z.j.). Educatieve bachelor. Geraadpleegd via https://www.ucll.be/nl/bachelor/secundair-onderwijs/diepenbeek
Smidts, D. & Huizinga, M. (2011). Gedrag in uitvoering. Over executieve functies bij kinderen en pubers. Geraadpleegd op 3 februari 2025 via https://www.boom.nl/media/14/9789057124433_inkijkexemplaar.pdf
Sparkling Leaders. (2023). The ORID Framework for Problem-Solving. Geraadpleegd op 20 januari 2025 via https://www.sparklingleaders.com/blog/the-orid-framework-for-problem-solving
Team Hostilia. (z.j.). Een edugame die (zorg)teams ondersteunt in het omgaan met agressie. HANDLEIDING 1.0. Geraadpleegd via https://www.hostilia.be/handleiding
Tips voor klasmanagement. (2023). Geraadpleegd via https://sites.arteveldehogeschool.be/deleraardenkt/nieuws/tips-voor-klasmanagement
van Essen, I. (2014). Effectief en affectief lesgeven aan pubers. Hoofdstuk 1: De puber in zijn context. Geraadpleegd op 5 februari 2025 via https://www.lannoocampus.be/sites/default/files/books/issuu/9789401414814.pdf
van der Bok, M. (2024). Game-based learning: vaardigheden ontwikkelen met een spel of game. Geraadpleegd op 25 januari 2025 via https://cvster.nl/blog/game-based-learning
Van Laere, M. (2022). Klasmanagement: gooi niet direct met straffen. Geraadpleegd op 5 februari 2025 via https://www.klasse.be/1744/klasmanagement-de-maatregelenladder/
Vernooij, K. (2022). Het belang van goed klassenmanagement. Geraadpleegd op 3 mei 2024 via https://expertis.nl/wp-content/uploads/Kees-Vernooij-Het-belang-van-goed-klassenmanagement.pdf
Weijers, L. (2025). Geweldloze communicatie van Marshall Rosenberg. Geraadpleegd op 26 april 2025 via https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/geweldloze-communicatie-rosenberg/
Willems, S. (2024). 5 tips voor duidelijke klasregels met effect. Geraadpleegd op 1 februari 2025 via https://www.klasse.be/148776/5-tips-voor-duidelijke-klasregels-met-effect/
